장음표시 사용
241쪽
ERoo duplicem esse definitionem, tam ex qua dictisunt, a ιctore Seuerinυ Bosrio,quam ex Aurelio e Euctino,uel potius alio quopiam, qui aiam
eAugustino ipso uetustior βιit cur Laur. Vastasentire niduur colligere licet. Alia nang dialectica est,alia
rhetorica: dialectica quidem est, qua communi tam rum designatur nomine, ct desinitio appellatur: rhuorica uero,qua alio nomine,descriptio dicitur,qualis e est, qua paulo puperius a nobis ex Boetio definita est. Inter Utranssi porro hoc inter esse ex eodem Toetio animaduertimus, quod haec quae oratoris m apta est, non eriam philosophis perinde conuenit, quae tamen philosophorum stropria est, ea conuenire poteH or oratoribus . Omnia nanque cinquit illeὰ quae philosophorum sunt, orator in dicendo recte usiurpare atque his uti potest . t co traphilosophus in Aifutationibus si is,
qua oratorum propria sunt, cunctastre contemnit. que enim adiungit aliquando signum, neque quod credibile est,aut probabile solam, sed quod necessarium omnino βιerit. Sed de harum utriusque siue disserentiis mite speciebus, tam Propri s quam communibus .deincepi ex ordine dicere haud alienum ferit., Ergo dupliaem J Duas sormas sinitionis hoc loco co nituit, Dialecticam & Rhetoricam. Atiana lue J Dial ctica finitio est exacta finitio genere & differentia constans, ut Arist.iij. cap. vl.Topicorum docet. Maetorica ue- το. J Finitio. Rhetorica per aecidentia rem declarat, ut hec respectu hominis, animal sagax, prouidum multinplex, memor acutum plenum orationis & consili . . .
242쪽
'De triplici Dialecticae definitonis forma, ex Cicerone, tum quemadmodum alia ab alia distet. E I vs igitur desinitionis qua Dialestica dii est, tres a M. Cicerone disserentiae ponuntur, siue frma principales. Ex his una quidem est, qua substantialis
uicitur: altera uero, quam idem a partium enumeratione appellat : tertia qua a nota iucitur. Porro eam,
qua sub tantialis dicitur, ct philosophorum maxιme propria ea, Aristotelas ylenam atq; per eritim consistere ait ex genere en disserentiis, ut cum homo desinitur,
animal rationale mortale. A Lartium uero enumera'. tione definitio est,cum enumeratis omnibus totius alicuim partibus, id quod totu est, cognoscitur quid sit. quide definitione poena qua legibus sancitas,definitur
hoc modo:Poena est,quae uno ex octo modissit nempe aut damm,aut uinculis, aut uerberibuue,aut talione, aut μgnominia,aut exilio,aut struitute,aut morte. Eadem
quoqy risinitione ei mundus a Cleomede in libro de muri 'do ita definitur, Adudus est,inquit,ex caelo terrai,vecnon ex naturis,quae intra haec cocluduntur,constitutio. 'de est admonendus hic en diligens testor,non es necesse ubi quodammodo partium infinitas quadam est. uniuersa in ipsa partium enumeratione concludere,
in definitione mundi iam ' Di. Tali item usus socero cum eum definit,qui non liber es, o cinquit est, qui nessi sensu, ines uindi nes testamento talis est . Etenim hae partes sunt danda libertatis. Nec moueat quempia,quod per hanc definitionem quid sit no liber, constitutum est,non quidsit: quado peraque definitione
243쪽
epim est, cum ostendere uolumus, quid non sit quidipiam, quam quid sit. Porro a nota, ut Cicero, e a Gymologia, ut Aristotelu , definitio dicitur, cum uis uerbi, qua in compositionesita est,remsuam cla qua dam discretione designat, ut in primo Cice- .ro, quidsit fidos, hoc modo definit. Fides es , inquit, quia fiat quod dictum est. Tribus igitur 'sitis, ueluti principalium definitionum firmulis ,sela prima, quas Uantialis est, Ura toto dicitur, uere definitio nuncupatur,alia duae nominis tantum honore. Eliu igitur. J Tres sermas finitionis Dialecticae subiicit, substantialem a partium enumeratione, & a nota. Ex genere ct differens s J Genus enim,& disterentia sunt sim. Pliciter notiora, & priora qualia esse debent, ex quibus finitio constat. Qua quidem.J Haec octo genera poenarum Vlpianus commemorat,in l. si quis sorte. g. finali .de poenis . Porr. a nota.J Hanc tertiam speciem finitionis uulgo a nominis interpretatione uocant. Videndus est Ro-dulphus agricola. lib. j. cap. xij. Tali item.J Hos tres modos Boetius in commentariis ad Topica Ciceronis explicat. Censu liberi fiebant, quorum nomina consensu domini, in sensum reserebantur, & seruitutis uinculo liberabantur. Vindicta uirga erat, quam Praetor manumittedi serui capiti imponens,eundem in libertatem uindicabat, asserens, aio te liberum. Is testamento liber fiebat, cui atellatore liber tas relicta erat.
