장음표시 사용
101쪽
rari ab uno id obseurari sic, ut majus tamen ab eo lumen acciperent: quemadmodum minora sidera, quanquam extinguuntur praesente Sole, fulgorem tamen ab eo totum hauriunt , quoque accedunt ad eum propius, hoc vividioribus radiis ac
Haec quae praesentes videbamus, ad absentes fama deserebat, quanquam lim e minora vero quaeque res omnes solet ampliores narrando facere , nassequi magnitudinem p dicando non potuit. Neque illi siccensere jure possumus, quod res tantas verbis, laudibus, praeconiis omnibus non adaequaverit; quas cum usurparemus sensibus, vix praesentes ipsi capiebamus. Narrabat parentibus sitis juventus nostra , esse in collegio Claromontano principem gratulabantur non alium hunc esse, quam Armandum orbonium , obstupescebant ventitare secum inae in stholas, eademque disciplina, doctore eodem , esistem temporibus erudiri, vix credebant. At cum audirent iidem, nihil hic eum retinere principis, nisi necessitatem quandam aliis praecellendi ingeniosiperiorem omnibus esse, qui aetate singulis esset inferior eundemque labore,
amiduitate praestare caeteris , qui vincere selo ingenio potuisset, haec cum a liberis suis parentes acciperent, haerebant gaudio, admiratione attoniti ramplectebantur natos sitos nonnulli, lacrymissiuavissime manantibusci Felices , inquiebant, qui dissicillimo regni tempore tam beata tempora naehi estis: Tum jubebant recitari sibi rursus eadem, sepius renarrari. Faciebant ipsi deinde omnibus eorum quae didicisseia copiam . communicabant cum amicis, inculcabant obviis , ubique spargebant. Omnium erat vox una , nunquam suae literas, quam in hoc gymnasio beatiore t regnare
102쪽
c, RATIA RVM ACTIO. 63 domum illas hoc seculo, bellis invitis Dareque floruisse unquam illustriore otiori quam quo , inter
armorum tumultus vissimos , ruebantur. Accedebat ad eosdem sensus morosior ipse aetas, admirationum parcior perpetui illi laudatores stiperio in temporum , praesentium contemptores: agnoscebant tandem fatebanturque oblatum nepotibus sitis, quod se patrumque memoriae negatum fuerat circique literas praesenti bono , quod neoptando quidem suisset olim a sitis aequalibus cogiatatum Vota faciebant iidem, ut per quem fierent immortaliter gloriose , hujus nomen aeternis honoribus consecrarent. Nemo erat literarum sincere amans , qui non eadem aut optaret, aut promitte-
Tetra nemo posthac eas colet, qui non eodem sit animo fiiturus , ARMAN DAE perinde ut studiose illarum erit, ita decus in eas a te collatum interpretibus usilem celabraturus. Dum illae sepexerunt, vigebit recens florebitque benefici tui memoriari prima literarum laus erit, decoratas a te sitisse tantis honoribusci gloriae tuae pars non spernenda , literas tam insigniter honestasse.
Atque hoc tibi Naxipuum, singulare debente
quod ad ipsas non tam lascenderes, ut ali, accept. Xus beneficium quam concesturus. Quid enim e spectare praesentis gratiae, praemiorumque om-Lunt apud eas nonnulli fortunarum accessionem, tu .d aliorum ortunam fabricaris , Quam nastens tecum attulisti. Ali captant illarum otium , ut durius quoddam vitae genu devitem , tu ut earum
labores amplectereris , plena voluptatis deliciarum otia fugisti. Sunt qui gloriolam per eas aliquam affectent , tibi innata corona est , neque
nostras in disciplinas videiis, nisi ut
103쪽
ε AN MANDO MAERO MI Oeas tuo diademate coronares. Tulisti quidem ab iis laureas in omni genere longe plurimas id quae plus a te decoris acciperent, quam conferrente quamlibet dederint multa. debent tamen haud paulo plures, semperque debebunt. Suas dignitati, sitas ingenio , univinas Armando orbonio deis
Dubitant vero, neque ab re profecto dubitant et pluresiae Borbonio debeant, an Armando id est, an dignitatis splendore, qui tibi est cum regia tua gente communii an ingeni luce, quae proprie tua est , amplius illustratae per te herint. Hoc enim dicam cista periculium assentationis;
quae non potest ad res tam publicas, pervagatas adhaeresceres tractatas hic esse a nemine literas , cui non praestares ingenio tantum , quantum claritate generis anteibas. Atque ut intelligatis, Auditores quam mihil aut nostris artibus, aut blertiae principis, ementita laudis aspergam re ocate in memoriam ea, quorum ipsi testes nobiseum fuistis conferte omnium ingenia, qui sent in hoc doetiinarum curriculo versati, cum uno Armandi ingeniori simul quantum uni omnia concesserint, recordamin, Acutos alios ad excogitandum vidimus, sed minus acres ad judicandum aIios aestimandi prudentia, non itidem acumine industria que praestantes. Ille ad graviores artes ingeni1 vim atque robur attulit hic elegantiam ad amoeniores.
