장음표시 사용
81쪽
Qi . D E P R ATDIC A ME NY rs x , De quinque modis Prioris . nP R I V s autem alterum altero quinque disitur modis. Frimo quidem id quod secundum tempus altero prius est , ut quod antiquius altero en , aut uetustitu. Irine Thebanorum bellum prius , id est, antiquim futis ius dicitur excidio Troiano dcirco quod tempore praecesserit: 'thagoram priorem, id est , α -
rem Socrate dicimus Socratem a sistotele . Secu , do autem modo prius illud dicitur, a quo non conuerti etur subsistendi consequentia: quo quidem modo, unum zduobusprius est. Nam duum existentibus, unum iam esse consequens est,at non contra. Non enim si unum est, consequens continuo erit, uisint duo. Atque hoc modo
quod priuι est , secundum naturam prius esse dicitur. 'Vertio uero modo prius esse dicitur, quod ordine quo- am 'antὲuertit, id quod in disii inis orationibus
Rhesoricis, ct Hlys huiusimodi, o in ReipubL admini Britonibus ficile est uidere. In Amplinis quidem, is
exempli caus in Geometria, elementa figurarum δε- lineationibus priora si ne , ct principia js, qua existudemonstrantur, hoc est, 'sis conclusionibus. Elementa autem dico , punctum , lineam ,supersciem. In Rhum
ricis uero orationibus prooemium,idest,exordium nam
Otione prius ea, ct in reipub. administratione cons Bum actione. siem to deinde modo prius id dicitum ,
quod melius est honorabilius, praestantius, ct dignius altero. V o sane modost luna prior est, or ani ma corpore, Sed ut i e Aristoteles ait, alienissimus hic modus est asignificatisne prior θ.S quidem isto de quod es Sureius approbare uitieuo quicunque di
82쪽
TRACTAT Vs χΙΙ. ΑΙgnitate Ur reuerentia caeteris praecellunt,magis proprae senerabiles ct honorabiles dicuntur:m uero priora dicantse,abuso pol ius est, quam ulla proprietas . Quinto demum prius dicitur alterum altero in lys quaesecundus siuendi consequentiam conuertuntur, nempe istud quod alterius quomodolibet causa est,'principium,ut
tieritas imagine,est lux ipso luminesve splendore. Gr in orationibus prius quide e si rem ipsam subsistere, quam
ueritas constet propositionis: visiuerum est hominem l esse,uera iam ea est oratio qua Hcit,homo est. Ac rursus,si oratio uera est qua dicitur,homo est , uerum iam
i quoque es hominem esse, t tamen hominem esse, hoc esit,l eius rei siubsistentia,causa insever est, cur propositio de
i homine uera habeatur. Itaque reisubsistemia, ueritate. sermonis prior est.
Da modis priorisJ hunc modum primum, Aristoteles uocat precipuum, quia ab hoc caeteri omnes denominantur, & quia quoad sensum notior est. Secundo autemJcundo modo id eli prius quo posito non ponitur po iterius, & quo interempto interimitur posterius, ut posito animali non ponitur homo , & sublato animali aufertur homo. Et generatim omne superius est prius secundo modo, si ad suum in serius reseratur. Tertio modoJ Tertio mo- .do ea priora dicuntur quae ordine quodam do trinae praeponuntur, ut sequentibus pleniorem adserant lucem . Sic in Geometria finitiones lineae superficiei sunt priores. ad arto desae)Hocquarto modo id dicitur prius quod praestantius est. Aristoteles vocat hunc modum alienu , quia
non quatenus aliquid melius est prius est, sed quia in eodem genere aliud praecedit. Auctor Simplicius. Quinto demum.J hoc modo hic dicitur prius uatura quod cum a Ilo conuertitur i & illius est causa . F De
83쪽
DR PRAEDICAMENTII De tribus modis corum,quae sunt simul. SI M v L autem dicuntur aliqua tribus modis. primo quidem es simpliciter or proprie simul dicuntur,
quorum generat io eodem fit tempore,utgemni,qui ob id simul ese ἀάιtur,quod unius temporis ortu eddi sunt. Secundo uerὸ modo simul dicuntur,quacunque adst inuicem conuertuntur,sed ita,ut alterum alteri subsistendi neque causa sit,neque principium ut duplum re dimdium. Etenim haec adfinuicem couertuntur:qm niamsi duplum est,imidium est cr si dimidium, duplum.
