장음표시 사용
211쪽
riter es dignitate, ex Seuerino Tonis acris hauddu hie iudici' uiro, paulo altius repetere libet priusinuam in titutum tramium aggrediamur. Talia Cinquit illeὰ audia sunt ea, quae mathematica dicuntur , risi his careat diligens ueritatis inquisitor , uerrum inum
inuenire non possit. Quinimmo sine hac ueritatis specis latione nulli rebe sapiendum est. Troinde qui hac spernit, id est, has semitin sapientia negligit, ei denuntio non redie philosephadum. Siquidem si opbia amor
sapientia en, quam certe in his I fernendis, ante iam aliquis contem erit. Hac ille. Quare cum haec sufdia missime spernenda sint, nec uia etiam qua ad ista pergitur,neg eda erat. Hac igitur ratione persuasius,
cum in caeteras Dialectica paraci tractatim certos, atque hos quidem introductorios, parare instituerim, i rhanc quoque partem, hoc est, de Demonstratione tra
Caesarius in hac eleganti praelatione insectitur PetruHispanu,qui etsi aliquot tractatus de arte dialectica scriptos reliquit, nullam tamen mentionem demonstrationis fecit,quae inter omnes argumentationes, necessaria, utilis, ac nobilis est. Continet enim uerum solidumque iudicium, quae argumenta inuenta examinamus, an quae
stioni propositae, confirmandae, uel refellendae conueniant. Huius artificium Aristoteles duobus libris res lutoriis acute,& eleganter pertractauit. Ac per hoc omniumJPrima ratio cur Petrus Hispanus de demonstratio ne scribere debuerit, tu sumitur a iudicio eorum, qui ' Petri Hispani studiosi filerunt. Maxime quod pueri. J Secunda ratio, haec pars Dialecticae elementa tradit,quibus in disciplinis mathematicis maxime utimur , exi quibus solis, ueret demonstrationes petendae sunt. Sed ego iam d. rationem subuertit, cur uir ille de demonstratione nihil
212쪽
T R A C T A Τ V S VII. Iosi scripserit, nimirum quod haec pars cauillis,& gryphis, sol phisticis accommodata non suerit . quidem studia J. Excurrit obiter in laudem disciplinarum mathematica-
De quadam alia Dialecticae diuisione , ut per quam tria potissima philosophia instrumenta. colligantur,quae sunt demonstratio, definitio,& diuisio.
Qv EMADMODv M autem Dialectica in duas breuissime parto diuidatur,muemendi unam, alteram iudicandisuperius a nobis expositum est:restat nunc cuius sir ima res iam nos admonet ut ab eodem repetentes princiyis,aliam cuius diuisionem aggrediamur,quare tripartita eius uis sive 'cultas esse dignoscatur: qua tamen secunda diuisio priore destituta else , Ut non de ba,ita non Poteu. Diuisio autem hinc patet. Nam cum
Dialectica ex M.Ciceronis sententia diligens dissereudi ratio sit, qui fieri potest,ut non etiam ratio sit tum definiendi, tum diuidendi,tum colligend 'Id quod de des-niendi 'cultate idem Cicero locupletissime praecipit pri mo osciorum libro his uerbis, omnis enim cinquit 9 qua a ratione βριριtur de aliqua re institutio, debet a
desinitione procisici, ut intelligatur quid sit de quo di stuletur, Haud secus ct de diuisione sentiendum est, quando nec sine ipsa disputatio legitime procedere ρο-
to: quippe qua viam ad issam desinitionem non tam parare , quam Verire videatur, ut sequenti traflatu conuementi exemplo ostendemus . Maxιme vero ad hanc Usam artem fertinere probatur colligendi 'cul- ιμ ex eo, quod quicquid in dilutationem assertur,
213쪽
ta DEMONsTRATIONAeollimone tandem 'aliqua consumatur , persicituri, id bsecundum triplicem diuersitatem,quemadmodumor supra annotatum est.Nam aut ex propriys est veris ac necessari's huismodi collecti tirocediti , Demonstratio Vpellatur,aut ex communibus a maxime
probabilibus, ct Tialectica peculiari nomine dicisum, aut ex captiosis ct plane 'lsis, ct Aphistica,id est, cauillatoria perhibetur,sed qua tamen abiectissima,deste Ctissimai totius Logica pars est, ut qua magis deceptionem eius, cum quo diffutatio desumpta est, moliatur, quam rei in disputationepropositaprobationem Ita ut hialectica,qua est disserendi peritia,tum de definitione tum d e diuisione,rumde collestione quoque trafiat:qμε quidem sic ut debet fit cum ratione, Syllogimus Gr
ce dicitur oλλογίζειν Grace,ratiocinari Latine interpretatur,hoc est,cum ratione colligere aliquid. I iduarenim uerbum iesum compositum esse expropositione συν, qua cum significat, ct in compositione i-damfacit,quod con inseparabilis prapositio apud Lati
nos, ex nomine λεγος, quod prater alia multa rati
nem quoque significat, rade ct ars ipsi a ueteribus Peripateticis Logica postea appellata est,quam antea crStoici,u Flato Dialasticam appellauerunt,m qui angustius de ea tractauerint,quam Peripatetic via Taetio id memoria proditum est. Logica igitur quasi rationalisscientia dicta est non quidem, ut barbari nomini ιm interpretantur ut aliastre omnia 9 in isntis me ordissimei Gymologia ad hoc addum aliqua: sed ex Gracorum potius consuetudine, qui arici ct disci
ηα possumis ab aliquo deductis nominibus significari
214쪽
T R A C T A T v s VII. IosMoluerunt, or his quidem foemininigeneris,subintelle-ED ni fallor artis nomine, ruod Graece dicitur, quod utiquestieminini generis nomen e i, ut quo d huic responder apud nos ara .
