De curandis vulneribus sclopettorum

51쪽

DE 'CURANDIS VULN

- Atqui & nunc sical prorum λrmas hic describere non e tit inutile, nam sola horum ope, tape in vulneribus caesim factis aegros iuvim S. Sed nec hippo mocleati vectes, eleuatoria dicta, siub silentio sunt praetereundi, quorum officio rostris corvinis, vel gruinis,inuicem adiuuantibus,non raro a labore,&periculo patientes liberauimus,ubi potissimum magna sit οὐ sis labefactatio,quorum formas hic subiecimus. Nunc quomodo horum singulum in usum veniat, e promere tempestiuum est. Duae igitur terebrarum figurae, quarta scilicet& tertia sphaerulam ossis secantiam plitudini instrumentorsi & magnitudini respondentem, & usui praecipue veniunt in collisionibus vel fracturis, in quibus os fi mum est, quod auferre est necessum, vel in f acturis punctim illatis, vel contusionibus paruis, vel quae quandoque

52쪽

exsclopetiorum glande fit, vel alterius rei similis, secunda

vero admodum rasbrijstalpri in circulum radit, ostulum in vitrea quantum len S cst, parare apta est, reliquaS partes circumcirca O1culum exil admodum relinques, quae Vel eleuatorijs frangi,vellenticulato scalpro abradi debent, ne acies in vitrea relicta aliquo modo cerebro officere possit,ac etiam quo magi Aamplum foram reddatur, accommodatur, ubi Osculum ab acuta terebra factum augere aliquo modo Velles, quod quandoque accidit, ubi crassior sanguis, vel pus aliquod tenacius stub caluaria sint inuemia, vel ubi caries ossi immineat, quae ad secundam usque laminam descendat,quod frequenter apparet in his qui *phillide diutius cruciantur,& non solum in capite,sed &in ossibus tibiarum omoplattaeq; carie infectis usui venit. Primum quidem quod capituli longioris acutiorisq; formam

refer,in acutum os transfigit, ita ut osculum quantum milium,vel paruum ordeolum est, relinquat, apte eo utimur,

ubi tantum caluariam transpirabilem reddere sit congruu, quo crassi vapores, vel sanguis ex aliquo ictu sparsus,nonda Coactus, vel pus aliquod intra caluariam gemitum, vel ab externo aliquo sinu interius resudatum,liberum inquam haec omnia exitum habeant. Ad faciliorem igitur doctrinam fingamus in bregmate acceptum esse Vulnus, cum leui illisione, quae sensui manifesta non sit, symptomata autem de intrinsecus accepta ossensa fidem faciantiosteprius

ut dictum est) bene, ac quantum sufficiat detecto, prima terebra illud ubi collisum est, transfige,ita ut sanguis sub eo errans,libere exire possit. Si vero hoc ostulo facto vitream quod in collisionibus plςrunque euenit fortiter labefactatam esse noueris, tunc quarta terebra maiustula orificium auge, quod si tibi haec praesto non sit, tertiam sume, nam&ea commoda est,modbtutioremanu tractetur. Si

vero fractura pateat, eaque in glandis formam quod vzpi Gg 3 rimum

53쪽

DA cvRANDIS VULN.rimum fit sit facta, tunc terebra quae totum os fractu amplectatur perforare oportet, illudque eximere Sed hic extra 'opositum non erit curam a me facta auditu dignam pro exemplo in hominum memoria exponere. Die secundo a Ceresolanse conflictu nam luc temporis Chirurgiam exercebam) profugus Hispanus quidam miles,qui in dextro bremate infixa glandem plumbeam ferebat, supplex

ad me venit, ut actutum manus adhibui,& quantum oportebat ossis denudavi, glandemq; corvino rostro strinxi haec tamen tam tenaciter ossi adhaerebat, ut sine magno horum re,ac etiam periculo illam educinon posse comprehenderem. Quamobrem eam alia industria educere putau sic ad tertium terebellum conuersias non autem eo tempore

quartum meu excogitaueram quo deinde ubi mihi oblata fuit occasio, semper ac felici astro usus sum) glandem cum exili ossis cicio illam cingente prospere extraxi,primis postea diebus,vsque dum sanguis,qui iam sub cranio coactus iacebat separari, inpiasque verti coepit, simplo mellis rosiati triplum rosati olei,admiscui, imposuique, quod vice versa

