장음표시 사용
151쪽
In lib. II. sit. Arist. Cap. V. 'Caput Septimum.
Alter suit error Chrysippi, ut refert Aulus Gel. lib. 6. c. i. & quorundam Stoicorum,qui Deum praescium dixerunt, & atum esse , sed tamen omnia prouenire nece o unde ab homine libertatem ab uteruiit, in quo etiam errauem tu , se ut bruta necessaria iustiis actionibus consti
Tertius error fuit quot undam Stoicorum,qui est uss tales posse mutari dicunt, non alia ratio ae nisi placando Deli, di sitam sententiam poteti mutare, sicut plantes homines saepe faciunt,ob id dicebam propter hos euentus elise ollareduino caput agnae albae: caput ad notanduDeum esse sapientem: agnae, ut notetur, ut sit mansiuetus:albae,ut mutet euentum ex malo in bonum. sed hi errarunt: non enim Deus mutatui . hanc sententi in I sert/l beta rac.: .c 1 9.
Veritas autem eis, quod esse his mut ri post int, non ob Dei mutationem , sed quia causae,quae applicantur, secuti dum te mutabiles sunt, bc impedibiles. Duoi atur , qu et dicantur subiacere sa-tOὸ dico ollinia, quae sub coelo fiant: haee omnia motib.& mutatio aib.ex aliis pas sonit, is ac lo.& elementis prouenientibit, subdunturi civium vero cum non ab alia naturali causa corporea dependeat , non dic tur esse iiib salo,non. n. generationei e mutationi sactum est. V. erius homo, tuantum ad suas amones humanas,sc libera ,non Qbditur per se sato,quia no a caelo, sed a Deo ipso hominis volni rus tegitur, per accidcns vero mi iactura caelis corpus, in quo ipca est,altera lib.
to, nunc ad textus in terpreti tioirem
numero. Te c. LXVIII. Oliquam eausas, & ipnrum
umerum , ac modos expo-ui nunc tot causas esse, pu se ,
ta qua uor genera, & per ea omnia Physicu demonstra- camara . reprobat. Pili ad aute ostendit,quod non g ' εἰ sim plura genera, quam quatuor at signa sanai ta, idq; ratione L 'ca,ut no Auere. si iTot sunt eaustae, quot propter quid , 5c media.& vltima,& immediat , in quς res,luuntur , & causae reducuntui de monilia tionis: sed haec piopter ait id non id it nisi quatuomergo & i: mor i int. Maior est nota; Minorem i, duci ne pri bat exem iplari. In rebus enito immiabilibus : puta mathematicis mimur pro ultimo, & im umediato, S des altione ipsa, ut quid rectum, quid comineti iurabile,& huiusniodi: at definitiones huius nodi formae vicem gerunt. Et nota, quod freometra non semper utitur desinit γnibus pro mediis, sed prepassiones quasdam probat alias: sed viti naum medium, de immediatum desinitio extremi est. I
Aut admouens primum . Tex. LXIX.
PRpsequi: ur complere inductionem.
Fit, inquit, reductio aliquando admouens primum, id est ad esset ε uam, ut propter quid certauerunt' ei. ficiens causa est , quia surati stini. alludit ad exemplum r. imiter. nempe bellum Thebanorum contra Phocentes, cuius es sciens causa suit, quod Phocenso inuaserant Thebano tu in templum , illudque spoliauerant . Ponit misiis exemplum causae sua lis, ut propter quid certaue ninis fini, filit,ut dominarentur eoriam: alludit ad bellum Regis Persarum contra Graecos, ut sibi eos sebiiceret. Russis ponit exemplum materiae, dicens in buriquae sunt, de producuntur , illi e
152쪽
materiam esse unum ex propter quid, ut quare sina dura est 3 quia est ex serro, de per ea quae si uti tam naturalia, quam artiseialia tutelligit secundum Philop.
Cum autem cause quatuor sint. Tex. LXX.
Ad rhy T Vmero eausarum probato, altera 'θι avi ea probare aggreditur, nepe Physicit γιον. omnia haec caularum genera consiemnia ca.derare, Sc P ipsa demonstrare,& id vi Phrvum gene sicus eii,& non medicando causis ab aliis νa, per scienti js. At ne exi limaret quis, dum auipsa deiss dit has causas semper diuosas elle,& reas ν.. liter dii lingui. dicit, quod pleriinque tres causit causis, puta forma, finis, & eisiciens una semper in sum, sotnia quidem,& finis idem ntnne te se dis ro, nana sorma rei renitae si nix est genera Isram se. Hunis ii igitur eadem res , & sorma, dos ni sitas rati e diuersa: dieitiu enim finis re pectu ipsius generationis, quae est gratia sormae introducendae: dicitur so ma,vi datesib ipsi genito,& sorina rei generati, est efficiens causa sermae genitae, , cumque illae duae Arni e sin; eius deinciei, tintile enim tibi sinii te iii Grma generat, ob id ei scit caula,& sorma, desinis, una res specie sint: snis enim, deseruia unum numero , sed cum essicientevitum specie.
