장음표시 사용
221쪽
bavimus initio, atomismum chimicum omnis hujus dispuluilonislandamentum esse debere. Alomi porro, in quibus elii mica sistit, sunt ntomi substantiarum simplicium; ac facile largiuntur chimi ei substantias vere simplices esse sol iusse mulio pauciores iis, quae modo recensentur. De his atomis primitivis qui erebamus, an ultima corporum elementa essem, an vero ex aliis elementis composita. Atomi enim sunt corpuscula saltem mente
divisibilia; extensae enim sunt. Ium post ea quae hucusque di seruimus, sacile eolligi poterit, quid in proposita quaestione sentiendum sit. 97. PstoposiTio. VI. Ultima eorporum elementa sunt atomi; nempe Rubstantiae extensione geometrica, et vi resistendi praeditae. Prohatur ex die lis. Nam atomi substantiarum vere simplicium vel sunt compositae ex elementis re distinetis, vel prorsus ineompositae. Si sunt compositae, vel constant ex binis partibus, ultera potentiali, altera aetuali, vel ex pluribus partibus netvulibus. Non sunt autem compositae ex parte potentiali, et cx purieaei uali, ut probatum est 80, seq. . Neque ex partibus actualibus. Num nae paries Beluales aut vires sunt, aut Puncta, aut alia corpuscula continua. Sed nequeunt esse vires 86) et nequeunt esse puncta ex demonstratis 79). Nequeunt item esse corpus- eula continua; nam agimus de corpusculis substantiarum vere simplicium. Hoc unum itaque dicendum superest: atomOS Substantiarum simplicium esse prorsus incompositas; ac proinde ultima corporum elementa eSSe.
Haec vero, quae diximus de atomis ponderabilium corporum, quae chimici considerant, dicenda ex aequo Sunt de atomiS Betheris imponderabilis, si ab atomis imponderabilibus primitivis
reapse hae disserunt. Nam utrobique eaedem rationes Valent. 98. Pauca nunc de atomorum primitivarum eSSentia. Dicendum itaque t.' essentiam generitam atomici corpusculi primitivi hanc esse, ut sit substantia extensione geometrica ne vi resistendi praedita. Quae duo non sunt essentiae atomorum Ponstitutiva realia, ut supra dictum est 87), sed hinue mani-kslationes substantiae eorporeae propriae atque conStantes, quae in ultimis quoque corporum elementis reperiuntur ne eSse eSt. Hae dicuntur essentiales eorum proprietates, quia una eum indeterminata substantiae notione sui is determinant in conceptu nostro quid illa sint.
De soleris autem viribus quilius uiomi instruetae sunt, quarum Dissilired by Cooste
222쪽
ope in se mutuo agunt, non sit mentio in essentiae descriptione; primo quidem quia sine illis atomus eone ipi potest; tum etiam quia hae vires ab essentialibus proprietatibus dimanani, ut infra
videbitur. Dicendum 2.' de specillea primitivarum atomorum e8sentiu vix aliquid statui posse. Nam speciscae earum proprietateS Sen- . Sibus nostris non patent, ac solum se manifestant in corporum proprietatibus. ignoramus praeterea quaenam sint vere Simplices substantiac. Nihilominus statuere p0ssumus generati m. istomos
diversarum substantiarum simplicium disserre debere vel figura, vel magnitudine, vel , chimicis assinitatibus, vel aliquo alio huiusmodi. Dicendum 5.' atomos primitivas quamvis ineompositae sint,eSSe tamen, prout continui natura seri, sine sine divisibiles, sultem mente. Physice lamen sunt indivisibiles: nam divisio fieri Π0n posset sine penetratione corporis dividentis in atomum di-Videndam. Penetratio autem non est physice possibilis.
