장음표시 사용
101쪽
DE PROPOSITIONE cuemadmoduni inintilianus lib. j. cap. de uirtutibus, M
umis orationis ait. Soloecismus constat uno uerbo, non ta
men solo uerbo , nisi ad aliud referatur. I tuo subdentia. Julea quidem sententia locus hic non ea ita strictim intelligendus, ut in uerbis sequndae,& tertiae personae quorum actio soli uni conuenit, necesse lit certum & singulare subiectum exprimere, ut perfecta constituatur oratio .Qujaimo exiit imo hanc esse persectam orationem legis , legit sine ulla hominis expressione . Nisi enim hoc fateamur non sibi constabit. Caesarius hoc enim eodem cap.dixit disputo disputas esse persectam orationem.
. quoties ex nomine,& uerbo propositio constituitur, ipsima nomen non alte-
rius quam recti casus esse possit. R v R s v s ct alia nunc emergit,praecedenti haud multum absimilis,qua huiusmodi est. Vtrum nimen, ex quo cum uerbo proposio conficitur,solum rem casius esse debeat, an alterius quoque cuiusliber obliqui casius esse post. Hiic quo pue dubitationi idem Martiaetus siublioter obueniens, ad hunc motum retondis lbreuisme , ubi uero uerba inq it) illa sunt, quae impersonalia dicuntur , non iam ex recto casu stat entia impluar, siti propositio, sed alios casus recipit, ut distulatur cum dicitur, ut est i ersonale uerbum, plena omnino sententia est, s ablatiuum adiuugas per hoc a firmari aut negari potest, ut est, a cicerone iuspi
tatur , a Cicerone non distulatur. Et paenitu cum dicitur , plena quoque sententia est, si accusativum iungas. ut est, Ciceronem paralles: atque de aliys quoque impersenalibus uerbis, qua uti cum eis em, uel cum aliys co4 struuntur casibus, ad hunc modum dicendum est . ehar uat personale uerbum es, ex quo cum nomino
102쪽
r R A L T A T V s I t I. pretiositis constituitur ipsum nomen resti caseus esse opor. tra ita non minus necesse est, quoties uerbum impersona 'le fuerit, ut sit nomen caseus obliqui,natura uerbi id ita talente. Sed iam ad institutum reuertamur, ct quo nam modo propositio secundum qualitatem diuidatur, ldeinceps dicamus . QDestio haec per distinctionem dissoluitur . Cum uer hoa inpersonali utimur, nomen obliqui casus. esis potest a ,
cum personali, nomen recti casus erit.
De diuisione propositionis secundum i. qualitatem . PROPOSITIONUM itaque Categoricarum , Aia quidem qualitate, alia uero quantitate disseremesrnueniuntur. Forro secundum qualitatem di ferunt quorum altera Vrmativa est, altera negati . Assirmativa quidem propositio est , in qua aliquid de aliquo praedicatione enuntiatur. Uel in qua praedicatum Vir matur desubiecto, ut Plato Philosephus en . Negatiua uero, in qua aliquid ab aliquopraedicationeseiungitur . Vel in qua praedicatum negatur desubi esto,ut Plato Phiisse hus non est z Hic nanque de *latone negatur phia Iosephus, ut praedicatum desubiecto apposio ad uerbum substantiuum qua utique potior pars praedicati est ne dgandi adverbio , cuim quidem haec uis esse perhibesur smi quicquid postsi inuenit, tollat prorsus,'eiin oppo
sitionum rePonat . PROPOSITr. ONVM.J Secunda' hae editiis o propositionis dicitur secundum qualitatem , quia affirmatio denegatio ad qualitatem pertinent propositionis. Nam se cundum uariam uerbi di spostibnem, varius est modus enuntianci . A mativa propositio. J Aristoteles primo de interpretatione tenui admodum discrimine affirmatione
103쪽
& negationem leparauit. καταφασις δε μιν, ὼποφανσις τινος κατα τινὰς,ἀποφασις ωι ἀποφανσις τινος απο τινος. Affirmatio est enuntiatio alicuius de aliquo . Negatio est enuntiatio alicuius ab aliouo. Vt enim in affirmatione praedicatum affirmatur de subiecto. Ita in negatione praei dicatum remouetur a subiecto. Interim tamen obseruan-.dum eam esse negativam propositionem , in qua uerbum principale negatur .Quare haec non est negativa. Homo est non iustus,sed affirmativa habens praedicatum negatu.
