장음표시 사용
151쪽
DB PR o P OSITIONE hi luit, impossibilis est , non oportes conuertentem eius
esse impossibilem. Ite conuersa fueritpossibilis, con
tingens,aut necessaria,2 eim conuertens possibilis, contingens aut necessaria erit . rinde recte se conuersio in
ea qua de possibili aut contingenti existit se dicamusmnem hominem esse album, est possibili, siue contingens , ergo quoddam album esse hominem est possibile, siue contingens. Et in ea similiter id accides, quae e lde necessario,ut omnem hominem esse mortalem est necesse, ergo quoddam mortale esse hominem est necesse. v d quidem ct albs quoque generibim propositionum ita ueniet secudum duplicis couersionis regulas supra positas. Atque hoc ipsum est,quod est Aristoteles ad huc modum proponit, ubi de hiarum propositionum conuersione agit. Eodem autem modo cinquit orde necessar3s propositionibuι se habet in contingentibus,quomodo in his,qua absolute dicuntur,hoc est impliciter in
enim J Propositiones unius ordinis inter se aequipollene,& mutuo se trahunt consequio, sed non necessario inter se conuertuntur. Qua a in conuersione necesse est terminum subiectum transponi in praedicatum,& praedicatum in subiectum: in aequippollentia autem satis est consequens rectὰ colligi ex antecedente. Si conuersa. J ut ista omnem substantiam esse hominem est impossibile. Unde reme. J hic locus est apud Aristotelem tertio capite primi libri priorum, propositiones de contingenti,necessario,possibili,eodem modo conuertuntur,ut propositiones simplices.
Quot modis contingens dicatur. QVONI A M autem conting ens quod dicitur, ea
152쪽
dem ubique in his propositionibu cumpos V illsignifiea
tionem habere constat, haud abs re fuerit, antequam huic irati tui sinem imponamus,eius nominis mitiplice Discationem breuiter exponere . Itaque sciendum, quod contingens tribus dicitur moris. Dicitur naque contingens or quod necessarium est, or quod non necessarium,2 quodpossibile es. Primo igitur modo contingens or nessarium idem sunt. Secundo contingensor non necessarium. Tertio contingens ct po sibile. Rursus autem contingens,quod secundo modo dicitum est,ia ducitur deinde in contingens ut plurimum, siue quod frequentius est,st contingens rarum, ct incontingens utrumlibet. Contingens ut urimum est, quod in ali ram partem plus vergit, ut hominem in senectute canescere. Nam id quidem sequenter accidit :potest tamen etiam non canescere iam senex quispiam fidius. Hndere contingens natum idem appellatur. Contingens rarum est,ut strientem reperire thesaurum,Id enim si aliquando contingat,rarissimum tamen ε s. Contingensuerὰ utrumlibet,quod ct indisserens dicitur,id est,cum dicimus sedere quempiam aut uigilare, quod proinde ita desinitur. Hirumlibet est cuius indiscretus euentus est, hoc est,quod aqualiter euenire, uel non euenire po-ιeIE. Et de modalibus quidem hactenus.
Itaque sciendum . J Tres hi modi contingentis sunt apud Aristotelem duodecimo cepi te primi libri priorum
hi modi adfertintur hoc loco,nt secundum diuersum modum contingentis,propositiones diuerso modo conue
153쪽
v PER Esae ut ad eam tandem perue niamu huius artis partem, in qua rata luis artis sita est,nempe inueniendi ct iu- l dicandi. Nams Dialectica 't a Ad. G icerone non tam eleganter breuiteri, quam grauiterer uere definitur 9 diligens disse rendi ratis o feri prafcto non potes,ut ab inuentisne ipsastseparata. Siridem disserere hoc ect infutare θ diligenter nemo poterit unquam de re quapiam,nisi inuentis a senius argumentis,quibus disputatio illsa sulciatur, procedati legit ime. Rursus aut m ct ob idipsum a iudicis abes' nequit,quo is qui disserit,perpendat examinet tum in Remum nuper argumentum , tum sius disputationis
inurumentum, nempe argumentationem , quod certenserit rmatumfuerit,parum aptum idoneum ue addi utandum adhibebitur. Porro pars illa quae de inuentiohe traftat,topice Graece, Latine localis dici potes.Ea uero pars,quae in iudicando posita esse, quas Am discernendi regulas subministrat anaditice. a
154쪽
dicitur,a nstris resistoria. Huius rursus δε-
ab M storeis partitio traditur.Siquid quae depropositionum iunctura considerat, ct yrmam dunta vati rigimi molitur,doceres interim praemissis, quas uocant,rite di fossis,necessario ex his conclusionemsequi,' ior analyticὸ dicitur: qua uero de ipsis inuentis iudiciumstr hoc est endit utrum qua inuanta Junt,conueniri necne rei in distulationep posita,posterior analytice nuncupaturiquod nimirum tri sit modis:quippe haec ipsa uelde necessarise iudica ct Dem S ratio appellatur: uel de uerisimilibus, ct probabili-- peculiari nomine Dialectice dicitur: uel de 'μμ est cauillator,s, ct Sophi ista nuncupatur. De qwbm omnibus singulatim per ordinem deinceps tradi
mentationiae, cuius etiam praeter19 stogisimum alia trestraauntur Ioecies, Ent mema,tidustis, Exemplum, qua tamen adflugimum ipsum , veluti ad quandam menturam reducisolent. doniam autem omnis argu
mentatio omnis ris iugisimus propositionibus struisur,
atque hae terminis persciuntur,aproposit onibita et tern inis hunc tractatum inchoandum esse Iiatuimus d f etiam non absque exemplo.
