장음표시 사용
261쪽
de re loqueretur; nec di mulier id per se intelligi poterat:
2.' vocabulorum interpretatio: est enim sulfum v es, quibus sensibiles qualitates significamus, v. gr. colorem, Sonum, dulcedinem, et celeras eiusmodi, significare ex nequo et subiecti scnsum, et obiecit qualitatem. Nam revera obiecit solumm0do qualitatem significant. Sic dicimus hunc vel illum in corpore esseeolorem, ac in nobis esse coloris visionem; tubam margere εὐ- num, ac nos sonum audire, mel esse clulae, ac nos dulcedinem sustare. Numquam vero dicentem audies, se habere sonum nutcolorem, quia sonum audit coloremve perspicit; neminemque reperies qui manum, qua durum corpus contreetat, duram dicat, aut nares, quae odore pereelluntur, odor9s praedicet. Quae tamen locutiones omnes usu perpetuo tritae forent, si vocibus de quibus agimus utraque significatio et obieeliva et subiectiva ut- tributa suisset. Quod si voces illas ealorem et frigus, et quae eum his coniugatae sunt, etiam subieeto sentienti upplicamus, id Sua ratione non vacat; revera enim calor ab uno corpore ad aliud communicatur: quare uti calor est in igne, ii a color per membra serpit, atque ego calorem recipio, so calidus, Sum c Iidus. Nihilominus cum meo calore est praeterea coniunetvS cn- loris Sensus; ast hunc sensum quum ego directe exprimere itintendo, sola caloris Voce non uior, sed di eo v. gr. me Sentire ea lorem, calore suffocari ei similia. Patet igitur, nullam esse aequivocationem in his v ibus, nullamque Sermonis imperseetionem, quemadmodum nuciores citati asserunt: ex quo deduces periculose semper a philosopho hoc suseipi negotium, ut humanum sermonem corrigui in iis quae
ad interna saeia pertinent L. 6774. 205. Ceterum in eo quod ei lati philosophi Malebranchium reprehendunt, non omnino immerito cum castigant. Primo quidem quia Malebranchius in hanc quacstionem non modicam confusionem intulit, quum de vulgi opinione ita loquitur, ac si ad obiecta proprias sensationes homines iransferrent su). Quae vox sensatio, ut notum est, tum subiceti sentientis actum, tum etiam per unalogiam repraesentationem sensibilem apud philusophus significat, id quod ualebranchius non distinxit. Secundo iure reprehenditur hic auelor, quia hae doctrina et hae uequivocationen autem rex quacitam esso iudieantur extra mentem nostram existentes, nullo Plunen modo possu intelligi qualitam res sint .u Prineipior. Phil. l . ll. I 6η. CL cluac se quuntur. tu, Cl. Opus malehrancti num. Rceherche de la risus. Liv. VI. I . II. Ch. Il
262쪽
abusus est ad idcalistarum dubia eonfirmanda. Ad quem refellcndum rosponsio Bussiepi et Reidii Opportunissima est, elique ipsa nos in Logica usi sumus L. 486).204. Iam ut nil rem ipsum deveniamus, non disseulier, puto,
suadebimus assertiones Sequentes. PROPOSITIO I. Negari nequit qualitates sensibiles absoluto spectatas a sensili repraesentatione, qua eue nobis eaehibentur, dissimiles e88e. Quum dico qualitates sensibilcs absolute speet alas, intelligo qualitates easdem uti sunt in se, praccisione saeta ab actione, quam in organa sentientis exerceni, Seu uti a puro spiritu, qui corpora cognosceret, intelligerentur. Hanc porro aSSertionem physici demonstrant. Ipsi enim doecnt eo lares esse motus Vibratorios aetheris; colores autem diversorum corporum n Otus Vibratorios