Commutaui, dum concoctio apparere coepit, olei scilicet

simplo triplum mellis adieci, postea solo melle, per dies a- Iiquot contentus fui , cui postremo ordeaceam,& iridem addidi,qua miscella stina usus ad tempus usque ducendae ci-

Latricis oportunia,Circa carnosas partes eoaem modo mo-

cessimus ut dichum est phlebotomatus purgatusque si C,ut fausto numine)in pristinam Quitatem restitutus fuerit. Si vero glans oblique praehen derit,osq; valenter cursim fricauerit,ac aliquo modo depresserit,forte sat erit illud cicli-1cis ut acuminatis rasorijs ad duram usii men ingem sodere,si forte magnae sit ossis fractura, quae etsi a paruis selopeitis non fiat, cum aliqua vitae spe contigit tamen siepius ex causa alia, quae diuersam curam ab hac minime postul M.

Cutis cauic secanda est, ne per stata uorum rimas cerebri

54쪽

meninges exulceres, postea ossis frustula, quae non magno negotio educi poterunt, eximere scilicet digitis,&rostris: quod si alia depressa sint, quae adhuc firma persistant, tunc

eleuatorijs ad situm naturalem reducere nitendum est,nec illa vi educere,ispe autem reuniuntur. Quod si super commissuris extiteri t vulnus,l dque transpiratione egeat, ea paret perforanda est Cranium, qua magis affectus vergit: vel si in utranq; communicet, ex utraq; eiusdem vero commissi.

sura ossa nisi vehementius super cerebro deiecta fuerint net alias, vel vi educas, sed sat erit, orificiis scilicet factis, quod depressum est, in commissi iraru regione eleuatoriis

ad naturalem situm, quantum valeas reducere, ac sinere. Nam multoties ut diximus religantur: quae si reuniri amisplius non valeant,Natura tutius,&minore negotio, illa separabit,&evomet, quam resistet symptomatis, quae sequi solent violentas m ebranarum extensiones lacerationeSq; Nam in comissuris durameninx inseritur, per illasque transit quare si eadem ossa vi extrahere tentaveris, meningem laceres in ea infixam necesse est,unde phlegmones, conuulsiones, mox&interitus sequuntur,timendaque simul simi&tempora,&occiput. His amplius 1 quacunq; ossis ablatione statim aculei, acies, a: peritatesue in vitrea relictae, qualescunque fuerinti imma diligentia auferre,lenireque oportet,lenticulato cultro,vel eleuatorio aciem ferere,vel alio

quopiam quod rei c6ferre posse perceperis,ne dura meni

gem,quae nunquam non mouetur, pungant, Iancinentq;.

Cuditur clupeatus culter plumbeo malleolo. Sed clim hoc opus praestare intendis, vel scalpris radere, Vel terebris per-λrare, patientis aures gossipio,aut lana, aut panno in ser-mam claui paratis, obturandae sunt, manibusque alterius auxilium ferentis,premendae, quo & firmius caput sedeat,&neetias repitu horreat,sintq; tibi ea hora parati mollisi

simi ac si1btilissimi pani in frustula redacti,quibus exsiccare sangub

55쪽

DA CURANDIS VULN.

languinem, qui ex cranio frequenter resudat, commodὶ possis. Omnibus igitur sic peractis, sericum, vel ex lino sindonem,in formam talem constitutum,qualem cranij apertura coindicat, in vino austero infusum,vel rosaceo, si sanguis aliquis coagulatus cerebro immineat, cerebri membranae superpone,&subtili, leni, curvoque aliquo ferro si ibosse circumquaq; placide accommoda, puluillis deinde ex mollissimis carpentatis linteis in austero vino madidis, rositoque omphaciti de melle rosaceo ut supra dictum est

