장음표시 사용
71쪽
Hr jura nihil contrarium ut exempluratia, triaugul o,quadrato, cubito,necnon 2 isi circulo. Suscipiunt autem magis,e e minus,non adeo qualitate3 18s,sed qua ab his qualia denominatiue iucuntur: album magis, ct minus album dicitur, uesseipso, uel altero quolibra albo. t uero ne hoc quidem figuris inis conuenit, suscipere in quam magis, ct minus . am quacunλatit trianguli aut quadrati, aut circuli infinitionem μscipiunt, omnia feraeque aut triangula, aut quadrata, aut circulisiunt. Sciendum uero, quod tam hanc quam illam communitatem polim quam fro8riosatem rixerimus, quando ea secundum utranque dicti sunt, necflis,nec omnibus coueniant qualitatibus. amm e autem Proprium qualitati est, ut secundum eam similia , ct dissimilia dicantur. Simile enim aut dissimile alterum alteri dicitur , nou secundum aliud quippiam,
quam secundum id quod quale est, siue a qualitate de
nominatur . INEST autem J Haec communitas primo modo propria est. Conuenit enim soli Qualitati per se,cetteris pret- dicamentis non nisi propter Qualitates. Sed non omni qualitati conuenit. Alioqui.J Id incommodum sic oste ditur. Sit enim doctrinae causa Pallor contrarius rubori . Viridi color eadem ratione erit rubori contrariuS . Quia non est potior ratio de uno colore medio, quam de alio . Quo fit ut plura scilicet pallor, & ii iridis color sine uni robori contraria secundum idem. Quod est euerrere Aristotelis proniintiat tim. ini quarto capite primi Iibride coelo & mundo docet, unum tantum uni esse contrariusecundum idem. Nec sum nescius plura posse esse uni contraria diuersa ratione, ut audacia & timiditas fortitudini. Qua de redisserit Aristoteles viii. cap. it. lib. Ethicorum, di in cap. de opposuis. Suscipiunt.J Denominatiua magis,
72쪽
T R Λ C T A T V s Iri minus admittunt, non autela ipsa denominantia. xime. J Ut secundum quantitatem dicimur quales uel in quales, sic secundum qualitatem similes, uel dissimiles.
De caeteris sex Praedicamentis bre-
D g C v R s I s hactenus yr ioribin quatuor praedic mentis ex Aristotelis traditione , qua certe consideratione aliqua egere uisa sunt uiam ipsi Aristoteli, quemadmodum idipsium 2 Boetius aperte attestantur. Re flant posteriora sex: de quibus priusiqua mea pro sequamur, probri hoc pacto libui t Aristotelem uidelices, cum ρriora ista quatuor latissime prosecutus esset, poseaquam omnia numero decem,in principio sui traditatus ex ordine connumerasset,est per conuenientia exempla declarasset, hae ex posteriora ne repetere quidem curasse,praeterquam ex his duo tantum Agere, est Patilea cursum admodum,atque id profecto haud inconsulte; id quod ct Iacobus Faber Stabulensis ingenue cFtestatur, quod eorumscilicet vocabula, praesertim vitia . morum quatuor, tritaprorsus, ct vulgaria sint, nu lorum1 proinde ad disciphnas momentum habeant ,
immo vero ciuilibus atque forensibus negot3s: nec non historiarum sicriptoribus accommodatiora. et erum enimuero Gilbertus cognomento Gretanm,non conteutus hoc Aristotelis siue consilio siue iudicio, librum sex sitimis scriptum reliquit,at s mirifice probatum,alisspropemodum contemplum ut quibus labor ille Ioperuacamm plane iudicatus sit, quum si quid in istis ad dia scistbna ser id Aristotelem nequaquam latus sei. 2 os gitur,m lcmpori aequid concedamus,vrapo A 4 3
73쪽
t a p R AE D r C A M E NTI srius madi institutis quorundam prosin abhorrere ista deamur nter Aristotelem iesum, ct hunc Gilber ι- -ediam tenebimus viam, in transcursu tantummo 'du de his susceptum prosiquemur tractatum . .