aetheris in eorporibus exsistentis, qui circumstanti aetherieommunicatur; eolorem quoque hoc ipso aetheris vibratorio motu contineri; sonos in se esse motus vibratorios medii, in eorpore Vero Sonoro motum Vibratorium molecularum qui medioeommunicatur; odores esse particulas corporum in aere dispersas , queis aptitudo inest ad membranas sensitivi corporis vellicundas; sapores aptitudinem corporum ad organicos papillas movendas; duritiem, mollitiem, ceterasque tactiles qualitates silas esse in maiori vel minori corporis resistentia ab aggregatione diversa molestularum dependente. Iam hace omnia in sensibili qualitatum repraesentatione non exhibentur, sed eorum loco quaedam quae percipi utique possunt, sed nullatenus definiri aut declarari. Ergo. 205. PnoposiTio II. Est similitudo inter qualitates sensibiles absolute speetatas, et materialem impressionem quam in or9anis
Id manifestum ost in iis qualitatibus, quae agunt per motum medii, sive imponderabilis, sive ponderabilis. Ille enim motus ipse Organis communicatur. Hoc paelo motus aetheris luminosi retinum immutat, ut apparet ex coloribus, qui in ipsa adamussim exprimuntur; ita caloricum in eorpore sensitiVO est malerialiter idipsum quod in corpore quocumque : pariterque m0lUSVibratorius aeris transit ad membranas tympani ac foraminis OValis, dein ad humorem aqueum labyrinthi, ac tandem ad nervos
Lae vero qualitates quae motum non includuni, sed sol i conti eiu materiae ponderabilis uxoreentur. Mii sunt Odores, Sapores
263쪽
et qualitates omnes tactiles, eatore excepto eiusque privatione, quae frigus est, hae inquam qualitates una impressionibus quas efficiunt in organis eam certe similitudinem habent, quae inter caussam et essectum necessario reperitur 0. 265).. 206. PnoposiTio III. Repraesentatio εei illa eonformis rat qualitasibus sensibilibus non absolute, sed relative vectatis, nempe
Hoc iam ostendimus in Logica contra scepticos L. 500, 1.'; 505); nunc autem eos impetimus, qui opinati sunt arbitrario sere
constitutum ab Auctore naturae, ut certis corporum quali tutibus certae quaedam responderent SenSiles repracsentationes, quin ulla inter has et illus naturalis connexio intercederet. Ita sensit Loekius Q. Contra quem scite Lethnit Zius animuitvertit: non esse Deo tribuendum quod sine ordine ac ratione agat. Aliunde e seetum Suae caussae semper respondere b). Ceterum in camsententiam incidit Loekius, eo quod vires corporum actionesque lib. iis exercitas non satis attendit, sed motum in iis solummodo particularum minimarum consideravit. Repraesentntio autem sensilis secundum eas maxime vires ac seeundum earum impressionem in sensu exercitam, obieeta nobis offert. Unde colores V. gr. non sunt simpliciter repraesentationes vibrationum aetheris, sed repraeSentationes earum vibrationum, prouti in ipsis ac per ipsasnether retinam percellit. 207. In eo vero quod Lockius obi icit, dolorem quem ex punctura acus sentimus, nullam habere similitudinem cum motu Beus carnem penetrantis, nulla prorsus est paritas. Dolor enim non est Sensatio repraesentativa aeus eiusque motus, sed essectus. Sensatio autem repraesentativa neuS est sensatio tactus, qua figuram et neu men acus, et progreSSiVus eiuS motus intra carnem exhibentur. Et haec sensatio suo Obiecto consormis est modo supradicto.