Hic tractatus iudicio meo omni una est utilissimus: coni dialectices partem, nimirum ratiocinationem. Nam cum tria sint dialectices instrum eta, fini i0,duiuisio,ratiocinatio, haec est circa quam omnis labo eWindustria disserentis uersatur. hunc fine ni S scopunimpers pectamus, ut aliud ex alio conficiamus. Et si enim uialectica docet rem uniuersam distribuere in partes, lataem explicare siniendo, obscuram explanare interpretan Q, nabiguam primum uidere,deinde distinguere: tamen
155쪽
DEsΥLOG. CATEG. illud multb maximum est quod tradat regulam qua uera& salsa iudicantur,& quae quibus sint uel non sint consentanea Caesarius in hac praeratione inuentionem & iudiciu ad dialecticam pertinere docet.Inuentio certos locos o- lstendit,c quibus argumenta in rem quamque probandam aut refellendam promimus. Iudicium est quod praecepta
quaedam argumentadi tradit,unde co*noscimus,an inuenta themati conueniant necne.Caeterum, Caesarius ordinem naturalem turbare uidetur. Inuentio est prior ordine naturae,iudicio, ut Cicero initio Topicorum ad Trebatiudocet,ergo etiam prius tractanda erat. hic autem Caesarius pertractat iudicium & tractatu nono inuentionem.
Sinuosa & perplexa har c est obiectio, in qua diluenda magnorum philosophorum magna,ingenia impedita fueriit, post omnium opiniones excussas & examinatas, cogitabaaliquando, an eam obiectionem hunc in modum diluere possem.Inuentio ordine naturae prior est iudicio c prius enim inuenire oportet,deinde iudicare de inuentis. J Iudicium autem ordine doctrinae,commoditatis,facilitatis. est prius inuentione. hanc rem planius & apertius in gratiam iuniorum explico.Postquam Caesarius exposuit uoces simplices & propositiones,ordo doctrinae & methodica ratio efflagitabat,ut argumentationem & eius sermas, iquae ex propositionibus constant,pertractaret: & eodem modo intelligendus est Aristoteles eo in ordine , in quo libros priorum & posteriorum cin quibus de iudicio agit praeposuit libris Topicorum,in quibus inuentio continetur.Scio tamen a quibusdam ingeniosam adserri ad n tum Aristotelis locum solutionem. Aristoteles in libris priorum & posteriorum non solum docet iudicium sed etiam inuentionem termini medii in syllogismo generatim sumpti, sed in libris Topicorum docet inuentionem syllogismi dialectici : at syllogismus generaliter sumptus est prior syllogismo dialectico,ergo etiam inuentio syllogismi generatim sumpti est prior inuentione syllogismi
dialectici. Res igitur eo recidit ut duplicem constituere cogamur inuentionem: alteram pertinentem ad genus
156쪽
nium dialecticii in , sic etiam libri posteriorum , ut hac ex abundanti adiiciam , optimo ordine praeponuntur libris picorum . Nam in libris posteriorum Aristoteles disierit de syllogismo demonstrativo, qui longe est nobilior syllogismo dialectico. Ad eundem modum inuentio syllogitai demonstratiui,est praestantior inuentione syllogismi dialectici , his ita praepositis ad rem redeamus. Poms. J Probat inuentionem pertinere ad dialecticam argumento sumpto a finitione dialecticae, quo argumento TrapeEuntius initio suae dialecticae usus esΙ. Ea uero Dari. JDocet iudicium ad dialecticum pertinere . Huius rursus . J Cssarius erudith & ingeniose c ut mihi uidetur 9 separat argumentum librorum priorum a libris posteriorum . Nam in libris priorum structuram propositio mim & formam syllogismi edocet , &quomodo ex his conclusio conficiatur: at in libris posteriorum docet quomodo iudicandum sit de inuentis an themati proponto conueniant. Et si non sum nescius quid scriptum hac de re sit a numerosa interpretum turba,Thoma,Burana, Nipho: mirifice tamen mihi placet haec erud ta & ingeniosa Caesarij sententia.