uemadmodum . J Prosert aliam dialecticae diuisionem . nam una eademque res diuersis rationibus, uari, modis diuidi potest,quemadmodiim quantitas diuiditur in continuam & discretam: praeterea quaedam habet positionem in continuo quaedam noli. Priore destituta. J Ratio huius est,quia finitio,divisio,ratiocinatio inuentionem & iudicium tauquam partes priores praesupponunt.Qsisierip . seli. J Eit enim dialectica ars finiendi,diuidendi, & argumentandi,in quibus tribus tota uis dialecticae sita est.-xime uero . J Docet a triplici syllogismo , demonstrativo, dialectico, sophistico,aliud ex alio colligere maxime proprium esse dialecticae. am ex proprjs. J Demonstratio .n, ex principijs proprijs ueris & necessarijs coflatur. Aureae communibus. J Id Aristoteles octauo capite primi libri posteriorum,& undecimo capite primi libri elenchorum,&initio primi libri rethori eoru ad Theodecten, cuius haec sunt uerba, ρητορικη ἔςιν ἀντίρροφος τη διαλεκτικῆ. ωὐφοτερου γαρ περὶ τοιώτων τίνων εἰσιο, ἄκοινα τροπον τίνα, ἀπαντων .m γνωρἱ ιν, ηπι ουὶδεμιῆς επις iμης αφορισμενης. Dialectica. J Proseri tripartita alia diuisione,dialectica.n. finitione,diuisione, ratiocinatione utitur.Vnde edi. J Huc locum in praeludiis primi tractatus planum fecimus.
Quo pacto inter se duae Dialecticae diuisitones co
ueniant,aut altera alteram contineat.' VIDENDvM nunc etiam,ha duae diuisioncs, quanam se attingant cognatione. Nam cum aliquid desinitione explicare uolumus, genere in primis opus est tum
or disserenti's, quibus id quod definiendum est, ab altys
amnibus distinguatur. mas nisiprius cum e se genere iunxerimus Paud quaquam definitio fem constituere
215쪽
bE DEMONsTRA TIO Nil poterisivi. Inuentio igitur necesaria est si definitis persci debeat. Similiter autem cum quid diuidere in animo en,ea omnia prius inuenire oportebit,quibus diuisio Wspersiciatur. Hac autem sunt tum disserentiata primis,tum accidentia nonnunquam,maxιme uero
inseparabilia 2 propria. Iam uero si inuentio absit, nec collectio unquὰ ualebiti id quod in superioribu pausi fatim explicauimus. Sed his omnibus nisi iudicium accesserit, mura haud dubie aut definire quicquam,au i diuidere,aut colligere tentabimu3. Ergo an redie definitam quid sit aut diuisium,aut colletitum, iudicatio perpendit examinati. Gosit,ut prior Logica diuisita secundam quasi continere uideatur,quia neque existere quicquam siue inuentione, nes internosci prater tuarium potest. Sed nunc propositum exequamur. 2 primum quidsit 'Demon iratio dicamus.
V I D E N D v hi nune . J Quemadmodum cum una rei plures recipit finitiones, illae inter se conciliadae sunt:itavria cum eademq; res plures recipit diuisiones, uidendum est quomodo illae inter se contieniant, id quod Caesarius hoc capite docet. am cum . J Finitio praesupponit inuentione na,id a partibus finitionis docet,qui enim aliquid is niturus eis,genus de differentiam inueniat oportet Si li er autem . J Diuisio praesupponit inuentione ita, id etia ab his docet ex quibus diuisio collat. Iam uero. 4 Argumetatio sine inuentione eorum ex quibus conflatur, nulla coasci pote it. Sed bis J Iudicium commune eli finitioni, diuisioni,de collectioni.
