장음표시 사용
381쪽
ΜΑRTIANI CAPELLAE austrinus, Caelulum Ara. nam et aquam, quae ex cratere Aquarii fluit, melius partem signi credimus, et stellam, quam quidam Canopon, quidam Ptolemaeum appellant, quae Superioribus inconspicua in confinio Alexandriae incipit apparere, ut partem Eridani fluminis aestimabo. 5839 haec discernit Zodiacus, qui quidem aequales duodecim signorum integrat portiones sed undecim habet signa. Scorpius enim tam suum spatium corpore quam chelis occupat Librae, cuius superiorem partem pedes Virginis occupant, maiorem uero Scorpius: denique Chelas - quam 10 Libram dicimus - quidam dixere Graii. horum ergo signorum duodecim nomina, quod uulgo nota Sunt, praetermitto. 840 Intellego ordinis hoc fuisse, ut quo circulo spatioue quae signa sint demonstrarem. Sed et magnam partem 15283 G astructionis exquirit contra propositum breuitatis, et quod mediatenus tertiaue parte quaedam signa defixa diuersis circulis sua membra discerpant, hanc obscuram caliginem derelinquo. quippe, ut cetera tranSeamus, manus interior Arcturi intra septentrionalem circulum ponitur relicumque socorpus parti alteri deputatur, Cephei corpus mediatenus septentrionaliJ thorace partito diuersis circulis adtribuitur. Nixus uero sinistro pede septentrionalis Draconis uerticem calcans, capite Solstitialem circulum ascendit, unum brachium Lyrae, alterum dans Coronae: et alia 25 huius modi non minus insuauia quam morosa. 841 Illud potius adtendendum quibus surgentibus signis coetus It it 1 ad caelulum add. turibulum h sed cf. Sca erad Manilium p. 4 II ed. 16oo li aqua B li 2 aquari R aquari li3 ptolomeon BR il 5 eridari ΒΤΛ it 6 gogiacus B R il aequalis R it 7 ha -bet B l 8 seorptius su seripsit b) B li eaelis Bi li s occuparunt BR al occupant add. b li 10 scurpius H li heldas B ll 11 s. dicimus post libram add. b Om. H lgrauiorum ergo B R ll 14 intolligo bR li 15 sunt o l16 oxquirit BR aequirit b li 17 defixa Bondami eo ae mona uarr. lecti. p. 599 defixis Bri it 18 diserepant b li 19 arturus BR li 21 oosei BR li 22 septontrionali deI. Grotius il torace R toraca B toracae 6 il post partito add. cetero toto b il24 capitem B R il aseendit BR ostendit b il
382쪽
quae ortum faciant occidantve. nam oriente Cancro occidit Coronae Ariadnes et austrini Piscis pars dimidia, Ophiuchus a pedibus usque umeros, Serpensque quem detinet praeter sauces caputque totum, Bootis etiam medie-5 tas: oriuntur uero Orion totus Eridanique principium et in lingua Caniculae lucida stella. cum autem Leo oritur, Coronae reliqua conteguntur, austrinusque Piscis et
Ophiuchi Serpentis Bootisque partes, itemque Aquila, Nixique pars dextra: oriuntur uero Hydri caput, Lepus et 10 Procyon, Caniculaeque pars prima. oriente autem Virgine
occidunt Lyra Delphinus et Sagitta, Cycnique pars prior
Eridanique pars ultima et caput ceruixque Pegasi: oriuntur autem Hydri pars prior usque ad Craterem, Caniculaque tota et nauis Argonis puppis. Libra surgente occi- 842 i5 dunt Pegasi et Cycni reliquae portiones Andromedaeque caput Cepheique umeri, Cetus, et nexus numinis Eridani: oriuntur Coronae medietas, Nixi dexter pes, et Bootes et Hydri reliquum praeter ultimam caudam Centaurique pars, quae in equi speciem figuratur. Scorpione autem 20 nascente occidunt Andromedae pars reliqua, item Cephei pars. quae extra Septentrionalem circulum posita, et Cassiepeae et Orionis pars. eodem tempore oriuntur Ariadnes Corona tota et caput Ophiuchi, Nixique corpus omne praeter sinistram manum, Hydri cauda ultima, et Centau-25 rus totus praeter priores pedes. Sagittario nascente mergitur Orion et Canicula et Heniochi pedes, oriuntur uero totus Ophiuchus et Nixi sinistra manus et Lyra et Cephei