Quomodo corporum qualiιates a substantia climanent
208. Venio ad quaestionem alteram Supra propositam. Veterum erat sententia accidentia corporum physica et intrinseca O. l71, 2. , quae sunt quantitas et qualitas, vel dimanare a
264쪽
subiecto per naturalem quamdum, ut aiebant, resultantiam, UlV. gr. quantitas, Vel per nelionem aliquam qua subiectum immutetur, ut lumen.' Cartesius, ut supra diximus, opinatus est extensionem esse ipsum corporum essentiam ; Lockius primariam qualitatem; uter- quo statuit qualitates corporum omnes a magnitudine, figura, m O- tuque particulurum dependere. Reeentiores vero atomistae ha ne doctrinam rei ieiunt. Quis enim pulet, sola extensione explicari posse impenetrabilitatem ne physicum motum corporum, Bltrne-tionem, caloricum, electricitatem, magnetismum ' Vide superius
dieia 59-62). Sumo igitur tamquam certum, qualitates Omnes
secundarias, tam necessarias quam Variabiles, a substantia corporea pr edere, mediante extensione et vi saltem resistendi, quae eiusdem substantiae essentialia attributa sunt. Quaestio est tantummodo de modo, quo memoratae qualitates ab his duabus
procedunt; itemque quo pacto binae istae essentiales proprietates a substantia di manent. 209. Pstopositio IV. Qualitates omnes eorporeae, 8ise ueste 38α-riae illae sint, sive variabiles, ab. extensione ac vi resistendi di mununt vel absolute, vel posita conditione. Hoe loeo dimanationis nomine intelligo consequentiam qu0mdam essendi, saltem secundum conceptus nostros, sive absolute sive hypothetide necessariam. Di manatio huiusmodi, quod ud qualitates corporcas attinet, triplex est: .' per meram resultantiam: '.' per resultantium posita aliqua aetione: δ' per resultantiam posito aliquo termino. 2l0. 1.' Dimanatio per meram resultantiam habetur, quum
ex duobus quae distinete concipiuntur, unum ponitur in ordine realitatis hoc ipso quod ponitur alterum. Ita ab extensione di- manat Agurabilitas, quia cum extensio infinita esse nequeat, certis limitibus contineatur oportet; divisibilitas ct inertia: quod enim partes extra partes habet, nusquam sibi identicum est, ac proinde seipsum determinare ad actum non potest. ΕΟ-dem modo a vi resistendi dimanant impenetrabilitas, ae vis inertiae, ut supra ostensum est 187, 195); et ab extensione simul ac vi resistendi porositas, mobilitas, saeuitas motriae per impulsum.
Idem dicendum de plerisque generalibus proprietatibus s158),
viribus attractivis ac repulsivis exceptis. 2.' Resultare dicimus aliqua actione posita eas qualitates, quas corpus possidere incipit non vi solum essentialium proprietatum, sed praeterea eo quod immutetur vel partium numerus, Vel
265쪽
paritum situs, vel Staius corporis, pelivitate sive iniernu corporis quod mutatur, SiVe eXterian. Η paelo siquam eorporum consequitur dispositionem mole indarum, quae sit earumdem molaeularum viribus; ac variatur per additionem, detractionem, vel etiam transpositionem partium ut, externa aliqua vi esseetam, aut per Status mutationem, quum V. gr. Solidum in liquidum transit. Hace eadem statuum die ritus, seu Pohaesionis diversa ratio aetionem maiorem vel minorem entorici consequitur. Pariter posita actione, quae ponderabiles molestiuas intra imponderabile fluidum constituit, attractivae ac repulsivue virtutos emergunt; positaque netione, quae magnitudinem, figuram ac silum molestularum determinavit, proprietates
eorporum speciales 159) illico resultant. Combinationis item aut
sepurationis stultis ustinitatum chimicarum exercitio debetur. 2ll. Huc quoque spectat motus et quies corporum. Quies enim sequitur aetionem, qua lotum corpus determinatur ad Pedendum loco. Luae p0rro et ea loricum, eleetricitus et magnetismus iuxtareecialiorum doetrinam nihil aliud sunt quam unius eiusdemque Substantiae modificationes, per motum diversimode transformatum n). Pol et ergo, phaenomena hace omnia resultare media utiqua aetione, quae unam aut alteram motus Speciem inducat,
uiat unam in alteram transformet.