Philopo. id non temper iit,nam in agentea qui ioco , c, is est sil res d tu horum in remorum non eis ei sciens ei videin spe, et ei cum eis G sorma. N a. vlterius dicit Al. x. quod foring mathematicae non sunt finis, q ita ibi non consideratur generatio Hla noc locum h i ς i. in furini, generalibu, tantia mi haec enim sunt fines generationum . sed non ierum sevitarum, sies, erum rei genuae est sin
Cum autem causae quatuor sint. Tex. LXXI.
pnn .ad V T Num iacit sundamentum probam inuestiga f ius Physicii in uti quatuor causis in
do ea quι d, monilia do, S in uel ligatio rera ι--i sis fratrum curas, quod sinatameiatu me . e ducit ad dcclarandum quo pacto Phy d in; rex sicus utatur ei scien e causa. dicit igitur, Phidduplex esse essiciens. Alierum, quod mo- Dus lectum mouet,id est,dum alia mouet, ipsum. 6 erit, mouetur, sicut ignis,dum agit in aquam. alterv mmrepellitur ab.aqua, ct manus dum mouet Me mo- si quia, mouetur de ipsa, alterum est mn- tm n, alieuens immotum,si ut Deus,& Intelligem. νumim tiae, mouent enim alia ab lueeo, i mo- nobile.
ueatur in te, vel abi plis motis. Id ergo effici cns, uod nacuum mouet, hylicae eiu eo siderationis, quod vero in motu in et . , non est Physicae sed Metaphysicae, secundum se, secundum quid enim ad Physi- cain sectat, non tamen secundum ipsius
. Vnde distinguunt tria negocia, id est Alimia
tres ςonsiderationes, de icientiae iuxta v Hi diue pria mouentia. Quaedam enim iii ne immo io ex di-bilia priusis, sicut IDeus, de Intelligentiae, uersitate quae a uillo Physicis motu moventur, & moueris
ira ad Metaphysicam peltinent. Quaeram ilia,sed incorruptibilia, si utc vii, Ni e ad librum de orio pertinentari notat Philop. quedam mobilia, dc corruptibilia,& hare ad reliqua Physicae partem spectant. quae amplit ima est. Dices, quale icientiam de coelo, cum Dubiam
Physica sit, distinguit a reliquis partib
Puto ob id esse,quod c xluin unicum participat motum, puta localem , quia causa Soluti est uniuersalis aliqrum, de reliqua Omnia naturalia omnes motus species participat ab eoque dependent. nec dicas cum Auer. V .Lalizquod per negocia, α considetationes in- missi maaelligit res consideratas,id eiiuueli con- ri Matra Graecorum exposcionem , dc ineram ua Auer Arist. Pervertit.
EX sundamento praeposito componit cactud erationem Arist ad probandum Physi ν inneis cum considerare dc demonstrare per A Pisomnes causas, sic Phyliciis senerationes suum per remitii cosiderat: sed in generati ibus hae cascaulae corrueniunt: eigo per eas de mori demUr stiatin ad ipsa reducit propter quid , 5c
demon irationis medium. Min Heiri ex
Plicat,dc Probatariam in aeneratione eo siderax,
153쪽
la lib. II. niues Arist. Cap . VII
siderat,quid sat,post quod ,nempe, an ex igne,vel aqua fiat aei,& hoc est forma:similiter ciuid piimum facit generationem,S hoe est emeseni: sitialiter quid passum.
est, idest, subiectum, ct hoc est materia,scse semper una causa post aliam auxestire secundum ordinem, quem inter se caulae' habent,ut superius diximus.
Duplicia autem sunt principia. Tex. LXXIII .
Epetit distinctionem sit periorem duc d -- lx plicis efficientis, alterius, quod momens i-- tum mouer,alterius,quod immotum mouet, sed utraque mouet alia motu Physco, ut motus , quo inferiora a Deo m
uentur, ex parte ipsorum Physicus est st, in ipsis est, modo tamen explicat, quod sit moueris immotum, dicitq; id esse id, quod nou habet in se motus principium, scit alia mouet,& hoc est primum ens omni uiti principium. At quia nondum probatum est tale res est e, quod moueat immotum usq; ad lib. s. Physicob id loquitur conditionaliter, non tamen quod de eo dubitet.
Et ipsum quid est,&forma. Tex. LXXIlIL
mihi cum Philop.dicendum videia Nar,ut cum Aristor. posuisset duo ν ,, . in ventia, dc unum aflignas et,nae vePHgori assignare; & hoc Physicum est, quod motum movet, atque ob id non inuthiter repetit hanc diuisone mouemisi,
quam iam tex. I . potuerat. Idie enim non explicuerat, quae essent illa mouet tia, sed cuius considerationis: nunc quae sint, doceti cumque dixisset esse mouensu in motum. quod est onmium pr: muniens, hie dicit alterum mouens motiam,
Nequis autem diceret, quomodo for- mae mobiles fiant, nam ibi mae Mathenia ticae, de Alclaphysicam non mouent . nec per te,nec per accado, id declarat dicens,
te loqui de istinis in nutet , qu*sius mi generationum, acob id mobiles mutabiles sunt intellige, non per se, sed
ratione compositoruin , quorum formae sunt.
