장음표시 사용
371쪽
MARTIANI CAPELLAE et totiens uariae flammantia cornua lunae, quin etiam medios quos nectunt culmina circos, 273 s oblique et rutilis quo se rapit orbita signis, cernere iam uideor: tu fingere ludicra praestas uiliaque astriloquae praesers commenta puellae 5809 talia adhuc canente Satura uetitus ille ac durissime castigatus denuo me risus inuasit. euge' inquam saturam artem poeticam laci coleret coepistine Permesiaci gurgitis sitire sontes' iamne fulgores praeuides et uultus deorum' ubi illud repetite discessit quod inrisoria semper Iolepidaque uersutia inter insana semper deridebas uatum tumores dicabulis cauillantibus saleque contenta nec minuS poetarum rhetorumque cothurno inter lymphatica derelicto et quod rabido seruebas cerebrosa motu ac me Sileni somnum ridentem censorio clangore Superciliosior 15 incre- pabas i ergone sigmenta dimoti eam et nihil leporis locique permixti taedium auscultantium recreabit' Ρeligni de cetero iuuenis uersiculo resipisce et ni tragicum conrugaris ride si sapis o puella ridet' m810 his me Saturaque mea alterna diutule obiurgatione rixatis, aliam dotalium uirginum Delius intromissurus egreditur. et ecce globus quidam lucis aetheriae et concaua perSpi- cui ignis adiectio, ut apparebat, intra se quandam uirginem claudens, miti uertigine sensim uolutus inlabitur. 25 quo candore luminis propinquantis plures inradiati resulsere diui fatalesque maxime, quorum etiam habitus motusque et quicquid in his ignotum credebatur emicuit. 1 toties B R ii 2 noetune ΓΤΛ il uolmina I li 3 obli
z Saturam artem poetieam feci colere scripsi Satura me artem poeticam fecit colere AOppius satyra me ante poetriam
B Τ; ante me add. a b li satyraque BD I 24 adiectio scripsi
372쪽
tunc et ipsa extimi caeli contextio eiusdem lucis fulgoribus reuibrauit. quo miraculo stupefacti aerii terrestres marinique diui et siquos clausa telluris operiunt, Astraeamque, Uranien, certe Libyssam apparuisse rati, locum 5 consessionis honoratissime praebuere. et ecce subito pro- 811silit quaedam gemmata nec minus totis artubus decenter
oculea. huic sidereus uertex vibrantesque crineS. uerum
alae cum pennis hyalinis et uolitandi per mundum remigia crebrius aurata crispantur. gestabat in manu cubitalem is fulgentemque mensuram, in alia librum, in quo praemetata diuum itinera et cursus recursusque siderei cum ipsis 274 9 polorum cardinibus praenotati ex metallis diuersicoloribus apparebant. quae ubi in medium quam pluribus sibi dis adridentibus uenit, ceteris pulchritudinem splendoremque is eius admirantibus, ita coepit Multae admodum rationis nec eiusdem despicabilis 812
temnendaeque contuitu me, siqua Sunt industriae nostrae opera, conuenerat reticere. haec enim uerecundae arbitror probitatis motus cursusque proprios ipsis edissererem qui mouentur docereque deos uelle quod faciunt, tum etiam quod per inmensa spatia saeculorum, ne profana loquacitate uulgarer, Aegyptiorum clausa adytis occulebar. quippe per quadringenta serme annorum milia illic reue renti obseruatione delitui, atque utinam post diluuialisa5 consternationis excursum Athenarumque urbem longa intercapedine restitutam nullae me in Graecia terrestres inlecebrae nec iactantes crinitorum Seopas palliolis con-
1 et b ax li 3 claustra in B a manu recentiore eo'. ii astreantemque R aBtrea, tem . - uidetur fuisse ro quo B ll astreantemque b corr. KOppius it 4 aut ante Uranien
oabilis B R il II tempnendaeque o li contuitus r et fortasse
25 athenarumquo b . uidetur Disae n) ainarumque B aeternarumquo R othernarumque r il 26 graetiam R et ut videtur si ii terrostrεs b taorostris R taeretuis B li 27 scopas Grotius sed structura est 'philosophi qui cκo ruc iactabant' li pallio-
373쪽
