장음표시 사용
211쪽
Sententiae quaedam refutantur 77. Statulo atomismo chimico, pertinet, ui diximus, nil me- inphysicum, ut inquiretit an cognitio corporum ultra limites experientiae praesinitos ratiocinio provehi possit. Quaerendum est videlicet, utrum atomi substantiarum chimieo simplicium primitivia eorporum elemenin Sint, an Vero ex aliis composita; primitivorumque clementorum, cuiusquemodi illa sint, investiganda
78. Praenotandum nutem, possibile esse, quod chimidi ultro conecdunt, substantius quas Simplices dicunt, Sallem quasdam, vere esse compositas: immo nullam esse in eo repugnantiam, quod unica tantum sit in corporibus vere simplex substantia. Non de hoe fit nune quaestio. Sed, sive simplex substantiu Sit una, sive sint plures, hoc inquiritur, an atomus substantiae simplicis sit primitivum corporum elementum, an Vero ipsum quoque ex altis elementis eoaleSeat. Quaestionem propositam ita tractabimus, ut primo opiniones quasdam, quae probandae nobis non Videntur, excludamus, aedeinde quid sentiendum sit eolligamus.79. PROpostrio I. Atomi substantiarum simplicium neque coaleseunt e substantiis in tentis, neque pura eaetensione geometrica conStant. Prob. t.' pars. Si substantiis inextensis, seu punelis, alomi coalescunt, haec puncta Vel Se contingunt, vel non. Si se contingunt, in us Um punctum coeunt, ut supra dictum est contra
Loibnitrium 48, 2.'); si vero se non eontingunt, Vel agunt Propriis viribus in se invicem, Vel secus. Si primum dicas, ponis aetionem in distans; si alterum, occasionalismum statuis. Vide dicta de systemate Boseoviehit 50). Prob. 2.' pars iis argumentis quae adversus Curiesium ullula sunt: est enim ipsa Curtesii positio, quae hic impugnetitur. 80. PnoposiTio II. Atomi non constant eae materia prima aeforma substantiati.
212쪽
Lids' IIRMI fAPET m. 209uoc est systema peripaleiieum ad minimos terminos reduetum, et eum atomica doctrina uinumquo compositum. Potest autem duobus modis intelligi: t.' quod forma cuiusque atomi sit immutabilis, videt ieet quod in combinationibus elii mistis atomi eon iungantur, suam sermam retinentes nullaque nova forma ad eompositum habendum necessaria sit; 2.' quod formae atomorum sint mutabiles, ita ut in combinationibus chimicis elementa muneant in composito tantum feeundum materiam et virtutem 8), expulsisque formis prioribus, nova compositi serma materiam
Uirolibet modo intellecta senientia haec Deile excluditur. 8 l. Excluditur intellecto primo modo: nam neque I POSlcri ri,i neque a priori probari ullo modo potest. Non a postcriori. Etenim nullum est factum, nulla physica lex,
quae talem ntomorum compositionem exigat. Veteres,quidem corpora constare materia et forma opinabantur ex eo, quod hoc pacto substantiales mutuit Ones explicare Se POSSc crederent. At in sententia quam modo expendimus, mutationes Omnes sui,
Stantiales fieri ponuntur, ut theoria atomi ea postulat. Ratio igitur illa, cui l0lu peripatetiea doctrina nitebatur, sententiae huie non patrocinatur. Iulla igitur experi mentulis ratio cum suadet. Non a priori. Ad hoc enim necesse seret ut ostenderetur, repugnare substantiam, piae extenSione Sit praedi id, et tamen ex potentia adiuque composita non sit. Ast hoc profecto demonstraria nemine poterit; ipsique veteres hoc ugnoverunt u . 82. Exeluditur intellecta seeundo.modo; achpoliore iure cx-oluditur. Nam praeterquamquod nuli lenus necessaria est ad laeta explicanda, sententia haec primo gravatur iis omnibus ineommodis quibus scholasticorum systema reiicere in praesenti cogimur. Duo haec memorabo, a quibus se liberare sententiae huius adsertores frustra niterentur. t.' Per sententiam hune, aeque ae per SeholaStieorum Sy Slcma, tota chimica seientia, ct cum ea physicae universae suntla menta subruuntur 55, seqJ. Dico chimicam subrui sciensium. Nam certe laeta quae Sub oculus cadunt, experimentaque phΥ- Sicorum nulluc hominum opiniones destrucre Valent; nec proiecto quia haec facta non destruunt, senteni tuo huius patroni sibi gratulari possent, se chimiam recentiorem recipere, et cum