Isse in disserendo subtilior , sed parum in exornando copiosiis , hic in eloquendo uberior, quam in disputando pressior visus est. Neminem novimus ita laude ulla praestantem, nihil ut ei de confini vitio, tanquam illitum adhaeserit neminem, nisi Armandum Borbonium, in quem ingentilaudes om nes novo foedere,in conspiratione iacta, confluxerim:
104쪽
GRATIARUM ACTIO. crxet tri qui tam esset ad judicandum gravis, quam celer ad intelligendum , tam festivus inter fiolauios
elegantiorum artium, quam firmus inter tristiorum salebras tam velox in comprehendendo , quam in retinendo diuturnus r in quo lepos cum seliditate, majestas cum facetiis, ubertas cum moderatione sitavitas cum vehementia, perspicuitas cum abstrusiore intelligentia pugnarent nihil , sed pene conflatae coalescerent , csiimma consensione jungerentur. Qui hujus maturitatem ingeni videbant, tardiorem credidissent hominis adolestentis indolem , nisi continuo motibus celerrimis emicantem aspexissent vicissimque cum acres illius mentis --
Petus intuerentur, immoderatiorem essent suspicari, nisi tum quoque statum praesentis animi compositissimum observastent , aestias illos ardoresque
temperantem collustrabat obseura quaeque , attollebat tenuia praetervolabat excelsa luctabanturali desudabantque operosius, iis artium dissicultatibus iamrandas, quas ille uno mentis intuitu pro fiigabat uti nocturnae tenebrae , quibus discutiendis omnibus totoque celo pellendis, par nulla sit f. cum taedarumque copia , unius exortu sideris repente vanestu' t. Vix aperta dissicilium perplexarumque rem iacies, & oblata quali reducto velo
fuerat cum sebibat illarum sinus omnes sui proia nominari cum notiones naturarum intimas
pervadeSat. Quis eum unquam vidit aut caligan . tem in obscuris, aut haerentem in ambagibus au iubterfugientem ardua, aut summa desperantem Nodum objiciebas Dacuebas seleritam Opponebas recondi quaedam emicabat perspicacia Proserebas acuta oriumphabat subtilitas. Ostendebas sebiimia, immensia celaritas assequebatur , am- plitudo capiebat I
105쪽
Quod si detur hic Platonis sententiae locus, qui nobiliores animas aiebat alis quibusdam instructas esse, quibus attollerent se humo, in ablime fer rentur: quibus tandem alis is quam valentibus vegetisque nixam putabimus principis hujus mentem quam jacentem nemo viderit unquam , aut humilia consectantem sed illo tempore aetatis, quo vix obvia quaeque ac quotidiana caeteri norunt, percurrentem res altissimas, longeque supra communes virorum nisiis evolantem His Bblatus alis
sive per straviorum Muserum spatia, quasi ludendo volitaret sive naturam obiret omnem , philos phiamque ipsam in recessus rerum altissimarum subveheret, sive in Dei sinum rem serretur, theologiamque trans aspectabiles rerum omnium sormas elatam inter purissimos spiritus, Min ipsa divinitatis adyta inferret vias inibat ut tritas ante nemini cita nullius deinde vestigio ingressuque tentandas Quid vero, cum res ipsas humiles eadem ingeni lublimitate tractareta ut nihil esset tam depressum abjectumque, quod non excitaretur veluti ab humo, pulvere , nihil tam commune ante pede positum, quod in ore Principis inusitatum admirabile non appareret quemadmodum fiammo monti insidentes arbuscuia, quamvis humiles illae per sese , eminent tamen, non sita sed n ontis altitudine sublimes Quae cum Armandus cceret , cum itinera sibi nova panderet, prius vinaccessa , fugiebat videlicet aciem ingeniorum Omnium, neque ullus erat qui non perinde illius aeursum miraretur is sequi se post desperaret. Navim aliquam intueri te diceres, quae alto invio mari as ubi semitas aperiens ipsa, procul evolat nulla impressa nota , nullo relicto tramite atque sulco , cui insistentes caeterae praeriam assequantur.