De Demonstratione quid sit, tum etiam quid sit Scire. DῆMoNs TR Ario igitur ab Aristotele desinitur,
216쪽
Y R A c 'r A T v s vrr. Io aticu scientia comparatur, partituri quem proinde syllogisimum e fristotelo Graeco uerbo ἐπι ςημονικου appellat:quod uerbum apud nos interpretari potes scientialis, si ungua usin serat, ιμο του het a u , hoc est, aftendo d flexum. eodem praeterea Scire quoque de
itur,rem per causam cognoscere, propter quam res
est, quatenus videlicet illius en causa, s nec est possibile hoc aliter se habere. sane cum multis alioqui modis scire dicatur, latim ct pressius, lanim quirim qua litemcunqylrestim uerὸ eo duntaxat modo,quo nunc definitum est Quo quidem modosire is dicitur,qui de MLiratione aliquid cognscit, Demonstratione inquam,
hoc est, per styllogismum demonstrativum, qui idcirco scire fiscit , quod ex his sit coη itotus propositionibus,
quae prima ct immediata, tum notior ,ρrioresque μηclusiontes habentur,ac eius insuper causaesim.
DEMONsTRAT io igitur . J Locus est apud Arl- sotelem secundo capite primi, libri posteriorum. Haec nitio per causam finalem assignatur , finis enim demoniirationis est animo scientiam ingenerare. syllogismus gehus est finitionis, faciens scire differentiam , iquae separat demonstrationem a syllogismo dialectico & sophistico.
demonstr tio est secundat tum instrumentum,quo acquirrimus scientiam, intellectus uero primarium.Aυ eodem. Jstire, hoc loco strictim admodum stimitur,pro ea cognitione,quam ex ueris, primis, immediatis, causisq; conclusionis liaurimus,quo modo dictum est ab Aristotele initio primi libri de phylico auditu, tunc arbitramur usuu quodque scire,cum causas primas, principiaque prima uia que ad elementa cognoscimus: qui igitur aliquid scit per effecta uel causas remotas, est igitur huius finitionis sensus scire, est firmiter alicui conclusioni assentire propter probationem praemisi rum,quae causam iteritatis conclu
217쪽
n E D E M o N s T R A T Io N Esionis continent,ut hanς conclusionem scimus,homo re. spirat,per hanc propositionein homo habet pulmonem. Demonstratione inquam . J Hinc colligitur secunda finitio demonstrationis,quae datur per caulam materialem.D monliratiis est syllogismus constans, propositionibus primis, ueris, immediatis, notioribus, & causam conclusionis contineuribus.
praenoscere aliquid . A T ueroprii quam aliquid demonstrare contingat,praescire aliqua oportet,nempe principia quae uocautur, stsigniscata eorum,qua ad demoniiratione u-muntur: ut exempli gratia,clim a Geometra definitur Punnius,cuim nulla pars est,tumpraescire oportet,quid
partis nominesigniscetur. Sic ρο in adi*θs,quid lapidas,quid intritum, quid materici siti nosse debet is, qui adificandi artem disiere uult. Atque hoc ipsium pro 'sto est,quod Aristoteire in principio operis depo ierio
rom anablicis his verbis proponit, Omnis do trina, omnis disicipiis a intellestiua, ex praexistente sit c gnitione . Id quod cum albs omnibus artibus perstici-ruritum in his praecipue,quarum alia sermocinales,alia peculiari nomine disiciplina Vpellantur. In quibus omnibus pranscere nccesse est,quid nomine eius, quod ad MemqnstrationemAmitur,intelligatur, significeturi: tum ipsaprincipia, ut ex quibus rancis a demonstra tur uim per hoc etiam scentia habetur solum.
At uevo . J Prius quam demonstremus propria passionem de subiecto,necesse est praecognoscere principia, gemus subiectum,& propriam passionem,qua de re Aristoteles disputat primo capite primi libri posteriorum. Omnis doctrina. J Ostensurus Aristoteles omnem demonstratio
218쪽
T R A C T A T V s VII. Iosnem esse ex praeexistente cognitionem, hoc utitur syllogismo.omnis doctrina & disciplina intellectiva sit ex prae existente cognitione, omnis demonstratio est disciplina intellectiva,ergo omnis demonstratio fit ex praeexistente cognitione intellectiva, inquit, ut omnis doctrina quae per syllogismum, enthymema, exemplum, inducti unem fit, vel intellectiva inquit, ad disserentiam sensitivae doctrinae quae non si ex priore cognitione. Et h c est facilis interpretetatio illius primi pronuntiati,apud Aristotelem primo capite primi libri posteriorum.