DECv R sis.) Arthoteles prolixe, copioseq; de quatqor primis praedicamentis disseruit, quia haec principia,& elemeta omnium aliorum sitiat.Succincte disputat de reliquis sex, quia haec relationem significant,quae explicata suit. Tum ptiam quia haec in si bris de Physico auditu, &Prima Philosophia explicantur.
i De actione, &Passione,& earum utriusque . tam communitatibus, quam proprietatibus. FACERE, siue agere dicitur qui fiam, cuius amo ab ipso in aliam quamlibet rem veniens cosideratur: Zati vero is,in quo adlis ista consideratur , ut in quem ueneratem Demscat quiffiam,eius semo in id. quo catur,transit.Et quum quid percutitur,percutioris actio in eo recipitur,at que eatenus i apercussiopassio dicitur.Secar igitur,ispercutere,etere est. Secari. uero, &percuti,pati. Adtio igitur est cundum quam in idquod ubiqcitur, agere dicimur. Passis uero istatio. esse Iini aritimis. Recipit autem alere, orpati conet irietatem,st magis'minud uippe calefacere contra .
rium est et,quod en frigefacere:recalefieri ei, id quod sfigefieri.Sic'calefacere oefrigeficere:est cale .ri,item rigefieri dicimus hoc,uel istud magis , aut
AC Tto igitur. J Actio hoc loco est serma quaedam, perquam an materiam subiectam agere dicimur. Omnis enim actio requirit subiectum in quod uim sua explicer .a dicatur hoc loco subijei quod ab alio uirtute agendi su
74쪽
T R A C Τ Α T V s II. Vperatur. Reeipis autem) Agere,& pati recipiunt contrarie: ratem.similiter magis & minus per accidens,propter contrarias qualitates,quas patiens ab agente recipit, ut calet facere est contrarium ei quod est frigefacere,quia calor fiigus contraria sunt. Videre intestigere. J IIuius ratio est, .ut enim uidere est suscipere speciem obiecti in oculo, ita intelligere est recipere sormam rei intelligibilis in intellectu are utrimque eorum pati est.Ηac de re extat nobilis controuersia inter Peripateticos, Platonicos, Opticos , quam Ioannes Velcurio in Physica sua accurate
ratione uocabula harum duarum Categoriarum discerni postini. SANE in his duobus praedicamentis blectare opor . ut non ad uram duntaxat ipsius dictionis, eda gaetificata potitu. am sunt quadam,qua significato ct figuratione distionis agendi uim habent, ut curare, docere egere. Quaedam figuratione tan*m,non etiam signi icato:quine qua aritiueprostruntur,significato tamen passiva sunt:cui modi uerbaseu uoce runt timere, maerere,videre,intelligere. uuadam contra significato quidem activa sunt,siguratione vero passiua: ut insidiarieroficisci. se que id quidem quod iam diximus, maxima sane ex parte comprobat,stconfirmat Triscia . Gram.lib. 8.de uerborum significationibm: Acti
1 a,inquit, species aritionem sempe D ificat, ct facit
ex se passuum,exceptis duobus,metuo metuor, timeo timeor .uuin Ur adsensus pertinentia verba si quis aiarius considere in activis vocibus passonem, ct inposuis actionem facere inuenimus, ut cum dico, video te, audio te, tango te,inendo me in ino actu aliquidpati . D 3 siluo positione. J Stare,sedere,accumbere, dicun
75쪽
DE PRAEDICAMENTI sin constituere praedicamentum positionis, non quὁd sine primogenia,& praecipua huius praedicamenti, sed per sua
denominantia, stationem, sessionem,accubitu. Denominatiua enim no per se, sed benescio suorum denominantium nuntur in praedicamentis. Eorum autem J Ea habent situ secundum naturam,quorum partes principia sunt aliquo rum motuum, ut in homine caput pedes, in platis radices rami. Ea uero habent situm secundum artem,quorum partes non sunt principia motum,ut columna,fundamentum in domo. Elementorum situm,Ouidius lib.j. Fastorum,&Plinius lib. 1. cap. s. eleganter describunt.
De Situ,site Positione,& eius speciebus . S I T v M esse Aristotelci ait denominative dici a stione da quidem lic et ima sit alicuius eorum, cluae
ad aliquiddicuntur,quae tamen ab ea denominative dicuntur,propriumyradicamentigenm faciunt: ut a natione,qua relatio est quaedam, Ha re denominative dici
tur, quod quidam est situm esse . de ctsitum esse a Ioa
ne Damasieno id ricitur,quodpositione habet quoquo modo ad alterumputa ad parteου corporis,vel ic vescse habentis. Huius deinde trosperici esse dicit,stare δε--dere,recumbere,id est,iacere. Esare quidem est, erecto omnino corpore esse. Sedere uero partim eredio, partim incurvo. R ecumbere uero in totum esse corpore prostrano,quod tribus contingit modis,nempe aut prone,aut
supine,aut oblique. Eorum autem qua situm habent, hac quidem secundum naturam sita sunt, ut elementa in proprio ct suo quodque loco: haec autem secundum arrem ,πt statua atque columna. R ursim eorum quaesita sunt, haec quidem sunt , qua nunquam loco mouentur, m
erra: haec uero quae nuquam a motu quiescunt,ut coetu. Huius cap. interpretatio praecedit. Contra eniin quam in
76쪽
TRACTA vs II. 33 in alijssa tum est, in quibus interpretatio sequitur.
