S. Roderici Castrensis Tractatus de natura muliebri, seu disputationes ac lectiones Pisanæ. Nunc primum in lucem editus

91쪽

De natura muliebri quam teportat calamitatem, quam tamem reportare solet qui cum meti struata tempore scilicet quo fluunt menses, coit. Praecipua ejus intentio est probare veneni naturam inesse sanguini. quia sanguinis natura inter omnes humores praestantissiima est quippe tit dici solet corruptio optimi pessima. Probat hoe quoniam semen euius substantia est valde praestans,eum corrumpitur gravissima infert symptomata: vellem erga ut argumentaretur ita: semen cum corrumpitur gra-ὐissima infert symptomata, quia praestantissimam habet naturam, ergo sanguis qui similiter praestantissima natura estpraeditus gravissima infert symptomata: eum igitur hane consequentiam inferre nequeat, quippe

ex retento sanguine, non sicut ex retento semine venenum referentia

accidunt symptomata, cum, isquam sic argumentali nequeat, non steur ex seminet ad sanguinem argumentum deductu recipere teneamur.

Deinde falso imponit semini praestantissimam naturam: quippe seminis non est Matura praestantissima, sed spirituum qui insemine eontinentur, respondentium Proportione elemento stellarum: nam praeter spiritus istos, quod reliquum est, genitura appellatur , &miguam habet dignitatem. Verumtamen adhuc posset dieere genituram esse praestantissimam siquidem fit ex praestantistimo sanguine. Sed sit ita, seminis

tuta sit exquisitissima, unde nam colliget eius substantiam propter putredinem conversam fuisse in venenum ξ Respondebit ex saeuissimis symptomatibus. At ego e contrario colligam sanguinis substantiam non fuisse eonversam in venenum, quandoquidem iis caret symptoma tibus. Deinde si ex flatu in utero eadem symptomata accidere videamus, nonne exqUisitae uteia natime, quae ex qualibet causa summopere offenditur 6 colligantiae cum cerebro per nervos,cum corde per arteria spolius quam seminis corruptioni haec mala tribuemvis λ ita sane, nam si ex semine corrupto evenirent, utique eiaevi ilia qualibetcausa non possent evenire, sed magnam expectarent.

Alterum exemplum quod scilicet homo propter praestantiam suae substantiae deterius putrescit, indignum est homine vel minimae philosophirinitiato. Nam hominis corpus praestantissimam dicitur habere naturam, quoniam est praestantissimae a nimae domicilium. Hoc autem nihil ad putredinem conferr. Praestantia namque ex qua dereri- ρο- tredo sequitur, sumi debet ex substantia quae scilicet causis eorrumpenti bus vehementeretesistit: Haec est vera praestantia ad quam respicimusa quando quam putredinem subeat considerare volumus. Aurum dixerim praestantissimam habere substantiam, quippe fere incorruptibile co- servatur, de similiter reliqua metalla, quae quo diutius permanet eo prα

92쪽

tectis prima. stantioris substantiae censentur. At hominis nobilitas, qua consstit in ieo quod sit quidam ornatus ex plurimis compositus, ac propterea mundus parvus appellatur, tantum abest ut ei inserviatad praesemitonem a corruptione, quin potius eum in illam inducit: Unde est quod pluriuus morbis corripitur , quam reliqua animalia Quare axioma non e ita consti tuendum ut dicamusquo res pra stantiorem naturam habet, eo deteriore putredine corrumpuntur. Sed ita, substantia quo lo idior ego magis putredini reisit, mitiorique eorroptione inicitur. igurirlan guis uuantumvis nobilissimus sit humor, est tamen calidias, & humidus, quae duo sunt putredinis fundamenta, ae proinde putredini est maxime

''''Aecedit hi, quod sanguis menstruu s retinet sormam sanguim x Npropterea benignitatem suam retinere debet vhiatus rei lignum eWq febres exsanguine, quas synochas appellamus,mitiores sunt,quam p quam sannuis degeneravit in bilem,&desipientiae curisu securiores sunt, quam quae cum studio: quippe risus provenit propter sanguinem excatactum,studium vero propter bilem. At quis audebit assirmareta'gnem in sua forma remanentem ea infici putredine , quae veneni naturam iItidunt