et tamen neutrum alteri causa est,ut nec pater silio carisa est ut sit,ne lius patri. Quod uero dico, huiusmodies Aeneas habuit Ascanium silium,non tamen causa fuit ut Alius esset,sed ut est Ascanius . Sicut igitur s-lius dicitur qui iam,cum strimum ei fuerit pater, ita ct pater iam dicitur,cum primum ei fuerit Dius Tertio autem modo simul incuntur,qua ex eodem genere ea aduerso diuiduntur a se inuicem,ut homo et equus .mmo nanque or equus,quoniam sub eodem genere Ronuntur, nempe animali, ut esse diculur. Eodem sane modo est de caeteris speciebus dicendum,qua sub eodem genere,uel hoc, vel alio ponuntur. Quo At,m omnci speci eiusdemgeneris apMue sibimet sint, est generi isti aequalitersupponantur.Forro autem disterentiae,quaegenus aliquod condiuisit, simul esse dicuntur,ut rationale or irrationale. Sane sciendum quod quaecunque securi'tertio modo simul fiunt,hae: natura simul dicum
primo uero modo simul dicuntur tempore. PRIMO quidem edisimpliciter. J Qiiemadmodum id proprie prius est quod tepore aliud antecedit, ita ea proprie dicuntur simul quorum seneratio in eodem ea tem-PPre:
84쪽
T R A C Υ Α Τ V-S 11. 'et rore. Secundo vero modo. J Hic secundus modus differt a quinto modo prioris . Nam hic alterum non est causa alterius,ibi uero alterum est causa alterius.Vt nee PaterJ Pater non est causa filii, id uerum est si spectes relationeni, habitudinem, respectum: Nam omnis causa est prior suos effectu. Pater autem quatenus patris nomenclaturam la*j bet, ne momento quidem temporis prior filio intelligii potest. Substantia patris est causa substantiae si iij. Nam res ea quae pater est, prior est tempore, substantia filij. Tertio modo J Hoc modo membra diuidentia aliquod to- tum sunt simul quatenus ad ipsum totum reseruntur,ut sei rum & mansuetum respectu animalis. Si uero alterumi membrorum ad alterum referat dr,ut serum ad mansuetum, alterum potest esse prius altero.
De sex speciebus. Morus vero species sex siunt, generatio, corruptio, augmentatio,iminutio, alteratis ,fecudum locum mutatio. Et generatio quidem motm es adsub aliam, cui opponitur corruptio , motus proinde asubstantia. Augmentatio uero motus ad quantitatem, cui diminurio ostponitur, motus uidelicer quo acquisita iam antea, et paulatim auriti quantitaου sit minor,deperditurgh. Alteratio est,qua aut qualitru acquiritur, aut deperditur acquisita. Secundum locum vero mutatio dicitur, quaest aut ad locum,aut circa locum ad locu quide, ut quae . secundum rectumseri dicitur :circa locum uero qua iugyrum siue in orbem. Omnium autem horum motuum
ex aduerso quietem intelligimus,cum tamen in his speciebus motuum ipsi motus Albi inuicem contrairi sint, praeter eum motis, qui circa locum eri dictus est, ut est
motus c orporum coelectis cui nullud motuus. contrarius est. terum animaduertendum hρc est,haudqua-
85쪽
DE FRAEDI CAMENTI sva absonum es, quod di tum est,motum esse metui contrarium, di item quietem: quasi vero duo iam uni contraria esse dixerimus ,non unum uni, ut in Phrsicis Aristoteles doces.Quandoquidem id quod distam est,siecudum aliud, item aliud feri intelligitur, quemadmo dum id Danns Damasienus influa Dialectic btilissim amotauit. Nam eidem motui molim quidem ορ- ponitur,ut habitin sermasiue actus:quim uero, asianis er 'iuatio.
M o T v s vero specie siex sunt. J Motus ut res diuers rum praedicamentorum comitatur, ad dialecticum pertinet, sed ut est actus corporis mobilis ad phy si cum pertinet. Motus hoc loco sumitur pro mutatione. Nam motus ut proprie & strictim sumitur , tres tantum habet species: augmentationem , diminutionem, alterationem, motum localem . videndus est Aristoteles r. cap. lib. Auscultatoriorum . Caeterum. J Occurrit tacitae objectioni. Motus est contrarius motui & quies motui contraria est: ergo plura erunt contraria uni. Respondet non esse incommodum plura esse uni contraria secundum diuersa. Motus est contrarius motui ut habitus habitui, sed quies contraria motui ut priuatio habitui.
