장음표시 사용
171쪽
De modis tertiae figurae . . S E Q v I T v R tertia figura,qua modos μὴ 'bet. Primus ex his modus est in quo datis tribus termivis,conficitur θllogimus ex uniuersalia firmativam tori,2 uniuersali negativa minori,particularem a stis'mativa direntim concludens ermini quidem βnt,h, mo,amma bubstantia ut omnis homo estsubstantia se omnis homo eu animat,igitur quoddam animal est subsantia. Scabulum autem artis, Darapti. Et reducitur hic modus ad tertium prima figura modum,minore per accidens couersa.Secundus modus en, in quo datis tribus terminis,co icitur syllogisimus ex uniuersali negatitia maiori,si uniuersali Uirmativa minore,particulare negativa direἱtim cocludens.Termini quidem 6'homo Obstantia,lapis:m nullus homo est lapis, omnis aute homo e nubstantia, igitur quada substantia no est
lapis . Hocabulum autem artis, Felapton. Et reducitur hic modus ad quartum prima Agura modum, minori conuersa per accidens. Tertius uerὰ modus est,in quo, datis tribus terminis,conficitur1yllogismus exparticulari a firmativa maiori, uniuersali affirmativa minori,particularem affirmativam direstim concludens.
ermini quidem sunt,homo,animal ubstantia ut quidam homo es substantia, ct omnis homo est animat,igi
tur quoddam animal est substantia. Vocabulum autem artis,aefamis. Et reducitur hic modus ad tertium primae figura modum,maiore pariter 2 conclusione couersa simpliciter, ac instuper praemissis transpositis. Quartus modus est,in quo, datis tribus terminis, conficitur.
I luimus ex uniuersali assirmativa maiori, ct parti,
172쪽
eulari a maliva minori, particularem a mali Adirectim concludens. Termini quidem stat, homo ,sub flumia,animat: ut omnis homo es substantia , est pii,
dam homo es animal, igitur quoddam animal est Νb
santia cabulum autem artis eis, Datisi. Et reduciatur hic modus ad tertium prima figura modum. nino re conuersa pliciter. Quintus modin est,in quo, datis tribus terminis, conficitur silo simus ex particulari negatiua maiore, or uniuersali ormatiua minore, particularem negativam direritim concludens. rmini quidem siunt, homo, auimal, lapis : ut quidam homo non est lapis, omnis autem homo est animal, igitur quoddam animal non est lapis. Vocabulum autem amris, Bocardo . Et reducitur hic modus ad primum pria
ma Rura modum, hilogisimo ad impossibile ducente.
Sextus modus ea .in quo datis tribus terminis,conficitur syllogismus ex uniuersali negatiua maiore,γ' par-ιiculari Uprmativa minore, particularem negatiuάmd rectim concludens. Termini quidem puni,homo,animal,lapis: m nullus homo est lapis: quidam autem homo est animai: igitur quoddam animal non est lapis. Vocabulum autem artis, Ferisen. Et reducitur hic madus ad quartum prima Durae modum, minorem sim- iciter conuersa. Et de modis quidem hactenus.
SEQ VI TVR tertia utra. J Huius figurae etiam omnes syllogismi imperfecti sunt, & in prima figura comprobantur . Et reducitur bis modus. J Bocardo per impossibale reducitur ad barbara, sumendo contradictoriam coaclusionis pro maiore, & colligendo contradictoriam maioris,sit hic syllogismus doctrinae caiisa in bocardo, qui dam homo non eis lapis, omnis homo est animat: ergo
173쪽
quoddam animal non est lapis . sic reducitur, omne ani males dapis, omnis homo est animat: ergo omnis homo est lapis, at prius datum fuit, quidam homo non est lapis, quo fit ut duae contradictoriae sint simul uerae , hoe non est admittendu: ergo prior syllogismus erat bonus.