Controversitie resolutio

I Am superius ex iacta pagina deduximus sanguinem ineostr Um, S t.εώ.l um qui puerperiis empore evacuatur, pariter esse prava qsalitate =nt;

ctum, hoc autem rationibus confirmare portet. Mulier ubi primconcepit statim ei cessant menstrua, signum manis stom ea aseam trimemum servari, imo postquamPeperit, adhiae dum acta ieadem menstrua cessant: nam qu ex uterom egressitara era , ad tabura transmittuntur: sursum ad ubera transmittuntiar: qcod si aliquibus post primos merises menstrua revertusunt, nihilominus hoc ex

abundantia procedit, quippe pars per uterum e Muit, pars ad mRmm Sud nihil huic veritati ossiciunt eaquce Fernelius i contrarium adducit: cum enim existimet non e sse credibile istum m utero e --

singuine ali, id credibile facit Galenus asserens se myJIta

guinis parte riuulmentum susciperer neque en1m totus sangvenenum est sediusficit qQod aliqua ex parte venenosus sit. ro addat mulierestunc concipera; crun mundae purgax qeluvie, resipondemus ex Hippocrate in libro de morbu maliι1am te

93쪽

m natura militari piissimum ad eoneipiendum est si coeat desinentibus auiane antibua

mensiibu,. Neque intelligatis cum CaPivaccio inchoantibus mensibis, hoe est in aetata qua mulieres incipiunt menstruari: nam sie desinenti bus mensibus intelligeremus aetatem qua menstrua desciunt: hane au. tem existunare esse aptam ad concipiendum, error est inexcusabit Interrogat ille se ipsum,quonam corruptus hic sanguis quem me seruum appellamus in gravidis concedit Z Respondet partem exiguametrea uterum inhaerere in venis, Partem m3 imam reliquo pariori an guini permisceri. Hinc quia nequit natum vis omne illius vires miti gare, aut evincere, gravidis mulieribus plurima mala eveniunt, corpo-t1s gravitas, tardus faciei color, lienis tumores, varices, atque ut in genere dicatur, ab hoc retento in Om De morbi genus proeliviores sunt,quamqua: utero nongestanr. In his omnibus videtur mihi somniare, nam quorsum partem reliquit in venis me nenissam , partem autem esu dem naturae permiscet eum reliqus sanguine. Deinde si pars major pera miscetur cum reliquo sanguine, iam reliquus sanguis remanet inquina.

tus, quem tamen ille purum & ab omni labe segregatum esse volebat. Praeterea gravida mulier non his opprimitur affectibus, quos ille deseriabit, sed solam pati turpicam, hoc est appetentiam deprava tam, nauseam, omitum, subversionem stomachi, & hoc prioribus maxime mens bus, quando juxta illius sensentiam nondum id quod verienosum est, cum reliquosanguine permistum esse debet. Tandem ille ait retineri huna sanguinem ne si dinuat simul cum eo utile faecus alimentum dilabatur. Est ergo permistum purom cum impuro Sc separatio puri fit a facultate

naturali, trahit namque per suam facultatem tractricem a tractricis au- te alui ae instinctu similia trahit, ut apparet in nutritione, neque est, meeeffarium fingere duos sanguines unum purum, alterum venenosum,aedunum utriusque naturae participantem, cujus partem utilem talus ad se allicit, ut ex Galeno diximus, inutilis seu perniciosa reponitur ex Purganda tempo e puerperii. Sanguinem menstruum prava qualitate infectumesse quae est nostra praecipua intentio) ex Aristotele re Galeno manis su deducemus, multo melius qciam suam sententia m adversarii se deduxisse ex,stimant,

pellat, additque paucis multoribus fieri mariscas, aut vasises aut Arari-

. . ,..., b ' profusionem se g RV, re si quid eorum acciderit, detrimentum in

, menstrua decumbit. Galerius etiam attesingulis mensibus excerni, -- Iuti id quod post partum excernitur, non solum quantitate. lede Iam qualitate, quae materia sanguine secundum naturam habente magna ex

paris

94쪽

parte nigrior est. idem etiam repetit in epidemi ut initio huju1 eon 3ω tioversiae diximus, idem in prorrheticis: sanguinis pravitatem agnoscit, ' aetiam Plinius. Facit ad eonfirmationem hujus sententiae id quod Averroes & Za-u. 7 s.