99. Quaeres an atomorum Variae species metaphygiee com
positae dici queant; ita ut sit in illis aliquid imperfectum ac
determinabile, quo pertineant ad genus substantiae corporeae, etoliquid perficiens ac determinans, quo in certa Specie coli entur. Respondeo, si iis vocibus: imperfectum et persietem, determinabile ac determinans, intelligis binas partes physic08, ut p0tentiam et uetum peripateticorum 4,5), negabitur l.' compositionem huiusmodi mptaphysicam esse; 2.' eam in atomis haberet uni 80, seq.). Si vero intelligis iis vocibus hinas partes metaphysicas, ut sunt in homine animal et rationale, quae non sunt Verae partes, sed ratione tantummodo distinguuntur O. 247 , nemo negabit hanc in atomis compositionem eSSe.
l00. Opp. I. In atomismo chimico sistere non possumus. Nam t.' Quaestio quam agimus non physica est Sed metaphysica: ugitur enim, non de explicandis saetis, sed de explicanda essentia corporis seu atomi. Sed atomismus chimicus est quidem hypo - hesis physica idonea ad lacla explicanda, non autem theoria metaphystea sumetens ad explieundum corporum essentiam. Ergo metu physicus in eo sistere non poteSt.
223쪽
q. . Ethesimonia chimiae non desiniunt utrum elemenid ζψη
stent materia ac forma nec nc; itemque utrum maneant in mixto
non opponitur iis, qui censent atomos elementa res constare e
10 l. Resp. Nest. anc, iuxta ea quae supra declarata Sunt. Ad l. Quaestio haec non est physica scit metaphysica, tamen connexa eum physica. Dist. pariter rat. add. Agitur de explicanda essentia atomorum, ita ut non destruatur explicatio physica laetorum, quam chimia suppeditat, conss.; See US, He90. Nesto min. et cons. quarum negationum ratio patet ex dietis. Ad 2. Dist. Experimenta solummodo, omitto; scientia chimiae quae his experimeniis innititur, nego. De hac oppositione inter chimicam scientiam et peripateticum systema quocumque modo proponatur, Vide superius dicta 55. seq, 82)..Ad 5. Reg. et nego puritatem. Qui enim btomos punciis constare cenSent, theoriam combinationum et assinitatum non evertunt ; immo elii micae scientiae conclusiones omnes recipiunt. At qui peripatetica placita sectari vult, chimicam scientiam uni Versam cVertat oportet, ut Supra demonstratum e St. 102. Opp. II. Atomi materia ac forma constent nece SSe eSi, seu realitate ex qua fluat extensio, et realitate quae Sit Vis origo. Etenim t
unitas explieari nequeunt, nisi ponamus in ipsa atomo principium simplex, quod singulis immixtum partihus suam iis indivisionem impertiat.
extensio sola emergit. Si igitur molestula sola materia constaret, nullae essent moleculae licterogeneae, seu diversae ' n liturae et operationis. Ergo aliud principium moloculae insit oportet, ex quo illa naturae diversitatem sortiatur.
potest esse nisi a principio formali. Etenim extensio quae pullulas a principio materiali per se inditarentiam dieit ad siguram
105. Resp. Gq. ant. i. e. tam id quod de atomi compositione ostii mat, quam id quod supponit de identitate inter materiam ei formam ae binas illas realitates. J M.
224쪽
Ad Nego. Etenim ad hoc ut cam unitatem cum partium possibilium multiplicitato coniunctam explicemus, necesse non egriat partium multiplicitatem ab uno principio, et unitatem ab altero oriri statuum us 90, seq.). Susticit enim unum principiumn quo utraque Oriatur, Seu potiUS quod per utramque Se manifestet. Hoc principium erit substantia ipsa atomi eum tali cxtensionis mensura n Deo condita. Noto autem dissicultatem hane, si qua est, integram manere in systemate pyripatetico Vero, in quo formae materiales ponuntur extensae formuliter eodem pacto
Ad 2. Dist. ant. Si materia usurpetur senSu peripatetico Veleri 4), aut reformato tr.; si usurpetur alio sensu legitimo, nego. Eademque sit distinctio ad utrumque eonsequens. Materia enim apud recentiores sunt ipsae atomi, ex quibus corpora coalesculat latomi vero non sunt semper et ubique eaedem, nempe eiusdem naturae, aut saltem haec identitas non probatur. Ceterum sive atomi primitivae sint diversae naturse, sive eiuSdem, haberentur
semper ex Varia carum compositione moleeulae diversae naturae et Operationis.