De Propositione, materiali syllo
PRO Pos ITIO igitur est oratis assismatiua uel negativa alicuim de aliquo: hoc est, oratio in qua aliquid de aliquo set a matur,aut negar ur. Cuiusmodi sane sum propositiones in primis Categorisa, quarum quidem hac uniuersalis est, hac particularis, illa uero indesinita. VBiuersalis quidem. qua aut omni, aut nul
li inesse quippiam 'gnstat. Particula ris uero, qua ali
caut alicui non, aut non omni, Iudefinita uero, qua
inesse quidem, uel non inesse significat ,sed absque uni
versalitatis particularitatisve nota.
157쪽
DEs LLO C. CATEG. vlloso si Tro igitur. J Propositio hic sinitur petassirmationem & negationem,quia hic spectamus propositionem, ut pars est syllogismi, quem necesse est affirma
tiuum aut negativum esse, nec hoc oco ueritatem aut falsitatem anxie obseruamus: at in libris de interpretatione,
propositio finitur quatenus uera aut falsa es . Nec incommodum eii genus finiri per species, quando nobis pro priae desunt disterentiae.
De Terminis. TERMINos hac in parte Aristoteles primum definit,in quos propositio resoluitur, ut praedicatum, O
de quo Ussem dicitur, quod proinde subiectum propositio
nis appellatur: ut huius propositionis, omnis homo est anima termini Aunt. hon ' atque animal idcirco quod in eos principaliter ima rsoluatur. Et termini quidem di tisiunt , ueluti in agro limites , nam ut his ager i
tus designatur , ita terminis propositis c ut dictum e perficitur. Cuiusmodisunt simplices in primis cst signi
ficatiua uoces , inter quas praecipue habentur nomen es
uerbum. Itaque in has propositio redie reseruitur; ut ex quibus composita est. Fieri enim non potest, ut alterius resolutio procedat, utpote in literas,aut in 13stabas,quoniam hae,ut alibi distum est gnificativa non sunt.
TERMt Nos. J Locus hic est apud Aristotelem,primo capite primi libri priorum. Aristoteles breuitatis 1ludiosus,finitionem &diuisionem termini simul complexus est : terminorum enim alius subiectus, de quo aliquid di, citur, alius praedicatus , qui de alio dicitur. Et termini quidem. J Terminus propositionis dictiis est per translationem a limitibus agrorum , & ab eadem similitudine. Aristoteles iiij. c. j. lib. Topic. finitionem terminum lio cat , hunc terminum Ouid. lib. ij. Fastori. m eleganter describit . τermnie
158쪽
TRACTAT vs V. Termine siue lapis, siue es de se su in agro
Stipes ab antiquis tu quoque nomen habes.