106쪽
GRATIARUM ACTIO. 6 Aquilam ego videre mihi videbar, quae cum inseri sese in tractus nubium altissimos, eosque volat arduo seperat, vestigium nec invenit, nec relinquit
Quae si omnia tacerem , Auditores , hi pro me parietes, haec saxa, haec Athenaei sipatia loquerentur. Responsarent scholae omnes ejus plenae ac refertae miraculis , emitterent non iras , sed Principis psius voces , quas ad aeternitatem tuentur , fieretiis ex vocibus concentus laudum admirabilis , re- senaret conflatum ex omnibus praestantis ingenij praeconium .existeret vocalis quaedam imago mentis excellentissimae, ea re minus suspecta seci, quod artis ingenio persecta non esset. Praestet autem , .chorum omnem quodammodo duceret hic locus , aut tacerent certe loca caetera , ut hic unus
audiretur haec, inquam, aula , in qua selenni ritu
conventu principum, optimatum maximo, frequentia caeterorum ordinum tanta, quantam capete hi parietes possent, velut indicta sapientiae panegyri, consediti, responsa cuivis edens de omni philosephia , illiusque arcana scrutans Mevolvens ea facilitate, ut intelligerent imperit . ea subtilitate, ut peritissimi quique obstupescerent.
Silete tamen silete hoc loco aedes nostrae exedrae, theatra , schol ae Claromontana silete in Armandi causa me cui vestra sit sorte suspecta praedicatio , quod domesticae sitis. Sorbonari testimonium hic tuum deposto Meministi illius diei, quo nullus tibi ex omni memoria clarior illuxerar, cum Armandus Borbonius suggestum tuum conscelidit, ut haberet ampliora quam apud nos spatia, quibus conceptam hic collectamque lucem explicaret. Illic sedebat princeps adolescens , eorum arbiter mysteriorum , quae canos patres in illo theologiae domi-
107쪽
Cilio tot iam annis exercebant. Confluxerat ad hoc pectaculum omnis Lutetia , id est, omnis ferme Gallia, velut Roma quondam iaculares ad ludos , quos nemo vidisset ante , nemo postea visiit esset. Aderat comitatus omni flore nobilitatis serenissimus Armandi parens Henricus , sidus illud iniquo deinde Galliae isto, nostroque maximo luctu praereptum isderat autem eo animo, quo triumphantes quondam liberos parentes sertunati specta. bant Coronabat disputantis pulpitum antistitum
coetus ingens, quo cum unius ex ore pendentes, omnes intueremur inuis tum erat nostrum , cui
non jam videretur Princeps Borbonius pontificiis quibusdam comitiis praeeste, respondere de sacris, pronuntiare de religionibus is fundendis intexecclesiae principes oraculis assuescere Si cui dubia fuissent, quae de illius ingenii prae- stantia in vulgus a nobis emanaverant is cum explicatas in illius theatri celebritate atque amplitudine tot ingeni doctrinaeque opes vidifiet, non jam desiderastet nostram in laudando fidem, sed parsimoniam incusasset.Si quis ignorat etiamnum, quam enucleate spissa, quam rubtiliter implicata, quam plane ardua , late sublimia, admirabiliter universa disputet , adeat gloria sestos, & illius diei
memoriam ex iis repetat. Quietis quam acute reconditiora penetretri ex academicis percontarer quam eleganter eadem polite tractet nobilitatem interrogari quam accurate, quam eximie .divinis in rebus mysteriisque altissimis versetur Dexia quire antistitum judiciaci quam in omnibus excet lat 3 ex antisti m , ex nobilitatis, ex academicorum non judiciis , sed admirationibus intellige. Graviores hi testes sunt , quam ut mendaci cujuspiam assentatiuncuta suspicionem vereri quo
108쪽
GRATIA RVM ACTIO. 'quo modo possim. Qui cum Armandum intuerentur illo die in obscuris emicantem, ludentem in arduis, ubique triumphantem cum eum aspicerent modo res abditas evoliuntem majestiate quadam profluentissimae orationis, more fluminum, quae aquas sitis in fontibus quodammodo arctatas in planitiem e dunt modo contrahentem verbi compendio dilputationes amplissimas, speculorum in modum, quae Solis radios omnes longe lateque disperib in orbis sui punctum per- tenue, velut in lucis gremium colligunt: cum haererent attoniti omnes , quod tam salebrose in curii nusquam haereret i sed oppositis dissicultatum veluti nubibus densissimis, nunc corustaret instar fulguris i nunc fiuminis ritu omnia perrumperet , ibique luceret purius , ubi major offasi caligo fuerat cum