장음표시 사용
171쪽
minus pulehorrime ordinata sunt, ut v. gr. npum nivearin. uis, inquam, omnibus facile respondebis: immediatum quidem agens irrationale esse, in quo nulla est repugnantia, ut et iis operibus ariolaciis palei; sed tandem aliquando ad supremam Creatoris intelligentiam haec omnia reserenda esse 50 l).595. Diees fortasse fieri aliquando ex concursu fortuito irrationalium esussarum, ut quaedam symmetrice disponantur, aut similitudinem neeipiant operum quae a caussa intelligente ad sinem ordinantur; ut quuin pictoris spongia in tabulam conieci aequi anhelantis spumam ad vivum eiunxit, quam frustra ni spieioris pingere Studuercti. Respondeo ubi habetur illa dispositionis constantia ei uniformitas, quae ordinem constituit 592), dispositionem illam ad caussas irrationales referri numquam posse; quum vero ea non habetur, sane non repugnare ut ex concursu irrationalium caussarum talis prodeat essecius, qui rerum ab intelligentia ordinatarum speciem quamdam praeseserat. Quamquam et in his ea. sibus, si rem profundius inspexeris, invenies saltem ut plurimum caussas irrationales, ad illam operis ordinali speciem concursu suo simulandam, aptitudinem aliquam remotam ab intelligentia necepisse. Sed certe species illa rei ad finem ordinatae a revere ad finem ordinata lam facile distinguitur, quam umbra a
596. Pulera sunt, ex veterum dicto, quae visa plaeent. Visa intellige cognita. Ex qua definitione, quamvis exiernu sil et per effectus, statim haec eruuntur.
oonsequitur simplex amrmatio, qua dicimus rem esse ut apparet. At pulcrum plaeet, i. e. Suavi quodam iucunditatis ac voluptatis sensu animum persundii.
adprobatio, quae quidem aliquid maius est quam simplex amr- maiio : qui enim amrmat, dicit rem ita esse vel aliter; qui vero adprobat, dicit rem ita esse ut esse debet. Sed adprobatio potest sine complacentia esse, immo cum displicentia sociari.
172쪽
ceat, non tamen placet qua cognitum, sed qua conveniens est
H 4 9 Hinc non omne quod placet, pulcrum esse aut dici posse. 597. Pularitudinis essentiam atque intima constitutiva continet celebris illa ex Plutone et Augustino definitio: unum in multitudine et varielate; qua nulla verior nut pulerior excogitari potest. Animadverto igitur quemadmodum ordo quaedam est multitudinis perseetio, ita pulcritudinem ipsius ordinis persectionem ae vere splendorem esse. Nam et materiae ordinis et eius scrinae aliquid addit, unde illo persectior evadit et plaeel. Addit materiae, quae ipsa multitudine continetur, multorum υα-rietatem: sermae autem quae distributio est multorum Secundum relationem aliquam, hoc superaddit, ut distributa ad unitatem reducantur. Haec porro reductio ad unitatem varietate servata pulcri serma ac regula eSi. 598. Infinitus hic pateret campus, si quis varias pulcri species ac modos per otium percurrere vellet. Sed otium non suppetit ad fores legendos: satis erit, si ipsum quasi Sueeum ex his depromptum, brevissimis exhibeamus. Primo in rebus sensibilibus reductio ad unitatem fit tum dispositione symmetrica inaequalium, tum eoaptatione harmoniea dissimilium. Dispositio symmetrica ita inaequalia distribuit, ut ex iis unum totum exsurgat binas hahens partes aequales, sed oppositas. Considera V. gr. animalia, praesertim persectiora, et architecturae opera. Coaptatio harmonica ita dissimilia sociat, uise mutuo temperent et eompleant. Τalis est V. g. musicuS cOneentus, et variorum in tabulis distributio colorum. 599. Nota 1.'Τunc maxime pulcrum haberi, quum et dispositio symmetrica et coaptatio harmonica inaequalia simul et dissimilia coniungit.
