장음표시 사용
91쪽
DE PRAEDICAMENTI sitim,sed distant a nominibus, quod nomina quidem s-
ne tempore raιerba autem cum temporesignificant.
Heddum praeterea est, cuius nulla pars significativa enseparata, propter rationem squidem huius parici utique ct separatas nisecant, ut mox dicesur. PoInremo autem adpositasunt particula dua . una quidem, nempe finitum aliquid designans, propter nomina infinita: altera uero, quae quidem en 2 resti casus, Propter no . minum obliquos casus: qui quoniam cum E s uerbo copulati, plenam absolutami sente nitam explicare nopossunt, non nomina , sed μου nominum ιure nuncupantur: ut non redie dixeris, demonstrato quopiam , Catonis est, Catoni est, aut Catonem est: sed , Cato est.
Omen itaque. J Explicatis communibus ex quibus colliguntur genus & disserentia nominis, integram conscienominis finitionem. Nobile est caput apud Aristotelem. I . 2. lib. posteriorum , quo docet finitionem ex diuisio- . ne inuestigandam est erquod Dialectices candidatis etiam atque etiam commendo . Caeterum ut huic loco lucis aliquid adseramus, sciendum est auctores in disciplinis tra-d endis, duplicem uiam obseruare consueuisse, aut a toto ad partes progredi .ntur, & haec dicitur resolutoria qua Aristoteles in libris priorum usus est, aut contra a parti bus ad totum , & est compositoria. Qua Aristoteles in libro de interpretatione usus est. Et eum hic secutus est Caesarius. Ex partibus enim nominis, inuestigauit nominis sinitionem. Deinde ex finitione nominis & uerbi, inquirit orationis finitionem. Caesarius singulas particulas
finitionis nominis, satis accurate enarrat. secur7dΜm placitum . J Plato in Cratylo existimat, nomina simpliciter significare naturaliter, quia sunt naturales rerum similitii dines. Ammonius uero putat nomina esse naturalia q'io ad Etymologiam. Quia nomina a proprietate in
re ipsa reperta, imposita sunt. Sed si spectemus signifi
92쪽
TRACTATUS II. 66eationem, ex institutione significant. Aristoteles uero uult nomina significare ex impositione, quia ab arbitrio imponentis , ad significandum imponuntur finitum. J Ita colligit, omne nomen significat rem certam,nomen infinitum non significat rem certam,ergo non est nomen . Altera. J Omne nomen si ei addatur uerbum efficit orationem ueram aut falsam , sed casus nominis, uerbo ei addito , non essicit orationem ueram aut falsam: ergo casus nominis non est nomen.
De Verbo . V E R B v M autem en uoxsignificativa secundum iplacitum, cum tempore, cuius nulla pars ignificativa Useparata,mitum aliquid designans, ct casus recti . uuae quidem uerbi desinitio, praeter particula m, cum
tempore, omnia cum nomine habes communia. Siquidem id uerbi proprium est, significare,inquam,cum ἰ pore. Ergo quod or participium cum tempore significat,hoc a uerbo habet, unde deducitur. Neque uero mo ivebit quempiam, quod ex nominibus quidem ipsis quadam reiam tempus significant, ut annus, mensis, dici: attamen nullum eorum tempus consignificat, quemadmmodum Aristotelcs ait. Caeterum ut nomina sinita sunt
ac in ita, ita ex uerbis quos alia ita sunt,alia infinita: finita, ut ambulo, di utor infinita uero, vi nouambulo, non distulo. Rursus Ur de casibus uerborum haud secus ac de casibus nominum dicere par est: quippe ut nominum casus dicuntur, qui ab ipso recto sectuntur: ita casus uerborum appestari possunt, qui a teporis praesentis modi indicatiui significatione di - ,riant. Verbum igitur secundum Dialecticos id flumes dicitur , quod temporis praesentis enor modi in- 'dicatiui .
93쪽
DE PRO Pos ITIONE De uerbo.' Aristoteles breuitatis amator in finitione uerbi omisit eas particulas cluae erant uerbo cum nomine communes. Differt uerbum a participio, quia uerbii semper a parte praedicati inIelligitur, participium tam a parte praedicati qliam iubiecti. uero. J Submotio ob ictctionis. Qiaedam nomina tempus significant ex primariasgnificatione, ut anniis dies mensis , sed non significane cum tempore. Est autem lignificare cum tempore praeter praecipuam significationem, temporis differentiam significare. inod uerbi proprium est,ut studeo praeter actum stadendi significat tempus praetens . Verbum igitur Angustius hic sumitur uerbum pro eo quod modi indicat tu ε& praesentis est temporis, aliquando tamen latius etiam sumitur. Caeserum. J Verba quibus extra propositionem negatio a fronte additur, vulgo infinita uocantur,ut noriambulo. Quae eadem si sumantur in propositione negata di euntur.