haram medico refert, nempe ex coitu eum muliere menstruata istum nasci lepra infectum. Forsitan ex hac semcentia oritur opinio aliquorum .,E.. Theologorum, qui tenent accedere ad uxorem propriam habentem menstruam purgationem, peceatum esse. D. Thomas ari, prohibitum 'esse viro ad menstruatam accedere uxorem,& similiterprohibitum mulieri intali fluxu debitum petere, si purgatio sit naturalis, Hoc explicat Isolus ita ut si veniale peccatum M a viro debitum Pellitur, Non tamen Mi. n. i.

ex parte mulieris si reddat quia ex Apostoli sententia potestatem habet

sui corporis. Sequitur hanc sententiam Caietanus, dc reddit rationem, quia nulli facit injuriam, qui utitur jure suo. Attamen scotus tenet ex parte utriusque esse mortale peccatum propter duo: & quia talis actus prohibitus est a lege sub prena mortis, quae non infligiturnisi pro mortali peecato, ut constat ex Levitreo. Alteravatio quia proli fit injuria: est zeu. 18.enim contra bonum prodis, cum mediet existiment fartum inde oriturum lepra isectum. Dominicus Solus dicit esse praeceptum ceremoniale, ae propterea jam cessasso. Videtur ergo magis veritati consonum dicere, eum plenitudo sive universalis in toto corpore, sive particularis in aliquo membro valde perieulosa sit,rande Hippocrates solvere bonum habitum jubet: quia scilicet sanguis multusconculcatus non transpiratur, maxime in muliere cujus habitum diximus esse densam& subinde non multum transpirabilem , cumque in venis quae accedunt ad matricem, retinettar, Pratre scit,ac proinde expellitur a natura & is qui a natura expellitur putredinis signa habet, est inprimis Diger ex Galeni sententia superius estata, est grave olens ut experimento constat. Ac praeterea etiam si nee in colorematatus emet nec in odore, non propterea negandum esset eum esse putridum : mam quoad colorem extrahitur sanguis multoties per venae sectionem quicolorem valderubrum prae se fert, & tamen fibras habet Tetiams, ita ut nequeat concrescere, sicut etiam videmus ossa putrida nihil in colore mutata sine fibris, ac proinde dissipantur, nec rotunditatem suam servant. Odorem pravum bis tantum mihi contigit observare in sanguine misso ob febrem putridam, quippe dum intra corpus est

Putredo a colore innato quodammodo cohibetur. Μulieres vero qui bus menstrua retinentur, non omnes febre *nocha & pestilente labo-

ut et quia putredo fit absque magna ebullitione S teste Galeno soletin

95쪽

neratur amuli briaorporibus nostris venenum generari, quod per longum tempus non nocet donec aliqua causa agitatus cor petit. Hinc est quod ille ut eo-gnoscatur an aliquis periit ex veneno epoto, an intus genito, inter alia qtiae considerare oportet, unum est,si fuerit mulier, an periactὰ per men strua, dum uixit, purgabatur quasi insinuans ex menstruis retentis poti, iue aliquam portionem venenosam servari, quae postea ab aliqua caula externa adjuta δε agitata , cor petens manifestavit so, & de repente i

re remit.

Soli untur rationes prσprior Intentia adductaei

QVamvis admittamus menstruame vacuationemab Aristotele exere

mentum quantitate peccatis appellari, non Lamen admittemus esse quantitate peccans. Nos redundantiam sanguinis in lamina non nogamus, non tamenthaec tollit quominus languis redundans retentus &none vitilatuspossit labem acquirere , vel dicendum sanguitia menstruum antequamad venas uteri accedat, esse eΣcrementum quod remanet post tertiam coctionem& tunc sola quantitatepeccat, Peccabit postea, qualitate , cum in utero retinebitur.