1 occidantque B R il occidit coronae Bondami eaeeerpta
383쪽
MARTIANI CAPELLAE 843 caput umerique et Centauri priores pedes. Capricorno Oriente occidunt Heniochus totus et eius Capra Haedique, Persei pars sinistra, et Argonis , puppis et Procyon: inuicem oriuntur Cycnus et Aquila et Sagitta, et Altarium. Aquario oriente occidunt Centauri pars equina, Hydri ca- οput; oritur et equus Pegasus. Piscibus ortis occidunt Hydrus totus et Centauri pars reliqua et Crater: praeterea oriuntur Andromedae pars dextra et Piscis austrinus. Arietis signo surgente occidunt pedes Centauri et Altarium, oriuntur uero Andromedae sinistra pars et Persei caput 10 usque ad aluum et Del toto n. signo Tauri Oriente occidunt Bootis pedes, Ophiuchus a pedibus ad genua usque:
oriuntur autem Ceti pars reliqua et sinister Orionis pes. Gρminis orientibus occidit Serpentarius usque ad genicula ; oriuntur uero Fluvius Cetus Orion. 15844 Τemporum quoque ipsorum, quibus oriuntur aut
Occidunt. habenda distantiu est. nam quae transuersa oriuntur et recta occidunt, celeriores Ortus habent quam occasus: contra autem quae recta oriuntur et transuersa 285s conduntur, tardius oriuntur quam occidunt. nam Cancri 20
signum recte oritur inclinatumque mersatur, licet hoc in Capricorno parua inflexione curvetur: oritur duabus horis et duodecima parte horae, et hora occidit ac deunce: minima in isto distantia est. Leo autem oritur duabus horis et tertia parte horae, Occidit uero hora semis et sexta raparte horae. virgo oritur horis duabus et dimidia et sexta 1 humoriquo b li 2 enioeus BD enioelius b li aedi quo Ddi. B odique b li 3 Argus B x li et ante puppis add. br il
ri oritur at duobus horis duodecima r oritur duabus horis
384쪽
parte horae, Similiterque Libra, occiduntque hora et tertia parte. at Scorpi iis diminuit ortum et auget occasum. oritur enim horis duabus et tertia parte, occidit hora semis et sexta parte horae. at Sagittarius oritur horis duabus 5 et duodecima parte horae, occidit hora et deunce horae. at in uicem quae transuersa oriuntur et recta occidunt, 845breuiores ortus occupant quam occasus. denique ex his est signum Capricorni, quod oritur hora et deunce, occidit duabus horis et duodecima parte horae. Aquarii ueroas proximum signum oritur hora et dimidia et sexta parte horae, occidit horis duabus et tertia parte horae. Sequens Piscium signum oritur hora et tertia parte horae, occidit duabus horis et dimidia et sexta horae parte. eandem Iner Stiram Aries utrita sque temporis seri lat. Τaurus oritur 15 hora et dimidia et sexta parte horae, occidit duabus horis et tertia parte liorae. at Gemini oriuntur hora et deunce, occidunt duabus horis et duodecima parte horae. Haec est inaequalitas, quae dierum spatia rioctium- 846que discrimina t. nam cum Solis lumen eorum signorum 20 principium, quae tardius oriuntur, ingreditur, dum sequentia signa nascuntur, diei prolixitas procreatur: ubi uero haec intrarit, quae cito oria tardius demersantur, diebus exiguis noctes emicit grandioreS. denique haec ratio et illis respondet, qui uelut miram emiciunt quaestiora nem talia proponentes: si spatiis aequalibus signa omnia Percensentur ac necesse est diebus noctibusque cunctis sena Signa supra terras esse, Omnes dies noctesque pareSesse debuerunt. sena autem signa superstare non dubium est totidemque delitescere, dies quoque noctesque uariariso diuersitatibus spatiorum. nam solstitialis dies habet ae- 1 orao BR l ora Bri quod notare desinam 2 2 augit B R4 ox sexta H l 5 occidet B R dehune e B li 7 iss XII R il aquari B R il 11 sequens o D sequons b sed
