Dialectica Ioannis Caesarii viri vndecunque doctissimi, Nunc recens Hermanni Raiiani Vuesdalij fructuosis scholiis illustrata, & multis in locis emendata. Accesit huic Ioannis Murmellii Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta

111쪽

DE, R o P os I TIONE nio est animal homo est particeps rationis, homo est disciplinae rapax, ignis est calidus.Secunda,omnis propositio in qua accidens non perpetuum dicitur de subiecto,est contingens. Ea enim est accidentis natura ut & adeste subiecto, & ab eo emigrare possit, ut homo est studiosus. Tertia,omnis propositio in qua id quod rNugnat cu sub tecto, de eo affirmative effertur,est impossibilis , ut ho mo est lapis,ealidum est frigidum,humidu emiceum. Veigitur in prima propositionis specie connexa est necessoria, in secunda, fortuita: ita in tertia remota & aliena .

De legibus oppositarum inter se propositionum.

E R. G o ut id, quod hoc loco instituimus, comm

dius fieri possit,ueris Aretium fuerit hasice lego ρer certaου quasilam regulas digerere, atque distribuere. Irariis cum quatuor i inter se oppositarum propositionum differentia,consientaneum erit,quatuor quoque regulas de Us connituere, ut unicuique disserentia β a responaeat reguia.Frima igitur regula erit de lege'natura contrariarum: sicqnda de lege Ur naturasubcontra Viarumetersia ae lege ornatura contraristoriarum: quarta uero atque ultima de lege'natura swalternarum.Sed O illud obiter occurrit admonendum non eses harum regularum ustam exactam demonstratione hic exigendan ut nec insequentibus usequam ubicua

que regulamoposita fuerint . quippe quod idsupra uisa prosin captumi est eam,qui primis adhuc huius disciplina rudimentis imbuendi sunt atque formandi.

iis autem fuerit idoneis tantum exemplis utcunquι

inclaremW. Quod ρ festos ubique Observetur, non paruum ex o ni fallor sentient profectum tum auditoreu,tu Miam lectores ion modo ad eruditionem

112쪽

TR a C T A T V s III. 36i Dua, intuir interim ct hi, qui docent artem. Ur quii eam docentur. Ergo ut id. J Hoe eapite Caesarius regulas de quibus dicturus est, proponit.

s ERUUNTUR REGULAE. l . Prima regula de lege & naturacontrariarum. i Si duarum contrariarum una uera reliquam

cpsa pam est necesscat id quidem conuertitur minimὲ.

Nam mssunt dua buissemodi propositiones simul esse sal

i se,ut in materia contingenti:proinde si haec ea uera,omnis homo iustus est,falsa erit ea quae proponit, nullus ho ma iustus est. Sed istud, ut dictum est, non conuertit r. Non enimDalsa est,qua dicit, omn is homo iustus est,uerata erit de necessitate ea quae dicit, uultas homo iustus est. Heri nanquepotest,ut utraque sit filo. Em igitur distiplinagratia,ut aliquis homo sedeat uc falsa erit haec qua dicit,nullus homo sedet. Esto rursus, at per ideo tempus aliquis homo nonsedeat, tunc hac quoque falsa eritiqua dicit, omnis homostdet. Hac itaque concessa hypothesi,falsa erit bacium uis hom; sidet is itidem ea qua dicit,nullus homo sedet. Et sunt ha quidem per desiuitisuem interse contraria. Qua rapter contrario propositiones aliquando quidem falsu simul esse nihil prohibet, esse autem ut ueras en impossibile.

Si duarum eontrariarum . J Duae propositiones contra

riae non possunt simul esse uerae,sed possunt simul esse sal se. Ratio prime partis est, etsi hoc quidam ut principia Ponunt quia si duae propositiones contrariae essent simul uerar,duae subcontrariae essent simul falsae,quod Di lectici pro incommodo habent.Id ego exempli causa sic doceo.sit haec uera ut est omnis homo sentit, oporteςgNQ

113쪽

ergo illius contradi istoriam esse salsam, quae est , quidas

homo non sentit. Sit item haec uera,nullus homo senti inius contradictoria erit falsa. quae est,quidam homo sentit. At hae, quidam homo sentit . quidam homo noa sentit, sunt sub contrariae,ergo subcontrariae sunt simul falsae. J Demonstrat Caesarius duas contraras propositiones posse simul ess. salsas, hac ratione. Duae subcontrariae possunt consentire in ueritate , ergo duae contrariae possunt consentire in falsitate. Antecedens ita docet, particularis assirmativa potest esse uera, igitur uniuersalis negatiua eius contradictoria erit falsa: particut laris negativa potest esse vera. ergo uniuersalis assirmatis. tia erit talia. is circa duae cotrariae possunt simul esse filiae.Conficiendum est itaque ex hac tegula, contrarias pinatositiqnes pugnare in ueritate . .