De quibusdam regulis specialibus, tum quid
commune omnibus cuiuslibet figurae modis , & quid cuique fi
gurae proprium. I o i T v R post definitos modos,prater iam ἁ tis regulas, alia restant magis Jeciales nihilominus ipsis modis inseruientci, ut qua, ueluti corollaria quaeda, ex tribus expositisfiguris educta uideri possint. Quarum quidem prima est. In prioribus quatuor primam gurae modis , ct in omnibus tertia, si minor uerit negaliua inihil sequitur. Secunda, In prioribus quatuor prima figura modis, in omnibus secundasimaior uerit particularis, nihilsequitur. Tertia, In secunda fiagura oportu alterutram praemissarum esse negati m. uuarta, In tertia figura conclusiosemper erit particularis. Sane tum has,tum superiores illas regulas ALicephortu Graecus au Ior ut alia dicendirigura ta orgrauius Ur artificiosius complexul est: Commune est sen-
quit omnibuου fullogisticis modis per trα disposit insigu
ras,ut conclusio deteriorem sequatur propositionem. Est autem deterior particularis uniuersali, ct abdicativa aiente, hoc est, negatio ormatione. Atqui proprium quidem in prima gurae, est per morissaltem directos ,
maiorem Propositionem uniuersalem esse,'minoremhm r assii matriam . Secunda uero Hurae proprium est, maiorem propositionem uniuersalem esse,minorem
174쪽
T RHA C T A T v s v. 86xero dissimilis ab illa qualitatis, ct colligere conclusionem semper negatiuam. Tertia porro figurae proprium est,maiorem propositionem indisserentem esse, min rem uerὰ as mativa emper, o colligeme conclusi nem semper particularem.
ΙGi TvR post. J Proseri quasdam regulas speciases, quae trium figurarum, uelut apendices , quaedam sunt. auarum prima. J Non ualet igitur haec collectio, nullus lapis est animal, nullus homo em apis , ergo nullus homo est animal. Et in o novi tertiae. J Haec collectio ob id non est firma, omnis homo est animal , nullus homo est lapis, ergo quidam lapis est animal. Secunda . J Ob hanc regulam hic syllogismus non ualet, aliquod animal est homo,omnis equus est animal, ergo quida equus est homo. Et in omnibus secundae. J Qtrare non ualet hic syllogismus,aliquod animal non est rationale, omnis homo est rationalis, ergo aliquis homo no est animal. Tertia.JRatio huius resulae est,quia ex duabus affirmativis in secunda figura nihil sequitur necessario, ut haec est inepta collectio, omnis homo est animal, omnis equus est animal , ergo omnis equus est homo. suarta. J Haec regula docet hanc non esse, ueram collectionem, omnis homo est rationalis, omnis homo est animal, ergo omne animal est rationale. Commune est. J Omnes hae regulae ouae ad finem huius capitis sequantur, facile ex uocabulis ungularum figurarum intelliguntur.
De tribus instrumentis, quibus impersecti syllogisini ad perfectos reducuntur, bre
possunt: nempe conuersio, praemisarum tranqosisto,essylugisimus ad impossibile ducens: de his paulo altius repuere hoc loco haud inutile ferit , ne quicquam pro
175쪽
DE s Y L LO G .l C A T E c termittamr, quod ad intellectum eorum qua conferre utcμque possit. Verumenimuero quia de horum. primo, ut de conuersione, tramtu tertio sinis c ut amibitror θ a nobis est di tum,de reliquis duobus hinc ranat tractandum . CVM sint. J Proponit tria instrum eia,quibus omnes syllogismi ini persecti,ad persectos reducuntur.23 empe conversis. J Redu ctio per conuersionem uel praemissaru tras Positionem, uocatur Aristoteli reductio D stensiva
De transpositione praemissarum, & quot modis fiat. TRANSPONUNTUR praemissae. quoties amba loeum mutant,ita ut ex maiore minor, ex minore
uicissim maior sat propositio, quod aliquando quidem
contingit,alterutra,aut etiam utra1 ex isto conuersa suo sane modo idoneum reductionis inflrumentu habetur. Aliquando uero absique alicuius conuersione uerum hoc pacto haudquaquam inter instrumenta ista,ri quibus nunc loquimur, connumerari debet: quin potius aliam tum uim habe nempe per quam in omni Rura modi indireritisieri posse probantur. Quosit,ut tot mori se possint indirectim concludentre,quot siunt qui dire-ctim concludunt. Cui quidemsententia illa Iacobi Fabri Stapulensis regulasnbscribit, Ad quascunque pra- missas aliqua sequitur conclusio , eadem ad ea demquitur transpositas rid quod nunc exemplo tantum pro i
bare liceat μὴ hictyllogismus, Omne animal est Ab
stantia, ut omnis homo est animal, igitur omnis homo
176쪽
easdem eassim continuo sequitur conclusio. M O omhis homo est anima ct omne animal est Fubstan-n ria,igitur omnis homo est substantia . Quod derre in v omnibm modis necessario ita euenire etiamnum demosrari pollet, sed nunc non est hic loci.