MARTIANI CAPELLAE tegendam potius quam diuulgandam cognouissenti numquam prosecto itineris rationes reditusque uestri in notitiam hominum ac mortalium curarum inluviem perueni-813 rent. Sed quoniam utcumque in Graiam notitiam errabunda perueni, sufficere oportuit quicquid ab Eratosthene 5 Ptolemaeo Hipparcho ceterisque uulgatum, ne me ultra loquendi necessitas ingrauaret. tamen quia me alumnantis erudientisque Cyllenii reticere non permittit ossicium, nostrique studii secreta discludere sollertia quoque nuheu-tis inuitat, apud uos superi caelestesque qui uestra recun- ΙΦsebitis meacula non tacebo. 814 Mundus igitur ex quattuor elementis isdemque totis in Sphaerae modum globatis, terram in medio imoque defixam aeternis caeli raptibus circumcurrens circulari quadam ratione discriminat. quamquam auscultare Physicis in ipso astruendi limine non dedigner, qui subtilium
corporum teneritudinem suis coactibus circumductam in 275 G quasdam sectas uias et circulorum intercapedines non aestimant disparari, sed suis fluctibus adhaerentes naturas undiquesecus globoso ambitu orbibusque diffundi. 2oquarum circa medium, quod dixere centron, aquae primum, aerisque sequens, tertium ignis κ0μα commemorant; et tunc quinto quodam corporeae substantiae temperamento aetherios circumuolare sulgores, quo loco Solis lunae ac siderum signiferique orbis se obliquitas circumducit, quod κυκλοφο9ηTiκου κ0μα gymnasia rettulerunt.
lis Grotius conis endam Koppius palliolos nec add. r) non
tegendam BR li I quam diuulgandam om. R il post diuulgandam add. potius il cognouissent b cognossem B cognoseondam n li 2 iteras BR iteris b initeris r corr. p il 5 quidquid Bh li eratostene R heratostone B lt 6 ptolom eo ipparco
morat br 2 23 post quodam add. loco br il temperamento btemperato r temperata BR li 24 aeterios B aethereos b il
26 eicio foreticum cima B cido foreticus et cima b cydo foreticum cyma R in quo a manu saec. XVI add. locus corruptus
374쪽
cuius naturae tranquillitas etiam illum extimum tenet ambitioremque cursum, qui ex eo, quod nullis sideribus occultatur, divacTpoc perhibetur. si igitur sui similis 81 somnis circumagentium naturarum ambitus repperitur, 5 nulli possunt aetherium tractum circuli uariare. nos igitur circulos non ita dicemus, ut linquentis naturae discrimina corpulenta singamuS, Sed ut ascensus descensusque ad nos errantium demonstremus. neque enim uel axem proloS-que, quoS in Sphaera aenea, quae κpiκusi' dicitur, ad in-ao tellegentiae conpendia adfixere mortales, ego robori mundanae rationis apponam, cum nihil solidius terra sit quod eam ualeat sustinere: deinde cum poli uelut perforatae exterioris sphaerae cauernis emineant, et hiatus quidam cardinesque singantur, quod utique subtilibus aetheriisque1b accidere non potuisse conperti in . sicubi igitur intelle- 816gentiae edissertandique proposito uel axem uel polos uel circulos perhibebo, ideali quadam prudentia, non diuersitate caeli discreta sed spatiorum rationibus dispensetur. Sicque habeatur cum euexum deuexumque mundum di-20 xero, cum similis cunctis suis partibus sit sublimeturque uel lateat pro condicione horigontis positioneque ter
Hoc igitur praemonito illud insinuo, quod quidam 817
Romanorum non per omnia ignarus mei stellas a stando, 25 sidera a considendo, astra ab Astra eo dicta suisse comme- 276 9 morat, sabulosisque commentis Grai conpleuere caelum. ego praecepta potius edisseram disciplinae ac decem dici mundi circulos adseuero. quorum alii paralleli, quos aequidistantes Latine possumus memorare, eosdem Polosa' habent quos ipse mundus. poli enim sunt qui a centro circuli linea usque in circumserentias ducta medietatis 2 syderibus BR
Eseraenea r sferaenea B sphere eia b
lius de Varr. discipl. libris p. Io li 253 oeculatur Nin il anastros B an ros8 enim inductum in B ll 9 feraenea Noricoto BR circo-
375쪽