TRes causis idium probauit in peneratione elle, ae ob id a Physico c5tiderari,finem reliquerat, hunc vero etiam de modo probat sc . Natura agit propter s m. Hernem, sed lite scientia naturam speculaturi ρεν fisse , ergo dc finem ipsiim .iVnde ex omnibus diui his inses t Physicu considerare omnes cata abderes.sis, S per eas demonstrare, ut quod linefati quia hoe est, id est, per causam esti-omitem,& quod hoe fiat, sicut concluso ex praemissis, id est, per materiam, si quod quid erat .esse,id est,per formam, εἰ quia νmelius est sie propter rem hanc,id est, per finem Et nota,quod fias, dicitur optima& melios, non sinpliciter, id est, respectu omnium reium,sia secundum quid respectu eo am,quae ad finem sunt,haec orat cita in iunt ex praecedentibus.
vas quaestiones admodum pr senti instituto conueni ea inra a tates proponit determinada . propter si altera est, an natura propter ne, ct ν finem agat, id est, an actio de nee cnes,& res naturales, quae iactae sunt, pro rium poster aliquem silem factae sint, & saec uenias. 'uaestio oritur ex eo, quod in praecedenti textu dictum est, iraturam esse propter aliquid- . Altera quaesti' est, unde sumatur necersarium in rebus naturalibus, id est , cum res naturaliter sint necessariae pura quod
coli huius odi sint, quod annualesimodo,quod planta tali, quod diutrix par ites nodis diuersis, an id proueniat ama
154쪽
o .ani L . Antiqui enim ad s, lana m teriam re correbant, puta ad calidum, si igidum, α tura elementa,unde non aliarum ratione itanos debant, tua e res essent tales, nisi propter Propter materia: ex tali enim materia necesse hoe
Pncm seri. Uod ii die tantiquos praeter materiam alias posuisse causas e scientes, y sitit enim Empedo litem, & amicitiam , Anaxag.mentem. Respondet Ariit. quod non posuerunt has causa, in generationibus,& rebus particularibus , sed in sola mundi constitutione, postquam nullani Ponunt efiicietem caulam. Et ille est sen. fas illorum verborum. Tangentes valeres nunt, id est, a principio ponentes talem - causain, pollea permittunt.& remouent. Ista qua stio utilis est ad cogno cendum, quomodo potiis ine demonstrandum,an
Habet autem dubitationem. Tex. LXXXVI.
Quod si quis obiiciar,quod res n 6 Oblata.
entur, nisi cum aptae sunt ad tales fi . nes: ό sunt in e ae a caii sis: Dici pollet,& dicebat illi Plitiosi,phi, veru eli, quod
res non conseruantur, nec sunt, nisi 'ad tales lines aptae fini: sed non ob id a natura intenduntur sed per accidens, sicut in xemplo de pluuia.
unde citat Emped. admittentem non conseruari res, nisi sit apta ad taliter operandam, puta secundum naturam stam rcum enim nascitur animal dimidium hi bens tauri, bc dimidium hominis, tunc noconseruatur,cum non possit propria exercete operationem :idicebat tamen . quod non fit animal tale propter operationem, nec propter finem, nisi per accidens. hanc
igitur dicit esse rationem dubitandi; ε siqua est alia similiti
Ratio igitur, quam dubitauerit. Tex. LXXVII.
eis id IDRimam qu stionem determinaturus sebadis 1 ponit ratione pro parte iiegativa, di
nisuram iacere dubitationem, ut dicari S ager. mus naturam no agere propter suem, iis Vsi .nnqui existimabant dicentes res omnes tales esse propter materiam: quod autem materia talis sit, a cassi dicebam Lisse', videntes sunt tales, & oculi tales, pr Uer materiam talem. quod vero iciis suerit materia, ct quod dentes acuti in par te anteriori, oculi, in loco superiori sint, a casu factum est. Argumentum autem hoc erat, eum sei litura tunc fit,quia vapores ascendent Ainsiligi datur,& graue, facti cadunt in terram: non 'autem pluuia st, qui Aiunientum cre it,nisi per accidens. Nam si si u nietitum sit in alea, ct non seminariam, adhue pluet et,& tunc potitis' nocumet . tum,quam augumentum illi fieret. si igitur in his no est linis aliquis, propter utiε pluuia sit. nicerit in ipsius anil liu partibus sed solum per accidens s ut sicut pluuia per accidens est ad augmetum samenti, ita per accidens oculi sint in loco eminenti ad uniendum,& reliquae partes per accidens factae sint tales ad actione si fines suos: non enim finis intenditur inni tenelatione nisi per accideas.