2l2. Dixi 5.' qualitates quasdam resultarc ex essentialibus Corporis proprietatibus, posito aliquo termino. Ad quod intelli gendum notare sedulo debes quod alibi de relationibus O. 204)et do mutationi hus agentes O. 584, 3.') animadvertimus, videlicet relationes adquiri vel amitti, quin ulla in subieeto mulatio
inirinseca sint; sussicit enim tantummodo si subicetum suis ornatum propriciatibus terminum nanciscatur, ad quem per illasn liquo modo reseratur. voe igitur pacto actuales eorporum actiones ex essentialibUS, generalibus ac specifieis eorumdem qualitatibus resultant. Nempe corp0ra ugere dicuntur, quotiescumque ponitur terminus, qui per eiusmodi qualitates immutetur. ita unum corpus ad alterum necedens vel lotuin ipsum deierminat ad motum translatilium, vel eius inviceulas ad motum intestinum; ita lux opaca corpora colorat, et qualitates sensiles sensationem gignunt, et unum eor-
266쪽
pus alterius quulitates, aut stolum immutat; quia nempe velivis passiva applicantur. 215. PRoposiTio V. Extensio eorporum prodit ab Gleusioneae vi resistendi atomorum per resultantiam. Liquet ex supra dictis. Extensio localis resultat posito termino 212); extensio vero in Ordine ad ipsum corpus, posita acti
ne virium cohaesionis et allinitatis ibi, l25).
Utrum vero et quomodo, extensio ipsarum atomorum ae vis resistendi, quue in ipsis est, a substantia di manet, hoc pendetu quaestione sequenti.
De distinetione aeridentis eorporei a substantia 214. Licet nunc ad arduas illas quaestiones de ae identium a substani in distinctione ac dependentia, quas in Ontologia proposuimus O. 172), quantum ad corpora inorganica pertinet, animum advertere. Primo itaque quaeritur, an accidentia physica
corporum realiter a substantia distinguantur. Notabis autem 1.' sermonum nunc csse de iis accidentibus, quae intrinsecus substantium corpoream nissiciunt, sive necessario assiciant sive contingenter. Ilaec enim accidentia physica dicun
2I Quaestionem propositam huc redire : ulrum accidens eorporeum, Secundum entitatem quam uetu in corpore habet speetatum, sit aliqua rentitas ultra realitatem substantiae quae ex eadem suhstantia educatur; an vero nullam realitati substantiae addat reulitatem, sed solummodo respectum illiquem atque ordinem, sive unius substantiae ad utiquid aliud, sive partium substantiae inter se; quem ordinem dicunt modum essendi seu modificationem substantiao O. 148).215. PnoposiTio VI. Qualitates et assectiones quae ab essentialibυε eorporum attributis utcumque dimanant, non sunt realitates ab iisdem distinetae. Prob. t.' Si hae qualitates et allaetiones ob essentialibus attributis realiter distinguerentur, dicendum esset eas esse formas quaS-dam accidentales e corporea substantia ciluctas. Atqui eductiosormarum accidentalium e substantia sero iisdem dissicultatibus obnoxia est, quibus impugnari solet formarum substantialium e duello ex materia prima. Nee magis intelligimus, eur eductio
267쪽
illa non sit ex nihilo, cx eo tantummodo quod accidentia ex potentia.cdueantur substantiae, et in substantia recipiantur. Merito igitur lias enitiates necidentales philosophi recentiores reiiciunt; praesertim cum non desint hypotheses multo clariores aesolidiores ad rem de qua agitur explicandam, quas pbysteae scientiae nobis suppeditant.