De diuisione propositionis Categoricae s
A T uero sicundum quantitatem disserentia huiusmodi propositionum hoc modosium tum, quod alia quidem βnt uniuersales, alia particulares, alia indesinitae,alia uero singulares. Sed haram uniuscui que uim propria descriptione hinc iam explicemus oportet. ycniuersalis igitur propositio en, qua tum a mando,tum negando uniuersaliter proponit: uelinqua subi citur terminus communis signo uniuersali determinatus,ut omnis homo sapiens e ullus homo sapiens est Particularis uero, quaesiue Ulamu ,siue neget, particula riter tantum proponit, quam Sal ita describunt . Particularis propositio est, in qua subjcitur terminus communis signo particulari determinatust, ut quidam homo sapiens est,quidam homo sapiens non est.Indefinita uero est,qua absque uniuersalitatispa ticulamitatisue nota tam afirmando quam negando prortur, uti cuiussubiectus terminus absque ullo signo simitur, ut homo sapiens est, homosapiens non est. Singularis por
ro pν opstio si in qua de indiuiduo est singulari quic-
104쪽
ris , ut Socrates ambulat, Socrates non ambulat. Eaudem autem nonnulli hoc pacto describuut,propostiosugularis est, in qua sub lycitur termis ussingularis, aut
certe communis, qui tamensingulariter teneat ur acci
siaturi , ut Socrates, uel hic homo sapi ens e Ii.
A τ uero. J Tertia diruiso propositionis, quae dicitur secundum quaptitatem,quia a notis uniuersalibus aut particularibus, propositionis pendet quantitas. Vnsuersalis Breuiux Aristotel. j. cap.j. lib. priorum. Propositio uniuersalis est quae signiscat omni aut nulli inesse. Nam per haesgnificamus aliquid ad uniuersos uel nullos pertinere,ut omnes homines sunt probi, nulli homines sunt probi. J Sie Aristoteles particularis propontio est quae significat alicui aut non alicui inesse, ut quaedam v luptas est bona, quaedam uoluptas non est bona. Indestinnita . J Propositio indefinita sic dicta est,quia nullam ha het certam qnantitatem, sed quandoque pro uniuersali, quandoque pro particulari accipitur.Est igitur haee constituenda regula. inando praedi eatum necessario cum subiecto cohaeret, propositio indefinita pro uniuersali sumitur, ut iustitia est uirtus, huic aequipollet omnis iustitia est uirtus. Sed quado praedicatum per accidens & non necessario dicitur de subiecto aequipollet particulari uel indefinitae , ut homo est iustus est 'eadem cum ista aliquis homo est
De tribus signis quaesitivis,quibus de unaquaque
propositione quaerere contingat. C V M igitur iressint propositionum disserentiae ut, dicthm Ui , qua quidem sumuntur aut secundumΝbstantiam,aut secundum qualitatem, aut siecundum quari tatem, tria quoque par est quaesitiva signa accommodari,quibus apta eliciatur restonso ab eo,qui de illis in-
105쪽
terrogatusferat. Itaque interrogasus quid'iamrbi sit hac aut illa propositio apte conuenienter, restondebit quod sit Categorica uel hypothetica.Si uero dem deinri errogatus ferat,qualis sititum quoque apte,respondebit, quodsit asprmativa uel negativa. Rursim autem si interrogeitur quἀta sit,refle nimirum 2 hac interrogati responsio quadrabit, si dixerit, aut uniuersalis , aut particularis,aut indefinita,aut singularis. Atque haec quidem quanquam sertassis non tanti habemur,ut negotium facessere debeqnt,eo tamen persinere uidentur, exercitati istis interrogatiunculis nouit3 huius artis ueluti frones assuescant paulatim propositionum disserentias internoscere, quod urique momenti nonnihil habu ad ea qua riinceps sequuntur planim percipienda.