213쪽
2l0 cos 3io Lost Aipsa cohaeroi c. chimia enim non historica quaedam saetorumntque experimentorum expositio, sed scientia est, quae hace laetantque experimenta explicat. Explicat vero per atomicam doctrinam et theoriam amnitatum inter heterogeneas substantius; tO-ioquc nititur huic sundamento: atomos SuhStantiarum quae combinantur, quamvis intime consociatae sint, munere tamen id quod sunt, ae nullatenus immutari. Atqui si recipiatur opinio quam impugnamus, sundamentum hoc, una cum theorin atomica ac
theoria assinitatum inter humanae phantasiae ludibria aman danda sunt; ac proinde explicationibus chimicis relictis, aliacomnino suctorum explicationes quaerendae crunt. Ergo qui hanc opinionem recipere vellent, ii chimicam seientiam, et per hoc physicae universae sundamenta directe oppugnarent, ac penituS
2.' Post hane eladem, quasnam ii asserre possint suciorum explicationes iam vidimus 58, 40). Qui itaque hoe sγstema suadere vellet huic sane incumberet ante omnia, ut chimiam aliquum peripateticam consisteret, chimiae atomicae loco susileiendam; at certe eiusmodi, quae aliquo modo intelligi posset, et probabilitate non careret. 85. Sed praeter haec, quae sunt opinioni huic cum veteri scholasticorum Systemate communia, quibusdam insuper opinio
cadem sibi propriis urgetur dissicultatibus, quae inextrieabiles
Nam t.' qui ita opinantur, proculdubio elementorum nomino non intelligunt quatuor illa, aerem, ignem, terram, aquam; Sed, ut arbitror, substantias illas, quas chimici simplices vocant, quae
quidem sunt tres circiter ac SexligintR.
Atqui nulla est iis ratio cur has aut illas substantias elemenia res appellent. Non enim hane appellationem usurpare poSSunt Sensu veterum; nam quatuor illae substantiae ideo ab eis elementa appellabantur, quia eas mixta omnia componere, et Bnte omnia formatas exsistimabant. Hi autem primum non admittunt,
. alierum probare non POSSunt. Non Sensu recentiorum : nam elementa a recentioribus dicuntur eae substantiae, quae pluribus helerogeneis Substantiis aetu coniunctis non constant. Sed omnes prorsus substantiae iuxta hanc sententiam habendae sunt eius modi : haee enim negat in ipsis mixtis remanere actu componentia. An sorte substantias simplices chimicorum elementa ny
pellare poterunt, quia non possunt in substantias diversas resolvi Sed in hac opinione nullae substantiae resolvuntur, sed corrunse
214쪽
puntur omnes, etiam substantiae simplices ehimi eorum. Igitur clementi nomen in hae opinione est vox, quac nullum videtur
84. 2.' Opinabantur veteres, omnia mixto, saltem perfectu, nil sui generationem elementa omnia requirere. At qui Opinionem, quam modo impugnamus, in praesenti defendere Vellei, certe non assereret omnes chimicorum simplices substantias ad omnia mixta eilarmanda concurrere. Quaenam igitur erunt singulorum mixtorum elementa' Ad hoc puto adversarios respondere non posse. Si enim v. gr. dicent aquae elementa esse Oxygenium atque hydrogenium, nullo iure hoc diceni, et ex ipsorum principiis facile refellentur. Nam iuxta haec principia, elementa aquae esse nequeunt nisi ea corpora quae eorruptione sui materiam relinquunt dispositam ud aquae formam recipiendam. Ergo ad summum, Oxygenium et hydrogenium erunt aquae elementa, quum EX eorum corru-l tione aqua generδtur. Sed quum viceversa ex eorruptione liquaei rogenium generatur et Oxygenium, squa erit potius utriusque elementum, eum nliquo