M Vixi, rationibus redarguit opinio
nem, proba:q. natura agere pro
pter silem, ac facit arguineium pier φε. primum in sed si da fgura, ut dicit Philo. I. Quecunque a casia vel sortuna fiunt , Dec semper, nee plerunque fiunt: at res
naturales semper, aut frequenter tales euenient, ergo res naturales a cassi non sunt : sunt igitur propter finem. quae nima rasi non sunt, propter finem sunt.
Maiorem ostendit exemplis: quod enim pluuia fit in hyeme,non videtur a casu , cum plerunque sati scd si si it, cum Sol est in eane, puta in aestate, similiter quod Guma, id est aestu si in aeti ito, non esta casu, sed si fiat in hyeme , illud enim Ple: unque,hoc no plerunque se. quae igitur plerunque sata n a casu, sed pro- 'et plerat quem finem sunt: huiusmodi sint naturales enectu , natura ergo propter silem
155쪽
: In lib. II. physi. Arist Cap. VIII.
Ampli us in quibuscunque. nouum argumentant,sed prseedentiscon Tex. LXXVIII. firmationem.
V ocus hic aliter a Themist.& simpl. aliter a Plii topo .aliter ab aliis expo
nitur. Oinnes tamen conueniunt esse
nouum argumentum secundum: quod autem sit,i..n eodem modo docenta mihi, i
. detur sine dubio sic esse componendum omissi, illorum expositionibus, quae non consenant toti textui. Eit igitur argumentum hoc sumptum ex arte, in qua collae res agi prooter finem, cum secundum intellectum hant. Relectionem.Vbi finis est aliquis,illic & priora, & consequentia a-gutur propter nnem: sed ita arte finis est, ergo in ea tam quae fiunt prius, ve fundamenta,muri, domus,quam quae sunt consequenter,ut tecta,& reliquae partes, a utur propter snem. tum hoc verum est, sed ulterius colligit. Quae agutur propter sine, apta sint ex natura sua esse propter finem,& econtra:ergo illae res artis, quae ab arte propter finem aguntur, aptae sunt . propter finem esse secundum se; natura ergo rei propter finem est. Quod vero sit . res apta seri ex natiua sua propter finem, sicut agitur ab arte, probat: quia si natura domum faceret, non aliter, quamus. faceret: & si ars hominem, aut plantam, i vel aliam rem naturalem saceret, sicut initura saceret: utraque igitur propter finem est. Et aduerte hanc alguinemi huius expositionem.
Et omnino ars alia. i Tex. LXXIX.
HI' Ertium iacit argumentum ad idem probandum. Ars aut perfici mara, aut ipsam imitatur. Sed ars propter sinem iacit ergo & natura. Vocat artem pellicientem naturam, quae ipsam iuuat ut medicina, ricultura,naturae operationem iuuant sine quae facit ea, quae natura non facit, sicut vectes, domos , &s milia. Vocat artem in stantem naturam , quae similitudines effectuum naturalium sucit, ut ars pidoria, sculptoria ,&similesTosset etiam dici hoc non esse
Maxime autem manifestum es Tex. I X X X.
Varium sicli argumennim,quod 'est uelut inductio ouaedam . In animalib c5perimus illic actiones, & res sinem esse, ut in araneistes cotistruetibus, & in hirundinibus nidum facientibus,dc in aliis animaliu in tandis actionibus, quae propter sinem apparent esse,adeo,ut talia animalia uideantur habere intellectum, Rartem, etsi re uera non habent Vlterius in platis, si discrutamur ipsarum opera, propter finem uidentur: producunt enim solia, quibus stiretiis defendant ab extrinsecis nocumentis mittunt radices deorsum, qui b.terram Ligant; ramos sursim, omnia uidentur non temere,sed gratia aliculus fieri: a te ergo natura propter finem,etiam in aliae, licet non ita appareat.
Et quoniam natura duplex. Te . LXXX L
uintum argum&um est. Duplex sest nati ra, materia nempe,& ibi Nina, sed materia, & reliqua suis: propter formam, quae suis etiam est: e go natura propter saeua agit.
Peccatum autem sit & in aliis Tex. LXXXII.
IV ta expositionem Themis& Pliino
S.I ho. N aliorum. Atili. soluit rati nem antiquorum qua natura non agere propter suem existimabant, ita tamen
soluit, ut lolio simul starguments nouum ad probandum intentiam,& erit sextum argumentum dicebam Oro illi. Si natura ageret propter sinem, no erraret assio fine,sed ei rata liquando,sunt n. mclta monstra. Resp5det Alist. quod scut iamo etiain et rare continetit, tria tamen . bid ars non agit propter rure,ita in natura Ec
156쪽
Et argumentum ex hoc simitur Noneontingeret peccatum,& error in arte, nisi propter alique finem ageret, hie enim
est error,& pecatum artis, cum finem intentum non attingit,ut medicum, eo non bene potionem ministrat, ut sanitate consequamur,& Grammaticum,cum non
ne scribit, pecceare dicimus, ergo ita sini
liter in natura non error, auc peceatum
accideret, nisi ipsa finem lautaeteriquem
unde dicit contra Empe. qui in primeompositione mundi homines natos esse dicebat dimidium habentes bovis,& alia huiusmodi, Ochoea casu sitisse,no quod
natura propter sinem ageret Dicit autem Arist. illa monstra tunc accidisse, quia natura intendibit finem aliquem, & ob alicuius desectum n9n μttingens eum errauit, sicut modo natura intendit animalia recte constituta, at ob desectum seminis monstra fiunt,& hoc tamen arguit naturam propter finem agere.
