장음표시 사용
141쪽
istotelem potius est Boetium, auctores haud dubie grauissimos imisari uolumus,quam leuiu los est clamosis sophistas.
SANE.J Modalis composita est quae habet partes di- coniunti as '& modum separatim positum,ut Caesarem esse clementem est possibile. Et in his propositionibus, pquibile ita explicatur, ut propositio possibilis, impossi bile, ut propositio impossibilis. Modalis Modalis diuila eli quoties inter partes, modus aliquis ponitur,ut Philosophum necesse esse sapientem. Neque leue est di- scrimen, si quis dumeta & spineta garrulorum Sophistarum inspicere uelit, inter propositionem compositam &diuisam modalem. Nam potest inquiunt modalis esse uera & composita ex eisdem terminis constans, esse lalsa, ut haec est uera, album possibile est esse nigrum: hare ta- men falsa album es. nigrum est possibile. Haec est com- posita, illa diuisa. Sed haec missa faciamus: sunt enim plus quam Cimerijs inuoluta tenebris, & felicia ingenia adis Iciplinis reiJciunt.
sit horum quatuor modorum ad signa- ltum uniuersilia, tum particularia proportio , siue conuenientia a SED ut harum deinceps propositionum inuesi μmus qualitatem simul,st quantitatem,unde' earum deinde Oppositio intelligi posit,scire operaepretium ea , hos quatuor modos spe dictos, magnam cum signis tu uniuersalibus, tum particularibus habere conuenientiam, a nitatemf: ut exempli gratia, necesse, cum
signo uniuersali a sermativo ei libile,cum signo uniuersali negatiuo: porro possibile'contingens qui duo modi bac in parte pro eodem passim accipiuntur 9 cum signis particularibus assismatiuis. Unde uisigna ista aliarum h mus generis proposition*m, Abiecti tantum
142쪽
Y- Α'e A et v. s iiIr. 7 'lacterminant , ita hi quatuor mori rotam istis predi propositionum compositionem, quac ut iam supra diatim M dicti nomine intelligitur.
S E D tit harum Docet modales propositiones habere quandam umilitudinem cuti simplicibus. Nam ut in simplicibus ex signis uniuersalibus,& particularibus quantitatem ni imur: sic in modalibus a modis quatuo quorum impostibile & hecesse,modales propositiones uniuersales constitiiunt , possibile es contingens particulares. Istiid iam doetrinae causa admittamus, est tantum si ue rum fateri uolumus, neotericorum coniunctum. Nihil enim tale ab Aristotele traditum legimus.
De qualitate quantitate modalium propositionum .
Ex his igitur, etsi facile iam quiuis uideatur iste ligereposse, unde in his propositionabus t um qualitaου ,
tum quantisin symenda sit, tamen haud superuacuum erit, interim, istud admonere, quod in modalibus , tum affirmatio, tum negatio secundum mota umenda est, quemadmodum in his, qua sine modo prostrun .
rur= atque inessesimplicitersignificant,fecundum uerbum, hoc est, copulam uerbalem: id quod si his pene uerbis cita visela omnia grauissime hecundum Aristotelis rationem Bouim annotauit . Quemadmodum
enim Cinquit in his,quapraeter modum quicquam esse uel uon esse proponunt, esse quidem est non esse oppositi no quadam cid est praedicationes 9 sunt :rre uero est
quaesubi citur : ut in eo quod dicitur, homo est,uel homo non est, homo quidem quatenus remsignisecat, subie-fium es oppositionci autem praedication cissent,sηρη est, ita quoque in his quae secundum morim ali-
143쪽
suem dicuntur, esse quidem subiectum est, ueluti res quadam: modita autem, qui de ipse esse . praedicatur ii m cum dicimus , hodie pluviam ese e fossibile esse quidem iam sebiecimus, possibile autem yraedicauismus. Sicut gitur in illis, quae prater modum dicuntum, uerbum totam uim praedicationis habes, ita in his quacum modo prostruntur, i e modus. Et per hoc ut negario in illis ad uerbusrtur,ita in his admodum ferenda est. Sed hinc ad earum transeamin oppositisinem
QE EMADMODv M. J Aristo. iij.eap. ij. lib. de interpretatione sic colligit: ut se habet uerbum in simplicibus propositionibus, ita modus in modalibus, at in simplicibus a uerbo sumitur affirmatio & negatio , ergo etiam inmodalibus a modo.Et haec est plena huius cap. sententia.' De oppositione propositionummodalium. IOPPONUNTUR autem Ur hac quidem inter si quatuor modis. Siquidem aut contraria inter se sunt, auisub contrariae, aut contradictoria, aut subalterna. Enimuero ut harum oppositionem planius qui ue discernere queat, conuenientius erit hoc pacto eas disponere, ut modus inesublesti,uerbum autemsiue dictum c quod uocatur 9 praedicati locum interim teneat, ta- mersiperinde est, hoc uel illo ordine distonantur. Conistraria igitur sunt,ut necesse est hominem isti re,necesse en hominem non irare. Subcontraria, ut possibile est hominemspirare, possibile est hominem non spirare. Contradictoriae uero, ut necesse est hominem spirare, non necesse s hominem spirare. Subalterna uerδ, ut m cesse est hominem lirare, non necesse est hominem
144쪽
ρ it c Υ Α v v 'IIII. Tnon pirareb ja qmnia ut digesta sunt, ita sese habere subsista Hura monstrat luculentisime , licet mo sis in ropositionibuι ubiquestre uariam , idi haud Y-- qu pe iuxta Agnoruni restondentiam: cun ramen in libeat , ex eisdem ubique modis eri visero Dre possis, suo uidelicet quanque loco.