alio corpore fortasse. Iuxta eadem principia dicendum quoque foret, aquae elementa in diversis adiunctis diversa esse. V. gr. lueernae oleum dum sit in acris oxygenio combustio, praeter acidum earbonicum, etiam Vaporem squeum suppeditat. In hoc ergo casu oleum esset unum ex aquae elementis. Saepe vero ineertum erit, ora aliqua substantia sit clementum mixti, an vero agens quod formam generat, quemadmodum in ullato eombustionis exemplo de Oxyingenio existimandum foret. Ex quibus non modo eolliges, in hac sentcntia assignari non posse diversorum Porporum elemento, sed etiam clarius perspicies, quod supra inculcavimus, ipsas experimentales seientius his opinionibus subverti. 85. 5.' Quum a veteribus peripateticis dictum audio : elementumanere in mixto virtute qualitatum suurum, probe intelligo quid dicere vellent. Nam qualitutes elementorum propriae quaenniniuxta ipsos fuerint, nemo ignorat. Αer calidus et humidus, ignis calidus et siceus, aqua frigida et humida, terra frigida et si 'ca. Quoniam vero hac qualitates diversimode eompositae, et in gradu plus minusve remisso, in omni mixto reperiuntur, idcirco pο-lerunt illi dicere, elemenia secundum suas virtutes in mixtis remanere. Sed peripateticismi atomici scelator, etiamsi definire posset, quid elementi nomine intelligi debent, et quaenam Sint
215쪽
diversarum rerum elementa, nescio quomodo probare p0sset, elementorum qualitates in mixto remanere, aut edicere Ulcumque, quaenam elemeniorum qualitates in mixto remaneant. Nam corio non easdem qualitates esse clementorum existimabis, quas veteres offigia ibant. Dicere praeterea nequit, remanere in mixto assini tales chimicas, quibus instrueta sunt clementa : in hac enim sententia, ut supra vidimus, assinitates nullae sunt. Celerae nu-iem quoli tutes eomponentium propriae, Si Vc physicae, Sive elu ni tene, Sive quae in SenSUS nostros, si e quae in lilia eorpora agunt, in mixtorum generatione eVancseunt, atque, ut chimici dicunt, neutraliarentur: ipSe eorp0rum Status, ut plurimum,
immutatur, ne fluida aurea siunt solida vel liquida, et vicissim. Nescio igitur prorsus, quem sensum sundat in hoc systemalcasserito illa: elementa manent in miaeto secundum qualitates, nul quomodo eadem probori, et cum experientia componi possit. Patet itaque hanc sententiam multo esse impeditiorem, quam
veterum se holasticorum Senientiam : mullo m0gis proinde exclu
Slut itaque conclusio: diei nullo modo posse, alomos materia
86. PR0Postrio III. Ammi non eoustanι ex viribus attractivisue repulsivis. Demonstratur ex iis quae in praecedenti capite contra Kantium et transcendentales 55, seq. dicta sunt. 87. PstoposiTio IV. Ammi non constant eaetensione et vi re8i-5fendi; neque adeo duabus realitatibus distinctis, quarum altera. sit principium eaelen8ionis, altera radiae vis resistendi; quae semiussu Opinio multo minus admitti potest, si hae duae realitates dicuntur esse materia ac forma peripatetica. Prob. t.' patra.
vis resistendi constituere nequeunt aliquid, quod sit per se. Nam ct cxtensio et resistendi vis sunt proprietates quac subiecto egent. Nulla enim est cxtensio Sine eo quod extensum eSt, et nulla est potentia resistendi sine eo quod resistere potest. Ergo extensio et resistendi vis non eonstituunt subieci uni; ne proinde non constituunt substitialium, sed potius supponunt subicet unine SubSl0nliam. Sunt ergo proprietates atomi, at non utomi con
e X Se extensa. Vel non. Si primum, inutile est alterum alomi
216쪽
Componens, quod est extensior si ulterum, iuni ut imus exiensu non est. Τunium enim patet ntonius quantum vis resistendi; vis autem resistendi quac inextensa sit, in pura extensione posita, inextensa manebit; pura enim extensio non poterit illam extendere.