admisto imbutis, reliquo vulneris reple, demum linteum in eodem vino,Vcl aceto madidum,ac expressum rosiaceo, oui albo,&bolo Armena illitum superpone, mel rosaceu, vel tu lebros accu olei loco, ubi amplius, nec digerere conueniat,nec phlegmones timeatu impones,& Vulneris r Iiquum medicamento ex melle rosaceo, farina hordei, &iride perinde, ut iam supradictum est curabis,& cum cr ni j osculum carne impleri coeperit tunc Os detectum leuia terras patorijs radatur,& labra vul neris in locum suum pata 1atim reponantur: orifici lim tamen aliquod apertum relinquendo, quoad os integre expoliatum cognoueris quod longo temporis interuallo fit, quadraginta puta,vel quin quaginta amo&quandoq; sexaginta diebus Pro quaret braeuersia tam diu detinere stat tum est. Oste vero sieparato,eutem omnino euoca Si autem vel propter Chirurgi negligentiam , vel patientis malum habitum, intemperantiamue, ad aliquam corruptionem deuenerit pars cerebri

affecta,ut aliquando mihi vidi me accidit,ad praecipitati pulveris,uel Aegyptiaci usum illico deueniendum est nam ho

Tum praesidio liberatos aliquot vi di praecipue agrestem mulierem,quam curam admirandam nunc nabscribere intel-cu isti Agrestis quaedam mulier quadragenaria circa finem Februari j mensis lapide in sinistro bregmate percussa fuit haec cum ab ignaro agrestique Barbitosore curaretur, in dira

56쪽

se LOPET TORVM. y in deteriorem statum labebatur,ita ut de eius vita omnino desperarent. Ad cuius curam circa nonum diem secundus Botallus mihi frater vir etenim in chirurgia exercitatissimus: nam eo tempore sub eius instituto chirurgiam e ercebam) conuocatus fuit. Hic recte jmplomata perpendens, illico cutem aperit, os detegit, & subsequenti die terebello perforat: at in ea parte cerebrum penitus immobile vidimus, durities ingens, cum nigritie apparebat, Ut crusta in carne facta Omnino videretur : quamobrem de eius salute plurimum dissidebamus. Verum non Omnio perterritus frater duplo Aegyptiaci , rosacei mellis simplum commiscuit, & cerebro superposuit eodem die sanguinem dbrachio misit, sequenti purgauit. At dolores remitti coepere, puris vestigium aliquod apparere: quare&eundem,&textium qcioque diem in eodem medicamine persistere fatius esse duxit. Sequentibus vero diebus1blo mellerolaceo G tentabatur, cui imposterum, cum aliquantulum magis exsiccare intendebat,&i reos,& hordei pollinem adij ciebat, sicut ad finem usque feci liter rem duxerit. Nam ex hac cura maiore admiratione sum affectus, quam ex alijs aliquot,in quibus a principio meninxerat sauciata. Si igitur ut dixi silper cerebrum putredo,corruptelaue aliqua eueniat, quae melle abstergi non possit, puluerem praecipitatii mimisce, vel Aegyptiacam, quantum sate me recte iudicaueris omniq; industria simul humores in contrarias partes reuellendo purgatione, si liceat,vel rei terataphlebotomia ac caeteris re uellentibus ingeniis. Sed quia corruptela haec in curabilibus affectibus non contingi t, ut plurimum, nisi vel ex aegri malo habitu, vel intemperantia, vel ex artificis

improuidentia. Quomodo igitur, & quibus prouisio fiat,

declarandum erit. Nam quae di ista sunt,ad affectus tantum Prom curatione pertinent. Curato igitur vulnere, prima die pan- Reperatim