Ad 5. Dist. Si quis supponat principium materiale in atomo
Sensu peripatetico, eo uc.; Secus, nego. SenSu enim recentiorum
principium mulcriale corporis sunt atomi, principium materiale atomorum nullum est, nullumque principium formale. Est enim alomus substantia incomposita, cui talis et non alia figura debetur vel quia eam natura sua poStulat, Vel quia eam a Creatorcpracsinitam habet. Dist. rutionem additam: extensio per se dieit indisserentiam ad quamcumque figuram: nempe extenSio in abSlracto, cone. ; extensio a certae atomi substantia requisita, aut ipsi determinata
04. Opp. Ill. Ex atomorum mobilitate. Communicatio motus impossibilis esset, nisi tota atomus impulsa, eo ipso quo impellitur momento, vim motricem ab impellente communicatam illico reciperet. Atqui hoc supponit alomum motum informari principio simplici, quod singulis eius partibus insit. Prob. maior. Nulla materiae pars assignari posset, quae primo instanti ecleritatem reciperet, celeris deinde partibus communicandam. Materia enim est sino sine divisibilis.
Prob. minor. 1.' Prineipium simplex, cum veram unitatem eXtenso communicet, hoc facit idoneum ut unico instanti motum recipiat, tamquam unum Subiectum.
225쪽
2.' Vis motrix est inextensa per se et exiensibilis solum per accidens. Ergo directe et primo recipi tantummodo potest in subiecto, quod sit inextensum per se, et extenSum Per necidens. Hoc autem est forma substani inlis.103. Resp. Omitto maiorem: nego minorem. Ad probat. maior. Nego suppositum, quod nempe quum do utomo agitur sit assignanda aliqua pars, quae primo celeritatem reeipiat; quodque hint partes, quibus motus communicari debeat. In continuo nullae sunt paries actu distinctae, proinde nulla est pars quae primo recipiat motum, nullaque sit a parie ad partem motus communie3tio, sed tota alonius momonio indivisibili delerminationem recipit ad motum.106. Ad 1. prob. min. Nego iterum suppositum idem, quod exiensum continuum, quia tale est, sit incapax rceipiendi unico in si unti motum. Cuius rei si vere ineo pax esset, capaeitutem hune a principio simplici recipere non posset: non enim ex eo quod principium simplex extenso inest, extensum sit inextensum. Aliun de vero, non principium illud simplex motum reciperet, sed . ipsum extensum. Si qua igitur ex motus communicatione ex
surgeret dissiculios, haec in hypothesi quoque adversuriorum
integra permJneret. Ad 2. Omitto ant, et animadverto vim motricem, SiVe per se, sive per accidens extensa sit, Si Vis materialis est, esse certe
Nesto consequentiam, idque ex pluribus capitibus. . 107. 1.' Quia in ipsa adversariorum opinione serma substantialis, quae est inextensa per se, reeipitur in materia quae est extensa per se. Et anima, quae nullo modo est extensa, in eorpore extenso recipitur. Argumentum igitur falso nititur principio. 2.' Ille non agitur de extensione per se aut per accidenS, sed de extensione sermali aut virtuali. Nam dissicultas deducitura materiae extensione sormuli. Atqui salsum est formam atomi materialem, si qua esset, formali extensione pOSSe ebrere, ut supra demonstratum est. Ergo neque ipsa recipere motum posset. 5.' Novum est quod asseritur: in rem posito ex muteria et forma motum recipi primo in forma, secundario in materia: quasi vero quoad 9ctus ne passiones sorma materialis et materiudistinguerentur, et non essisterent unum per Se. .' Quum hominis corpus motum ab extrinseco recipit, quid est quod directe et primo motum recipit' Sunc anima, iuxta
226쪽
hane opinionom : nam anima est forma corporis, eaque vere simplex et inextensa. Ergo ex impulsu primo et direete impellitur nnimo, secundario et indirecte corpus. Ηne eerte seliolastici non d uerunt; immo potius contrarium. l08. Opp. IV. Sententio, quae statuit atomos in eomposito ne lupermunere, non explient.