OPPONvNTu R. J Supra admonui ex sententia Aristo. iis. cap. ij. lib. e interpretatione,in modalium esse conxradictorias oppositas propositioses. Positiuae caeteras effnxit species. Contrariae . J Hoc exemplum non repugnat exemplo contrariorum positorum in figura. Quia hic propositio nes esse est homine nonhiroe,huic aequipoliet, impossibile est hominςm spirare. Quare hae Ctiana contrariae iunt: necesse est hominem spirare, necesse est hominem non spirare. Modo id doctrinae causa admittamus, necesse &impos ibile signis uniuersalibus. arquipollere. Sed dixerit aliquis, necesse est hominem spirare,& impossibile est hominem spirare, contrariae non Nam ambae assirmativae sunt. Aristotcles enim do Ut im Tibile assirinatiuum esse Hum. Hὴς obiectiqeodem modo diluenda est. Naiii sicundum doctrinam Aristoteli x cohtrariae non sunt. Sed hoc loco impossibila
145쪽
uti possibis est hominemn systare. De consequentiis siue aevipollentiis propo sitionum modalium. HI N C iam adconsequentias,sive ut iuniores Heunt9aquipostentias harum positionum troeamin. a d quo quidem intelligend- , dua regula ab Iacobo bro Stapulen. tradita . plurimum nobis assiumenti praestare poterunt, si era animo perpendamus , uti memoriae commendemud, quas proinde hoc loco ad ce
re placuit. Ad idem quoque haud dubie faciet subiecti Aura, quatuor angulis per binos diamuros descripta,
146쪽
T R A C T A T l IIII. Iaappositis instuper quatuor ad hunc usium inuentis usea-fulis, unicuique angulo singulis, quae ob id ipsum artis uocabula haud iniuria dici possunt. Quibus tum ita di spositis mcire licer omnos uni cui que ata lipropos iisnci intersi aequipollere,ac per hρc conseqVisese Cat
νum ut nihil quod ad hanc rem attins, non intelliga- turpiane, horum qu tuor uocabulorum ars Giamnum
Aperienda est. Sciendum isag quod per a uocalem in telligere debemus, negationem in his propositionibus , neque addictum , neque admodum strendam esse .. Et ut per e addictum tantum cita peri fissum strenda sad modum: per u uero ad iitrunque. Sed hunc tande ad ipsas regulas ueniamus. Quarum prima est, se si aliqua propositis possibilis . eadem es contingens atque eadem non est impossibilis, Ur eius contradi toria. non es necessaria.'Secunda, Si non est aliqua propo stlopossibilis, eadem non esit contingens: eodem auten 6 impossibilis, ct eius contradictoria es necessaria. iPostremo autem exempla fumantur ex his propositionibus,quartim didis aquivalentpropositisnibus velfingis Iaribus, uel communibus,hoc est,quarumsubiecti ini sum aut singulares,aut commundae Aerum quoties ex communibus terminis huiusemodi constiterint propolstimos, tunc si tres praecedentes, utpote deposbili, contingenti, Ur impo iliferint uniuersales, quarta daisecessario erit particularis: at contra , raecedentor tres uerint particolares,aut certe inis ita,quarta erit uniuersalis:atque id quidem s.quodamia innuunt rcgula,cum in utraqtie dicitari. eius contradictorias, uelnon es necessaria.