nos in Oxyrrhodino, & bolo armena infusis circunstanti-

57쪽

bus partibus stiperpones, leuiter frigidos, si aestas fuerit: tepidos,si hyems. At in utraq; tenipestate repercutientia bis, terae in die sunt repetendo, ac pius, si dolor aliquis infestet,ijs uti licebit,quousque phlegmones timetur. Haec autem suspecta est, quo ad suppurabit vulnus. Quia igitur suppuratio apparet, pannum in vino austero madidu pressum, ac calidam supperponere fatis erit. Sed attendendum est, ne frequentatis plus, quam deceat,refrigerantibuS, Vulneris coctionem, quae vi caloris naturalis perficitur, remoreris.Nam plures ignaros vulnerarios,ac quandoq; alios qui se plurimum in arte scire profitebantur, saepius obiurgaui-PHebρω- inus in hoc errantes. Phlebotomiam praeterea statim a prima curatione nisi nuper a cibo sit, vel abundantius evulnere emanauerit sanguis, Ut vires deiecerit) in cephalicae brachij, affectam partem respicientis, facies, ac sanguinis tantum educes, quantum &vires,& tempestas indicauerint,affectum nemper supponimus. Si vero prima die non secta faerit vena,poterit sequentibus diebus secari, secundo, vel tertio die, si aeger pletoricus, Vel cacochymus, vel purgationibus assuetus fuerit purgareq; sequenti die corpus, conuenientissimum erit,pro qua re Medicum accersi-P 'μ re facias. Vbi vero medicus presto non sit,in fine libri recurre, ubi aliquot medicamentorum purgantium formas annotatii mus , secundum praecipuas humorum varietates.

Nam eas in omnibus Capitibus inserere non libuit, tum quod ad simplicem Chirurgum corpora purgare non spectet, nisi coactus, tam etiam quod in quacunque curare- censendum emet, quod semel prolatum omnibus quodammodo latis faciet.Et ma Xime attendendum est, ne pharma-CJUςr cum vomitum cieat. Clysteria pariter, si durus venter sit, Elisuri sepius indere iuvabit. Praeterea frictiones a collo incoeptae, Vincula. ac inferius ductae ad plantam pedum usque sit perne leuio-

58쪽

vel phlegmone, vel alio quopiam molesto symptomate riuisu

tristetur,&vincula cum ijs,& balnea tibi j s&pedibus adde inphlebo re,& venam resecare, & corpus repurgare oportebit, modo extrinseco horum sympto matum causa non proueniat, puta frigore, Vel calore, Vel alio quopiam. Quare dum cura fit hyberno tempore, omnia Calesiant, ac dumdetectum vulnus est, labrum aeneum cum prunis supra retineatur nec aestate omnino frigida sunt adminis strada unguenta. Immoderatus etiam calor ex multis pannis ,& stuppis, pellici js calidiore conclauio, calidioribus applicitis medicamentis excitari potest. Quare oculatum in ijs Chirurgum esse oportet. Non leuis enim pars est, Cimca haec rationabiliter se gerere. Facile autem affecta parsa quocunq; trinseco commutatur. Quare attendendum

est, ne euessiat, quemadmod am ijs, qui fracta membra inconsilio stringendo perdant,vel hypochondria fotibus inflammant, aliunde tamen causiam vestigantes. Idem in ijs casibus ignari artifices ,rudiori ac impia manu vulnera pro menteS aspereq; perfricantes illa recrudescunt,eXasperantque sic, ut corum causa pigerunq; ex culaneo , leuiss1moq; morbo, in vitae discritnen, vel ad mortem ducantur pati entes ita me dij ament, ut horum aliquot reprehendi. Ast non erit ab re, imo iuvabit quidem unum ad hoc propositum CXCmplum, quod nuper euenit,annotare. Adole dens annua gens pias minus decimum septimum in bregmatis sinistra regione ex paruo lapillo ab alio puero Iudete manu iacto,culaneum vulnuS patuis est. Hanc s suo quide damno immedicabili quida Chirurgus curae suscepit , qui inepta, cojuccessis grauiq; manu, ac linteis asperis, sic ina pie vulnus abstergobat, Vt indies Evulnus magis recr escesnt,&cariae magis colli quaret. Puer autem in reliquis: omnrbus bene get

bat,negotiab trix beroetae sitio ivt moris crari inseruiebat: Vidi ego hunc eidem vulnerario submissiua ς quum Hli a vulnus