fundamentum physicae puleritudinis in iis quae visum assieiuni, non item in iis quae auditum. Colores enim extensionem sormalem habent, non item Soni.
diximus, paries aequales et oppositae. Hae tamen quandoque immediate cohaerent, ut V. gr. in quarumdam plantarum soliis; quandoque mediante tertio quod aequale non habet, ut in vultu
eius immediaiae et prineipales; quarum unaquaeque per se pul-
173쪽
era esse potest. Si tamen pulera esl, erit aliquomodo ex du0hus, eo quo diximus modo, inter se oppositis. 400. Haec quam modo deseripsimus, puleri ludo est physisu et materialis Quod si ea, quae ad unum sociula reducuntur, Sinires pure intelligibiles, vel unitus ad quam plura reducuntur sit logi a s 104), puleritudo dieitur intellectualis.
Primo modo pulcra est V. gr. Si ructura poematis, quo lenus ei rea unum hominem aut eventum plura et diversa inter se scito agglomerat; ac puleherrimus est ordo providentiae divinae, quores et eventus iam multi iamque divorsi, immo contrarii, iam- quam media ad unum sinem certa ratione reducuntur. Altero modo pulcritudo exinde consurgit, quod intellectui oia sera ivr obtenta vel delectu inter res varias assimilatio. Tulis est puleritudo in operibus artium illarum quae imitatione continentur, ut sunt eloquentia, poesis, mustea, pietura et Simi-IeS. Ipsa Vocum ae iranslatorum et exemplorum puleritudo huc Speeiat. Translatorum autem et exemplorum eo est maior puleritudo, quo magis diversa sunt ea inier quae similitudo deprehenditur.
40 l. Puleritudini physidae et intellectuali addi debet moratis; quae continetur conformatione quaesita et oblenta inter aetionem liberam et legem moralem, maaeime quum actio videbasurilli conformis esse non posse; nempe quum s gentis adiundia,eupiditates, necessitates huic consormi lati aliquomodo obstare videbantur. Haec est inessabilis illa, quam omnes sentiunt et n-mant, pulcritudo virtutis. Hominem V. gr. praedivitem, quam alteri debet mercedem, solvere, bona aetio est, sed non pulcra, uui Saltem non pulcra magnopere; pulcra certe erit, si eum quadam sollieitudine ac reverentia iuris alterius, si stato tempore, Si benigne ac liberaliter solvat. Iustitiam autem ab aliquo constanterae sortiter servari, quum ossicii custodia odium potentum aut Vulgi iras, probra, aerumnas, perniciem extremam illi asseri, hoc enimvero pulcherrimum est, atque adeo Sublime.
402. Obiicies quaedam diei pulera, quae ad nullam ex deseriptis puteri speciebus xevoeari p0sse videntur, ut V. gr. quidam
colores, aut viride pratum, aut caelum nostiurnum sideribus mi-
Respondeo in primis quaedam pulera diei, quae proprie delectabilia et grata dici oporteret. Animadverte deinde quaedam diei pulcra, quia elementum aliquod pulcri continent, nempe But Varietatem quae placeat, aut qualitatem quae res aliunde pulcra S
174쪽
Deo rei puleriores. Tandem addi potest non iam res quasdam diei puleras, quam assostiationem sensalionum, quas illae eient una Periis qui husdam idcis aut eum subiecit dispositionibus, dosideriis, reeordalionibus. Si paullulum consideres, ea quae obieelu sunt host paelo aestimari pulera deprehendes. 405. Ex hucusque dieiis colliges
eritudinem lumen solum ob intellectu Ggnosci: adeoque bruta puleritudinem nec percipere nee gustare, ut experientia quoque
puleritudinis rationem ex varia hominum aestimalione pendere, nec puteri normus esse ni bitrio omnino relictas. a.' Deformitatem, quae puleritudinis contraria est, contineri dispositione muliorum quae unitatem destruat vel unitati repugnet. Unitas enim pulcritudinis forma est. 4.' Εu proinde in quibus eonvenientis solummodo varietatis inest deseelus, nec pulera per se esse nec deformia, ut PSt v. gr.