prietates omnes viresque compositi diversae omnino sunt a proprietatibus eoinponentium ; quae idcirco u ehimieis neutraliauri dicuntur. Atqui impossibile est sub proprietatibus ne viribus specisiste diversis eamdem permanere substantiam : proprietates enim e substantia resultant.
est, quae naturaliter est impossibilis. Etenim in aqua V. gr. nullum est puneium in quo sit solum Oxγgenium vel solum hydrogenium, Sed in quovis puncto utcumque exiguo en aquae pur-
viventis in corpus vivens seu plantae, Seu animulis.l09. Resp. Nesto ant. Ad l. iam supra responsum est 73, 75). In composito non est eadem substantia quae est in singulis componentibus; sed sunt utriusque componentis substantiae eoni uneiae, ita ut ex utriusque eomponentis proprietatibus proprietates compositi constentur. Itaque proprietatum neutralizatio est potius consectarium atomicae theoriae. Quoniam vero dissicultatem creet adverso sy- Stemuti, supra notatum est 85). Ad 2. Neg. ant. et dist. rat. add. nullum est punctum Sensibilo in quo uirumque elementum non inveniatur, cons.; nullum est punctum absolute, nego. Qua ratione oppositum probari poterit, cum eortum sit in eorporibus, etiam maximae den-Situtis, esse innumerabilia spatiola, in quibus nullum est ponderabile elementum Si itaque in aqua v. gri, licet nullum sit sensibile vacuum, multa tamen sunt intervalla in quibus neque OxFgenium est neque hydrogenium, eritiae mirandum esse aliquod in eu spatiolum, quod ab oxygonio Occupetur, et non lib
Ad 3. Negatur iransitum substanti ac viventis in non viventem explicuri non posse in nostra sententia. I inmo quae ad Uliam periinent mulio clarius et intelligibilius in communi sententia explicantur, quam in systemate peripatetico, aut in quovis S Stemate assini, ut suis locis videbimus. Diuili od by Cooste
227쪽
ll0. Opp. V. Qui aioinos incompositas tuentur, pluribus, iis luc gravibus, urgentur incommodis. Nunt
ream et spiritualem; nain utramque quoad essentiam suci uni simplicem.
n quo manat extensio: utque hoc paei O sitiuunt malerium ex scactivam esse. Hoc autem repugnat. Si enim materia ex se uetiva ponitur, iam nulla esset ratio cur vitae quoque ne sensus principium esse non pOSSel. 5.' Assignant ut corporum constitutivii corpora quaedum minora ; in quo 1.') similes sunt iis qui quaerenti quaenam sint domus constitutiva, responderent esSe parvos domos ; 2.') uberranta proposita quaestione: non enim quaerimus prima quantitutis elemento; sed constitutiva essentiae quantilato praeditue.lli. Resp. Xe9. ant. Nam si quod grave in his ineommodum est, illud premii potius adversariorum humeros. Ad 1. A ego in nostra doctrina perimi intrinsecum diserimoninter corpoream spirisulemque subfiunt in m. Ad ral. add. negos uiamositum: videli et diserimen hoc carentiu eompositionis ex binis realitatibus contineri. Essentiale enim discrimen utriusque est in hoc, quod eoi pus cst essentialiter exlensum, etiam in suis ultimis elementis, adeoque incapax Per se sensuS, multoque magis intellectus: spiritus vero est essenti ullier immunis a quantilato, idemque sensu praeditus et intelleetu. 112. ninc retorqueo argumentum. Adversarii enim vere tollunt diserimen illud praeeipuum, quod inter spiritum ac formas materiales, praesertim Porporum inuni maiorum, peripatetici veteres unanimitor admittebant; quod nempe spiritus ita sit simplex quoad essentiam, ut extensione formuli caretit, ac proinde sit t0tus in toto corpore quod in sermat, et tolus in singulis eius partibus; formae Vero materiales sint quidem simplices quoadessentiam, sed tamen in subieeto extensione sol muli ossiciuntur, ac proinde non sint totae in singulis subice ii partibus totalitate quantitatis. Adversarii autem hoc diserimen tollunt, ut supra