EODEM prope modo, ut Boetio placet,jubi,or quando,or habere, est habent,ut qua nec ipsa simpliciter intelligantur,quin Lotim ex alio naturam ,idest,rationem trahant,id quod ct Martianus Capella attestatur. Quosit,ut nec ubi,nec quando esse pusint,nisilocus tempm fuerint. Siquidem locum ubi,is tempus quado comitatur. Neque vero idem stemm est quando, nec lacus O vbιMedproposito prim loco,siqua reου in eo loco es posita,vbι esse dicitur. Inde ct ab Aurelio Augustino recte dictum est. Locus est cuique recubi est. Eodem modo si rev quae piam in tempore cri, quando esse perhibetur,ut natale CHRISTI, cumsit certo in tempore,nempe V III Calend. Ianuari' quari issum esse dicimus. kgi ersio ct quando hoc pacto a quibusdama estniuntur. Vbi est, qua a loci circu criptione procedit corporis locatio. Quando uerὰ,qua ex tεmpore relinquitur rerum assectio. Habent autem ct ubi ct quando proprias iuuersitates. Nam ubi aliquotio quidem in nise dicitur,ur cum ahcubi quempiam csse dicimus:aliquoties uero d finite,m in foro in 13mnasio. Sic ct quari nune definite,nunc inde ite dicitur. Habent rur-
μου ct ubi ct quando secundum locorum 2 temporum disserentiaου, diuisionciis'ecies quasdam ct disserentivi. Et locorum quiium inferentia sunt, ursum,deor sum,ante,pone,dextrorsum aeuorsum: T Norsim v ro,Praesens,praeteritum, ct futurum. Habere porro msubinde Toetius ait 9 quiddam extri ecus adueniens,neque innatum ei a quo habetur.imo aliAd quam
77쪽
est illud ipsum, a quo habetur, in se,vel potius cire ei
retinere:vi armatum esse,velesse venitum, c= habere uestes atque arma,qua cum eo qui habet, nata no sunt, neq; aliqua communi natura proprietate ue coniunm
Iuntur . Φ, V nt ergo. J Vbi est quaedam habitudo eorporis locutivaliquem obtinentis. Quae habitudo in ipso loco proueni: ex eo,quia ipsum locatum a certo loco circunscribitur,&continetur.Vnde dicimus,bellum geritur in Africa. Cato Uticae se interfecit.Qando. J Quando est denominatio quae a tempore oritur, ut Homerus suit ante Hesiodum. 1
De oppositis. CoNs E a v E N s est autem δεν dicere, qua ut diximus Postpradicamenta a recentiori s appel-- lautur,cst primum quidem de Oppositis,quoties siillare
opponantur inponi autem alterum alteri quadrupi citer dicitur. Nempe aut ad aliquid,aut ut contraria. aut is habitus es priuatis,aut ut ormatio negatio. Atque haec omnia communi quidem nomine o posita dicuntur,quod veluti ex aduers ibi obsistere, ct cou. ira Irare videantur. Ad aliquid igitur opponi diculur. quacunque hoc ψfium quod sunt,Ψpositorum dicuntur, vel quomodolibet aliter ad hac:ut dimidium opponitur duplo,ct eiusdem duplissimidium est:6r paruum oppo-.nitur magno,ct ita,ut ipsum paruum ad magnum, cui Uponiturearuum sit.Contraria vero dicuntur,quae itas sibi opponuntur, ut eorum non sint,quibus opponuntur, 'seasunt sibi inuicem contraria ut bonum,quod licet maelo opponatur,non tamen mali bonum est , ed malo contrarium Itidem or album,non nigri album en, sed nigro contrarium.Habitus aulcmbes priuatio dicuntur,
78쪽
T R A C T A T V s II. quiestissa quidem opponunturMised ita,ut circa iridi aliquid necessario versentur, ut visus ct caecitas circa oculum,auditiu ct surditas circa aurem. Quartum demum oppositorum genus est , ut Urmatio negatio, quo quidem genere opponuntur quacunque inter se ueruersalsum condiuidunt, ut Socrates ambulat, Socrates
non ambulat, D E ορροβώJ Hic tractatus dicitur uulgo Post praedi.
camenta, quia continet quorundam uocabulorum explicationem. quibus Aristoteles in praedicamentis ustis est . . Dicuntur autem opposita, quae in eodem, secundum ide, Codem tempore, circa unam eandemque rem , simul esse non possunt. Rodulphus sic. Opposita dicuntur quae ita Tepugnant unum uni, ut neque alterum de altero, neque
ambo de eodem tertio dici possint. Illud hic silentioli Moluendum non est, oppositionem in tribus inueniri. Interminis, de qua disserit hic Caesarius. In syllogismis, de qua disputat Aristoteles decimoquinto cap. lib. ij. prio-xum. In propositionibus, cuius mentio est apud Aristotelam libro de interpretatione.