Vtrum Nomen ; & Verbum apud Dialecticos
Ex Pos IT A eatenus tam nominis, quam uer-bi ratione, quatenus idipsum Diale fcorum usin ρο- sulat, occurrit non temere quaestio issa ,hoc in loco nunc etiam consideranda quae a plerisique proponi stir,ntris silicet nomen atque uerbum sola apud Diali licos orationis partes sint: cum tamen ab ipsis Vrammaticis octo hui modi constituamur partes. Sane huius qua tionis nodum D. Seuerinus Tosetius, uir prosictὰ tantus in Latina philo Dbia,quantus inter ipsis Latinos in arte oratoria M. tacero, his uerbis ita dissoluit breuis ῖ- me : Grammatici enim cinquit9 figuras tantummodo
uocum considerantes,octo Proinde orationis partes cou- numeranti: Philosephi autem atque Dialectici, quo-n iam omnis eorum intentio circa ueritatem , . apta
94쪽
T R A C T A T V s III. qT locutionis uersatur, atque ea ex nomine, uerbos plenissime constat, duas tantum orationis partes admittunt, eas fi nomen 2 uerbum esse docuerunt. Catera uero, non partos ,sed orationis supplementa, ct ueluti colligamenta quadam appellant. quemadmodum in quadrigis fana ct lora , oe in nauibus tabula est trahes. Non aliter autem de his sentis 2 Friscianus ille Grammaticio lib. I I .de Participio: Quibusdam sinquit philos his placuit nomen re uerbum solas esse parses orationis: catera uero adminicula er iuncturaου earum : quomodo nauium partes suint tabula ct trabes. Sed nunc ad orationem transtamus . ΡΗ3LosopΗt. J Distbhitio huius quaestionis.Ex nomine & uerbo perfecta conitituitur oratio ueritatem uel falsitatem significans, qu .e duo potissimum propositastini Dialectico . Quocirca nomen & uerbum solae habentur partes orationis apud Dialecticos.
ORATIO est uox significativa fecundum placitum, cuiud partos extra aliquid significant est separara . Ad hunc sane modum a Dialictις , oratio definitur. Cuius quidem desinitionis intellestum facile est ex Juperioribus colligere. Nam quod oratio φs uox est, quodsignificatiua uox, quodi itemsignificativas cundum placitum, id cum nomine atque uerbo commune
habes. Cuius enim partes secundum placitum significant, i um quoque secuniam placitum significativum est. Dissert autem ab Uroque, quoniam nominis quidem ct uerbi partes separata nihil significant, ac ne in comositis quidem , ut Aristoteli placet: quamuis id tamen uideriselint , ob dictionis figuram , sed tali
95쪽
tioci siue dictioni γα ipsa repugnat, nempe suapte natura simplex ct una: ut animalis nomen, quo cyraecis dicitur, Latinis uero hircoceruiu dici potest, ab hirci, ceruique similitudine. Nam cum cerui speciem habeat , auctore Plinio, ab eo tamen barba erarmorum uillo distat flum, in quo cum hirco quadantentu conuenit: unde ct nomen ei est ex utroque compositum. uero orationis partes multo aliter sese ha-bcnt: qu/Fe quare extra lysiam significare possunt, ut uerbi causa, huius orationis, Plato dilutat , tam nomen Usum, quod quid Plato est , quam uerbum disputat parto nimirumseorsum utique 2 separatim omnino aliquidsignificoΠς - ,
ORA Tio ea uox . J Potest hunc qui uis, nullo negotio orationis sinitionem intelligere. Vnica ensin particula di stata nominis & uerbi descriptioniblis. Orationis partes significant separatae, nominis & uerbi minime. Secundum placitum. J Plato in Cratylo lic suadere conatur orationem significare naturaliter. Omne instrumentum quo mentis sensa exprimimus, naturaliter sionis cat. Atqui oratio est instrumentum quo mentis sensa exprimi s. ergo secundum naturam significat. Hic syllogismus lic est diluendus. Omne instrumentum proximum, quo animi sensum euoluimus naturaliter significat, sed oratio est instrumentum secundarium& remotum. Ac ne. J A maiore Aristoteles collisit. Partes nominis compositae figurae uidentur potius significare per se quam partes nominis simplicis, sed partes nominis compositae figurae per se non significant, ergo multo minus partes nominis simplicis .