. De syllogismorum principsis regulatiuis . C A E T E R v M, ut remmflugi orumfrma tionem connexionem k nosse oporter, quid propositio, quid item termisi,qua pus syllogismi materialia principia sunt, ita qaoque scire operapretium est, quidsit o- mni aut nulli inesse, suein toto esse,'non esse, qua regulati principiasilogi i a quibusidam appellantur. Definitur igitur ab Arinotele in toto ese ,siue de omni praedicari, quoties nihil e umeresi biecti,de quo
won dicatur praedicatum,ut cum ita proponitur,omnis
Ibomo est animal, ipsius hominis nihil inueniri potvi. de quo non dicatur animal . Ergo quia de omni homine animal praedicatur, ct de Socrate ct Platone, imι sero est de quolibes particulari homine praedicari potest. Ab eodem item definitur in toto non esse, siue de multi praedicari, quoties nihil enumeresibiecti,de quo
dicatur praedicatum, hoc vi, a quo praedicatum non remoueritur: ut in hacpropositioncinullus homo est lapis, quia de omni homine negatur lapis de Socrate Platone, cst de a*s item omnibus particularibus hominibus negatur. Sanὲ mendum,quod in toto esse, diciae omni, uersa uice se habant. Nam si quid de omni aliquo praedicatur, iis de quo illudpradicattir, in toto eo
est quod praedicatur, ut de omni homine animal. In to to ergo animali homo est, uelutipars quadam intrasium totum latens quodammodo. Hactenus de princiapi'sflugio tam materialibus,quam regulatiuis:nuo a Fugismum Esum transeamin . D inn
159쪽
DE SYLLOG. CATEG.DEpi Ni Tu R. J Ex hac finitione dici de omni ,s mitur haec regula, quicquid de subiecto quopiam dicitur, ut de omni, dicitur etiam de quolibet contento suo subiecto. Per hoc principi m confirmantur syllogismi assirmatiui . eodem. J Ex hac finitione dici de nullo hac regula colligitur,quicquid de subiecto aliquo dicitur, ut de nullo,remouerur etiam ab omni eo quod subiecto continetur. hoc principio confirmantur syllogismi negatiui .
SYLLOGIs Mus est oratio,in qua quibusdam
positis, aliud quiddam ab his, qua positasunt, ex necessitate accidit, eo quod haec sunt. Sane hoc pacto ab Aristotele is definitur syllogisimi, cuivi definitioni Boerim adiycit particulam, di concessis ut sit quasi explanatio eius,quod Aristoteles dicit,positis, id quod coniunctio, ct , innuere uidetur, quae expositiva interdum coniunctio habetur. Boetius igitur uolens Arinotelis desinitionem quodammodo explanare , 3llogismum ita
desinit, Systeti tu es oratis, in qua quibusdam posi
tis'concessis, aliud quiddam praeter ea qua posito Ur concessa sunt , necessario euenit, propter ea qua posita or concessa sunt. Φorroper hoc quod ab utroque dicitur, aliud quiddam, ex necessitate accίdit: ab his quae posita sunt ct concessa, significatur nobis,ylane eos non esset 'PEimos, qui ab ab quibinsunt, hoc modo,Vuicquid est homo, homo est : homo autem est homo, igitur homo est homo. Item, omne animal est antia, est mnis homo est animal, ereo omne animal est substantia. Hui modi sane I llogismi ridiculi prorsus sunt,ob id quod in his conclusio no sit aliud a praemissis. Adiem
praeterea est est istud non temere, eo quod hacsunt,propicr cos , qui psit unque1yllogismos iaciunt , in quibus
160쪽
TRACTATUS V. 79 aut minin , aut plus,aut aliud quippiam propositum est, quam proponi debuerat.
SYLLOGISΜvs ectoratis. J IIuius sinitionis hie est sensus, syllogismus est argumentatio. in qua si quaedam propositiones concedantur, & in modo & figura disponantvi,consequitur conclusio quae est altera a praemi iass secundum sermam non secundum materiam,ex necessitate consequentiae,non autem rei siue conclusionis. Particula,positis,non est sic intelligenda,concessis, etsi ea Gellius & Boetius addiderunt, nam sic syllogismus salsum assii mens & bene concludens non esset syllogismus, quia falsa non conceduntur. Aristoteles autem primo capite primi libri Topicorum docet, syllogismum assumentem falsum & bene concludentem esse syllogismum. eum autequi uerum assumit & male colligit,non esse syllogismum.
De multiplici syllogismorum differentia.
SYLLOGI SMOR v M autem alius Categoricus eH alius 'potheticus. Et Categoricus quidem est. cuius utraque sumptarum propossitionum, pariter conclusio Categorica est. Hypotheticus uero, cuius uel autera tantum, aut conclusio h)pothetica est. At de hoc postesi proprio quodam tradlatu. F ursus Categoricarum syllogismorum alius commun is est,altim qui expositorum uicitur. Communis quidem est, cuius medium, quod dicitur,est terminus communis. Expositoriim ue- γδ,cuius medim terminus evngularis,hoc nomine fr
tassis diritus, quod per imum quasiexpositio designatio,
sat propositionum ad demonstrationem seu tarum . Ex Categoricis item, ct his quidem qui communci dicti sunt,ali unt perffli alis imperffii. 'Perfidius quidems tragismus is dicitur,qui nullius alterius indiges, pro ter ea qua posita sunt,ut appareat nece farium, hoc est, qui conclusio ex necessitat esequatur. Impe Elis uerὸ,