plurium aequalium ac similium symmetrica dispositio. 404. Aliquid de stratia ei de sublimi, quae eum pulcritudine confundi non debent. Gratia in motibus, gestibus, actibus deprehenditur, aut in iis quac ni leuius moius similitudinem praeserre videntur, ut in curvis ac maeandris. Videtur autem sila esse gratia in ingenuo quodam ne simplici habitu obsecundandi in motibus cum decore naturam, qui negligentiam aeque atque a1 laetationem devitet. 403. Sublime autem est quasi umbra quaedam ac vestigium insulit; quidquid enim sive extensionem immensurabilem praeseseri, sive vim cui adsequendae animus se imparem sentiat, hoe sublime dicimus. Proinde definiri sublime potest: quod intuerilis saevitutem longe excedere conspicitur; seu Oculis demum,
Disseri sublime a pulero ei in se, et in esseetibus. Disseri in
Se, nam quemadmodum pulcrum varietate distinguitur et ornamentis, ordinem exigit et symmetriam, iustisque oppetit circumseribi limitibus, ut omnes suas partes simul Osferre possit intuenti, luce denique et claritale maxime micat ; ita sublime ab uniformis ale non abhorret, ornamenta spernil, limites dedignatur, simplici talem in primis habet sociam et austerilalom, nee raro negligentiam, ae lenebris et obscuritale grandeseii. In uni
175쪽
ORTO Loci Αlionem ciet, quae pulcri eognitionem comitatur, sed admirationem, venerationem, imino et terrorem ; quamquam et lite terror, et qui deinde subsequitur animi se supra se tollentis aestus atque impetus vehementer obieetel. EXPLlclT METAPH SiCA GENERALI 8.
176쪽
. Aggredimur nunc specialem metaphysicam, eamque a cOS- mologia, quae tractatio DSt de mundo corporeo, auspicBm Ur. Eamdem quippe in philosophando tenere methodum par eSt, quam humana tenet cognitio. Haec autem primo in sensibilia intenditur, inde in ipsum animum reflectitur, ac demum eXperientia et observatione exculta ac ditatu, rerum caussas inquirere incipit, donec in ultimo rerum principio, quasi in termino quodam conquiescat. Consentaneum est igitur philosophum primo ad naturam corpoream meditatione se eonvertere: tum in seipsum redire, ac de humanae vitae principio inquirere : ac demum ad cauSSam rerum SUpremam, quae Deus PSt, BSeendere. Haec metaphysicae pars quae de mundo disputat corporeo, G3mologia, ut diximus, solet appellari, atque etiam Philosphia naturae, eo quod est quasi quoddam physicarum disciplinarum complementum. Huius tractationem ita distribuemus, ut primo de corporum natura et qualitatibus disseramus; tum de mundo corporeo generatim eiusque origine; deinde de spatio ac tempore, quae duo mundanorum omnium phaenomenorum conditiones sunt atque elementa; ac demum de natura eiusque legibus, ac de miraculis, quae potiora sunt exponamUS.