5.' Exlensio quoque, quam vis resistendi oecupat, ex se nihil est. Pura enim extensio purum vacuum est, Videli dei, purum nihil. At nonne absonum dictu est, purum nihil atomorum constitutivum esse 'Praeterea haec extensio, vel est ipsa extensio spatii aeterni, quemadmodum Lockium opinatum esse serunt a , vel extensio
Sed prima hypothesis est penitus absurda. Nam et Spalium imaginarium reale saeit, et eoi porum constitutivum aeternumnique impro luetum ; illas insuper huius spatii partes, quibus vis resistendi tributa dieitur, mobiles ponit, eum spatii partes omnes immobiles concipi necessario debeant. Secunda quoquc hypothesis admitti nequii. Quis enim diei serat, vacuum fuisse productum . .' Tandem his addi potest ratio theologica . Si enim extensione resistendi vis corpoream substantiam constituunt, quid iam prohibent, quominus in eueharisticis syimbolis panis viniquo suh-
stantias servari dicamus 88. Prob. 2. Pnrs. Vol hinae illae realitates ponuntur esse partes atomi Semper permanentes, vel ultera permanens esse, altera varia hilis, modo peripatetico. Si primum dieas, necessarium non est, nec probari potest. alomum duabus istis realitatibus constare, neque Proprietatum, quae ah iis dimanare dicuntur, consideratio hoc ullo modo prohat, ut mox videbimus. Si dicas alterum, opinio haec excludetur iisdem sere argu mentis, quae in propositione praecedenti allata sunt contra hypothesi in peripateticam ad atomos translatam. 89. Prob. 5.' PBrS.
Quamquam hace opinio, ut modo diximus, iisdem sere argumentis resulci ur, quibus peripatetica hypothesis refellitur, tamen ab ea in pluribus, iisque essentialibus dissert. Idcirco negandum
est, opinionem hanc eum peripatetica sententia convenire.
217쪽
Ut enim plum omittam, t.' etiamsi daremus atomum Ponstare duabus realitatibus, quarum altera sit radix extensionis, ni sera origo virium, non ex hoc consequeretur realitatem primum esse potentiam, quae netum primum essendi reeipiat perseeundam. Num haec secunda realitas n qua Vires dimanani, erit ad summum conditio necessaria, ut exiensio, quae a prima procedis, sensibilis sat; vel etiam, si placet, erit conditio neces- Saria, ut extensio a prima di manet: sed hoc non obstante, poterit prima realitas esse realitas actualis per se ac ratione sui, li et adhue, eo quod posita conditio non est, esseetum Suum non produxerit. Certe eontrarium probari non poterit, cum haec realitas, ut in se est, incognita cuique esse debeat.
