장음표시 사용
71쪽
. 157. Errat insuper manifeste Lockius I.' quum arbitratur nomina substantiarum nihil aliud exprimere, quam congeriem qualitatum quas sensu pereepimus ignota ratione eOeXSistentium. Nam ipse quoque suteri cogitur nos, praeter qualitates sensibiles, illarum quoque subiectum concipere. Revera quis dicat in pomi v. gr. conceptu nihil aliud comprehendi, nisi siguram, eo-lorem, dulcedinem coexsistentes Imo figuratum, coloratum et dulce mente apprehendimus, alque ita ut quamquam dici nequeat : sigura est color vel dulcedo; diei tamen possit: sigura tum est eoloratum et dulce. Quum igitur de substantia cogitamus, aliquid constans et unum cogitamus, licet qualitates sint multae et variabiles. Nee neeessario modos Bitendimus, quum de substantia cogitamus; immo possumus substantiam concipere in qua nullae sint qualitates, ut quum substantiam divinam eon- etpim US. Errai 2. quum osserit qualitatum subiectum urbitrario a nobis supponi. Ad hoc enim ipsa rerum consideratio nos addu
cit l 45). Insuper quali tulis notio supponit id quod quale est.
Tandem si qualitates sunt sine subiecto, iam ipsae per Se sunt, odeoque sunt totidem substantiae. i58. Haec Loekius opponit. I. Nullu sensatio ideam offert substantiae, nec reflexio in sensationes eam gignit. Ergo. Resp. t.' Exinde consequitur solum, salsum esse Lockii systema de idearum origine; consequitur esse in homine aliquid aliud praeter sentiendi ac refleetendi vires; et sensationes cumideis non esse confundendas L. 460, 462). Idea substantiae pertinet ad intelleetum, qui illam efformat occasione Sensationum, quum in earum obiectis et directa cognitione et reflexa ea attingit quae ipso solus potest cognoscere. Unde resp. 2.' Dist. f.' partem ant. Sensatio pura, tranS.; sensatio cum intellectuali cognitione coniuncta, nego. Simili modo dist. 2 pari. Reflexio in senSatione puraS, es M.ἰ
in ideas formatas Occasione SenSationum, ne9O.
159. Oh. II. Id quod idea substantiae exhibetur, nihil aliud
revera est quam congeries qualitatum ignota ratione coexsistentium. Ergo praeter ideas qualitatum, nihil aliud continet idea
Resp. Reg. totum, et Loekius ipse hoe nobiscum negat 156,2.').160. Oh. III. Saltem sulendum est quod quum qualitates istas respicimus ut subieeto inhaerentes, haec suppositio gratuitu est et absurda. Quidnam enim sit hoe sustentaculum plane igno
72쪽
Resp. Neg. ant. Ad prob. Dist. Ignoramus quid sint particu lares substantiae, trans. : quid sit substantia in genere, neg.
Inst. Ergo haec notio, cum indeterminata sit, est inutilis. Resp. Nego. Sedus ideae Omnium communissimae inutiles esseni, et idea entis quae omnes transcendit inutilis maxime.
Substantiae divisiones quaedam 61. Divisit Aristoteles sa) substantiae rationem in primam
et secundam. Prima, quae proprie et primo substantia dieitur, est substantia singularis, ab eoqite definitur : quae neque de sub- iselo aliquo dieitur, neque in subiecto aliquo est: nempe non praedicatur de ullo sibi inseriori, quemadmodum universale, nee inhaeret alteri, quemadmodum Beeidens. 'Secundae substantiae sunt species Vel genera, Seu potiUS rationes specificae vel generieae L. 540), quae non sunt in gubieeto, et per hoc ab accidente distinguuntur, sed dicuntur de subieeto; universale enim de individuis enunciatur. Vocantur Secundae substantiae, quia seeundario eis convenit ut substentassectionibus; non enim per se hoc eis eonvenit, sed per individua quae sunt primae substantiae. Has autem denominationes induxit Aristoteles ut impugnaret Platonicos, qui universales substantias per se primo extra singularia subsistere opinabantur L. 550), atque idcirco eas appellabant primas, singulareS Vero
162. In hac divisione tria sunt advertenda. t.' Eius membra non re, sed ratione distingui. Universalis enim natura non distinguitur re a natura singularium.. 2.' Primam Substantiam primo ac per se substantiam esse, Secundam autem solum ratione primae, quatenus intime est in individuis, et non potest subsistere Separata. - 5.' Relationem hanc ordinis, quod nempe subsistere conveniat primo ac per se primae substantiae, secundario ac per primam secundae, non esse relationem realem, sed ex nostro eOneipiendi modo consurgere. 163. Altera substantiae divisio est in simplieem et compo
73쪽
Substantia quae unitate perlaetissima 95) gaudet, i. e. quae nec partibus physicis L. 107) constat, nec in physicas partes
resolvi potest, substantia est simplex. Quae physicis constat partibus certa ratione coniunctis et in plures partes resolvi potest, substantia est composita. 164. De substantia tum simplici tum composita suis locis instituetur disputatio: interea haec statuere iuverit.