177쪽
Systema peripateticum 2. Quamquam corpora sint nobis experientiae perpetuae obie-vium, naturaque ipSu nOStra ex corpore, tamquam ex parte eS-
Sentiali, componatur; nihilominus quaesito de eorporum nitium di ilicillima semper habitu est, magnisque tenebris obvoluta. Semper tamen ex aequo ub antiquissimis usque temporibus et u primis philosophiae ineu nubilis de e purum natura dispullitum eSi. 5. Prineipio notandum est Omnem huc de re investigationem a duobus saetis quae obvia cuique Observatio Osfert,. tamquam ab inconcussis principiis, exordium Scin per duxisse. Primum est, corpora esse divisibilia : alterum ex corporibus inter Se Specie diversis unum non raro converti in aliud; v. gr. lignum inflammum et cineres, utimentum in sanguinem, et similia. Ex quibus pronum erat concludere: esse in corporibus aliquid vel aliqua quae mutantur, et aliquid vel aliqua quibus mutuntur; Seu esse subiectum ultimum mutationum istarum, et eSSe varia determinativa, quae hoc subiectum in varias corporum SpecieSeonsorment. Τotu igitur quaestio de corporum natura hue Sem per compulsa est : quaenam sint intrinseca prinei pia quibus corpora constant. Sub tali forma quaestionem de corporum nutura semper statuerunt philosophi, in hisque ipsis principiis investigandis summorum ingeniorum semper se exercuit industriu. Longum esset hγpotheses omnes quus philosophi excogitur intsingillatim referre ; neque id necessurium est: praecipua tantummodo et quae celebriora sunt exponemus: 4. Ac primo δν3tema peripateticum, seu aristotelicum. Hoc uvariis varie expositum est; heie expositionem scholasticorum asserimuS. Duo sunt rerum omnium corporearum principia intrinseea et
178쪽
per se: materia prima et forma substantialis, quae inter se realiten. distinguuntur. Materia corporum naturalium dicitur materia primo, ut distinguatur a caussa maleriali tam accidentium eorporeorum quam operum artificialium, quae est ipsum corpus naturule. Definitur vutem : substantia incompleta, quae G μ est commune subiectum formarum omnium inhormantium, et indisserens ut eas Omnes
recipiat. Idcirco dicitur pura potentia, quia de se nullum habet essendi acium, neque est hoc neque illud, sed potest diversis
formis aceedentibus esse hoc aut illud. Eadem est una tantum, saltem in corporibus sublunaribus; essentialiter simpleae, quia non componilur ex materia et sermo, tamen in eomposito partibus integrantibus constat; in9enerabilis quia ante Omnem generationem praesupponitur, ei non aliter ellici potest quam percreulionem ; incorruptibilis, quia corrupto composito ipsa non perit, sed per aliam formam determinutur: non tunicia potest sine ultu forma naturuli ter manere. 5. Forma substantialis est substantia incompleta quae materiam actuans, corpuε determinatae 3peciei eum ea constituit. Εu oppellatur aetus primus corporis naturalis: aetus quidem, quia corpus quod secundum materium erat solum in putentiit, veniente forma ineipit esse actu ; primus vero quia nctuS eS-sendi quem materia u forma habet, uecidentia omnia corporis et operuliones praccedit, estque primoria earum radix. 6. Fui must aliae sunt Separatae ab omni muteria. ut angeli, oliue informantes muterium. Hae vero sunt vel spirituales vel materiales. Spirituales, ut anima humanu, solum per crestionem a Deo produei possunt; matertules vero aetivitate naturalium 3gentium ex materiae potentia educuntur. Huiusmodi sunt animae brutorum atque plantarum, et formae omnes inanimniorUm. Spirituales formae habent esse et operationem a materia independentem ; materiales a materia pendent et ut fiant et ut con- Serventur tamquam a praesupposito subiecto: quare illae manent corrupto composito, istae pereunt. Omnis autem forma est e sentialiter simpleae, quia non componitur compositione essent tuli ex potentia et actu, sed est ipsa aetus: quaedam lamen formae in paries integrales sunι divisibiles, ut v. gr. planiarum unimae. 7. Praeter formas substantiales sunt in corporibus etiam sormae nec identules, ut quiantilas et qualitas, quarum subieetum
Seu caussa materialis nec est materia prima, nee sermo, SBliem Belu, Sed tΗtilummodo corpus ex utruque compositum. Τam sor- Dissiligod by Cooste
179쪽
ma substantialis quam accidentalis est actus, quia Leit esse inuetu id quod erat solum in potentia; nihilominus forma substantialis Deit esse simplieiιer, quia materia sine hac forma utillum osse habet ; forma vero uecidentalis facit esse secundum qu id, quia id quod iam est, facit esse v. gr. album aut videns. Hinc quum introducitur in materiam forma substantialis, dicitur aliquid fieri hoc aut illud; v. gr. homo fit ullius. , l8. Introductio formae in materiam appellatur generatio, et formae Separtitio a materia corruptio. Unde generatio eSt motus ad formam, ne proinde a non esse ad esse; corruptio eSι -- tus ad privationem formae, ae proinde ab osse nil non esse. Generatio ad formam substantialem est generatio simpliciter; udaecidentalem est generatio secundum quid, et proprio nomine
9. Ad generationem autem tria requiruntur: 1.' cras in potentia, quod in generatione substantiali est materia prima; 2.' uouesse iactu, et hoc est privatio, quia non esse, in eo quod opium est esse, privolio est ; o.' id per quod sit actu, et hoc est forma. V. gr. materia sub quacumque forma est non ignis; sed non Sub quocumque forma upta est ut sit ignis, ni sub Meina ligni vel paleae aut ulterius huiusmodi. IIaec igitur muteria cum tali
privatione est id ex quo sit ignis; forma autem ignis est id per quod sit ignis.