listae a seliolasticis receptae, quamquam ab iis propriae doctrinae ingeniose aptarentur, videntur tamen nobis omnino lavere. A eidens enim est ens in alio, ut in subieeto : Ergo neque exsistentiam habet vere propriam, neque physicam essentiam Simpliciter, sed quodammodo, nempe in substantia, ut Aristoteles nolavit sa); unde per substantiam desiniri eget O. 170). Dieitur quoque necidens esse ens allerius, ens entis, ui idem dixti Aristoteles b). Ergo eius entitas ad substantiam pertinet ei est aliquid su
2 6. Sane qualitates constantes assectionesque variabiles aliae immediaie resultant ex proprietatibus essentialibus, ut in praecedente articulo dictum est, aliae posita actione, aliae posito
Iam t.' Quae resultant immediate Ox essentialibus attributis,ub iisdem non distinguuntur nisi conceptibus nostris, ut manifestum.est, et minime controversum. Quis enim dicat V. gr. di, visibilitatem realiter distingui ab extensione, aut impenetrabili- alom a vi resistendi Ergo assectiones istae a substantia corporea non distinguuntur nisi ratione. a 2I7. 2.' Venio ad qualitates et assectiones quae resultant posita aettone 210, 2ll). Hae reducuntur ad siguram, Bd eolia sionis diversam rationem, ad statum combinationis Vel separationis, ad proprietates spectules, ad motum vel quietem. α) Figuram ab extensione realiter non disserre etiam veterum sententia fuit. Posita enim extensione quibusdam limitibus circumseripta, hoc ipso siguram habes, nec ad eam variandam aliud requiritur, nisi ut paries extensas augeas vel minuas, aut diversimode disponas. b) Ut corpus a solido in liquidum, aut fluidum aereum transeat et vicissim, nihil aliud requiritur, nisi caussa est ieiens, quae
268쪽
i o Combinationem duorum eorporum nihil iis addere, et separationem nihil tollere, est ut pulo, per se manifestum. i Proprietates quas diximus speciales 159), nihil essentiali - . . bus attributis adiicere, praeter respectus aliquos eompositionis
ac situs particularum, et ex dictis 210, 159) deducere potes, et a physicis plenius addisces. 6 Quies in loco ubiculionem voleres appellabant) nihil aliud
per Se eSi, quam relatio corporis extrinseon. At dissicilior est motus eorumque phaenomenorum, quue ad motum reducuntur,
explicatio. Corpus enim, quum ad motum determinatur, aliquid adquirit, quod prius non habebat, quodque sive Vis motrix, sive velocitas, sive impetus appelletur, aliquid reale videtur.' 218. Dicendum nihilominus, in m0ius communicatione nullam mobili communicari aut ex ipso educi realitatem a substantia distinctam, sed corpoream substantiam determinari solummodo ad cedendum loco, i. e. ad mutandas relationes extrinSeeas, quae locum constituunt. Huius vero determinationis rutio, quum de e poribus inanimis agitur, est impenetrabilitas impellentis et impulsi, ut supra dictum est 196, 1.'). Ex hac enim sit, ut quum corpus ub alio corpore impetitur , quonium neutrum in alterius locum penetrare potest, nisi alterutrum loco cedat, illud quod vi minore loco potitur, loeo exturbetur. Hac autem determinatione semel aecepta, quia iners est, nequit eam per se immutare, adeoque nequit per se in loeo aliquo sistere, sed loco semper cedere pergit. Nee est in ulla spatii parte ratio, quae ipsum ad quietem determinare possit, eo quod ad omnes spatii partes corpus est indisserens. Itaque loco iugiter cedat necesse est, donec a vi aliqua externu per determinationem oppositam in quiete constituatur. Potest igitur explicari motus sine ullandventitia realitate. 2l9. d.' Quali tales quae 3κsito termino resultant, esse tantummodo substantiae modos, non formas reales, apud veteres in consesso erat. Nisi quod pauci quidam e tardioribus peripateticis arbitrati sunt, huiusmodi modos esse quiddam ex natura rei a subiecto distinctum, ipsiusque subiecti indifferentiam aliquam atque indeterminationem auserens. Quorum necurniam SVb
Et de actuali quidem corporum actione, de qua nunc sermo
269쪽
est 212), res videtur omnino manifesta. Actio enim, ut alibi notavimus N.26 l), est ipse essectus, prouti sit dependenter a caussae activitate. Hace vero dependentia, quemadmodum in ipsomet os laetu nihil illiud ponit quod reale sit, praeter ipsius ossuctus realitatem, ita quoque caussae activitati nihil superaddit entitatis, quod ab eadem activitate re distinguatur. Quarc quidquid
haec denominatio: caussa agens ultra petivitatem importat, hociantum nihil est aliud, nisi connotatio extrinseca remotionis impedimentorum, et applicationis idonei subiecti O. 268). Patet orgo qualitates assuetionesque corporum, quae ut, eSS n-tialibus eorumdem attributis resultant, non esSe renitiales eorporeae substantiae adiectas, sed modos solummodo quosdam se habendi. Quare merito dicuntur substantiae modi seu modissea
220. PaoΡosirio VII. Per haec quae dirimus non aufertur distinetio inter substantiam eiusque modos contingenιra, quam dicunt realem modalem. Quoniam aliqua substantiae corporeae eiusque essentialium attributorum a eontingentibus eiusdem modificationibus admittendudistinetio videtur, quam alibi diximus realem modulem O.228,2.'), quaeritur in quo sita sit haec distinetio. Nota 1.' agi hie de distinetione datae modisieationis non in genere consideratae, Sed in individuo; v. gr. huius albedinis ab hac charia, et illius sphaerieitatis ab illa cera. Nola 2.' aliam esse quaestionem, si quaeras: quomodo Substantia habens certum aliquem modum, sed cogitata sine illo, . ab eodem modo distinguatur; aliam vero, Si quaeras: quomodo Substantia non habens certum aliquem modum ab hoc ipso distinguatur.