horas om. Biri u 18 ad haeo est inaequalitas add. qua rations dies accrescunt noctes quo brouiantur li 21 procuratur B Ri li 22 intra .. B intrarit Λ intraret R il
385쪽
MARTIANI CAPELLAEquinoctialis mensurae horas XIIII et sextantem, brumalis uero horas nouem et dimidiam ac tertiam portionem, uicissim brumales noctes solstitialis diei temporibus porriguntur, cuius lucis tempora suscipit nox aestiva. in tanta liarietate diuersitateque temporum illud profecto colligi- 5847 tur signa aequalia non habenda. cui conclusioni et rerum iteritas et nostra regula refragatur. multiplici enim clepsydrarum adpositione monstratum omnia signa paria spatia continere. cum enim diuersa tempora in ortu habeant atque Oceasu, tamen si omnium Ortu S OccaSusque conpen- Ioses, uidebis ad plenum conlata mensuris aequalibus re-848 spondere. uerum hac quaestione consummata alia subtilior de spatiis inparibus obiectatur. dicunt enim: si spatia signorum aequalia sint aut Sol tardiore cursu quaedam signa transcurrit, aut finJ dierum ratio diuersitate men-15titur. sed constat Solem Geminorum signum triginta et duobus diehus excurrere. Sagittarii autem XXVIII, ceterisque signis aut adici aut detrahi aliquas portiones: quod profecto non fieret, si aut Sol aequali cursu ferretur aut signa spatiis paribus tenderentur: Sol autem eadem ac mperpetua celeritate sestinat; relinquitur ut signis spatio-849 rum aequalitas denegetur. sed hunc quoque errorem opinio inueterata conposuit, quam omnes hactenus credidere, quem ad modum ipsi mundo Sphaeraeque postremae centron est terra, ita et solaris circuli eandem centron 25 2876 esse, quod omnino salsum esse non dubium est. nam ut diuersa spatia sunt caelestis ambitus circulique mediatis, ita et diuersis centrorum signis puncti Sque torquentur, quo fit, ut terra solaris circuli centron non sit sed eccens tempora om. li 12 summata corr. ut uidetur in summota B consummata br summota R il 13 ante si add. et r li15 in om. Ettenhemiinsterensis interpolatus il 17 sagittari
B H li 19 persecto H li 21 post relinquitur ada. et det. ergo b il22 hunc quoque errorem, add. r et in ras. b hanc nem R il
386쪽
tros habeatur. per uices enim propinquitates descensus que ad terras solaris orbila cursusque submittit itemque pro signorum condirionibus sublimatur, et cum medietatem linearem in latitudinμm Zodiaci Sol libratus excurrat, 5 orbem lamen Solis obliquitas meatus aut inprimit aut extollit. quis enim dubitet Cancrum Geminosque uerbi gratia in mundi ardua sublimari rursumque Sagittarium Capricornum pererratis dellexibus insimarii quod cum ipse Zodiacus signaqtie caelo cohaerentia tantundem a terris ad undiquosecus interstitii detineant, solaris tamen circulus, qui subtermeat, aut euehitur aut descendit. hinc uenit ut a Sole signa cum uariis transcurri diuersitatibus uideantur.
Transcursa ratio est signorum caelestium atque etiam 850 15 circulorum; nunc planetarum orbes edisseram, quos quidem non ab erroribus suis - nam isdem Solis rationibus commeantes nihil licere patiuntur erroris - sed quia diuersa uarietas mortalibus ealigines intentionis ossundit, non planetas sed planonias, sic ut ratio asserit, memorabo, 20 licet eos propriis nominibus insignitos etiam aliis nominibus appellarint. nam Saturnum Phaenona dicunt Iouem- 851que Phaethonta, Pyroenta Martem. Venerem Phosphoron, Mercurium Stilbonia nominarunt; Soli uero Lunaeque diuersitas gentium innumera uocabula sociauit. horum igi-25 tur septem illa eo maxime cum fixis sideribus habenda distantia. quod illa caeli tantum modo cursibus commouentur propria statione seruala, hi uero tam mundanis 1 discensosque ii 3 per ii conditionibus bri li4 lino arum br il gogiaci B3R Jl 6 uerbi et in ras. gratia adu.