' duas realitates distinetas, ut quae a duobus distinetis principiis resultare, et inter se oppositionem habere dicuntur. Atqui veteres tantum abest ut unam ab altera distinguerent, ut immo unam definirent per alteram. Testis est mihi luculentus, praeterulios, Sua resius, qui postquam statuit, quantilatem esse formam dantem rebus corpoream molem vel cxlensionem, illieo subdii: . Quid vero sit habere molem corpoream, declarare non POS- η gumus nisi per ordinem ad hunc essecium, qui est evelleres similem molem ab eodem spatio, non quidem actu . . . . Sed η aptitudine η . a) Supra nutem tamquam synon ima haec duo hi surpaverat: expellere similem molem ab eodem spatio, et resistere illi ne in idem spatium ingrediatur. Pluresque sunt inter seliolasti 'Os qui extensionem desiniunt: naturalem corporis impenetrabilitatem b . Communem vero sententiam hanc suisse, non unius tantum et alterius, patet vel ex eo quod impenetrabilitas seu resistentia, quamquam sit perpetuum experientiae obieelum, lamen a veteribus inter Vires et qualitates eorporis non reeensetur, nec de ea sub hoc nomine umquam fit mentio; videlicet quia opud ipsos resistendi vis ad quantitatem revoca-
statuunt formam aloini esse totum in tota alomi extensione, et totam in singulis eius partibus; ex quo consequitur sormam materialem, etiam prouti est in subieeto, habere extensionem tur ualem ut unimii, sed non exicnsionem formalem. Asi hoc quoque longe distat a placitis scholastieorum. luxta quos omnis
218쪽
LIBER Pulu LS CAPLT ili. 'l 5 forma, ut etiam materia prima, simplex est, quin ex purii bus essentialibus non constat; sed non omnis forma inextensu est; proinde omnis forma est in toto corpore ci in qualibet cius parielotali tale essenii ae, sed non omnis totalitate quantilatis; sed solum anima rationalis, et iuxta plerosque animae quoquo brutorum sa). Forma igitur inorganica iuxta Veteres extensa est cum
materia, et prout in illa est quantitatem formalcm habet, atque in partes integrantes est divisibilis b).90. PnoposiTio V. Glensio ae resistendi vis duo diuersa priu-
Quoniam assertio haec opinionis, quam modo impugnavimus, praecipuum sundamentum est, placet illam aliquantulum expendere; id quod etiam ad finem nobis propositum non erit inutile. Obiicitur itaque hoe argumentum. Proprietates eontrariae ex codem principio dimanare non possunt. Sed vis resistendi, idem quo dicendum de omnibus viribus corporeis, est proprietas extensioni contraria. Nam extensionis proprium est, ui rem multiplicet, scindat, dispergat; vis autem per se unitatem, simplicitatem, indivisionem dieii. Ergo resistendi vis dimanare nequit ab eodem principio, a quo extensio procedit. Sane multa in primis animadverti possent de principio illo :proprietates contrarias ex eodem prineipio dimanare non posse:
ut patet ex dictis in Ontologia de qualitatum contrarietate 0.l94).
Sed hisce omisSis. 91. Dieo 1.' Glensio ae resistendi vis non sunt proprietates ita oppositae, ut ab eodem principio procedere nequeunt. Quae assertio probatur a) auctoritate Veterum, iuxta quos, ut nuper dixi, extensio ae resistendi vis sunt una eademque res. Praeterea b) si haec duo essent vere contraria, non possent esse Simul in eodcm subiecto : hoc enim contrariorum est proprium. Atquieerie duo haec sunt simul in atomo. Demum H hae duae proprietates, adversariis satentibus, ab eadem essentia atomi procedunt, quod est iuxta veteres; nam ex eorum principiis proprietates nec a materia, nec a forma originem habent, sed a composito;quamquam aliae oriantur a composito ratione materiae, niive ra-ιione formae. Si igitur ab eadem essent tu, et ab essentia vere
αὶ Cl. S. Th. Sum. ιιι. p. t. q. LXXVI, ari. Vul, et Suarez M. Diap. x , s t. X, 2 33, Se l. bὶ Docebant veteres extensionem formalem quantitati per se convenire, ma Eriae vero ae formis materialibus, atque omnibus corporeis qualitatibus pre accidens, nemiae Drouli quantitali subsunt. cf. Comment. Coni rie s. iii li de anima. C. l. u. lit,
219쪽
una procedunt , iam non sunt ita oppositae, ut ub eodem prin-