59쪽

sφ DECVRANDIS UULN. Vulnus recens esset: hunc autem tam impie artem exercentem repraehendebam. Respondebatis,crudelem esse opor,

tere Chirurgum non pium. Hunc reuisere destituit, propter affectas paruitatem. Circa octodecimum diem ad me recurrit patienS, cui circum vulnus undequaq; sinuosa,anfractuosaq; erat reddita cutis,ubi & p us detinebautri quod tantum premendo educi poterat. ctiare quemadmodum cauitatis eiusmodi authores fuere impiae frictiones, & mo .lestae pressiones, eiusdem siquidem & fuisse auctores non

ab re asserenda est liquant autem carnes molestae compressiones. At quum hoc vidissem, cauitatem ad inferiorem partem aperire consului, quo materia calorem,putredineque cerebro non communicaret. Q d se facturum pollicitus est vulnerarius in ullam enim eo tempore sedem livbebamus permanentem,sed simul cum regio exercitu omnes vltro,citroq; ferebamur. Quare nec mihi illius visendi ulla concedebatur commoda potestas. Circa vigesimam- quartam diem vocatus ad illum me contuli, sinum ingentem cum summa putredine, ac foetore inueni: nihil enim eorum, quae iusseram,praestiterat ignauus ille. Quod an arrogantiς,an formidini asscriberen, non satis intelligebam. Circa vigesimam continente febre svi retulerant astantes)correptus est, collapta vires, mpor instabat, oculi graues, tumidiq;,Vrinae sanae. Haec omnia clim vidissem,vigesim quarta ut dixi) cerebrum offensiim esse iudicaui, non quidem a principali vulnere, sed exputrida materia, quae&intrinsecus resudabat. At statim cutem aperire, & os perforare consului,licet vires fere in totum deiectae essen t, ratus fatius esse, anceps admouere auXilium, quam tuto aegrum

morti derelinquere. At stupidus ille cum audisset os esse perforandum Nisi febris esset inquit) Vulnus facile curam susciperet. Vigesimasexta tandem expirauit.Iussi deinde cadaueris caluariam aperiri: vulnerarius autem, qui calum-

60쪽

s GL OPPET TORVM. sueniana subterfugere satagebat, fretus os iniuriae, nec minimum a principio passam fuisse, id hilari vultu praestitit, inuenitq; ingentem sub cranio puris copiam,ac cerebrum ex ea parte liquatum, ac in pus Versum. Hoc more cespitare selent, qui crassa quadam tantum ac fallaci experientia artem hanc exercent: quod utique non contingeret, si in Galeni, Hippocratisq; libris insudarent, vel saltem artis peritis inseruirent, quam diu artem callerent. Quod tamen semper facere abhorruit audax 4gnorantium turba. Exsimilibus cedepol &alia enumerare possem, verum hoc exemplum sussiciat,&qubintelligatur, quam facile sit ex capitis vulnere hominem interire, si perperam tractetur,licet ipsum simplicissimum, culaneumq; sit,&vt inscientes, ignariq; discant, praestantius esse, sibi famam&aegris utile obsequium alieno consilio parare, quam stupidosiuophantasmate utriusq; iacturam facere : sed redeamus ad susceptum consilium. Suaviter igitur, quantum fieri possit, tractanda sitnt vulnera, dicti Hippocratis, & Galeni semper

memores,Vt tuto scilicet, celeri ter,& sine dolore,pro pota operemur, partes vulneri circumiacentes singulo quoque die abstergere, ac ab omni immunditia nitidas conseruare Oportebit, quo quacunq; parte humores in halitum resolui parati patentes vias habeant, non autem sorditie obstrusias. Fasciae praeterea tantum ut medicamenta immota Fascia. Contineant apponuntur Quare ne strictae sint, attendenduest: siquidem eae precipue non assuetis) grauedinem excitant. Supremo loco sit sita, quae afficitur parti cula, minus Ri . autem illuc feruntur redundantes humores. Verum si pus abundantius fluat, decliue vulnus situm quandoq; adiumentum feret. Aluus lubrica conseruetur, clysteribus, vel Aluin molbalanis, vel unica pitula assumpta ex agarico,& aloe, singulo di vel alternis diebus,nisi 1ponte excernat. Sit victus tenuissimus, ad septimum saltem usque diem,vel undecimum