De diuisione Orationis. DIVIDI ΤVR autem oratio: alia nanque perest, alia impenstola. Fescla quidem orat io ea essκicitur,qua ex nomine, uerboque constracta, pers tam
96쪽
RACTATU S III. q8 sententiam in animo audientis relinquit , ut Flato disputat visiquis enim eam audit , fiatim quisit, ac iam intelligit quidsit hac ipsa uoce prolatum. Impersem uero, qua plenam sevientiam non facis , tametsi nonnunquam ex uerbo constat, unde orationis persediis potissimum habesuri quippe quod ut in nominibus materia, ita in uerbis sermonis uis intelligatur autitore uintiliano. Impes la igitur oratio et i , qualies sine
uerbo prosertur , aliquoties autem ct cum uerbo imo. Sine uerbo quidem, ut Aeneis Uergili'. Cum uerbo autem, ut quisqsis ambulat. Vtraque nimirum imperseriti oratio est: perscitur autem uerbo utrobique adienti. Haec quidem,si addas uerbu, mouatur,ut sit , Quis quis ambulat,mouetur: illa uero, si addatur uerbum,
legitur,ut si dicis, Aeneis Pergili' legitur. Atque hunc in modum omnis imperst&ι oratio perfici ρotest, qualis profecto ea esse debet oratio , qua ab Aristotele quidem ipso facile huius artis principe, Enunciatio: a Cicerone uero quem Plinius lucem doctrinarum appellat θPronunciatum, Proloquium nonnunquam: a Boetio demum inter Latinos praesertim Propositio dicti est, qua etiam appellatione communis aetatesticorum schola nunc passim utitur.
D E orationis diuisione. J Prima diuisio orationis generatina sumptae.
De diuisione Orationis perfectae. ORATION v M perfidiarum alia Deprecat μ est, ut Iuppiter omnipotens precibus sisteriteris ullis, Da deinde auxilium pater, atque hac omnia firma. Alia Imperativa, ut, Uade age nate, voca Zephr
97쪽
DE PROPOSITIONEros, ct ubere pennis. Dinia Interrogatiua , ut, Dis mihi Damoeta, cuium pecm, an Meti arι ' Alia Z
cativa, ut, Huc ades o Meliboee. Alia Enunciatiua , Ut, Principio arboribus uaria est nathra creandis. Praeter has autem quin ue perfidia orationis oecies simi. qui duas alias addant, nempe optativam ct Subiun-ἱtiuam. Optativam , ut , o mihi praeteritos rorat si Iuppiter annos. Subiunciliuam, ut, Sisartura g regems pleuerit, aureus esto. Herumemmuero huiusiemodi orationum siue quinque, siues tem I fecies constituas, ea tamensola,qua Enunciatiuasiue Indicativa dicitur,
propositio eii: quippe qua uel esse aliquid, uel non esse
designa, stin qua aut ueritas,aut falsitas inueniatur. Reliqua uero Poetis atque oratoribus ad assecitus uarios mouendos magis accommodata uidentur. OR ATIONUM perseo Iarum . J Secunda diuisio. J Oratio perfecta alia est enuntiativa alia non enuntiativa. Enμnciativa.J Dicta est oratio enuntiatiua uel indicativa, quia enuntiat & indicat ueritatem aut falsitatem.
De propositione, eiusque secundum substantiam diuisione,tum quid subicctum,&quid praedicatum. PROPOs Irio est oratio uerum uel 'lsum in gnificans. Eim uero prima st quidem secundum sub- γ antiam diuisio haec est, Propositionum alia Categorica est, alia h3pothetica. At de Hypothetica quide alias , interim de Categorica ut coepimus θ prostquamur. Hac autem est,quae duobus terminis perficitur, subierito scilicet estpradicato, hoc est, qua plicissime constat
e nomine casus resti, eodems snito uerbo moia
98쪽
de propositionem huiusmodi hoc pacto illi definiunt. Pro positio Categorica est, qua habessubiectum , praedica um , ct copulam' principalis partes sui: ut huius propositionis , Aristoteles doca, subiecto quidem termi-mu est Aristoteles i praedicatus uerὸ uerbum doca, in quod alterum cum altero coniungit, copula ut dictum est a recentioribus uocatur . . Gam i dem deinde per resolutionem uerbi adiectivi, si quod in huiusemodi propositione, pradicatur, ut eius uerbi uoces, prodi ac ρ .rere aiunt, si ita lyam propositionem protuleris, Aristoteles est docens . Huius quive propositionis Aristotetis subielium ebi, docens praedicat4m, est uero uerbum, copula: quasi uerὰ hoc totum est docens , non multo re- Itius praedicatum diceretur. Subie iumporro id esse dilcitur , de quo aliquid praedicatur: Praedicatum uero, quod dicitur de subierito . Caterum qua Categorica di dis en propositio uoce Graecanica, Latiua a praedicaudo praedicativa supradicatoria dicipotest, quando eadem utrobique signi catio est: quippe quod Latinispraedico,hoc Graecis en κατηγορέω, quoduerbum res alias
accuse signisecat Graecis hominibus , apud philosophos
tamen pro praedico accipitur . et ude κατ1 γορIM 'P dicamenta dicuntur, ae quibus tractatu superior trausegimus.