1l5. Ad 2. ' Ponimus acii vitatem utomi procedere ab eodem principio a quo manat extensio, transeat. Non enim ponimus haec duo pro edere ob alomi substantia ; sed dicimus cana substantiam his duabus proprietatibus essc essentialiter praeditam. Subduni: Rutuimus p r hoc materium eae ερ uetivum esse. DE Dissilired by Cooste
228쪽
qua materia est hic sermo ' An de materia intelleeia ad mentem eorum quos obieetio aggreditur' Non videtur. Nam iuxta
nos , materia eSt eorpus, vel corporis elementum atomus. Sed talem materiam ex se activam esse adversarii negare non p0S- sunt ; nam ipsi quoque admittunt substantiam corpoream, et atomos aetivitate esse praeditas ex se, nempe ex ipSa Sua eS- Sentia, ex suis intrinsecis constitutivis. Si vero materiae nomine . intelligunt materiam primam, quam nos non agnoScimus, Obiectio nos non impetit. Praeterea quam aetivitatem memorant' An activitatem proprium corporis, et quae cum extensione consistere potest ' Sed hae admissa, quomodo exinde consequetur, corpus eSSe capax ex Se visae, quae praeter essentialia corporis, Organi Smum P0Stulat, nut gensus, qui praeter corpus requirit animam ' Si vero activitatis nomine necivitatem omnem intelligunt, nescio quOSadVersarios uggrediantur. Certe nos non dicimus, eOrpUS ex Se omnis aetivitatis capax esSe. 'li4. Itaque ad omnes hasce ambiguitates dissipandas, re Spondeo : dist. 2.qm partem maioris: statuimus materiam ex Se aeti-Vam eSSe : nempe materiam primam, aut aliquid illi simile, nego δἰ psSitum: atomos, subd.; statuimus atomos eSSe netiVRS CX Seneti 'itute quae cum extensione sociari possit, cone. ; aetiVitate omnigena, nego. Eodemque paeto dist. min. et rat. add.
lib. Retorqueo deinde iterum argumentum. Etenim adversariin0n quidem materiae primae clementorum, sed eorum formis extensionem Armalem demunt, eamque iis tribuunt unitatem, ut Vere nulla amplius sit ratio cur sensus principia e SSe nequeant ; eoque magis quod in ipsorum doctrina sensus principium forma materialis est. 16. Ad 5. resp. totum argumentum niti in aequivoealione huius vocis : eorpus. Quum enim quaeri dicuntur corporum eOnstitutiVa, eorporum nomine intelligimus, aliquid non modo extensum, Sed etiam compositum ex mullis partibus ad sensum distinetis et separabilibus, itemque aliquid non modo vi resistendi praeditum, sed ceteris ei iam qualitatibus sensibilibus. Quum Verodiduntur atomi esse corpora, corporum nomine intelligimus Substantiam incompositam, extensione ac vi resistendi praeditam. Quum igitur corpus primo sensu accipitur, atomi non Sunt eor-p0ra; quum sensu accipitur altero, id quod ex atomis componilur non est corpus, sed compositum ex eorporibus,
229쪽
l 17. Sed omissis vocibus, veniamus ad rem. Assignamus ulcorporum constitutiva corpora quaedam minora: dist. nempe eiusmodi corpora , quae habeant eas proprietates, ratione quarum quaeruntur corporum constitutiVa, nego; corpora quae lius proprietates non participant, eone. Proprietates videlicet quae nos movent ad quaerenda corporum constitutiva, non sunt certe extensio continua coniuncta cum resistendi vi, quibus proprietatibus atomi instructae sunt, sed, ut a principio monuimus M, t.' corporum manifesta compositio, 2.' mutationes unius corporis in
aliud, quod qualitates sensibiles a primi qualitatibus diversas
praesesert. Hae autem binae proprietates non sunt in atomis, imo diserte negamus eas proprietates iis inesse. Igitur atomi non incongrue assignantur ut corporum constitutiva. Hoc mirum est essentiales corporum proprietates, exten8ionem ac resistendi vim, etiam in atomis inveniri. Mirum enim non eSt, extenSum compositum constare incompositis extensis; et necessarium est, compositum resistens ex elementis resistentibus coaleSeere.