HABERE quoque multis modis dicitur. Psam habere quis dicitur,aut ut qualitatem aliquam, ut scietiam uel virititem: aut ut quantitatem, magnitudinemue , ct hanc quidem uel bicubitam, ueliricubitam,aut alias quantamcunque raut ea quae circa corpuου sunt, ut mestimentu,cuiusmodi est subucula uri penula aut ut in parte aliqua corporis ,ut in digito anulum,uel torquemn coin:aut ut partem aliquam sevi, nempe manum Meleriques caput: aut ut in vase,quemadmodum modius
86쪽
dicitur habere triticum 2 lagena uinum,st amphora aquam,uisit habere pro continere: aut utpossessionem, quomodo dicitur aliquis domum habere uel praedium:
aut ut uxorem,quemadmodum uir uxorem habere dicitur. Sed ut e gratietas quoque ait, id, per iocum ut uidetur 9 alienissimus hic habendi modus est siquidem nihil aliud est uirum habere uxorem, quam eidem cohabitare. Ideo autem hunc habendi modum improprie diritum putant multi HEcti,acper hoc pene respuunt, quod aiunt non haberi posse,quod habentem habeat,sed multo rectιm discuiro mulierem esse, pari uice mulieri uirum. H A A E R E quoquόJ Vartiis & multiplex est usus huius uerbi habere, ideo ne aliquid erroris in uocabulo relinquatur, eius enumerat potestates. Habere ut refertur ad suas species & armatum est e. Calceatum esse genus est, coplectitur hos omnes modos multiplex uidetur . Ari Itoteles huc modum alienissimum uocat,quia in aliis modis id quod habet, non dicitur uicistim haberi ab eo iquod habet, ut habens annulum non habetur uicissim abenulo. Sed ut uir habet uxorem, ita etiam uxor uirum . Paulo tamen eruditius dicemus, uiro est uxor, & uxori est uir. Illud tanquam appendicem praedicamentorum fuciemus geminam eorum potissimum esse utilitatem. Hinc enim omnium rerum in uniuersa natura,ordo facile cognoscitur . hinc etiam vocum finitiones, si quando de earum ui &potestate dubitetur, petuntur. Praedicamen ta enim , quae uoces cum quibus cognationem habeant,
ostendunt. Quintilianus lib. iij. cap. sexto locos statuum recine uidetur. Omnis quaestio proposita per haec duci poteti. QEid, qu le,quantum id, de quo quaeritur, sita.
87쪽
X p E D I T A utcunque a nobis in prioribus duobuι libris,sive tramlibus,ea parte Dialecticae, quam Elementariam uocant,utpote qua Praedicabilia tantum, O praedicamentasimplices quidem uoces, complectatur,' sequitur hinc tractatus tertius de Propositione, quae est ipsa huius arti pars quaedam est: quippe qua prima ex
simplicibus illis incomplexis mcibus , perfecti constituitur Oratio. Atqui huius quemiam nomen oe uerbum partes sunt, ct hac i a per uocem desiniuntur, 'atioce haud ab re huius tractatus exordium sumere licebit.
Voces simplices e nuntiationem constituunt ,.explicacatis itaque uocibus simplicibus de Enuntiatione dicendum est. Huius tractatus tertit scopus est. Naturam propositionis planum facere. Cuius mirifica est utilitas. Nam in omni controuersia,negotio, oratione, Epistola, constituenda est aliqua propositio, in qua eius negotij sim ma, de qua loquimur comprehendamus.In oratione pro Caelio. Nemo studiosus est deditus uoluptati. In causa Miloniana, omnis insidiator est iure occidendus.Et apud bonos auctores sexcenta,de eo genere reperire licet. Caesarius in hac praefata ne tres Dialecticae partes,inuentione, iudi-
88쪽
iudicium,elemenrariam constituere uidetur.Sed elementaria lab inuentione continetur.Nam quinque vocum tractatus docet, quae uoces cum quibus cognationem habeant,& in syllogismo mediiis terminus cum subiecto probandae conclutionis,cohaeret . Quinque vocum ergo tramctatio inuentionem termini medij,iuuat.
Quid sit vox, tum etiam quid Sonus.. Vox igitur en,ut a nonnullis definitur Fhils-psis, ictu aeris elicita qualitas, auribin accidens. Arecentioribus autem,s lys quidem, quisuperioribus aliquot annis ci rca hanc artem uersati sunt,magis conuenienter accommodatei ad hunc Actim hocpasto definitur:Vox essenm,qui ab ore animalis proficiscitur, certis quibusdam naturae instrumentis formatus. Sonus
item ab eisdem quoque definitur, quicquid proprie ct per se auisitu percipitur. Itaque uox sonus es, non quilibet sed qui ut diritum est ab ore animalis proficisci
tur, formaturi interim certis quibusdam natura in-Lirumentis,qua quidem seunt guttur,lingua, palatum, primores quatuor denteΥ,6r labia duo,quibus a quibusdam additur Ur fulm o. Ham per guttur uocalis arteria intelligitur,qua: stiritualis Atula appellatur. quo iam liquido patet, quod neque manuum ad se inuicem complo μου, neque pedum strepitus ,aut fagor arborum,u in nubibus tonitrm,uocci ullo modo dici debent.