quas R et ut vid. Bi li 16 idem in ras. R hisdem b li 17 srroribus BR eorr. p ll 19 sicut ratio seripsi strator R sic orator rsicut B in ras. oratus add. b lj 21 phenonam rib plenonam vivid. E li 22 phaetoniam BR li pyroin ΓΛ li 25 eonfixis 26 distantia est b li 27 seruata seripsi ornata BD il hii B
387쪽
MARTIANI CAPELLAE raptibus auferuntur qua in propriis cursibus commouentur. 852 nam quantum eos retulit diei noctisque rotatio, tantum nituntur diuersis conpensare temporibus, id est aut mense 288s ut Luna, aut anno ut Sol, aut triginta annis ut Saturnus, et ceteris temporibus adtributis pro spatiorum quae cir- S l853 cumeunt latitudine aut breuitate. quae cuncta sidera licet in ortum pergere uideantur, non tamen aduersum mundum rigido motu sed obliquo per χodiaci defixa moliuntur. alioquin ex contrario partium suarum motu mundus stare non posset. denique etiam Peripateticorum iodogma contendit non aduersum mundum haec sidera promoueri sed celeritate mundi, quam sequi non potuerunt, praeteriri. quod quidem etiam ut uerum sit, meis non poterit rationibus oh utare. Sive enim Saturnus nimia cum mundo celeritate concertans uix exiguis cursibus supera- IStur, ac Luna, quod tardius incedat, intra tricesimum diem a mundi parte eadem praeteritur: siue contra mundum nitentibus ideo celerior quia breuiore a m hitu orbem cil cuit Luna, tardiusque Saturnus propter latitudinem orbis effusi: utrum uelis, meis regulis non obsistit, si quidem eo 854 suis motus istorum rationibus dispensatur. quihus tamen septem sideribus unus est communis motus, quod omneSortum petunt. alius quod temporum omnes diuersitatibus atque accidentibus uariantur. nam ex his quinque sidera Stationes recursusque patiuntur, Sol uero Lunaque cursu 25l continuo rapiuntur. item haec lumina uicibus obscurantium occultantur, quinque uero Sidera nesciunt obum-l brari. . tria item ex his cum Sole Lunaque orbem terrae circumeunt, Venus uero ac Mercurius non ambiunt
855 Licet generaliter sciendum cunctis orbibus planeta 2 ratatio li 4 aut luna it 5 circumagunt b li 10 periphatheticorum BR ll 11 doema B li 12 potvorunt R poterunt B poterant b li 21 dispensatur b depensatur BR disponsantur ν η 25 stationas b stationibus B stationis R il
26 obscurantium core. in obscurantur B occultantur add.
388쪽
rum eccentron esse tellurem, hoc est non tenere medium circulorum, quoniam mundi centron esse non dubium, et illud generale septem omnibus aduertendum, quod cum mundus eiusdem ductus rotatione unimoda torqueatur, 5 planetae cotidie tam loca quam diuersitates arripiant circulorum . nam ex his nullum sidus ex eo loco unde pridie asos ortum est eleuatur. quod si est, dubium non est centum 856 octoginta tres circulos habere Solem, per quos aut ab solstitio in brumam redit, aut ab eadem tu solstitialem lineam 30 subleuatur. per easdem quippe mutationes commeat circulorum. sed cum Sol praedictum numerum habeat, Mars duplos circulos facit, Iouis stella duodecies exercet, octies uicies cumulatur Saturnus eos circulos qui paralleli etiam dicti sunt circumcurrens; qui motus omnium cum mundo 15 proueniunt, et terras ortibus Occasibusque circumeunt. nam Venus Mercuriusque licet Ortus occasusque cotidia- 857 nos DStendant, tamen eorum circuli terras omnino non ambiunt, sed circa Solem laxiore ambitu circulantur. denique circulorum suorum centron in Sole constituunt, ita ut supra ipsum aliquando, infra plerumque propinquiores terris serantur, a quo quidem uno signo et parte dimidia :Venus disparatur. Sed cum supra Solem sunt, propinquior est terris Mercurius, cum infra Solem, Venus utpote quae orbe vastiore dissusioreque curvetur. nam Luna quae 8582b propinquior terris est, per quos seratur anisi actus inferius memorabo. post cuius orbem alii Mercurium Veneremque, alii ipsius circulum Solis esse concertant: deinde