De oppositorum definitionibus, i& proprietatibus. CAETERvM haec quonam pacto definiantur,ricendum item breuiter. At uerὸ quoniam de his,quae ad aliquidstu relativa dicuntur Opra disium en, cum de
praedicamentis tractaremus:de reliquis tribus id tantununc agamus. Itaque contraria definiuntur, qua in eo
dem genere posita,plurimum ase di iant:qua eide susea ptibili uicis insunt, unde mesuὸ se expellunt, nisi
qua per naturam subiectis suis insint. Itaque ex contrariyssi unum fueris,non necesse est alterum es. Con-
raria rursus eidem utinesse est impos iis . S 4 9
79쪽
eontraria omnia circa idem aut genere,aut specie uersantur,m agritudo res sanitas circa corpus, iustitia ct iniustitia circa ammam. Omnia insuper contraria, uel in eodem genere sunt, ut albam est nigrum uel in contra lys generibuι,ut iustitiast iniustιtia: vel syntipsa contrariagenera,ut uirtus cst uitium, bonum item ct malum. Bono quiype malum ex necessitate contrarium ea : malo autem aliquando quidem bonum , ab quando uero ct malum. Aequod acile ui
dere est in uirtutibu/ ct uitlys moralibus. Sed or de taurearlys ipsis ad eundem fere modum Uictorinus loquitur in lys commentar's, qua in Rhaorica Ciceronis deinWmιone scripsit:. Contraria Cinquit tribus modis inueniripossunt: cum aut siub eodem genere flecto murutum inter se distant: aut singulis generibus diuersis, pecies Giam diuersas te aut duo genera inter se diuersa sint. Hac ille. Porro qua secundum habitum Ur prixationem opponuntur:ea esse definiuntur,qua circa id fieri natasunt ordine irregressibili, ct tempore per naturam determinato. Et hac quidem sunt, qua potentia priuatione talia dicuntur. Nam qua laua sunt priuatione actus,hac utique circa idem fieri possunt,ordine regressibili: cuiusmodi sane sunt motus er quici uxon tenebra, somnus Ur uigilia. Iam uero Ur qua secundum Uirmationem Ur negationem opponuntur, ea ipsa definiuntur, quorum secundum se nullum datur medium, or qua in contradidtione consistunt. Contradi-
Elio porro di is est, quoi oppositaedicitis, id est, locutio.
Huiuε nimirum hoc prae cateris proprium est, quodsi ue reoubsistat,me non sit omnino, in asterutra tamen
80쪽
TAR Aa C T A T Y s II. clo contradictιonis parte uel ueritas vel 'lsit, semper in .senitur: quod certae in aliqs oppositioniblumnime euem . nit. Nam si quid omnino n on est, illud neque aegrum neque sanum esseῆotest, tum neque caecum neque uidens.
Nec si non est Omnino qui geuuit am aut filius aut pater erat. eruntamen e fuerit quippiam,sive non fuerit, contradictio nihilominus constabit semper. Et veru. ct falsum dicet, quicunque dixerit Socrates est, uel O
IT A Q v E contrariri finitio hare contrariorum complectitur solum qualitates accidetarias. Cuius prima pars reiicit priuatiua, quae per se in nullo sunt genere. Secunda, colores medios, qui non plurimum ditiant. Vltima femouet ea quorum alterum est a natura . Itaque est contra xyi. J Huic loco ob ij citur inexpugnabile argumentum H ristoteles scribit tertio capite de coelo , & mundo, si unum contrariorum sit, oportere alteriina esse,ut si terra sir, oportere ignem esse. na hetc contraria sunt. Hoc obiectum sic diluendum est . in contrarijς elemctorum si est ununc, oportet aliud esse, quia haec perpetuo in se inuicem agiit, di a se mutuo patiuntur. Sed in alijs contrarijs, id non est necesse . Porro quae secundum habitum.J Ex hac finitione Privativorum duplicia priuatiua constituenda sunt. dam potentiet, quae significant priuationem formae quae recuperari non potest, ut c.ecitas & uisus. Alia sunt priuatiua actus,quae actiim solum auferunt,ut renebrae & lux. Cuergo dicitur a priuatione ad habitum non est regressiis,id est accipiendum de priuatiuis potentia, non autem actus morum secundum se.J id adiectum est,quia inter omnia opposita est medium quoddam, quatenus ad contradi ctoria reducuntur.Inter contradictoria nullo modo est medium Huiuι nimirum.J Insigne discrimen inter contradictoria caeteras species oppositionis.' Da