ΜΑRΤΙΑΝΙ CΑΡΕLLAE 818 sectae mensuram aequa ratione discriminant. uerum ex parallelis primus est is, qui et Semper apparens et contingens confinia finitoris numquam mersus adsurgit, qui septentrionalis circulus perhibetur ex eo quod cum ceteris, quae promentur, etiam gemina sidera Septentrionis 5819 includit. secundus autem ex parallelis maximus solstitialis est, ad quem sol aestiuus aecedens solstitii sine repulsus 820 abscedit. tertius aequinoctialis medius maximusque cunctorum , Per quem Sol secundo, uel cum in aestiuam stagrantiam surgit uel cum in hi- herna descendit, quadam iomundi medietate pervectus mensuram noctis lucis aequa-821 litate conpensat. huic propinquus brumalis, in quem hiemali sine perueniens in aquilonem denuo repulSus assur-822 git. quintus autem idemque ultimus australis quique an-tarcticus perhibetur. hic mersus ac uix altiore circuli 15 extremitate horigontis defixa contingens tanti tamen 2776t spatii quanti septentrionalis circulus ratione monstratur, ei etiam inuenitur obpositus. 823 Consequens reor coluros demonStrare, quorum ParS desuper, quaedam alia in imo uersatur occulta. de qui- rebus non nescio scriptorum uariare desinita. nam alii a septentrionali cardine meridianum duci circulum perhibent exindeque sub terras meantem denuo in arcticum apicem sublimari, alii uero contra a cardine meridiano inchoamenta circuli perhibentes, eundem per arcticum rauerticem unde ortus denuo retulerunt: qui quidem alium ab ortu circulum decussantes in quattuor quadras mundi 824 ambitum discreueriint. uerum ego, quod Hipparchus meus Scriptorum ueritatem complexus, hos dico a signis I aeque B R st 2 his it 3 assurgit b li 4 circulos R il5 otiam in ras. in η li 7 fini Bi li 14 post australis add. est hantarticus BD ss 16 origontis BR li 17 post spatii add. est b ilm ob culta Bi li 21 ali B R il 23 artieum BR li 24 a Om. B R il 25 ad eundem add. at eodem b li articum BR li 27 do-
eus meus h alumnus meus a recentiore manu adae in s li2s ueritatem scripsi ueritate BR uarietate r il ante hos add
376쪽
et odiaci cycli uenientes et tam inter se secundo coniunctos. quam omnes parallelos angulis aequalibus persecantes in cardines peruenire. nam unus ab Arietis octava parte natus ambito mundo per polorum uertices ad eandem re-5 currit, alius simili conplexu mundum a Cancro exortus
includit, quod planius postmodum faciemus. Verum nunc obliqui Sunt edicendi. quorum signifer 825 duodecim discriminibus interstinctus ex parallelis duos
solstitialem brumalemque contingens, aequinoctialem ni e- Io ilium secat secundo nec ad pares angulos aut sindit aut sinditur. qui soli lunaeque iter praebet cum quinque Side- 826ribus. Galaxeas uero lacteus obliquorum mullo maiorὰ ambitu porrectus etiam uisibus adprobatur. nam confinio septentrionalis circuli natus in finitorem antarcticae re-15 gionis adclinans paene totum uidetur permeare caelum.
quem quidem mihi desipere uidentur qui circulum negauerunt. Superest iam unus e circulis, quem quidem, quod 278 slocis momentisque omnibus uariatur, dubito quid appellem. hic tamen nouissima supernaque di Scriminans atquem undique in superficiem telluris lineae flexu ambientis incumbens horigori uel finitor uel oriensi perhibetur. Sed quoniam expositi circuli breuiter claruerunt, 827 nunc eorum Spatia, unde primo coeperam, perhibebo. ac prius ad septentrionalis circuli redeam granditatem. in 2b quo more geometrico duo primo signa conposui ad circulum perducendum id est unum quod centron, aliud quod peripherian demonstraret. itaque in ipso mundi cardine posui clarius sidus atque ab eo ad Draconis caput, quod
iam notaueram usque ad finitoris circulum peruenire, 30 lineam duxi. quam postea manente centro mente circumagens circulum designaui atque ab omni parte spa-1 gogiaci B3R il eieli h elli BR li uenientis B R it 2 aequalibus smysi aequales Bri l 3 arietos It li 4 solorum B si ii 5 ean- ero b leons fili it 8 duo Bi l 10 noe BR nam b li 12 post uero ada.