Hinc sequitur, quemadmodum materia et forma sunt prinei- pia corporum eonstitutiva in faelo esse, ita materiam, priVatiOnem et formam esse principia eorumdem in steri: materiam et formam per se, privationem per accidens. - 0. Ceterum non omnia eorpora generationi et corruptioni obnoxia esse peripatetici autumabant; sed solummodo hace infima et sublunaria: caelos autem et caelestia corpora ingenerabilia esse et incorruptibilio. Nihilominus caelum quoquo ex materia et forma constare plerique censebant, tamen ex materia ab hac
Hanc autem Sublimarem materiam, quum primo fuit per creaiionem producta, productam esse censebant sub quatuor elementorum formiS quse sunt: aer, ignis, aqua, terra. uace sunt prima corpora. Ex his autem sunt mixta, quatenus, elementorum s mis pereuntibus, nova mixti forma ex eorum muleria educitur. Manei iamen in mixto aliquid clementorum; nempe uirtus quutilatum tum activarum quam passivarum quae elementorum sunt propriae; sed hae manent in gradu remisso, ita ui media quae-AI ἰDiqitigod by Coosla
180쪽
dam qualitas sint, lieet quandoque cum alicuius qualitatis prae-
dominio. H. Haec sunt praecipua peripateticae doctrinae capita de corporum natura. In quibus explicandis multae, ut sit, oriebuntur, utque hinc inde agitabantur quaestiones; illaeque praesertim: utrum materia proprium entitatem exsistentiamque per se haberet; et utrum plures formae possent in eadem materia simul coexsistere. Vide Franciscum Suareet qui de his latissimc disputat su).12. Quum vero aiornica doeirina per Curiesium et .GuSSendum instaurata evulgari coepit, non desuere inter eorum temporum peripatelleos qui vel Aristotelem ad illum, vel illam ad Aristotelem pertrahere conarentur. Ili cum stomis corpora constare permitterent, hoc saltem dari sibi volebant, ipsas atomos materia prima ae substantiali forma, tamquam partibus essentialibus atquc distinetis componi. Quidam etiam formae nomine vim materiae activum appetitibunt b): quibus ansam praebuisse videtur Lethntietius, qui formae substantialis oppellationem ad vim, in qua monadum naturam constituit, significandum transtulit se). Quisque videt in his opinationibus, praeter materiac ue sormae voeabula, vix aliud, ae ne vix quidem, de peripatetico sy
stema elementorum siniphesuml5. Sγstema elementorum simplicium corporum constitutio nem per substantius omni extensione curenteS, carumque vires explicat. Huius originem ad Pγthagoram usque reserunt, eiuS-que de numeris do 'irinas; iuro ne an iniurin non dispulo. Aliquam quoque una logiam habet eum Zenonis doctrina de continui compositione ex punctis. At cerie eius celebritas spud reeentiores debetur primum Leibiailetio. Cuius haec sunt piae ita.