. Amplius necesse est. Tex. LXXXILI.
sequitur intentum eonfirmare,dil dia antiquoia simul reprehendedo,
dia eas. ferem res naturales, &i sicit argumentum septimum. In ouib. ordo certus,& costitutus iuenitur,illic unuest propter aliud,& prupes finem,sed in
. . generati ne animalium ordo constitutiis
est, fiunt enim animalia ex semine praecedente, Sc non statim ex semine sit alii altas mollescit,& disponitur prius semen: Uitur generatio iure secundum aliquem Gem fit,& non a G.
- Α Riumentum octauum facit praeci
pue contra Empedoc. qui dicebae monitia ex variis animalibus composta seri,quia natura agit a rasii, Sc no propter snem:argumentum est hoc. Si
ob id illa monstra sint, pura boui genea, viriptora, idest, alia malia ex medio b uis,& medio viri consissentia, quia natura agit a casu , inuemur; quod Vbi minus apparet sinis, & magis videtur eassis , eis ni illa monstra si uentiora , puta in plantis , sed id non est, non enim est monstrum ex duabus speciebus plantarum,vitiSeneum oleoprorum , id est, habens dimidium vitis,& dimidium olivae, non ergo ob id monstra eue
Et nota, quod non negat Arist mon- ρο stra esse in plantis. sunt etenim,sed negat '' talia monstra esse , qualia in animalibus ponebat. Emped. Nota etiam, quod hic loquitur de naturali generatione , in qua partes geniti continuantur: nam perinlitionem tales plantae compositae inueniuntur, sed illae partes non sunt ita continuae . Nota etiam, quod L e nomina sunt simul legenda , nempe uigenea vii trio. ra, idest, bos habens anteriorem partem hominis : similiter vitigenea Oleoprora dest, vitis habens superiorem partem olivae. i aduerte quod quando accidit aliquod monilium in natura, non est prorsus alienum ab essecta intento, non enim homo pro homine equum, aut mu' pro equo lapidem generat, sed aliquid accedens ad essectilin intemum,& noe arsuit naturas etiam deficientes in essectibus sui propter finem aliquem agere. 7 sta se
Amplius oportebat, & in semi nib. Tex. LXXXIIII.
NO ' probat argumeto. si enim ea
su accidunt res naturales, Ut isti dictit, posset etiam casus esse in semini b.ut ex quolibet fieret quodlibet.cum nullum propter finem si quod tamd impollibile est, non ergo a casaeueniunt ista naturalia. Ut qui finem auferunt, ac dicunt nam toram non intendere snem,ptosino & tolium naturam, & entia naturalia,& li est argumentum aliud decimum. Et probat id. Haec enim suiu entia naturalia , q ab aliquo liuerno principio mota non cellini,quousqksnem attingant, & quiescant in eo, nec ipsum traii rediamur,
nec in omnib. unus est sitis,aut quilibet T finis
157쪽
In lib. II. Physi. Arist. Cap ii X.
sinis in singulis, in his unus , in illis
Mius, quem si non semper, saltem fre quenter attingunt, & semper attingerent, nisi impedirentur . sunt ergo iraturalia , ta natura propter siae, & hoc experimur in motibus elementorum,& animalium, Plantarum , & reliquor urn,quae non nisi certo obtento fine cellant,nec ipsum trasgrediuntur.
Id autem cuius gratia. Tex. LXX XV.
illitat non saeus saceret aream , aeriodo cum est ini mente artificis.E t in hoc differt actio arcis ab actione narius,quod ha ea rara interna,illa ab externa procedit, unde assimilat actioni naturali, ea medicus seipsim sinat, licet non sit vere
mra, ouod ars saepe deliberationem , 7 si . aut conssiliationem non habet iis, quae effectus sint,scit certam materiam sumit absque deliberatione. Prudentia e solit de tempore, de circunstantiis, quibuaesiectus ficii debet.
S. rationis cui dam antiquorum a
DL ArisALiud dictum antiquors reiicit diis
cebat enim antiqui, et essectus naturales sunt easi,quia no sint intenti a natura , licet sequamur a natura: sicut si quidam venitet huc, non ut lauaretur, tamen re vera lorus est, tune elle lotum sequitur ex eo , quod ille venit, sed quia non intendebat id , a casu dicitur .