147쪽
tivam de dictio. I. nestativam de modo. V, totam negati ira,
ct secundum ductum Sc modum propositionem significat. Sis aliqua .d j xtio hilius est, quia possibile ; & contingens inter se aequi possent. Ratio huius est, possibile siue cqntingens, Sc impossibile praeposita negatione alteri modorum , fiunt aequipollentes ut rectὸ sequitur: possibile eis esse, ergo iion impossibile est esse. 'Ex eius eontradictoria. J Huius ratio . Si contradictoria propositionis postibilis est et necessaria duae contradictoriae inent simul uerae Nam possibilis pqtest esse uera,& erit necessaria est uer a. in are conscitur duas contradictorias simul esse ueras. Eadem autem. J Quia postibile & impossibile qui pollent, si alteri modorum negatio praeponatur. Et eius contradictoriae . J Huius loci ratio est . Si propositio aliqua non est possibilis, contradi Asria eius est necessa
ria. Nam si eius contradictoria non esset necessaria , po Glet esse falsa,& non pos ibilis potest esse falsa: ergo duet corradictoriae erunt simul falsae. Sequitur figura ex proposi- , tionibus singularibus . In quolibet artis uocabulo quatuor constituuntur propositiones, quarum prima est possibilis,secunda contingens, tertia imposiabilis,quarta necessaria; quae omnes inter se aequi pollent, & mutuo se inse-'runt.In figura quae ex propositionibus communibus constat, ii, duobus ultimis ordinibus, scilicet subcontrarijs in quibusdam exemplaribus uocabula artis transposita sunt. Nam in hoc ordine, omnem hominem currere est possibile, notandum est uocabulum artis, amabimus in eo uer mnem hominem non currere, notandum Edentuli ἀ
148쪽
Sequitur sigura ex propositionibus
. ungularibus. Socratem non curris e Socrat7 curreme non
Socratem non currere Socrate currere non inno est contingens. citra est contingens. a Socratem n F curreme ria Socratem currere est
α Socratem currere est. Socratem no currere a
Socratem currere est Socratem no currere dii
a Socratem currere o Socrate non currere Pcontingens. Subco-- est contingens. Socrate currere non traria Socrate non currere s
est impossibile. non est impossibile.
l Socratem no currere Socratem currere nonon eIi nece se. est necesse. x Sequi-
149쪽
Sequitur figura ex propositionibus
Oemhozem no currere Oem haem currere , non spossibile . non est possibile. Oem holem n; currere Oem holem currere in no es contingens. citra n7 est contingens.la Oem hos m no currere ris Oem holem curreres impossibile. est impossibile.. Queda holem currere Aliquem homine nos ηecesse . currere sit neces.
OEm holem currere Oem holem non cum di
r Oem homine currere Oem holem non cur as contingens. Subco- rere est cotingens. ae Oem holem currere trariae Oem horem no curre in
non est impossibile. reno est impossibile. I Alique holem no cur uria homine currere non est nocesse, rere non est necesse .
150쪽
TRACTAT Vs a III. PDe conuersione modalium. SED sede conuersione harum propositionum iux-- raseruatumprim ordinem dicendum deinceps. In quo quidem paulo liberim expatiari liceat propter eos qu/hac inparte omnes eiusdem ordinis propositiona, ut te quipolleret terse ubiq; ita ct conuerti dicunt dipsum reste ne anperperam V uiderint:nos uero e gri tit
lem in primis inum,cst post hunc Boetium, di post uita
que Lacobum Fabrum sapuinequentes ,non per omnia id ita se habere uetexemplis idoneis ostendemus. Insis per autem 2 illud nunc etiam mirari βιbit, quod pie righ in re plane persticua,vel acta omnino agunt,ut in prouerbio est,uel certe nimia interdum prolixitate usq; adeo laborant, ut eandem rem non modo luce sua pinsent,sed st obscuriorem relinquant, quam inuenerint. Contra uero, in re qua expositione aliqua indiger, uel tempuου in eaprorsus male cotticant, uelita rem illam oculis c ut uideor) conniventibus praetereunt, ut nouram negligere , quam ignorare uideantur. md enim restri incere, omneae propositionci insuo ordine aquipollere inter conuerti perinde, cum tamen hae pro positioncs , qua de impossibilisunt, id nequaquam admittant , uidelicet ut conuertantur ' Nam cum uera
sit qua dicit, omnem substantiam esse hominem est possibile alsa tamen erit haec, quendam hominem esse subi tantiam est impossibile. Quocirca nec Aristoteles
ipse de modalium conuersione tra laus, meminit usqua
ri propositisne possibili. V oras to Ur Iacobus
Faber Si pulensis animaduertens,ials regulas de huismodipropositionum conuersione Posuit: Si conuerse.