pere B primo conciperem ri primo conceperem r coperam sin
377쪽
MARTIANI CAPELLAE titim aequale conplexa per haec sidera peripheria circumducta peruenit: a capite Draconis et dextro pede eius qui appellatur Engonasis ad medium Cephei pectus, tunc ad pedes priores maioris Vrsae, inde rursus ad Draconis caput. 5828 Huic circulo confinis solstitialis, quem itidem lineari dimensione a cardine mundi in octauam Cancri partem ducta, quo Sol accesserat solstitio, repperimus eundem circulum ambitu potiorem per haec tamen signa curuari: incipit ab Octava parte Cancri, cuius omne corpus in lon- 10gitudinem secat, ad Leonis pectus ac uentrem: inde ad Ophiuchi umeros . deinde ad caput Cygni, deinde ad ungulas Equi ac protinus ad dextram Andromedae manum, deinde ad sinistrum Persei crus eiusdemque sinistrum umerum, inde ad utraque Heniochi genua et proxime ad 15 Geminorum capita, a quibus rursus ad octauam Cancri Aysi partem.=bo Aequinoctialis demum circulus bis ad mensus a poli termino circumactus tam in Arietem quam in Libram linea permeante per haec Signa circulum cludit: ab octaua 20 parte Arietis per totum corpus eiusdem ad reductum Tauri pedem, inde ad mediam Orionis aluum, deinde per edictas curuationes Hydri Crateraque et Corvum ad octauam Librae partem inter duas lucidas signi illius stellas: inde ad utraque Ophiuchi genua ac tunc per Aquilam ad 25
Pegasi caput, a quo rursus ad octauam Arietis partem. 830 Brumalem uero circulum similiter signo in octaua Capricorni parte defixo per haec mea re conperimus: ab
octava parte Capricorni per totum corpus eius ad pedes Aquarii: inde ad Ceti ultimam caudam, ac dehinc ad Le- ω
378쪽
Ροrena prioresque Caniculae pedes: inde per Argo tergusque Centauri ad Scorpionis aculeum, deinde per Sagittae ultimam partem ad Octauam Capricorni partem circulus
5 Vltimus ex parallelis, qui uocatur antarcticus, tan- 831 tundem spatii quantum septentrionalis iucludit. quem quidem meantem, quibus sideribus circuletur, ego potero memor3re. neque enim mihi ulla caelestis globi portio habetur incognita . sed quoniam per ignota superiorisio partis uisibus hominum distenditur, dicere praetermitto, ne inconperta salsitatem admiscere uideatur adsertio. Melius coluros demonstremus, licet ipsi quoque aliquid curuationis abdentes non se totos uisibus repraesen- 2so Glent, tamen quia coniectura non errat, poterunt demon-15 Strari. atque ita eorum primus, qui ab aequinoctiali parte sumit auspicium, ab Octava Arielis parte contingens ultimum Deltotou angulum, ac mox Summum Dontingens Persei caput dextrumque eius brachium, proXime manum secans per septentrionalem circulum ad cardinem perue-20 nit mundi; a quo per caudam Draconis ad sinistrum Arctophylacos proximeque ad Bootis stellam ductus dextrum Virgiuis pedem sinistrumque conlingit, in quo octava pars Lihrae est; unde ad dextram manum Centauri, qua Pantheram tenet, diuisus haud procul ab eo loco, quo sini-25 stram Centauri ungulam tetigit, in regionem in conspicuae nobis partis obruitur: unde emersus infra Cetus per Corpus eius auersique ceruicem ad caput atque inde ad octauam partem Arietis redit. alter autem colurus, qui 833 etiam tropicus dicitur, ab octava parte Cancri consurgit 30 ad sinistrum ex prioribus Vrsae pedem per ipsum pectus eius ceruicemque: inde ad cardinem peruenit mundi, atque inde per clunes minoris Vrsae et inde per Draconem B ad dehinc R il 1 argonem b il 5 antarticus BR ll 12 do monstramus bH ll 14 poterat B R il 17 Deltotu Gratius dol- totos BR ll 18 et B li 20 artosylaeos BR aretosylaeos b il24 aut B R il 25 regionem n region o b egioni B 26 eoo