Reiicit hoc Aristotel dicens,quod nonatis est, quod non intendanar iuillo , sed
quod nee sit semper, nec plerianque: cum autem naturales essectus semper,aut plerumque sint, a casa non sint,sed intemti: euectus enim semper, aut si equenter prouenientes a causa secundum intentionem sint.
Inconueniens autem est non opinari. Tex. LXXXVI. V L imum motiuum,& maximu an
tiquorum redarguit: dicebat.n. naturam n5 agere propter sine, quia non deliberat, & utitur consultatione enon enim agentia naturalia cognosciant,& in hoc decipiebaturi, eum aliud sit agere propter snemoliod agere ex proposito: Agere propter finem Glum, dicit actionem ex se, & res ex se in aliquent s. nem tendere. Ex proposito vero agere , superaddit eognitionem illius finis in eo quod asit, hoc autem iam est in homine,ut dicemus.
Arist. tamen his uti reiicit dubium dieens , quod nec ars utitur consultanones non enim consilit faber lignarius, an ex
ligno sat area, sed absque deliberatione ex ipse ligno iacit . unde si in ligno es c
Quod autem ex necessitate est.
Iχioli quaestione determinata , posteriorem aggreditur,nem re quomodo necessitas sit in e tactibus ne fatilibu & ad uerte quod in praesenti duplex ea hecessarium. Vnum quod a materiairoficisciturve necesse est serram esse duram,quia exserto ficta est , & hoe dicitur stinpliei et necessitas: Alia est a fine, ut cibus dicitur necessarius animali propter vitae conseritationem, S tale neces iam dicitur ex ilipr tiὀne .i i Est igitus quaesti res naturales neceni tales sint a materia vela fine pinquini iam sinis in natura, nstitutus est. Chat opinionem antiquorum, hi enim non ponentes finem in natura totam n cessitatem materiae tribuebant,ut si peteres ab eis, quare domus habet quasdam partes saperiores,quasdam inferiores necessatio,Responi utant, quia constat ex partibus grauioribus, quae locum inseriorem petunt qualessent lapides s & eon stat ex leuioribus,quae locum sepeliorent appetunt, qualia sunt ligna. Idem in rebus naturalibus dicebant semper necessitatis eansam totam materie reddentes. Non. Waliam causam cognoscebasin superius di m est. Attamen
158쪽
sed ei asi Attamen non sine his. Tex. LXXXVIII. aristioni requindet dicens trecessitatem quidem esse a materi adnadhuc materia si imit itecessitate a fine, i, alii dicut, cessita, est a materia ratio vero necessitat Helia sine, ut dom quidem talis eii, quia talem materiam habet, ut dicunt ipsi,tamen adlluc talem habet materiam , quia ad tolein finem eii , puta ad defendendum se,&.occultandum, a noxiis externis: similiter terra necessario est dura,quia ferrea est, seriea tamen est asiae,quia a bscindςndum is T. Exta . ynde concludit necessarium esse amapti V m teria, sed non ut in fine, in forma vero, dis . ut io sine eiti rati anem enim vocat ser-7 niam quia a forma ratio, dc definitio pro dit.
Est autem necessarium,& in disciplinis. Tex. L XXIX.
i. sintilia X Titur comparatione quadam, quia necessitatem finis explicat simili in dii necessitatis, et est in syllogicniis & discorsib seu demonstrationibus ,
quas doctrinas vocat,in qui, praeimissae iterunt conclusionem, sie et, si praemisse. sunt verae,conclusio vera est, non tam E si o, lusio vera est, ob id piae missae verae sunt: sed negative valet; si conclusio non est vera,nec praemissae verae sunt. ita similiter est necessarium in fine , ta materiarita finis babet locu praemissarum,& principii, materia vero similatur conclusioni unde si finis est, vel futuriis est, vi materia est,uel erit, non tamen econtra. sita si materia non est, nee erit sinis, & forma
R. prim- . Vnde fit,quod eundum locunt in actionibus teneat finis quem principia, de praeheeMaiia sitissae in syllogismo: ab id dici solet, prinine sy, is cipium in peculabilibus eli finis in ope :verri rabilibus, id est, sivis in actionibus , tenetrione. locum principii piimi. At quia posse dubitare,cuius est finis, princi principium t Respondet finem non esse εium . principium actionum , α operationum quibus res agitur,aut fit, sed ipsius cogitatiotiis. quae non eli actio, qua fiat aliquidiae si dicat, finis non est principium factioni, te pura domi ficationis,scd est principium , quod praecognoscitur antequam domus fiat,& mouet appetitum, ut sat
Nora hie quod per rectum esse intelli rota .git praemisias unius demonstrat oni . Per triangulum habere tres angulo , intelligit conelusionem . Q α autem sit demoΛ-
stratio illa, tare parum praesenti loco eo ducit,& ii qui Euclidis elementa didicerunt,notum est .
Quare si erit domus . Tex. X C.