PRo post Tio est oratio . J Appositὸ assignauit sinitionem propositionis per uerum & falsum,quia sunt finis Propositionis. Saepe alitem finitiones conita iit causa finali. Ei- uero. J Prima liaec diuitio uocat ur secundum substaytiam, quia in hae diuisione spectamus terminos si, G plices s
99쪽
DE PRO Pos ITIONE plices , a quibus totius propositionis substantia ita Io- qui liceat pendet. Suno qui . J Caes. reprehendit eo si qui existimant uerbum substantivum est, esse partem propositionis distinctam a subiecto & praedicato, quod perspicuὸ
falsum est. Ut enim eompositum naturale si liceat m M a paruis conferre) componitur ex duabus partibus ses-lic et,materia & forma: sie propositio eonstat ex subiectota nquam materia , & praedicato tanquam forma.
Vtrum non nisi ex nomine, dc uerbo peffecta consistat oratio, an ex solo etiam uerbo consister e aliquando possit.. sav ct hoc loco quasiιο suboritur non incommode, rum haud unquam auter, quam ex nomisne ct uerbo plena or perfecis oratio, cuiusemadi propositiis est, con flare queat, an ex foti uiam uerbo aliquando ' si uis sane quaestioni ita Martianus Capessa occurrit,
tire cinquit) uerbum prima uel secunda persona su erit, quia per ipsum iam aliq id signisicatur,quod uel negari,urias mari possit, siu .l , in hominem tantum cadat, hunc quidem certum, utique ex solo at hunc modum uerbo, per edis oratio , ct propositio haberi ρα test, ut di /to , aut diovias . ine ut in horum altero, qu=d quidem ρrimae persus eni, subauditur protinuι pronomeu ero , ac per hac pleuum per se ea, atque ueritati aut is sitati a 3κe obuoxium , ita in altero, quod est persona sicunda , hcile intestigitur tu, pronomen. muri tantunde pene uati , cum dicitur, disputo, uel dilput ,
quantum si dixeris, ego distulo, uel tu disputas: hoc excepto, uὸd quotire istissemadi pronominum expressa sit, toties uel emph sis ποιηtur, uel distruis aliqua intelligitum. Tertia Merὸ ηerbi persena, vi non hominis tan
100쪽
TRACTATUS III. sopiren est , sed aliarum uiam rerum. Mulac dii fuerit, non continuo intelligitur,de quo iucatur, ita ut aut assismari, aut negaripossit, idcirco neque ueritati,'
que'stati obnoxia est: quare nec Propositio ex ea flaconstare unquam potest, ni rte ae eo dicatur, de quosis intestigi potest id quod dicitur , ut cum Acimus , Pluit, aut ningit, hoc quod dicitur , pluit aut nivit, hirunque aut ureum esse potest , aut ' lpum, O per hoc
negari aut assirmari, licet nihil addamus , quia norum est qui pluat aut ningat, nempe wem aut natura.'Cum uero Acimus, disputat, aut legit . aut loquitur nnusto horum certum aliquid intelligitur . Q apropter nec uerum , nec salsium dici poten, quamuis etiam de
homine intelligipossit quod dicitur, distatat , aut legit,
aut loquitur: quia tamen non de uno certo aliquo diei
potest, idcirco subdendum est nomen alicuius hominis ut plenum sit quod dicitur.Prima igitur secunda uerbi porsena, quia de homine tantum uiam certo intest guntur, idcircosia dicta possunt aut uerum aut falsum significare. Tertia uero persena uerbi, ut nec de selo 'intestigitur homine, ita nec sta dici pote t. ac per hoc nec exsta, nisi admodum rarenter cut dicitum est pro positio constitui potest.
Sao in his loco J Haec quaestio ex superioribus nascioffur. dictum est enim ex nomine, & uerbo persectam conisare orationem. Vt di puto aut doutas. J. huic loco expenpendiculo repugnare uidetur Artitoteles quarto capit. lib de interpretatione. Quo loco scribit nomen, & uerbum dictionem esse solum . mocirca ex hoc uerbo disputo, oratio conititui non potest. Id sic dissoluitur, nomen aut uerbum, ut per se inlpicitur, & nihil intelligitur, est tanquam dictio, sed ut a i quid subauditur, 'ratio esse pote st. G a