Galenus menstruam evacuationem quasi plenitudinisomedium esse aist Recte quidem: quoniam per eam evacuatur mulistudo sanguinis fine delectu. At ex altera parte etiam recte menstruam istam e vacuationem purgationis nomine designat, quas innuens non solum quantitate, sed etiam qualitatepeccare holumodi sanguinem: quipp purgatio debetur humoribus qualitate peccantibus. Sed eum superius dictum sit sanguinem menstruum expelli a natu-'ra quia ejus q*anritate gravatur, videmur nobis contrat lari, qui nunc in eodum sanguine qualitatem pravam agnoscimus. Dicendam,sangui' nis menstrui manifestam eme noxam a quantita re,at vero a qualitare noΠita, rum quiapravi sanguinis paucitas latet sub multitudine melioris, tum etiam quia pravitas haec licet sit inimiea cordi, mi adversantur ve nena omnia, non est immiea utero, quippeei quasi eonnaturalis non st, mulat, non atheras veneritam, quod intra corpus nostrum occuItupor manet, non laedit partem illam in qua acervatur, cui connaturale quo dammodo fit. . Potest ergo humor naturalis v. g.bilis stimulare sinae monia, potest e contrario Venenum frigidiam, Η. y semen torruptumγnullum stimulum, quo natura ad exerctionem cxcitetur, habem.

96쪽

cictis prima. nil RMζm. Menus ait singuinem essὸ alterum ex duobus

princiPI S generationis nostrae, anguingm accipit sequestratum auesis enimnstrvi Puerialitioni, in se te etiam prius eiusdem formationi

itam. formatur igitur alitur exsanguine prius dapurato. Haec apparatus corporis poterit naturae praesidio esse. Hoe malum variolas appellarunt Arabes, fitque in hac pugna veluti ebullitio quaedam adeo igna ut vesicae attolluntur similes eis quae combustis ab igne attolli λ-

'unc arie uiri pati,dixit fere omnes, quoniam ut diximus aliquisent qui- ωntum

uspei sectam sanguinis sequestrationem in latero matris habere conti- Cum vero ait variolas maiore ex parte salubres esse, contra manifestum experimentum loquitur. Cum praeterea ait pueris benigniorem morbum esse quam adultis, quoniam si per aetatem tenera eam sanguinis infectionem nonexpurgarit, signum inesse male idoneam separata. Addiderim duas alias rationes, una est quia infantes qui non adhuc nimis lucis munere delectantur facilius tolerant impedimentum tam visionis, quam motionIs omnium membrorum, utpote qui assueti sint patitangustias uteri, provectiores autem haec mala dissicilius ferunt. Altera eri quoniam cutIs puerorum mollis faciliusperforatur,quaindu-raor adustorum: fit autem per variolas eanta foraminum multitudo,

quot sunt vesicae quae protuberant. Quando vero ait, quum seniat hoc malum accessit, non esse talitum reverti, qnam vis aliquando eontigit bis aecessisse, quibus scilicet prius non exacter secreta fuit. Puto secretiotiem, cum fit, si es imperfecta, interitum inducere . sin autem ad sanita tem tendit, perfectam esse. Quare quod revertatur hoc malum experimento comprobatur: reversionis autem causam em censeo, quoniam cui in mes libro de Meteoru Microcosimi me dixisse memini tametsi causa varioIarum communiter esse soleat vitiam sanguinis in utero materno aecepta nam an hoc Arabum doctrinam reeipimus nihilominus ita hanc causam afferimus, ut simul fateamur posse hoc idem malum ab alti ,1s causis procadere.' quid enim prohibet, tantum fervorem & veneno-

97쪽

De natura muliebri starem in singuine gigni a eausis putrusa cientibus, Et ex servore ves . istae extollantur,

Sed reuertamur ad rationes pro contraria parte. Ad primam sa. temur alimentum & venenum contraria esse, nihilominus hoc non tot Iit posse unam & eandem substantiam partibus constare quae laudabile, sint, aliis quae pravam habeant naturam, ae proinde tum lae, tum ali. mentum quo alitur faetus in utero fiunt non ex universo sanguine menis struodia ex quadam parte nempe puriore: sanguis vere marium&an. guis feminarumidem est eodem fungitur muciero, videlicet nutritione.