Exempla ponit eorum,que dixit. v
mattius. n. finem, puta domus forma
si sorma est, & lapides, & ligiis ,
ac materia est, non tamen e contra , nisi riegatiue , scut a negatione conclusionis
ad negationem principiorum proceditur Similiter fora non erit nisi ferrum sit. Ac si ipsa eii est & serru ni, nun tamen si se rum et ipsa est . Adverte duplicem este finem. Alterum generationis, di hic est sorma geniti, ad quam materia ordinatur & hoc ut init hie Aristoteles. Alterum rei genitae , & hiesinis est oneratio rei ipsius, ut sinis O culorum est videre , & ignis comburere , & tunc tota res ordinatur ad finem, ac ita debemus uti,& procidite in hoc fine ad rent,oc econtra, sicuta mima ad materiam, ut dictum est. Vnde si habitatio , de vilio sunt,& domus,& oculi fiunt, non e contra, nisi negatiue, non eli oculus: ergo nec visio noti est domus, ergo nec habitatio . unde concludit esse necessarium in rebus naturalibus a materia, S in motionibus ipsius a materia,& mutationibus.&alterationibus,quae in ipsa sunt: non stalum enim neces larium ad materiam re- . . cfertur , sed interdum etiam ad ipsus mutationem , ut 'uare verecundiam pa.
159쪽
In lib. II. Pli . Arist. Cap. IX.
nis est: lute necessitas a motione inateriae est, quae etiam a materia dicitur.
Et utranque quidem Physico. Tex. XCI. i
. ribus causis necessitatis positis, dicit utramque ad Physicii pertinere, sed magis finem, di sernia,qua materiam,a dupliciter Drobat. Primo, quia adhuc causa neces litatis materiae forma finis, non eratra, ut diximus. Secundo,quia in demonstratione poti nimur forma tanquam principio qua materia,& hoc tam in naturalitas,quam in artiseia libus, ut exemplo de donio, & sanitate explicat,& textus notus est.
Fortassis autem & in ratione. x. CXII. M Ateriam non excludendam dicit
nam etiam demonstratio eam sui mit,ut si serra est demonstrada ,s secet, medium sumi potest , piod detestates,pura duros habeat hos alit, quia sit rea est, haec Aristoti sed oportet ista examinare. multa enim notatu digna occuserunt,quae declaratione maiori indigent , ob id textus expositione breuiter proposita, quaestiones aliquot ad ipsum attinentes determinate oportebiti sicut in aliis secimu3.
natura agat propter finem. Lilaesio. XII.
ita quaesto est, ut ali qua dubia, quae in textu praerei misimus,exponant,ob id singuli, argumltis singula a ponamus, Prima est contra tex. o.vbi dFac forma ide esse te, videtur hoc salsum tfinis enim cuiusqfinis enim cuius'. rei operatio est ipsius, ut finis ignis caleracere,& hominis intellipere,& oculi videre: at operatio,& se a adem non sivit,igitiar nec latina, & finiti Secundum eontra tex.7s ubi dieli, an ntiquos reheρος estectus ad causim materialem, ut ad ealidum,& frigidii: sed ista sunt activa:calor enim,& Digiditas, acti-uae sunt qualitam. igitur salta dicit Alis
illa esse malesiam. Tertium contra tex. 7.Ille enim dici mr, quod non sunt a cassi esse propter ali Iquid εα propter fine: videtur non esse ita. 'nam eorruptio non e ita casu, cuna sit stequenter, nec est propter sinem,non enim natura intendit eorruptioneri . Quartum contra tex. 78. superiorem dicitur i.quod principium immotum ni o uens non est Physicum videtiit hoe sal sum,cum in ii. 8. Physic de isti principio aetatur, &in Metaphora per rationes Im cas disputatur de eo. Quintum contra tex. 8o.quod n5 ope retur araneus per artξ,5c intellectu,op araneorum,& linibi animalium sunt matris artificiosa , quam opera procedemia ab aliqua arte:erso sunt illa etiam secut dum artem:& praeterea,quia talia animalia dicuntur habere piud sani. Sextum cotra tex. 9 i. ubi finem, & sor simam causis materiae, non e contra di si esse, videtur hoc contra id, quod diximus si perius tex. 3 de mEte Auer.quod materia, & Drma sunt sibi inui rem causae. Hsc sunt argumenta praecipua in hae
Ad primum igitur aduerte, quod da plex est finis, ut notant Simpli. Auere.&MnαThom. finis rei genitae,& finis generationis. Finis quidem rei genitae operatio ipsius est , finis vero geuerationis est se a iei genitae.Si suerit generatio subsantialis, erit forma substantialis; si vero accidentalis , erit forma accidentalis. Hic autem in communi semit finem, nee dicit Arist. omnem finem esse idem cum sorina, sed plerunque finem, & formam idem esse, hie autem pro fine generati nix nouitatem habet. Cum vero dicitur, quod a fine ad materiam,& ad ea, quae ad sine sint licet ais ematiue procedere,econtra vero negatiue,
non zlum snem pro forma respeetii materiae, sed pro operatione respectu compositi sumit, Sc in utroque vetitatem ha- , ut lex po. expositum inuenies. .