Secunda regula de lege & natu ra subcontrariarum. Si duarum subcontrariarum una falsa est,reliqua ueram esse necesse est. Verum nec id unquam recurrit.

suandoquidem duasubcontraria simul uera esse pos sunt ut in materia contingenti. umcirca si hac falsa est,quidam homo est iu lim,vera protisus erit ea,quae dicis,quidam homo non ea iustu . Atqui id ut dicitum est non recurrit. Nam non oporteta vera est qua di- cis,quidam homo est iustus , fisam. continuo eam esse qua dicit, quidam homo non est iustus. Siquidem utraque uera esse potest. Elio igitur salsa sit ea qua dici nul lus homo serit,mox iam uera erit ea quae dicis,aliquis homo sedet. Similiter autem ac per idem tempus falsast ea qua dicit,omnis homoste, iam tum uera erit hac,quidam homo nonsedet. Erunt igitur iuxta datam

hypothesim amba simul uera, ct hac qua dicit, quidam δε mostda,est qua dicis,quidam ho/no no sedet; 2 sum

inter

114쪽

ese falsa ,s impossibile.

Si duarum. J Propositiones subcontrariae uerae simul,sillae autem esse non possunt. Pugnant itaque falsitate, non autem ueritate. Docet duas subcontrariasa osse limul este ueras. Duae contrariae possunt simul esse falsae,ergo duae subcotrariae possitnt simul esse uerae. Nam Luniuersalis assirmativa est falsa , particularis negativa erit uera,& si uniuersalis negativa est falsa, particularis a si 'alii' uera: quo fit ut duae subcontrariae possint simul esse uerae.

Tertia regula de lege & natura

contradictoriarum . SI duarum contradictoria rum una ea uera, rei

quam essesalsam est necesse: or contra si una falsa

Feliquam protinin ueram esse oportet. 2 con en simul arui uera unquam,aut falsa esse possunt.'a quidem regula,quoniamster totam artem logicam principis loco habetur,uix ullis uel exemplis est comprobanda. Si cui hoc etiam in animo sederit, ut exempla omnino subjciantur, poterit hic per se haud difficulter ea ex duabussuperioribus mutuari commodissime. 2 - hae ipsi regula cum duabus illis qua diuersas alioqui naturas inter se habenticonuenit quoquo modo,partibus uia dehce: hiscinde suis,qua duasunt,quarum quidem una est,quod contradicitoria interse propositionci nunquam simul uera essepossunt, qua certe lege contraria etiam

renentur. Altera uero,quod dita contradi loriae nun

115쪽

b A p st o p o s I T r o N Eergo illius contradictoriam esse falsam, quae est', quidaAhomo non sentit. Sit item haec uera, nullus homo sentit; eius contradictoria erit falsa, quae ell,quidain homo sentit. At hae, quidam homo sentit . quidam homo non sentit, sunt sub contrariae,ergo subcontrariae iant simul falsae. Fierihnim potest. J Demoni rat Caesarius duas contra-r as propositiones posse simul est se falsas, hac raticine. Duae subcontrariae possunt consentire in ueritate , ergo duae contrariae possunt consentire in falsitate. Antecedens ita docet, particularis assirmativa potest esse uera, igitur uniuersalis negari ua eius contradictoria erit falsa: particii laris negativa potest esse vera. ergo uniuersalis assirmatiua erit falsa. Quocirca duae cotrariae pol sunt simul esse falsae. Conficiendum est itaque ex hac tegula, contrarias pr apositi'nes pugnare in ueritate . .

Secunda regula de lege & natu

. - ra subcontrariarum.