Sed hoe intelligitur de sanguine, qui a decore pen venas dispergitur, quid autem prohibet hujus superstuum, quod aiu uteri venas transmittitur, ibi propter moram.& impeditam ventilarionem pu prescere pM seeundam jam ex dictisconstat responsio. Nam sanguis se . minarum S: Marium abeodem agente fit, & ab eadem materia , hoc est ab iisdem ethis, sed sanguis tamineus postquam excrementum quantitate peccans evadit in venis uteri retentus qualitatem pravam suscipit, quam non potest suscipere anguissimarium,utpote qui nee redundat,necdin parte aliqua retentus. commoratur. Ad ultimum non fiunt quidem symptomata, . velut ex veneno, quando menstrua non Munt, nempe si fluere desinant ob aliquam eausam in corpore existentem, quae prohibeLacervarissanguinem, dc veneni naturam induere fixeris cessoni menstrua ob impedimentum existens in utero, tune sanguis ibi accumulatus putrescens tamquam venenumessicitur & ex hoe sanguine bmplomata oriuntur prava, horrenda, peri 'b 17 eulosa. Caeterum obstare videt ud Hippocrates , inquiens si menstras plura fant, aοcidunt morbi, is si non fiant , ex utero morbi contingunt, ex quibus verbis videtur eolligi possed menstiuorum desectum semper habere suam causam in utero, &salsem esse quod diximus causam aliquando habere in toto corpore; hujus dubii solutionem sequens disputatio nobis

offeret.

98쪽

DISPUTATIO SE 'TIMA.

De menstruorum tum redundantia, tum

defectu.

1 N fine superioris inionis in campum attulimus 1ε. Lectio: I sententiam Hippocratis, quae sic habet, δε min I saplura sunt auidam, os neniant; exstero mor- Ibi contingunt: Dubitat Galenus an in lal Vς ςD altiliatis. tionemenstruorum, sit apponenda i ta P*rxi in se iis=kineisla ex utero, an vero sit utraque affectui commM- pio anu nis, Sc id negat poste cognosti,nis causae horum

affectuum cognoseantur.&in primis enumerav-

causas reddundantiae. Videlicet si ora vasorona, quae ad uterMm Pς tingunt, ultra modum aperiamur ; si sangUis ealidior fiat , ii langui genuior fiat ; si totum corpus obuliquem malum habitum & maiam qualitatem sanguine aggravetur , si malom habitum non habeat nec malam qualitatem, sed scia multitudine solum peccet , ideo ad ureii veri Sexpellitur, ut in his defloxibus fieri solet, qui a partead parte sunt Retentionis mensi iam causae sunt, . si venae quae mentes ad Hierum ferunt, comprimantur;s eaedem venae destruantur; si sanguis ut Gallus, s sanguis sit frigidus ζ si uteri vase robusta sint; ut sanguinem qua innuit

non admittant: concludit tandem juxta has catalas necessum e Procς sa temporis uterum pati, vel dispositioneminflammationi limitenti aus erysipelati. aut duro tumori, aut cancro, qMibus denuo toIum compatitur corpus. In immodicis lautem evacuationibus nulla talis aecloit uteris Paulo,adeo ut per compatiendi rationem totum corpus Mna lavOret. Quare verisimilibus ipsi videtur in sola retentione.menstruorum d xisse Hippocratem morbos contingere ex inem.

Deficit aliquando menstrua purgatio ut la m luperius di i u' mulieribas quae valide exercentori deficit etiam si praeceml copIOinali' qua sanguinis fluxio: de his tamen non loquimur, sed de suppresbono quae fit sanguine an venis redundante , sed ob aliquem assi ctum Pissi ornaturam ita pedito ne ad uterum, vel per uterum fluat. Causas qMas

99쪽

o De natura muliebridam retentionis, nempe oris uteri distortionem, insammationem. e. stipationem a caruncula, Vel Pellicula adnata, dicimus non esse reta endas, quia hae non possunt impedire mensium evacuationem quae si Per os uteri non fiat, potest tamen fieri per venas ad ejus collum erj.