Tran muntur praemisse. J ut fit in camestres,ctam rediicitur ad celarent. Nam maior in camelires,sit minor in ce'. larent. 2 empe per quam. J ut sit hic syllogi sinus in celaret. nullum animal est lapis,omnis homo es: aisimal ergo nullus homo est lapis. transponendo praemissas sine c6uersio ite sit hic syllogismus concludens indirectim: omnis homo est animai,nullum animal est lapis, ergo nullus homo ςst rapis . Huius nanque. J Nam in prima figura medium aliquando praedicatur in maiore, & subijcitur in minore: 1 auctor Trapeeuntius.
De syllogismo ad impossibile ducente.' , PER impossibile uero factus Onendituri iugisemiu
, quoties contradi tio ponitur conclusioneι, est assumi i ur altera sumptarum propositionum , nota pariter at o ssa, ex quibus deinde ,nempe posita est assumptai icostigitur 1 llogismus alteram ab assum,ta conclu- dens: qua quia manifene Iripa deprehenditur qui he cuius contradititoria uera perhapothesim extabat una cum assumta per eam alterutra perimenda uel nit praemii arum: Ut exempligratiasissistituουθοαφ- Um in Primo primae figurae modo , omne animal Hi jubstantia, ct omnis homo en animal, igitur omnis
. homo est substantia . Huiuι Alluimi si conclusi.
Usa uel dubitetur, vel negetur prorsus, tunc sic contrem filogisenum ad impossibile ducentem : qui--dam homo non est subnantia , omnis aueem homo est
177쪽
animal, litur quoddam animal non es sub tintras. Atqui hac quoniam mani lesbis ea, sequitur alteram praemissarum falsam quoque esse,nou minorem quidem, quoniam ct i a in altero ollogismo uera ex hupothesi
concessa fuit, ergo maiorem. Quare eius contradictoria qua erat, omnis homo est substantia, uera ea , ct haec nimirum conclusis prioris syllogismi erat, quod
rat propositum. βωde 2 ex hoc Giamisum error ebrum manisi latur, qui per c, titeram superius inter am
ris litteraW.nsitam, signi icari credentes filo sinum
conuersivum, eundem proinde illum existimare uiden'
rur eum oluismo ad impossibile ducente, cumsint ase
Ρε R impossibile. J est itaque syllogismus ducens ad impossibile, cum ex opposito cones usionis probandae cum una uera & concessa colligimus unam propositionem perspicite falsam&impossibilem, aqua opponens regreditur ad conclusionem probandam , & sic in omni syllogi se .mo ducente ad impossibile tria sint necessaria, conclusio probanda, ut omnis homo est stibilantia, oppositum coiiclusionis, ut aliquis homo non est substantia, & id quod , tanquam uerissi intim sumitur,ut omne animal est substanaia. Seruitur alteram. J via falsa conclusio non colligitur, nisi ex falsis praemisiis. Vnde ex.J Syllogismus conuet suus partim conuenit cum syllogismo ducente ad incommodum , partim differt. Conueniunt inter se, quia ambo in omnibus fixint figuris, disserunt,quia in syllogismo conuersitio damus, & fingimus syllogismum prius facti im ab opponente, sed in syllogismo ducente ad incommodum , nullus pri supponitur syllogismus factus: uel, ut ait Philoponus in syllogismo conuersitio, colligitur tam contrarium quam contradictorium alicuius propositionis: sed in syllogismo ducente ad incommodum, contradictoriuraucum,ui de Aristotelem undecimo eapite secundi libri priorums
178쪽
r R A C T A T V s v. , priorum,quo loco legendus Philoponus.