92. Dico 2.' Neque in atomi extensione ea multiplieitas, neque in eiusdem vi ea unitas habetur, quales obiiciuntur. Non habetur multiplicitas e nam in extensione continua non sunt pili teSaeiu distinctae, multoque minus dissipatae ac dispersae, sed Solummodo paries in potentia. Id quod suo loco demonstrabitur. Celerum haec est sententia Aristotelis, S. Thomae, aliorumque primae notae liuetorum. Sufficiat nunc S. Τhomae auctoritas. . In divisione continui . . . . id quod prius erat multa potentia, s unum autem actu, fit plura s a). Et alibi α Unitas rei conse- quitur esse ipsius. Partes autem alicuius homogonei continuis ante divisionem non habent esse aetu, sed polentia tantum; . et ideo nulla illarum habet unitatem propriam in actu; undes in aesti non est aecipere ipsarum numerum, Sed potentia ian-B lum b).95. Non unitas. Vis enim resistendi in alomo est extensnformaliter; videlicet non est tota in singulis atomi partibus, si hae partes mente distinguantur. Esto sane vim hane esse simplicem quoad essentiam ; esto eam esse extensam per Bestidens; hoc parum refert: salis est si in atomo sit extensu formaliter, ut habeat in atomo eam ipsam unitatem ac multiplicitatem quum habui extensio. Si igitur extensio est multiplex, haec quoque vis erit multiplex : si haec vis una est, extensio quoquc una erit; et lantum illa erit multiplex, quantum multiplex est ista, lun-luinque haec erit una, quanium illa una eSi. Ilinc untias vis et multiplicitas extensionis non opponuntur, ac proinde binae istae atomi proprietates ad duo diversa principia reserendae non Sunt. 94. Dico 5.' Si ab una rea litate oriretur in atomo vera multiplieitas, non posset ab altera oriri vera unitas. Etenim prima realitas multiplient se ne distinguit in partes. Realitas vero altera primam realitatem informat. At informat ne illam antequam se multiplicet, an vero quum se multiplicat Τ Primum diei nequit; nam materia non dat extensioni ortum, nisi coniuncta cum forma. Sed esto : antequam se illa multiplicet, insormetur. Ergo quum se multiplicat, non se solam, Sed et Armam qua ipsa aetu est,
220쪽
Si vero dicas primam realitalcm in eo ipso quod se multiplicat, ab altera informari, inseremus realitatem hanc alteram non unum quid informare, sed plura actu. Ergo et ipsa in plura
Quidquid igitur diens, crit semper coneludendum: si ab una realitate multiplicitas oritur, unitatem nb altera oriri non posse. 95. uine dico 4.' eadem realito e eae qua emen3io dimanat, dimanare potest vis de qua loquimur. Num a) ea realitas a qua manat extensio, est una realitas Vel plures sSi est una; ergo unitatis illius, quae in extensione geometrica viget, alia ratio quaerenda non est. Praeterea Sequetur exinde, aliquid in se unum extensionis originem esse posse. Unde eoi eludemus, realitatem quoquc illam, a qua vis dimanat, quamVis
in se una sit, posse esSe extenSionis Originem.
Si vero dicatur multiplex, negabitur in primis realitatem hanc posse ex se multiplieem esse. Haec enim realitas materiae primae aequiparatur. Atqui nulla est in materia per se partium distinctio; nam distinctio partium supponit quantitatem actualem, et oritur a forma; aetus enim est qui distinguit, iuxta pervulgatum apud veteres axioma. Deinde in huc 1 pothesi salsum erit, esSe unam realitatem unumque principium a quo extensio est et multiplicitas partium; nam potius multae realitates ac multa principia erunt extensionis radices. Demum quaeram iterum: Unaquaeque ex his realitatibus esine una an multiplex Et hoc pacto redibit quaestio in infinitum, quousque fatearis, reulitatem, ex qua di manat extensio, unam esse. Ceterum ad hoc salendum vel illud nosse sufficit: multitudini unitatem necessario praeire. Quod si una est, Stat primum argumentum. M Bursus, reiditas illa simplex, a qua vis progerminat, quoniam sorma substantialis esse dieitur, proculdubio ex materiuodueitur; nempe ex realitate quae est extensionis radix. Si igitur ex realitate hac educi potest realitas illa simplex et indivisa, cur non etiam resistendi Vis ' Ergo ab eadem realitate, quae est extensionis radix, oriri potest resistendi vis.
Quaestio de atomorum essentia resolvitur 96. Difficile nunc non erit statuere, quid de ultimis eorPο-rum elementis, ac de atomorum essentia censendum Sil. Pro -