coniunctione consurgit. Separatis enim partibus aut una aliqua earum sublata aut mutata coniunctionis ratione, tale compositum omnino cessat 52, 40).
mutationi ac dissolutioni per se est obnoxia; adeoque eSSentialiter eontingens.
sunt totidem substantiae. Nam possunt ab invicem actu separari, et separatae esse perstant. Ergo per Se sunt.
tia constat, corpus omne divisibile est saltem in partes homogeneas L. 108). Quaedam vero corpora coalescunt ex corporibus specie diversis, ut ex. gr. aqua; quaedam non , aut Saltem utrum ex diversis constent non est adhuc exploratum. Corpora haec vocantur a chimicis substantiae simplices, non eo quod partibus careant, ut patet, sed quatenus non eOBleseunt eX Suh- . stantiis specie diversis. Celera vero corpora Vocantur Substantiae compositae, vel antiquo nomine mixta.
sibilem esse numerum partium, nempe Substantiarum d. , quae in modica materiae particula continentur. Sed certum est in harum divisione partium ad primitiva quaedam elementa deveniendum tandem esse, quamquam ad illas experientia pertingere non possit. Haec autem elementa sunt primitivae substantiae, quae certe simplices sunt, quatenus ex pluribus substantiis actu distinetis non coalescunt; utrum vero extensione aliqua continua praedita sint, an puncta sint omnino simplicia tunc investiga bimus, quum de corporis essentia deque horum elementorum natura plenior instituetur disputatio. 165. Ex his quae de composita substantia dicta sunt, facile intelliges quid sit substantia completa et incompleta. Completa substantia est ea quae sive simplex sit sive composita ex se non ordinatur ad compositum substantiale consti-
74쪽
L1BER SECUNDis c APLT l. 7 liuendum. IIuiusmodi est Angelus, sol, massa auri, homo, planta ete. Incompleta est ea quae ex se ordinatur ad substantiale compositum, ut anima hominis, eiusque corpus, ramus Bi horis, manus et .
Sed de his in articulo sequenti.
De gupposito et personal66. Colligitur ex modo dictis substantias quosdam partis rationem habere, quatenus ad aliud perficiendum Ordinantur et ad alterum aceedendo complentur, ut est V. gr. eorpus But BDima aut manus relate ad hominem: quasdam vero alias partis rationem non habere, quia non sunt addictae alteri perstetendo nec ab altero complentur, sed sibi relictae sunt aliquid in se integrum atque completum, ut est v. gr. homo totus. Iam substantiae singulares in quibus haec integritatis et propriolatis ratio invenitur supposita dicuntur, et graeco nomine hypost es. Est igitur suppositum: substantia singularis quae per se integrum quoddam est atque eompletum; videlicet: quae nee alterius pars rat, neque uti pars spectari potest . Modus hic exsistendi abstraete consideratus dicitur subsistentia. Definito supposito, habes personae desinitionem. Persona enim est suppositum rationale; adeoque substantia singularis quae ratione pollet, quaeque per se integrum quoddam est atque completum.167. Aliis verbis persona cum Boetio definiri solet: naturae rationalis individua substantia. Sed notandum est voces illas: individua substantia non significare simpliciter substantiam quameumque physice unam, sed substantiam completam quae per se ac seorsi in cohaeret. Vox enim substantia ponitur quasi genus commune primae ac secundae substantiae 161 ; vox autem indiuidua eam determinat ad substantiam primam ut est perseeta substantia, nempe divisa ab omni alio suique iuris, non pars alterius b). Porro si definitio hare ita intelligatur, quemadmodum intelligi debet, a definitione superius tradita nullatenus discrepat.