Mod praeter praedictos modos alii omnes magna ex parte asyllogisti habeantur. IN sv PER cst istud nunc , quantum quidem ad definitos modos attina, adjciendum haud ab re puto , quod quicunque modi contra pradictis 1Fugi morusermo siue leges iunt,ordinantur, omnα hi Hyllogisti habentur . Siquidem hoc pacto contingerer in ima conclusione, primum ex tribus datis terminis interda omni inesse postremo, interdum nullis hoc est, ut planius intelligatur quod distum est, ex tribus terminis , seruata eadem serma, conclusiones colligi, nunc uniuersalem affirmativam, nunc un iuersalem negativa. Atque id quidem est quemadmodu ct in prioribus anal ticis Aristoteles docet, dare terminos, in quibus omni, Ur in quibus nulli. At hoc ipsium nunc exemplis subiediis ostendamus. Constituatur itaque filogi in inprima figura, sinti termini in quibus omni, id est, ubi primus omnipostremo inest, animal, homo, equus : Gomnis homo est anima ct nullus equim est homo, igitur omnis equus est animal. Alter rursus conitituatur 1 Llogimus, sintε termini in quibus nisib,hoc est,ubi primus nulli inest postremo, animal, homo, lapis: m omnis homo est animal.nullus autem lapis est homo,igitur nudius lapis est animal. Et ut hoc iam in uniuersalibus sensum est propositionibus, ita st in particularibus ostendere licet, particularem colligendo conclusionem, si quibus id ita placet. Ex quo mani um eua
dit,huiusemodi datorum terminorum contextum inuti-
km prorsu esse, id quod est in sicunda, est tertia Agu
179쪽
ra simili ostendi potest , quanquam in tertia baud ita
omni ex parte sese habot. terum ut huismodi termis norum licitu habeatur inuentio,haec a quibusdam tradita regula est per disiunctionem: Accipiendisunt irretermini,quorum tertius ad reliquos duos se habeat, urgentu ad syecios qua sub imo continentur, ut homo, e- qum,animat: vel τοῦ extraneus hoc est, disparaim adntrunque. Vt homo,equus dapis: vel utcunqbsuperior ad illus sit,qui ct de se inuicem praedicentur, arit conuertibiliter,aiu non. Conuertibibteriquidem ut homo, risi Iesebstantia. Non conuertibiliter Merὸ, Vt homo, ani
. Insuper O istud . JDocet hoc capite Caesarius omneς colligendi modos, praeter praedictos esse reijciendos & iiicbllectiles . Aurue id.J Locus est apud Aristotelem qua
to capite primi libri priorum. Dantur termini, in quibus moi,quando cto duabus propolitionibus simul ueris, conci alio colli itur uniuersalis assirniatiua uera,& dilatur terni ini in quibus nulli,quando in eadem forma argumentan di,ex duabus propositionibus ii eris, insertur uniuersalis, egatiua uera quocirca duo contraria essent simul uera:ut exempli gratia in quatuor prioribus modis primae figuret, maiore uniuersali affirmativa, minore uniuersali negatisaia, nihil colligitur necestario ratio Aristotelis est, quia dantur c ut.uulgu loquimur o terna ini in quibus omni &quibus nulli, hoc est,idem extremum omni subiecto uere inesset,& ab eodem uerὸ remoueretur, termini in quibus omni,animal,homo, equus, colligendo, omnis homo est animal, nullus equus est homo : ergo omnis equus est Onimal,termini in quibus nulli,animal,homo, lapis, sic colligendo,omnis homo est animal, nullus lapis est homo: ergo nullus lapis est animal.Innumerae huiusmodi exempla sunt apud A istotele quarto, quinto, sexto capitibus primi libri priorum. s Danquam in tertia. J In tertia *- gura concluden do uniuersaliter, hon dantur termini ,
180쪽
m . 8st In quibus omni uel nulli,qui a id nunquam continoi t. nisi ouado erratur in ὀispositione maioris uel minoris propolitionis.In tertia autem figura, Mndo concludimus tiniue alite est error in conclusione, non in antecedentee Inseeunda. J In secunda figura dantur termini,in quibus, omni & quibus nulli. si maior sit particularis, inqui bus omm,ut ammat,hQm', quys, uiriuod animal est equus; nullax homo est equus,erg0 omni sili'N0ςis animal. termini a quibus, nulli equut,anima iapi ',aliquod animal est. equus,nullus lapis init equus,er o nullu* lapis est animal.
rationis speciebiu tractandi m hic esst id quod initio hu traritim ita polliciti his stri man de Enthmen 'edice una ,. Ent me a . quemadmodum y ab.- Motele sesiuitur 9 ex icoti-ιπι ignis imperfrictius 'gi laus Ex icotibus qui- 'dem,hoc est,ex consentaneis , probabilibu3:ώwia enim GraeceZrater alia, constentaneum quoquesignificat Larinis 2 probabile. Cuiusmodi illud ef8 Diligere quem que amantem β:σ item idud, Omn m matrem diligere prolem. Exsignis autem 4 eii , ex nece a riys cst probabilibus, ut e i, Si quid cuilibet rei ad rumjῖerit, totam maius e cietur. Definitur oesic, Enthymema est oratio,in qκa non omnibus positis pro
molynom gnata instrtur conclusio. Itaque in Enhymemate altera semper dee It propositio, uel propter
breuitatemvelpropter notitiampraetermissa, qua tammen mente interim eius, qui ratiocinatur, concertu 2
qui omne animalest Abstantia, igitur omnis holoe substantia. Vnde is truncatus 1llogismus a qui us άicitur . Minc a Iuvienale 0rico poeta dicitum eg