160쪽
. Ad sicli dum respondet Auer quod in
agente duo possumus eo siderare,& actionem ipsam,& rationem agendi formale. Actio ipsa est ille motus, quo agens agit. Ratio actionis formalis eli, quod actio sit in finem,& quod agens ad agendu moriveatura findicum autε antiqui negassent rationem formale actionis auferentes sinE,reliquerunt actionem materialiter, bid dicitur, quod ad materiam reducebat. Sed mihi hoc non placet, quia ratio actionis,quod sit in finem, non est sibilantia ipsius actionis, unde ablata etiam relatione ad finem, actio manet. Ob id aduerte causam agentem duplicem esse. Altera purεVentem,quae rem Lot non componendo ip 'am,ut ignis iacit ignem, sed non seipso iacit ignem. Alteram non pure agentem,quae sc agit, ut aeni se ipsa componat,quomodo elementa se habent ad mixtum,agunt enim inuicem, di mixtum faciunt, ipsum componeido ac ipsius paries materiales es sciuntur.& huiusnodi agentia materiae locum refiectu mixti facti obtinent, Si sic antiqui reducebant effectus iactos ad elementa,
Vnde patet selutio argumenti. Licet .v. elemera, & illae qualitates activae sint
tamen mixtum materialeKomponunt.
Ad tertium Averridicit corruptionem esse ex materia tantuin,& no ex sile, nec hoc mitum esse debet, cum corruptio sit
quid privativum. Sed sine dubio dicenduest, quod corruptio dupliciter considera LVno modo ex parte ipsius corrupti,& se no eli propter finem. Altero modo Ex parte corium petis,& se proptet fingest,non qu5d ipsa sit intenta tanquam simis, sed quia agens eorrumpit, ut generate possit, ae ob id in finem est ordinata rvnde bene dieit Ailiiα Quia casi noni unt, eae ex intentione.
Ad quartum respondetur, duplex est cognitio an sit, de quid sit. Quantum ad cognitionem an sit Deus. Se intelligetiae reinet ad Physicam considerationem , uum non se medium aliud ad ostendε si talia entia esse,nis res sensibiles, motus , εc murationes, ouae omnia physica ,sit, ac ob id in a. Phys de tali ente aliqua ex parte cractatur. At quantum ad cognitionem quid sit,ad Metaphisicum Perinet,& hoe dicitur in illo textu, ubi tradi atur duplex ages,ut exposicum est:& idein ..dicitur i.li, de genianimal c I.
Circa quintum est dissicultas de prin- .cipio, quo mouentur animalia bruta adstos lines continuendos,& ad sta opera mou. exercenda. Fuerunt i in multae ienteliae ivrb Minidam dixerunt, quod naturaliter ba- ad s. orbent insitam praecognitioncm finium, ad sino. quos mouetur, quod enim homo discur i.seniem suin intellectu prςc0gnoscit,talia animalia a narii ra pyaecogno cunt, sed hoc non uidetur uerum. Oportet. ciniaraia enim fines praecognoscere,aut in uniuersali,& hoc n5 est concessum brutis, putat uniuersalia cognoscere, aut in particulari,& tune non siti ficeret, non enim semςli operantur,& siua iaciunt opera, sed saepe. . Alii dicebant, quod operantur secundum intellectum,& artem, & huius ope . a snt. xationis memini; in textu Auit. Hoc autem salsum est,quia quat secun confisi dum artem operantur,temporis siccursa rio 2 se persectius operatur,& praeterea n5 aeque 'persecte omnia indiuidua speciei illi' ar : itis operantur, non sic autem est iri bruti x csemper enim aeque bene, & persecte sua . opera iaciunt, ut araneus iliam or ur re Iam hirundo situm componit nidum,n5, 4
inli i dixerunt,quod operantur per me - moriam,quam liabent praecedentium es in Isectuum. nec hoc uidetur uenani. Hi . mando enim nidum componit,nec unqua uidit alteram nidum componentem,non igitur memoria operantur .
Alii dixerunt,quod operatur instinctii ν& impulsone naturali Sed nee hoe uide νου
tur veru,quian si differret modus agendi 34M 1ioruni animalium, a modo agendi manimatorum,& in. sensibilium quae solo iii stinctu aguntur ab '. aliqua cognitione. 'Ob id aduerto, quod animalib.a natu s.urra se
ra est quaeda concesta iacultas, qua sibi co uni uenietitia vel disconuenientia percipiat. l.fumia. quae dicitur Iliatasia,uel aestimatiua, uel animataei aginatio, ndum hancola animalia sere pha, quod sibi utile,uel nocivum est, iudicant rasia proasq; ullo discursu,& ratiocinio, sta si, tu cipiunt a simplici cognitione, haec autem semper uotientias mur in praesentia obiecta,& quae sensib. o disionsubstant,uel sibiecta siserunt, unde num uenientia