Quin est ob eandem sertassis causam neque tuss, neque excreatio, ct si quid huiusmodi est, uoces proprie dici possunt,licet de animantis ore prodeant.
Vox igitur. omnino Caesarius profreditur quod & scribenti,& docenti, in primis curae esse debet. Dictitrus de nomine,verbo, oratione,quae Voces sut,prius
docet quid vox & quae eius diuisio. omnia etsi ad naF 4 turalem
89쪽
cticum,hic tamen quatenus huic inlii tuto utile est, breuiter & in transcursu enarranda sunt.Tria ad uocis finitione necessaria sunt. Percutiens, scilicet anima, percus uni scilicet aer respiratione attractus, & id ad quod sit percussio, scilicet arteria uocalis . Videndus est Aristoteles octauo capite ij. lib. de Anima,&nono cap. tertij libri de historia animalium. Sontis item. J Huius ratio est,quia sonus est pro' priuin obiectum auditus.Vt sonus edatur tria concurrant necesse est. Corpus percuties, perculsum,& aer motus uereos istas. Ram per guttur. J Arteria uocalis est conceptaculum spiritu, naturalis misit, in quo plus spiritus est quain sanguinis. Contra uena est conceptaculum sanguinis quod ἀγγειον medici uocant, misti confusique cum spiritu naturali, in quo plus sanguini, eli minus spiritus. dendus est Aulus Gellius libro decimo octauo capite nono. Debent. J Qua a non formantur omnibus naturalibus
initrumentis. J Rationem huius reddit Aristoteles,quia omnis uox est sonus siὀnificans naturaliter uel ad placitum.
j De uocis diuisione. V o C V M autem alia quidum significativa ea.
alia uero resignificativa. Porro significatiua uox ea dicitur, quae Per auditum aliquid intellectui repraesentat. Non significativa autem qua nihil omnino signifi-cat,lit qua neque naturaliter neque secundum placitum apud intellectum quicqua constituit,ut litera propemo-
ήum Hllaba Itaque bifariam uox significare dicitur
thm naturaliter tum secundum placitum. Naturaliter quidem vox significare dicitur, quae naturalem taxat assu tum animi monstrat,ute i dolor, auigau-.diom, cuiusn odi sane uoces sunt gemitus aegrotantium, er ilia cntium eiulalud , insolentium item Ca-chinus
90쪽
TRACTA vs III. qsiainus 'st risius indecens,lum bonoram cui g animalium uox propria . Secundum placitum autem qua cunque ex impositione rem abquam designat, ut sua uniuscuiusiqnegentis lingua siue loquela, qua quis mitur, quoties alteri iudicare uoles quicquid animo conceperit. Haec rursus diuiditur: Asia nanque tempus cum adsignificationem trahit, ut ambulo: alia praeter rempus significat, ut homo. Caterum haec nomen, illa uero uerbum apud Dialecticos Vpellatur, ex quorum striusque dibita complexιone uox conctituitur, quae oratio dicitur, uox proinde complexarui tam nomen,quam uerbum, uox incomplexa. At de nomiue quidem pri mum hic dicamin oporter .
Voetim autem. J Prima diuisio vocum,alia significat determinatum aliquid, ut uirtus, homo ; alia nihil determinate ut uoces infantium,ebriolorum . Itaque bifariam. ISecunda diuisio. Vocum significatiuarum alia si guificat naturaliter, ut quae apud omnes homines idem significat, ite genitus aegroti. Alia ex arbitrio imponentis, ut scientia. Tertia diuisio. Vocum significatiuarum ex impositione alia significat cum tempore ut lego, alia siue tempore ut sortitudo . .
NOM E N itaque uox ensignificativa, sicundum placisum, sine tempore, cuius nulta pars significatiuaesis arata, finitum aliquid designans, ct caseus recti.
Sane in hac definitione uox generis locum obtinet, W- pote pluribus communis. Significativa, deinde adieritum est: nam sunt uoces, quae nihιl significant. Rur- μου fecundum Placitum, quod sint uoces, quae naturaliter tantum signiscant. Sine tempore autem, quoniam