mentes. At nos falc mur posse quidem sanguinem exire per venas dii ad collum uteri accedunt, & quamvis Iacchinus dicat hanc non eri veram evacuationem menstruam, sed fluzum haemorrhoidalem, quaestio est de nomine, & tussicit quod sanguis ille qui per uteriam erat excernei dus, excernatur, ut gravidis, Sc virginibus ut diximusὶ contingere no

- in quibus sanguis qui fluxurus erat, vel retinetur ibi, vel regurgitat cum patientis non levi damno. Contingit aliquibus sanguinis sputum est Aetio, aliis haemorrhagia E naribus Propter defectum menstructrum. nee mirum est sanguinis via naturali impedita, aliquando naturam caeco impetu ductam deviare per loca non conferentia: cum praeterea possint hae venae quae in collo uteri sunt simul esse obstructae. Est tamen dubitatio circa aliam causam nempe sanguinas erassiti .em. quam Galenus affert tamquam diversam ab obstructione: respondendum tamen est, licet sanguis crassius non impediat transitum men limorum, nisi obstruendo , nihilominus obstructio ponitur tamquam causa diversa, quoniam ab aliiscausis potest fieri, ut a pituita crassa R

enta. rPorrd omnes suppressionis menstruorum causas, tum totius eorporis communes, tum etiam uteri proprias ex propriis earumdem indi- .cus, aegrotantium sermonibus, corporum habitibus, ac ex praece gente victus ratione dignoscere potestis. Si vero sanguis non sit omnino suppressus, sed diminute fluat, considerandus est fluentis ianguinis eolotan lubstantia. & tunc manifeste patebit an anguinis vitio hoc aceidat Si verb cauti suppressionis caruncula aut pellisula adnata sit, quod obstetricis relatu assequemur, curationem non admittit, nisi illa pellicula antearuncula resecetur: si fiat ex cicatrice, cognoscitur ex praecedente ulcere , dc tunc etiam affectus est iocurabilis et si vero ob plenitudinem

mulieres n n evacuantur, tunc sanguinis missio remedium est necive

secar1 iubet, quae sunt in m lleoli., u in poplite, non autem in gibberom,m revellere solent Purgati Gem. Aetius prius ex brachio secandas esse venas censet, PosteR RCCodendum Rd venaS Pedum: quod fortitam admitti possὶt, ubi magn3 pii Plenitudo: imo vero adeo necessiarium est

100쪽

Sectis Prima Desectus menstruorum symptoma est in genere retentorum xm' vidi s m

modice, ut constat ex Galeno. Quemadmodum redundantia menstru--θμorum est symptoma in genere excretorum immodice , non tamen todo 'a' genere praeter naturam. Quamvis autem cum menses naturaliter flu- ι munt, apertis venarum oculis fluant, nihilominus eum essivunt praeternatutam possimi aliis modis effluere, quod cognoscitur, cum enim sari guiserit ob venarum ruptionem, aut erosionem , sanguis consertim es fluit si venae sint majores, si vero minores, vi eversa. Ruptionem valorum posse cognosci ex praecedentibus constat, Ut si praecessit vehemens motus , aut si adsit magna sapgoinis abundantia : Altimarius addit etiam frigus:eaeterum ob vehemens frigus posse vas a thoraeis disrumpi ere chbile est, & hoc Galenus concedit, sc vasa uteri

posse disrumpi ob vehemens frigus, quemadmodum aecidit ad vasa

thoracis.

Sanguinis missio in menstruis superfluis , si vires constent, locum habet ex brachio, si tamen modiis&f cta per intervalla: confert etiam ex Hippocratis decreto cucurbitiatam quam maximam mammiS aPP nere. Confert etiam Vinculis extremas paries nempe superiores, hoc s. a F. 1 est brachia fortiter constringere. Patilus & Aetius inguina etiam vinculis liganda esse censent, quod tamen remedium periculosum vocat Mereatus, re merito: imo Petrus Salius hane curationem reprobar, di nam id quod faeiunt cucurbitulae faciunt re ligatiarae: at Galeno authore cucurbitulae inguinibus Ec pubi appositae menses evocant non sistunt. Ad utrumque assoctum, retentionem scilicet & redundantiam, malia prostant remedia apud authores qui praxin scriboni , nobis suffcit applicandorum occasionem monstrare , quae accipitur ex cognitionis

causarum.