75쪽
id quod est; partes vero sunt id quo aliud est. Est quidem et partibus suum esse, sed ordinatum ad esse totius; quod et de natura suppositi dicendum . . Esse pertinet et ad naturam et ad , hypostasim: ad hypostasim quidem sicut ad id quod habeta esse : ad naturam autem sicut ad id quo aliquid habet esse . a).
ut in gubiecto, quod est accidentis; neque est in alio ut de sub ieelo, quod est speciei vel generis 161 ; neque est in alio ut in toto, quod proprium est partis. δ' Habet naturam et quidquid naturae inest sive necessario sive contingenter. Id enim in ente cetera habet, quod dignissimum est et praestantissimum in composito; reliqua habentur. Iamvero totum est dignius partibus. Τotum ergo habet, partes habentur. Suppositum autem est tolum. Ergo. Sic dicimus hominem habere animam, corpus, facultates, scientiam, Virtutem etc. haec autem haberi ab homine.
enim est proprium partis, quae non filii est sed toti, non sua est sed totius.
Esse autem est proprie totius .'). Pars enim non est id quod agit, sed id quo suppositum agit. Hine intelliges receptissimum illud axioma : actiones sunt suppositorum: nempe quia suppositum est principium quod agis, natura autem principium quo actiones sunt. Hinc aetiones suppositis imputantur ab iisque denominantur. Sic homini tribuuntur actiones mentis ei manus, et Deo Verbo actiones humanae Christi naturae.
suppositum; nempe quia de substantia tali praedicantur omnia quae ad ens pertinent, tamquam de subiecto. 169. Ex datis notionibus hae facile assertiones deducuntur. t.' Substantiae quae naturaliter ordinantur ad hoc, ut sint alicuius compositi partes, rationem suppositi non habent, sive actu compositum constituant sive non. Semper enim partis rationem praeseserunt pariisque impersectiones retinent.
76쪽
suppositum, et non esse. Erit Supp0Situm, Si SeorSum ac per se cohaereat: non erit, si tamquam pars alteri uniatur.
posita ; sic binae aquae guttae, quae duo Supposita sunt, si coniungantur, unum constituunt. Ex eadem ratione, Sola divisione, ex uno supposito plura fiunt, si tamen quae divisa sunt ordinem ad aliud adhuc non praeserant l'.). Sic tabula marmoren in duas partos dissecta in duo dividitur supposita, quia ερμα- ratio dat utrique partium totalitatem, ut ait S. Thomas a .
positi nec in una est nec in altera, sed in compo8ito ex utraque: quia utraque substantia, cum in toto et per totum perficiatur, partis rationem habet. Patet id in humano composito.
silum ae personam non esse; substantia enim infinite persecta non potest unquam carere eo quod substantiam in suo genere
cederet ac propria illius fieret, hoc ipso suppositum non esset. At persona illa infinita, eum perfici non possit nec suam amit- . tere integritatem 5.'), personae dignitatem in unitione hac non amitteret, sed assumptam naturam ad suam traheret personali talem. Quare in composito hoc personae ratio non exsurgeret ab utraque natura, ut quum binae substantiae finitae simul componuntur 4.'), sed a solo assumente; ita ut compositum, Servata duplicis naturae distinctione, unica esset perSona, persona videlicet ipsa assumentis. Haec in incarnatione divini Verbi ita' omnino laeta esse, Christiana fides docet. Et exinde est, quod unio divini Verbi cum humana natura hypostatica dicitur; non enim in unam naturam Deus et homo coaluerunt, sed unica hypostasis Verbi, quae divinam habebat naturam, humanam quoque coepit habere.
genera. In Christo duae naturae sunt et una persona. Idcirco duo sunt operationum genera, operatio autem utraque perSOnae propria est 168, 5.' . E converso in Sancta Trinitate una est operatio externa trium personarum, quia una eSt earum natura.
tu i In III Mnt. D. V. q. Ill. a. III. ad 3. - .