et a manu recentiore in ras. in B li
379쪽
MARTIANI CAPELLA Cad filii stram alam Cygni ceruicemque perductus ultimum Sagittae spiculum et proxime rostrum Aquilae contingit. a qua ad octauam partem Capricorni descendit. inde haud procul mersus in regionem inconspicuam infra Argo
resurgit, cuius et gubernaculum et rectam puppim secans bad octauam Cancri partem redit. 834 Duos iam Superesse circulos dubium non habetur, quos quidem obliquos dici Superius memoraui. quorum unus signifer non ut ceteri, quos linealiter feci. sed latissimus omnium conprobatur. quem cum in duodecim spatia 10 discernerem, Singuli S triginta partes non nescia rationis 2M G ascripsi. uerum eius latitudinem circuli tetendi in duodecim portiones, ut tantum spatii habeat Iatitudo, quantum longitudini duodecim partes adtribuunt. quod cur factum sit facile est loco eo. quo de Sole loqui coepero, demonStrare, qui ibper mediam circuli eiusdem lineam solus sertur. cuius circuli ambitum per duodecim signa admodum clara circumagi dubium non habetur . nam galaxias non magis ratione 835 quam oculis adprobatur. cuius ultra regulam et plerumque deficiens latitudo a Cassiopeae astro in Scorpionis 836 aculeum longitudine conpensatur. superest circulus solus sinitor, qui ex eo, quod semper Surgentis demeantisque mundi diuersitatibus uariatur, certum astrorum Ordinem non poterit retinere. 837 Iam nunc inter circulos uniuersos quid interstitii uel spatii intercapedo naturalis inmiserit aequum explicare.
nam inter g 'stntrionalem circulum, quem in Spatia octo resecaui, et inter solstitialem interpatet tantundem, quan-lum interest inter Octo et sex. nam idem interiectus spatiis similibus continetur, in quo fit, ut circulus maior sit mi ad p ae BD il cyoni B D li 4 ant B R il argo resurgit B argonem surgit b argon consurgit It g 5 puppin B R il13 tantum b tandem BR li 20 casiphaeae sed iphae in ras.)B ea siepiae b easiepie R casiapia r il 21 longitudine interpolatus Eltenheimueraterensis latitudine B latitudinem R
380쪽
al, eodem interiectu pari spatio et eiusdem tertia portione. alia intercapedo inter solstitialem aequinoctialemque circulos minor est a superiore interiectu, quantum quattuor numeri ad sex. ab aequinoctiali ad brumalem similis. 5 a brumali autem ad austrinum talis qualis illa, quae inter
septentrionalem solstitialemque circulos interiecta, circu- Iusque ipse austrinus tantum habet ad cardinem suum quantum septentrionalis ostendit. Peracta iam spatiorum circulorumque breuiter ra- 8381otione, sidera quae appellantur inerrantia percurramus. dubium enim non est triginta quinque signis omne splendescere caelum, nisi sorte uelit quis eorum gestamina so- 232esare, licet animalium uocabulis censeantur. ut Capra.
quae Heniocho superposita, aut Haedos qui eius humeris 15 sustinentur, uel serpentem quem Ophiuchus tenet, aut Pantheram quam Centaurus gestat, quae sidera uelut partes habendae sunt potiorum . haec igitur quinque et triginta signa circuli interiacentis ambitu discernuntur . nam alia sunt aquilonia, alia austrina. a regione quippe Zodiacigo quae Septentriones uersus defixa sunt aquilonia perhibentur, interius autem numerantur austrina. Aquilonis igitur
habent partem utraque Septentri O. Draco qui interutramque flexuosus inlabitur, Arcturus quem alii Booten appellant, Corona Ariadnes, Nixusque quem alii Engonasin 25 dicunt, Lyra Cygnus Cepheus Cassiepia Perseus Deliolou Heniochus Andromeda Pegasus Ophiuchus Delphinus Aquila Sagitta. austrina autem haec sunt: Hydrus Crater Corvus Procyon Orion Canicula Lepus Eridanus qui ab Orionis pede defluit, Cetus, Centaurus, nauis Argo, Piscis