C v M igitur. J inemadmodum propositio tribus modis diuiditur sic etiam tres sunt notae quaerendi. Quod est pronuntiatum praedicatorum uel conditionale, qualla a firmatiuum uel negati uulti quantum , uniuersale uel pase liculare, indefinitum aut singulare.
Quae propositiones suis terminisconu . niant,&qlla non .HACTEN Vs de propositione qua Categorica dicitur,eiu g, partibu atque disserenti's qui viam: restat ut quibus i Uasit praedita assectiombin quaου passiones iuniores uocant9 ostendamus, idi hac praemissa diu
sone, Propositionum alia sunt, qua nulla terminorum participatione conueniunt,alia sunt qua conueniunt quidem,at no ex aequo Nempe ex his,alia utroque termino
participant,ut Plato philosophimis Plato philosophus
Eo est. Aliae uero altero tantum,quod nimiru tribus modisseri constat: quippe cum uel commonis iste termini
106쪽
is tina pransitionum Abircitur,er praedicatur in ahera Mel praedicatur in utraque, uel in utraque sibi citur. Co munem autem terminu his nunc uoco,no cu qui de plu
ribus praedicari pcllis,sied qui in singulis hoc pacto par
tic .libus propositionibus reperiatur. Heru enim uero de his propositionibus,qua altero termino , et neutro participant,nihil adpresens cum de his selum hoc loco agatur propositionibus, qua utroque teγmino conu mat id quoa Aobus sit modis: aut enim ordine eorim, Amt per o rdinis commutationem. Eodem quid m ordine participant suis terminis, qua de eorim sibi cto idepronunciant praedicatum. Per ordinis uerὰ commutarionem,quoties qui in una subiectus est terminus,in alteriast terminus praedicatus, ut omne i um s bonum, O quoddam bonum est iustum. Caeterum ut ex ordinis quidem commutatione conversio propositionum,colligitur,de qua non multo post dicetur,ita ex constantia Or-
innis propositionum sumitur oppositio, de qua primum
hic nunc dicamus., de propositione. J Caesarius examinaturus propositioniim oppositionem, triplicem proponit aliam diuisonem. Propositionum quaedam utroque termino participant, ut Temperantia est uirtus.Temperantia non est uirtus, S secundum hane speciem uera sumitur oppositio propositionum.Quaedam neutrs termino participant, u diustitia est uirtus.Temperantia non est vituperanda. Si redam altero termino conueniunt tantum, ut uirtus est lare Eanda,uirtus non est uituperanda. Secundum haec duo ultima membra nulla sumitur propositionum oppositio .
t De oppositione propositionum Categoricarum,& quid sit.