118. Ex his putet, nullum pondus habere paritates adductas.
Qui enim v. gr. assignaret parvas domos ut domus constitutiva, stulte loqueretur, quia componentia ab eo assignata univoce con- Venirent cum composito, eaque Omnia haberent, ratione quorum compositi constitutiva quaeruntur. At non stulte, sed sapienter loqueretur, si diceret, domus constitutiva esse lapides et caementa, quamquam lapides et caementa aliquas cum domo proprietates communes habeant. 19. Nee a proposita quaestione uberramus. Quaestio enim proposita duplex est. 1.' quum omnes proponunt: quaenam Sinteorporum sensibilium constitutiva. Cui respondemus cum chimiciS, ESSe atomos. 2.' quam quidam proponunt philosophi: quaenam sint eoustitutia atomorum. Cui respondemus, constitutiva atomorum nulla esse, nee quoad essentium, nee quoad quantitatem. Quod si quis quaereret, duabus hisce quaestionibus
confusis: quaenam sint constitutiva essentiae quantitate praediise, responderemus, distinguendo quaestionem utramque: si sermoesi de quantitate compoSita corporum, sunt alomi; si sermo est de quantitate continua atomorum, nulla Sunt. 120. Opp. VI. Systemati atomorum incompositarum praeserendum est systema quod atomos materia ae forma constare docet. Nam t.' Qui systema illud primum sectantur, suteri tundem ali-Disiligeo by Corale
230쪽
quando coguntur, se intimhm corporis primitivi essentiam ignorare ; ac propterea nihil explicant, et problema metaphysicum
viam. Num v. gr. eodem pacto dicere licebit: anima humana est substantia, quae se manifestat cogitatione et voluntate, sed cuius
egi ut rerum essentias detegat.
corporis explicant; nam essentialia eius constitutiva assignant.
ae sorma omnia explicat, regnum minerale, Vegetate, unimale, ipsasque formas separatas; estque vere universi philosophici aedisseti sundamentum.121. Resp. Nego ant. Tres primae probationes sundantur in salsa quadam interpretatione verborum. Quum enim dicimus : nos intimam atomorum essentiam ignorare, eamque solum ex eius sensibilibus manifestationibus cognoscere, sermo nobis est de eognitione intuitiva, quam profecto nemo sibi arrogat, si sorte eos excipias, qui Absoluti cognitionem sibi vindicant. Non est itaque nobis sermo, nec esse potest de ea cognitione quae homini possibilis est, quaeque, ut in Oniologia explicavimus, 0. 46), constat ex conceptibus quibusdam indeterminatis, entis, realitatis, principii, aliisque huiusmodi, atque ideis sensibilium proprietatum. Hanc enim cognitionem et assequi possumus, et assequi pro viribus contendimus. Neque alia est cognitio corporeae essentiae, quam adversarii nacti sunt. Quare si qua ignorantia hac in re laboramus, ex nobis est eum iisdem communis. Nos enim atomi essentiam ita describimus : substantiam eaetensione geometrica elui resistendi praeditam. Illi vero: substantiam eoatracentem eae duabus realitatibus, quarum altera est principium eaetensionis, altera vis. Inter quas binas deseriptiones totum discrimen hoc est, quod partem desinitionis indeterminatam nos simplicem ponimus ; illi vero compositam ex duabus aliis indeierminatis; seu brevius, quod in una definitione una tantum est incognita, in altera incognitae binae Sunt. 122. Hinc patet responsio ad 1. Fatemur nos ignorare intimam primitivi corporis essentiam, i. e. earere intuitiva eius e0gnitione, eone. ; carere ea cognitione quam philos0phus quae- Diqiligod by Cc oste