illius memoriae amplas opes , sermonis delicias, sententiarum pondera, responsionum acu mina, doctrina miracula sispicerentri cum adrnμxarentur pontifices, quantum ecclesiae columen se geret proceres , quantum aut e decus adesset, eruia diu, quantum litteris sidus inalgeret omnes quan tum huic imperio ibsidium ormamentumque pararetur: quae tua mens interim eradi Henrice. Continebas tu quidem intus gestientis animi laetitiam ista ita premere sensus tuos non poteras, quin exundarent identidem, divinum erumperente cumque caeterorum vocibus , etiam invirus, gestu nuribusque concineres. Erant omnium aures in Armandi voces inten- , oculi, partim in eiustem os, cujus contemplanda dignitate expleri non poterant; partim in te conjecti, ut prolixiorem gratulationem quam maturi, tam sinceri gratulatores ante-Verterent. Tu neminis in vultum intuebaris, uti fere mos eorum est, qui vel blanditias aliquas ve-
109쪽
nantur oculis, vel explorant aliorum nutus, e quibus judicia sua siispensa stat Noras ut acerrimus ingenio princeps, ita omni doctrina cultissimus momentis omnia iis pendere , neque res ullas aliorum sensibus , sed tuis arbitriis aestimabas. Haerebas oculis in Armando tuo defixis . nisi quod eos dejiciebas nonnunquam , ne major esset, redundaretque tandem istitia, quae oculis simul auribusque
Gratulabaris interea tibi , filium incomparabilem ratio, adolascentiam ruditam ι eruditioni p tronum regium 1 regno , principem religi siues relisioni regium , eruditum , incompar
bilem desenserem. Videbas eum , id aetatis, professis vindicem sincerioris doctrinae , quam fovebas , effetentem in conspectum orbis terrarum P ginam unam, quae seret velut theologia *mbolum, monumentum fidei Borboniae , specimen Romanae , compendium Catholicae, documentumque
consequentibus iaculis, qui sanguis Christianissimus de religione sentiret haerebasque incertus, utri gratulari deberes magis , tibi ne qui hunc teligioni propugnatorem dedisses an .ligioni, quae tan-rum a te praesidium accepisset. Gratulabaris etiam Obstat hic dicenti mihi pudor aliquis noster , Auditores atque id prohibet in oratione mea ponere 'uod nobis , si apud malevolos aliquos invidiosum, certe apud omnes perhonorificum soret. Dicam tamen, quod stequentia majore, cum nobis, tum aliis audientibus professus est Henricus , quam ut premi silentio vellet Diacam , quod est ad commendandam ipsius bonitarem, quam ad laudem nostram celebrandam illustrius neque committam , ut magis verecundiae
nostrae videar, quam ejus gloriae serviisse , dum
110쪽
modesti volumus esse , ingrati quoque simus Gratulabatur quoque nobis princeps optimus cicholisque nostris fructum aliquem laudis hujus impertiebat tribuebat Claromontanae institutioni, quod indolis Borboniae proprium erat : quodque essio-ruerat ex Armandi tertia cingenii, nostris eductum curis .excultum artibus praedicabat. Cui
tam illustri de nobis intelligentissimi principis judicio , neque sebseribere possumus prae modestia,
neque prae reverentia omnino repugnare ausimus.
Quamobrem, sive ab hujus disciplina gymna retulisti aliquid. A, MAN DE quod videri vis sive attulisti potius ipse hoc quodcumque stholis nostris decus & ornamentum inest, quod ubique profitemus frutrinque tibi plurimum illae debent, vel quod idoneas duxeris, a quibus aliquid acciperes
vel quod minime indignas putaris, quibus tantum donares. Superbire possent his honoribus, nisi a te modestiam didicissent. Felices, fortunataeque scholae, te Patrono, te hospite, te alumnori Gloriosis dixissem, nisi nostra essent. Quanquam gloriosissimae sane dicantur , quia sunt Borboniae r neque ita dissimulemus honorem nostrum , ut aliquid etiam de tuo derogemus. Sint humiles, obscura:-que per sese erunt tamen Armandi nomine uno amplar cillustres di neque ulla malavolentiae , -- Porumve iniquitate, aut imminuetur haec amplitudo, aut hic splendor obalescet nisi cum Borbonium nomen vel arrodere malignitas , vel livor obscurare potuerit. Recognostet hic posteritas ve- stigia tua, ex iisque non tuam magnitudinem, quae nullis ignota iaculis erit , sed nostram felicitatem metietur Gratulabitur his angustiis, quae te capere potuerint gratulabitur magnitudini tuae, quaecum