107쪽
m,alia vero subalterna.Contrariasunt dua propositioneae uniuersalo,alia quidem Uirmatis aliauerὰ ne .gatiua,eiuspem Abisueti pariter styraditati, ut Omnis homo iustus est,nustus homo iustis est. Subcontrariae uero propositiones dua particulares, altera quidem malis altera uero negatiua,eiusdem subiectipariter. praedicati:ut quidam homo iustin est, quidam homo iustus non vi.Contradictoriae autem propositiones duae, uniuersalis orparticularis: uniuersalis quidem V
matiua,particularis uero negativa:veluniuersalis quidem negatiuaparticularis uero Qfirmatiua , eiusdem
fibi dii pariter es praedicati,ut omnis homo iustus est, quidam homo iustus non virvet,nullus homo iustus en, quidam homo iustus est. Subalterna porro suntpropositionαν duae,amba quidem aut Vrmativa, aut negari sed ex his altera quidem uniuersalis est, altera uero
particularis,eiusdem Νbiecti pariter est praedicati, usomnis homo iustus est, quida homo iustus est,uel, nullus homo luctus est, quidam homo iustus non est . Oppositis igitur est,ut ex pradictis patet, duarum propo
tionum Categoricarum repugnantia quadam, uel qualitate tantum, uel quantitate tantum, uel qualitat simuleqstantitate. TotiG enim sibi inuicem aduersantur dicita Categorica propositioneae . urarum quidem oppositio, ut ueluti oculis exposita habeatur, figuram ex quatuor angulis conuitutam, ub3cere non
grauabor . Propositionum. J Diuidit eas propositiones quae conseri tiunt
108쪽
tiunt in utroque termino, in eonnarias, contradictorias, ε subalternas,& subcontrarias.Finitiones harum ex finitio.. nibus propositionis uniuersalis, particularis indefinitae, perspicuae sunt.Tori s Caesarius hoc loco commui nem Philosophorum scholam secutus est. Aristoteles aut tem decimo quinto eapit.il. priorum constituit quatuori oppositiones secundum locutionem S uocem,secundum; veritatem duas tantum contrarias βc contradictorias. Sub contrariae enim S subalternae non sunt proprie oppositae, i quia possunt simul esse uerae.Sequens figura propositionu 'i oppositarum pugnam,in quantitate,& qualitate perspicuE, i ostendit . . somnis homo
cuidam honis iustus HE. Subeontraria cuidam homo tantu non est. De triplici propositionum materia .sa P pri quam harum inter se oppositarum ρ' positionum leges c quas uocant 9 exponamus commo vendiu interim priam lector en, i in uidelicet pro-
109쪽
positionis triplicem esse materiamnaturali contisDe ιm, ct remotam. co autem materiam propositionsi hoc loco,earum utrumque terminum subistitum, inquis praedicatum.Quidam uero risiniunt habitudinem, qua Ut praedicati,adsublestum. Naturalem igitur ma- . toriam esse dicunt quoties praedicatum en de essentia ,s lecti,aut certe proprium eius,u: homo est animacho Ho est risibilis. Contingentem uero, quoties praedica-
rsm sabudis aut adesse,aut abessepotest pratersubie A
corruptionem,ut Socratci ambulat. Remotam amem,
quando pradicatum ipsi subiecto nullo modo conuenire pol si,ut homo e I lapis. Itaque mendum quod iuxta , primam quidem habitudinem necessaria propositiones
dicuturiquarum ut Urmationes semper uerasiunt, ita negationci perpetuo salsa. Iuxta secundam autem contingentes seu accidentariaiquarum proinde tam σrmationes quam negatione; incerta sunt tum ueritam,
tam falsitatis,nisbuppositisne facti,aut quodpraedicatur accidessit inseparabile. Iuxta tertiam uero impo se sibilos e quarum ut afrmationes quidem Iasa serier, ita negatioves semper hera.
110쪽
omnis ho-- Pugnant in qualitate motustus est tantum contrariae Nulluet homo iustus est.
Subcontrariae pugnant qualitate tantum.
mo iustus non est Qv oniam Caesarius dicturus est propositiones contra-- rias posse simul esse falsas. & subcontrarias simul esse uetas,ideo distinguit multiplicem propositionis materiam . Est autem materia hoc loco, habitudo praedicati ad subieetum. Arillo teles octauo capit.j. lib. priorum, & u Itimo cap primi libri de interpretatione, ex triplici rerum nar tuta, triplicem. c5stituat propolitionem. Omnis enim re aut est necessaria, aut contingens, aut impossibilis. Tres igitur regulas cohstituemus. prima, omnis propositio in qua genus, species,diferentia, propriusn, ccides perpetuit Praedicatus,est η cessari3 N m hae ς uniuero li' u cessari σ