221. Prima quaestio solvetur respondendo distinetionem illam esse tantummodo rationis. Haec enim duo v. gr. rotundum et rotunditas in hoc tantum disserunt, quod primum in recto exprimit substantiam, in obliquo modum L. 75, 4.'); ulterum Vero in recto modum, et in obliquo substantiam O. 17 l); quae quidem disserentia distinctionem solum rationis constituit. Iam cera
quae est r0tunda et rotunditas eadem omnino ratione inter Sedisserunt, ac rotundum et rotunditas. Ergo. 222. Ad quaestionem alteram respondeo modos omnes eorporeae substantiae, ut ex dictis 215, seq.) patet, sitos esse in aliquo respectu vel ipsius substantiae ad alia, vel partium eius inter se. Qui respectus quamquam nullam realitatem substantiae adii-
270쪽
ciant, possunt tamen ab en seiungi, quia non sunt in ipsa vi essentiae, sed ab actione aliqua, aut ab applicatione termini dependent. Idcirco si nelio posita non fuerit, vel cesset, si terminus non fuerit oppositus, vel removeatur, ii quoque respectus deseiunt. Distinelio itaque substantiae a modo quem habere potest, ct quo actu caret, est distinetio substantiae relatione carentis a relatione hae ipsa. Et quoniam relatio huiusmodi re idem est ac substantia relationem habens 22 l), sequitur substantiam sine modo a modo disserre, ut substantia sine relatione ab eadem substantia cum relatione. Haec nutem distinctio est realis inadaequata et negativa O. 229, 1.' a.'); inadaequata secundum id quod venit in retio, quia substantia est utrobique eadem; negativa secundum ea quae veniunt in obliquo, quae sunt relatio, et privalio eius. Huc igitur redii distinelio realis modalis. 225. Facile nunc solves quae obiici solent videlicet:
liones seri reales, quin aliquid reale aecedat ad substantiam, vel ab ea diseedat. -
a substantia separari possunt.
Stantiam, quamdiu ecra exsistat, exsistet etiam haec rotunditas, etiam quum cera complanata suerit, quod est absurdum: si vero rotunditos aliquid est praeter cerae substantiam, est aliqua rect-litas addita substantiae. Ergo. 224. Ad l . Resp. 1'. uno argumentum probare nimis. Probat enim, eas quoque mutationes, quae a plerisque veteribus habebantur ut modi 2l 9). csse realitates a substantia distinetas. Id quod et veritati et sensui communi contrarium est. Quotus enim quisque reperiatur, qui existimet, aliquam rcalitatem incubuisse mihi quia Romae sum, quam non haberem si alibi Pssem Resp. 2.' Dist. Absurdum est, fieri mutationes reales, quin Vere necedat ad suhstantiam vel discedat aut alia substantia, aut aliqua relatio, cone. : quin necedat vel diseedat aliqua realitas
225. Ad 2. Dist. Distinguuntur distinctione reulitatis B rea litate, vel distinctione realitatis a modo realitatis, cone. : tantum distinctione prima, ue90. Diqiligod by Gooste