Si duarum subcontrariarum una falsa est,reliqua ueram esse necesse est. Verum nec id unquam recurrit .mandoquidem duasubcontraria simul uera esse ρθοῦ sunt rutis materia contingenti. Quocirca si hac fals di,quidam homo est iustus,vera protinus erit ea,quae dicis,quidam homo non en iustu . Atqui id ut dictum es 9 non recurrit. Nam non oportet,si vera est qua di- cis,quidam homo est iustus , si am. continuo eam esse qua dicit, quidam homo non est iustus. Siquidem utra

que uera esse potest. Eicto igitur falsa sit ea qua dici nul

im homo serit,mox iam uera erit ea quae dicis,aliquis homostdet. Similiter autem ac per idem te in falsa sit ea quae dicit,omnis homoste, iam tum uera erit hac,quidam homo nonsedet. Erunt igitur iuxta datam

hypothesim ambasimul uena, ct hac quae dicit, quidami mosed Act qua dici quidam homo no sedet; 2 sunt

inter

116쪽

riones simul quidem ueras esse possibile est, atqui simul esse falsa ,s impossibile.

Si duarum. J Propositiones subcontrariae uerae simul alsae autem esse non possunt. Pugnant itaque falsitate, non autem ueritate. Esto igitur . J Docet duas sitbcontrarias posse simul este ueras. Duae contrariae possunt simul esse falsae,ergo duae subcotrariae possunt simul esse uerae. Nams uniuersalis affirmativa est falsa , particularis negativa erit uera,& si uniuersalis negativa est falsa, particularis affirmativa simili ter erit uera: quo fit ut duae subcontrariae possint simul esse uerae.

Tertia regula de lege & natura

contradictoriarum . SI duarum contradistoriarum una en uera, relinquam essesalsam est necesse: cst contradi una falsa est, Feliquam protinus ueram esse oportet. Acon enim simul inui uera unquam,aut falsa esse possunt.Qua quidem re Iula,quoniam8er totam artem logicam principis loco habetur,uix ullis uel exemplis est comprobanda. Si cui tamen hoc etiam in animo sederit, ut exempla omnino subjciantur , poterit hic per se haud dissculter ea ex duabus superioribus mutuari commodissime. haei a regula cum duabus illis qua diuersis alioqui naturas inter si habent,conuenit quoquo modo,partιbus uia delicet hiscinde sui qua duasunt,quarum quidem una est,quod contradictoria interse propositiones nunquam simul uera essem sunt, qua certe lege c ontraria etiam

renentur. Altera uero,quod dita contradictoriae nun

quam possunt simul esse false,quam legemprofecto seu

117쪽

ti in adisicio lectum est pari et o basior fundamento. V.

rum enimuero eum nunc ordimem tenere in his libuit,

i quem passim inumnasi s literarys obseruant: id quod or in ali quoque haud inuite Dcimm , quantum qu i dem rei ratio frat permitat ue:nisi quod,quam maxit me possumus ,barbariem ubique uitare studemin, quodl est alios plerosque facere uideo,=d multo felicius,in bo-i nis literis iuuandis. Haesiquidem uisemel introducis, eausa proculdubio fuit abolitionis pene omnium bono - rum studiorum , ita explosa demum e ciet, ut omnia ili ia pristinoso nitori restituantur.

Si durium. J Lex propositionum contradictoriarum ex duabus prioribus colligitur. Contradicentes propositiones nee in ueritate, nec falsitate cosentiunt unquam. Haec j lex in tota Philosophia principij loco est . Quare auditor naturae bonitate,sine ulla probatione ei assetiri debet. . tenim hic notare oportet, A ristotelem sexto cap. primi, libri de interpretatione triplices propositiones contrarictorias constituere,uniuersales uniuersaliter,ut omnis homo studiosus est,quidam homo studiosus no est . Singula' res,ut Cicero est eloquens, Cicero non est eloquens, & de his haec regula est intelligenda. Sunt etiam cotradictoriae indefinitae,ut homo est albus,homo non est albus. Ethar,ut Aristoteles docet, possunt simul esse uerar.Q-d intelligendum est, cum in utraque propositione di itersum subiectum intelligitnr. Nam si idem subiectum intelliga tur,nuquam possitnt simul esse uerae. Quae quidem regula. JQgemadmodum hoc est primum pronuntiatum in prima Philosophia, idem non potest esse,& non esse:ita duae propositiones contradicentes non possunt smul esse uerae

aut falsae. Qua de re copiose disserit Aristoteles libro iiij. primae ph ilosophiae . Qirarias

118쪽

. T R A C T A T V s 1 I I. Quarta regula. si propositionum subasternarum uniuersalis siue

maliua me negatiua uera vi,uera erit de e particularis,at non contra. Siquidem non oportet ,si uera

in particulari ueta essectetus uniuersalem, us haς Mera est,Omnis homo est tusem,ct haec quoque uera erit, quidam homo est iustus. RursusFhaec est uera, nustiuhomo est lapis,uera etiam erit ea qua dicit, quidam homo non est lapis,Si uero uniuersalis fuerit falsa am nacesse non eIn eius particularem esse falsam: tametsi ntra,'articularis falsa en,necesse est uniuersalem quo

que falsam esse:ut si falsa est,quidam homo lapis est at

sa quoque erit hac, omnis homo lapis est. T um etiamsi falsa est qua dicit, quidam homo non est risibilis: si aeris haec,nullus homo est risibilis.