quod est,& quid sit. Ex his igitur qua dictasunt patet duobus modis
Fontingere,ut aliqua praenoscamus,tum quod sunt,rum quidsint. Vi qu renti propter quid a magnete 'rrum trahatur, pranscendum utis evrrum a magnete
trahi. Id ubi iam per fecitum qui iam habu ciscit
tur deinde propter quid ita eveniat. Similiter quarens aliquis,quid motus,uel quid tempm sit,exploratum Gis habere debet,utrumq, esse ex motum, ct tempus . In quibus uero sciscitantur adhuc,sint necne atiqua ue bi gratia,an sit prouidentia: in his necesse est pranoscere quid uocabulo istis indicetur. Atqui contra euenit, ut matur quidem quid uocabulo sue nomine signisi - cetur, sed nescitur an β:ut qua sit S lla aut Hippocentauri appellatio, nemo est qui non 'at . seu ucro. et sent,incertum sertassis compluribus adhuc. Sane non
idem putandum est esse quid nominis, di quid reι : quivimmo longo hac ct insigni inter se interstitio dispenitur disserunti . Significatum nanque uocis cui que omnium etiam imperitissimis s uulgo stre perspectum
est . QVid tamensit id quod uoce una qualiba 3 im
219쪽
Ex Vt sacilius hoc caput assequantur iuniores,duo praeuiae cognitionis gratia dicenda sent, quid si praecognitio & quot uplex . Praecognitio est ante de monti rationem requisita cognitio ea est duplex,quia est,
di quid est . praecognitio, quia est, dicitur qua principia uera esse co3itolaimus, quid est , dicitur qua quid quodque uocabul uni in demonstratione sumptum signiscet, scimus praecognitio, quia est principiis, quid est propriae passioni, utraque generi subiecto tribuitur. auctor Aristoteles primo capite primi libri posteriorum. x idi. J Huius causa est occulta & nemini mortalium nota, ut docet Alexander Aphrodisieus initio Problematu, uidendus est Plinius libro trigesimo luinto, capite decimo
Quid sit propositio immediata,& quod i i
duplex si demonstratio. N I A M autem den=Uratio mugiseius est, ni sit ex propositiombus primis erimmediatis,miata eii de huiusinodi propositionibus. quaenamsint,paulo alrius repetere opera'rectum est. Itaque dicimus ex Ari-
sotele ct Themistio , quod Propositis immediata est, re prima ctsiumma dicitur. Prima quidem ut qua non si alia prior: Gmma uero M qqa Eo est superior alia. Immeriata igitur dicta est,ut quae alia demonstratione cosirmari non possit. Quost,ut huiusimodi propositioneου prima etiai principia avelletur. Sed de his mox plura sivo loco .cium igitur Silogismus per primas cor mediatas rei causaου, hac demonstratio propter quid dicitur cum vero Per causis pride sed no immediatis aut per Prima quide es immediatasiano quae causae rei sum,huiusmodi demostratio vocatur,quia en. ne pri
220쪽
τ R A C T A T v s VII. Io ma re immediata causa est, quae assestioniquae quide de re quapia demonstrata proponitur,aequatur,alfi cum a conuertitur, ut cum per de ιtionem rei pubie Iapropria ei inesse a festio demonstratur. Frima uero re
m' immediata causa est,quae diffusior so magis amyla,2 qua in his praecipue scientiys locum babat, qua
subalternata dicuntur, ut in perstestiua , qua Geometria subaltern a ea Ergo quicunque probat arboros,fugos non istrare, quia pulmo hu desit, is scire dicitur prUter quid, quod phimo proxima ct immediata ratio eausa sit irationis. Qui uerὸ idem ficit per hoc quod non siunt animalia iic iam scire illud dicitur,
quia ea. Nam haec probatio non de proximosed dι longinquo commeat. Ita. M acharsis,ckmpercontasti cuipiam,quare Scythia tibicines non efficiat, respondisset, quia Sollia vitem non ferret, causam reddidit remqtismam. Nam stroxima huimicauita erat,quod S0 hae temulenti non fierent causa uim huius, quιa temaum non haberent: huius denique, quia uites essent ii
doniam autetis. J Propositio immediata dicitur , quae nullo indiget termino medio,ad ostendendum praedicatum subiecto melle, ut omnis figura plana tribus reictis lineis comprehensa habet tres angulos aequales duobus rectis, principia tamen possunt probari inductione, sensu , assuetudine. De monil ratio pνopter quid di citur,quae ostendit catissam cur res sint, & progreditur a causa immediata ad effectu, ut omne animal raraonis particeps est risus capax , Omnis homo est animal rationis par iceps, ergo omni, homo est risus capax . Cum uerοJ Dicta est demonstratio, tuta eis, eo quod praemissae con 'elusionem esse, sed non cur ita sit, ostendant.Haec fit duo . busus negata