77쪽
aliter visum fuerit, personuitiatem non addere naturae exsistenti aliquam novam realitatem, sed statum solummodo quemdam ac modum exsistendi 148). Unde si naturam subsistentem consideres, natura et SuppOSitum, Seu perSODa, Sola ratione conceptu que mentis disserunt. Conceptus enim naturae praescindit ab integritatis et proprietatis conceptu; eoneeptus autem perSonae
De aeeidentibus generatim 170. Aecidentis notionem una eum notione substantiae iam utcumque. declaravimus 145, 146). Est videlicet ena quod est in alio ιumquam in subiecto. Ad quam definitionem melius intelligendam animadverte pluribus modis unum esse in alio. Est enim pars in toto; est effectus in caussa; corpus in loco; eon- lentum in continente etc. Ab his omnibus modis essendi in alio disseri esse in alio ut in subieelo e quod quid sit ita exponit Aristoteles. α In subiecto esse dico quod ita est in aliquo, ut nona sit eius pars, quodque impossibile est esse sine eo in quos est . b). Accidens igitur est in alio, sed non ut pars in toto, non enim aecidens pars est subiecti, nec potest ab eo in quo
est separatum exsistere, quemadmodum essectus potest esse extra cauSsam, corpus extra datum locum, et contentum extraeontinens. Nihilominus accidens est ens, ac vere dicitur ens et
res il); quia non est nihilum, sed realitas determinata quae actu exsistit; tamen est ens quod habet esse in alio, et res est realitatis alterius, seu, ut dixit idem Aristoteles b), ens entis. Unde aceidens non desinitur, nisi per substantiam L. 154, 2.').171. Sed nota 1.' accidens latius et strictius accipi posse. Latius accipitur per oppositionem ad substantiam, et est quidquid
aliquo modo assicit subiectum ex eiusque essentia dimanat, siVenecessario, ut v. gr. proprietateS et potentiae naturales, sive contingenter, ut habitus et aetus. Strictius est quidquid, salva essentia, potest esse Vel abesse. Primum Veteres appellabant ae-eidens praedicamentale vel etiam logicum, quia in Aristotelis
laὶ cf. praeclarum oppido atque in hae materia classicum opus Claudit Tiphani S. : eui litulus: Deetaratio ac defensio scholastica doctrinae M. Patrum Doctorisquo angeliei de hypostasi eι persona. Ibin Antepraed. e. II. et VII t. text. 2. .
78쪽
praedicamentis L. 45) utriusque generis accidentia colloeantur; alterum praedicabile quod opponitur proprio L. 57, 5.' ).2.' Quaedam accidentia intrinsecus assicere proprium subiectum illudque modificare, ut sunt v. gr. potentiae, Retus et similia : haec vocabantur a veteribus accidentia physica. Quaedam vero non intrinsecus usticere subiectum, nee proprie inesse illi, sed potius esse circa illud, vel aliquo alio modo ad illud extrinsecus referri, ut locus aut vestis; et haec dicuntur denominationes eaetrinSecue. Ex his concludes aeeidentis notionem univocam non eSSe, Sed
analogam; ac primo quidem convenire accidentibus physicis, quae vere insunt Subiecto, secundario vero ac per proportionem denominationibus extrinsecis. ta adhuc 5.' quaedam aceidentia ipsam immediate assicere substantiam, ut V. gr. potentiae; quaedam alia mediate solum substantiam assicere, immediate alia accidentia. Sic V. gr. aetus immediate modificant potentias, et his mediantibus substantiam. 172. Duae quaestiones acutae satis et implexae superessenthoe loeo tractandae: t.' de distinctione quae intercedit inter accidens et eius subiectum: 2.' utrum absolute sit de accidentium essentia ut inhaereant subiecto. Sed utraque quaestio non
potest hoe loco pro dignitato resolvi. Pendet enim solutio a persectiori cognitione ipsorum accidentium in specie : idcirco quum de singulis agetur, duplicem hanc quaestionem distanete enoda
Quoad l. igitur dicere in praesenii sussiciat, si accidens Iatiori sensu aeeipiatur 17l, t.'), non necessario omne id quod hae ratione dicitur accidens a substantia distingui. Multa enimaeeidentia huiusmodi sunt dumtaxat modi 148) sui subiecti, ut sunt extrinsecae denominationes et quaedam alia de quibus
Si vero ad accidens physicum quaestio coarctetur, hoc est quod alibi inquirendum esse diximus. Quoad 2. scholastiei veteres dividebant accidentia in moda lia, et absoluta; dividebant pariter inhaesionem in aetualem, et
aptitudinalem. Modalia porro aiebant non posse unquam non inhaerere subiecto inhaesione actuali; absoluta vero habere sibi essentialem inhaesionem aptitudinalem, quatenus et ex Se Bpta sunt ad assiciendam substantiam, et hoc illis convenit secundum Propriam naturam; at posse per divinam virtutem conservari a Subieeto separata. Quae postrema assertio an possit cum physi
79쪽
cae seientiae placitis componi, et quomodo, ei intra quos limites, haec, inquam, omnia investigare, ut iam diximus, alterius est loci. 175. Eniis assectiones latissimo sensu aeceptae 171, 1.') aliae absolute illud assiciunt, nempe sine respectu ad aliud, aliae secundum respectum ad aliud. Primum genus continet qualitatem et quantitatem; alterum relationes omnes sive intrinsecas sive extrinseeas. De quanti tale loquemur ubi de eorporibus erit sermo. Nune primo de qualitate, deinde de relatione.