ercet Euenhe tuensterensis excres coro BR l 13 uices R il cumulatus R il ad eos add. at hos b ll 15 in ante ortibus adcl. b li19 de Copernico V. Delambre hist. de P Astronomis I p. 512 et
Koppius il 20 intra B li 22 uenus bri mercurius B li disperatur R il propinquior est terris B propinquior ei est b propinquioros terris fi li 23 intra BR ll utpute R il que R quia r il 24 uastiore Koppius castiore BR li 25 inferius scripsi interius ΓΛ il
389쪽
ΜΑRTIANI CAPELLAE Martis Iouis ac Saturni, quos omnes ut suis amplitudinibus metiamur, quod non facile astrologi uoluere, ah uno geometriae concesso assertio est inchoanda. quod et ipsa suggerit in praesenti et ab Eratosthene Archimedeque persuasum, in circuitu terrae esse CCCCVI milia stadiorum set decem stadia: ita ut ab hoc ergo indubitatis rationibus
adprobetur, Lunae circulum centies esse maiorem, qui quidem circulus ipsa Luna sexcenties potior inuenitur. 859 quae duo ex desectibus Solis assiduis, quantum umbrae Luna subiecta reddiderit et ipsius umbrae conlatione cum Ioaso G ipso Lunae corpore uera di mei Sione monstrantur. quRE nisi morosa sint, quem ad modum dimensa sim demonstrabo. crebro in climate Diam eroes proueniens Solis defectus eiusdem ex omni parte totum obum hi auit orbem. sed propinquo climati, id est Diari hodia, portio obscura- i5tionis apparuit. in climate uero Diaborysthenis nulla obsistente parte Sol totus eluxit. unde quoniam clima Diar rhodu quot Stadia contineat manis Stum et t. repperi duo deuicesimam partem terrae umbram quam Luna lacerat continere. Sed quoniam maius Corpus est, quo umbra me- 20 taliter iacitur, quam ipsa umbra, ex climatibus, quibus pro parte Sol obscurabatur dextra laetiaque . conpertum triplo maiorem esse ipsam Lunam umbra sua. ergo Collectum est Lunam sexies minorem orbe terrae praedictis 860 rationibus inueniri. Luna autem minor est orbe Suo Sex - 25
dris adae intelligi potest- p. 3I9. II corporis Iunae in marsi eiusdem quo B saec. manus ita ut ego textum reliqui: ceterum mar-mnis pa ticula resecta aliquot uocabulis paucae litt. desumi. aea
390쪽
uasis aeneis susilibus positis unum in serius uacuum, aliud Superius aqua plenum pone. obserua autem Lunae Ortum, et stellam fixam simul cum ea orientem. et cum coeperit corpus Lunae ex superiore parte Supra terraS apparere, o cito superioris uasis aquae uidelicet pleni centron aperi, ut simul cum incipiente Luna oriri aqua fluere in uas inserius incipiat, et donec totum corpus appareat uuat. Cum autem tota supra terras apparuerit Luna, statim primum uas in quod aqua fluxit subtrahe, et aliud apponas in quod 10 aqua stuat, donec nocte alia renascatur illa stella, quae in priore nocte cum Luna oriebatur, et cum illa orta fuerit, Superius uas unde aqua fluxerat tollas. deinde metire totam aquam, quae in spatio XXIIII horarum fluxerat . ad mensuram illam primam, quae cum corpore Lunae prius 15 in primum uas fluxit et inuenies sexcenties aquam excrescere, quod in Lunae circulo fieri non dubium est, id est sexcenties superare spatium corporis Lunae: uides luna- 29 Isrem circulum centies maiorem esse tellure. Quo monstrato alios circulos uideamus. Sed quis du- 86120 bitet solarem circulum duodecies quam Lunae esse maiorem, cum quod illa mense, ille duodecim currat ' Martis uero circulus uicies quater potior inuenitur, Iouis centies et quadragies quater, Saturni trecenties tricies et sexies. unde si numerus interiectionibus Supputetur, et quot sta-25 dia Saturni circulus habeat, et quota eius portio omnis
uocabulo s core. in n b) omni subtrahas primum et aliud uas apponas scorr. ex opponas B) donee nocte alia renasea tur adiecto ad circuli spatia & quod excurrit partibus et et in rati in B) ipso item lunae corpore in do oirculo hoc quoquo Be non dubium est inuenies sexcentios foseonties Bi)Rquum excrescoro unde colligas aquam - colligas Om. R)circulum circulus R) ei maior Iuna supra ada. θὶ uides lunarem circulum centies maiorem esse tellure stellurem Bi