Si props Onum subalternarum. JHuius loci ratio est, quia ex ueritate propositionis unitiersalis afficinatiuae uel negatiuae sequitur ueritas particularis. Sin uero .J Proposifalsa non colligit necessario particularem esse falsam,sed particularis falsa colligit uniuersalem esse siliam.

De propositionum Aequipollentia. . Ex 1 GIT hinc ratio ordinis,ut poct oppositas i tersepropositionas a nobis hactenus expositas, de earuhuipossentia protinus institutum prosequamur. Quandoquidem hac facit, is opposita alioqui propositiona,atque inter si tum ueritate fisitateve, tum aut qualitate aut quantitate dissentientes, sin his ipsis,ueritate dico ct falsitate,aut qualitate etiam cst quantitate conueniant,consentiant inuicem. Hoproinde nonnulli ea definiunt,duarumpropositionum Categoricarum, A H malim

119쪽

malim se necessariam consequentiam, idi propter negationem, velprapositam posestam, uel praepostam simul ct postpositam. Cuius is luper tres regulas conu

tuunt,ex quarum prima deinde atque secunda quar ra eliciunt, qua sit ad eaέ perinde atque corollarium quoddam.

andoquidem. J Ea est natura aequipollentiar, ut propositiones prius oppositas consentientes reddat. Ae πολde. J Spectamus hoc loco propositiones aequi pollentes non ex termino subiecto uel praedicato, ut cum dicimus, Narcus loquitur Tullius dicit,sed ex natura signorum uniuersalium aut particularium. Idque his uerbis sermone tritis explicatur. Prae.contradic.post.contra.praepostque subalter os ED UNTUR REGvLAE.

Prima regula de Aequisollentia pro-

i positionum inter se contra- id ictoriarum .

o T I E s negatio praeponitursigno siue uniuersali ue particulari, es aquipollere 'cu propositionu.nterse alioqui contradictoriad:m cum sint contradictoria ba duae omnis homo iustus est, quidam homa' ustus non ect i earum uni praeponas negationem, ut Gxempli causia uniuersali, ac dicaό, non omnis homo i sim en, protinus hae duae,non omnis homo iustus quidam homo iustus non est, ueritate inter se aut cit' rate consentiunt, ac per hoc, ut regula ipsa Aroponit, in 'vicem aquipollent. Eodem quoque modo si particulari 'pra natur negatio,Nempe huic, quidam homo non est '

120쪽

iustis,ac proinde ita dicatur,non quidam homo non essis m,erunti hoc pasto simul uera aut salμ,οmnu homo iustus est,innon quidam homo iustus non est,qua alias ueritatem interse 'lsitatem, diuidebant. Quod quidem Ur in altera cons dictionis parte ita euenire

certum est. 'eoties. J IIuius regulae hie est sensus, datis duabus pros ositionibus contradictorijs,si uni earum negatio praeponatur,illa habens negationem praepositam,redditur aequipollens ei quam prius habebat contradictoriam, ut collat exemplo textus.

Vtrum iuxta primam hanc regulam de aequipollentijs ,perpetuo id ita eveniat,quod illa prae scribit, ut negatio praeposita signo siue uni uersali,sue'particulari faciat contradictorias inter se propositiones aequipollere. SED hic iam quanto Or itur fortassis nequestiuola adeo, neque omnino indigna,qua hoc loco proponatur, examinada tamen discutiedat iu dicio lectorum, sis

huismodi . An hacpropositio C exempli gratia P

No omnis qui dicit mihi domine domine,intrabit in regnum coelorum,iuxta praesentem regula ua tantum contradictoria aequipolleat, qua quidem e i, Aliquis qui dicit mihi domine domine,non intrabit in regnum coelorum'. An potius siua contraria,nempe huic, sius qui dicit mihi domine domine, intrabit in regnum coelorum. Siquidem hunc mihi sensim cnisi tamen 'lur)ipse domin m in sacro Euangelio,ut est apud Arati hau