De qualitutis notione ae partitione 174. Qualitas prouti species est accidentis quae peculiari modo substantiam asticit, definiri potest iuxta Albertum Magnum sa):aeeidens eomplens ac perficiens substantiam tam in eaesistendo, quam in operando. Quae definitio vel ex eo se probat, quod qualitatem a ceteris accidentium speciebus 175) salis distinguit: nam nec quantitas nee relatio, sive intrinseca sive extrinseca, Substantiam complent ac perficiunt; et praeterea nihil est quod qualitatis nomine veniat cui eadem desinitio optime non conveniat. Ex ea porro definitione illico eonsequitur qualitatem proprie dictam substantiis solummodo finitis inesse posse. Etenim hae solum compleri ac persiei possunt, ac ut perficiantur indigent ; infinita vero substantia accidentalem persectionem non habet, sed essentialem. 175. Ex his intelligitur l.' cur qualitas dicatur a Veteribus eidens quod formam consequitur. Nam, inquit Suareg: α quias forma est quae complet ac perficit essentiam rei, et consert. principalem vim agendi; ideo qualitas quae adiungitur ad com- plementum utriusque persectionis, dicitur consequi formam sive η per dimanationem, sive per quamdam convenientem propora tionem M
80쪽
lntelligitur 2.' descriptio illa altera qualitatis qua dicitur'. determinatio sub ecti ad aliquod esse aecidentale secundum debitam mensuram Q. Quia videlicet delerminat substantiam perficiendo illam secundum formam prine ipalem, quae est ce-
. terorum quae in ente esse debent mensur9. Intelligitur 3.' cur disserentiae rerum, quando earum ignoratur essentia, per qualitates communiter asSignentur. Nempe quia per qualitates res in suo eSse complentur.
Palei immo 4.' eur ipsae specificae disserentiae generum quae contrahunt, quali lutes appellentur; ut quum interroganti: quale unimal sit homo, respondemus esse rationale L. 59). Nam quemadmodum accidentales qualitates complent ac perficiunt substantiae esseni iam, ita essentialis disserentiu genus complet ac perficit. Proportione igitur quadam haec quoque essentialis perseetio qualitas appellatur. 176. Qualitas omnis, ut ex desinitione immediaie Polligitur, vel ad ipsum esse substantiae perficiendum ordinatur, vel ad eius operationem. Sub prima specie continentur: lsigura, quae
modus est seu terminatio quantitatis, quaeque forma rei externa dicitur, prouti consideratur ut est in Subiecto eorporeo: 2.' sensibiles qualitates, saltem qualenus ex ipsa eorporum Sive perma nenti constitutione sive transeunte immutatione resutiant: 5.' demum omnis alia qualitus, Si qua sit, quae neque operatio sit neque ad operationem per se primo ordinetur, sed ad perficies-dam exornandamque substantium. Praeterea 4.' quaedam sunt qualitates eae pluribus aliis resultantes, ut sanitas, quue ex humorum temperamento ; et pulebritudo, quae ex partium dispositione, figura et coloribus coplescit; ae status corporum diVerSus, ex quo vel solida sunt vel liquida vel aerea, qui varii status ex
diversarum virium temperamento eOnSequUntur.
77. Altera speetes comprehendit quidquid substuntiae necedit, tamquam proximum operationis principium. Sub hoc continentur 1.' potentiae naturales: 2.' dispositiones et habitus. Nam vel proximum operandi principium v natura insitum est, vel ei quod natura tribuit adiungitur. Iam vero primum est naturalis potentia, niterum est habitus vel dispositio: habitus quidem si ex Se sit permonens et durabile, ut scientia vel virtus: dispositio vero si saei te iransmutabile sit, ut est sensatio vel 9ppetitio.