Quae & quot sint in summa definitionum, siue differentiae, siue species , tam philosophis
quam oratoribus,necnon & Poetis
I N summa autem i in dem itionis , siue diis ren
tia, siue specios numero quindecim ex Boetio colliguntur,quarum tamen bonam partem ex AurelioAugu/. stiuo
244쪽
sim in eo, quem de Tiri tisa sir sit libesto, si tamen
a Zorem fistilus non mentitur,doetivi colligisse uideri potest, quas ct hic nunc per ordinem recensere collibitum est. Ex his igitur prima quidem a Graecis ἰ σι ι diciti est,a Latinis uero substantialis, me essentialis a ppellari potest ut qua substantiam essentiamue rei cuiuselibreproprie demonstra qua ct Philosephiproinde xime utuntum. lusenodi est hac hominis definiti an mal rationale mortale risus cst disciplina capax. Haec enim per steries ct differentio descendens,ad propria
radem nenit.Secunda uero qua a notione Latine,G
ce πιο κατικη dicitur. Hac rem non per se, aliam, per actum potius explicat:ut homo est quod rationali conceptione ct exercitio cunctis praesi animantibin:
Hic quidem non quid homo sit, dictu est,sed quid agat, ais ita quod i quasi signo in notitiam deuocatur. Temria,qua a qualitate nomen accepit Graece ποιο uidim,
qua quale quippia sit inedispolim,quam quid sicut homo est qui ingenio ualet,artibus posset, bonumssi ac malum discemit.Hic enim non quid homosit ed qualis sit designatus est.QOrta tamen est,qua a Graecis υπογρα- Latinis deseriptiua, a Cicerone uero descriptio a pestatur ut luxuri is est,qui uictus non necessariν ,sed sumptu appetens es,deliqs affluens,ct ad libidinem procliuis.Quinta ueri est,qua Graece κατα Lat ne ad uerbu dicitur.Hac uocem illam,de qua quaeritur, alio stermone designat, ct quodammodo quid sit declaras,ut conticescere est tacere.Qua etia definitione Deus tum ab Aristotele,tum a Cicerone sedas argumenti donitur . Sexta, qha cyraco , Latinis per
245쪽
differentiam dicit cum quaeritur,quid intert rannum inter sit,uters adiecta disserentia ,si,d finitur hoc pacto,Rex s. qui pietate cteroasuos utitum: Tyrannis autem,qui insuosseuit, ct trudelitatem exercet. Hinc ct illud apud Terentium in EAdelphis,hoc pater ac dominus interest. Septima est,qu4 μεταφορα,, id est per translatione dicitur, ut adolescentia Usos atatis,senectin aetatis occasus Ite caput arx corporis. Octaua uero est,qua κατ- ἀφαιρεσιν τοῦΠναντιου,id est,pcIriuantia eim contrar' quod definitur,dicitur:m bonu est,quod malum non enfimauidemgenere definitionis uti licet,cum notum es alterum contrarium. Hac est Horatim epistola prima ad. Mecaenatem usu est,cum ait. urtin est uitium fugere, . M sapietia prima Stultitia caruisse. Nona est quae καταυποτυπωσιν,id est,per quanda instrmationem dicitur, i us Aeneas Uflim Veneris re Anchisae. Porro hac in indiuiduis,qua Graece ατωμα diculur,versatursemper. Desideratur praeterea ct in nominibus, qua sunt,hoc est,aequivoca,ut est Aiax Oilem, ct Telamo-nim. Ergo quoties unum aliquem definire uoluminia genere,a corpore,a'ctis,a dictis,ab animo boc generea nitionis utimur.Decima deinde sterici est, qua dicitur ώς τυπος, hoc est, ut secundumsiguram dicam, uel exempli causa. Cuissimodi definitio est, ut si quaeratur,. quid est animai,ct respondeatur,ut homo. Qua poteθη usu est cu dixit,ήjia , id est,substantia est,ut homo.Vndecima,qua κατα ενδειαν πληρου ς
ἐκ του ομογενουι, id est,per indulgentia pleni ex eodem fonere H ur,uinqua: itur,quid sit quadrant, ct re
246쪽
aeatum,cui doriri deestinias sit.Duodecima,qua ἀπανων dieitur,id est, per Ladem,ut apud Ciceronem pro Cluentio,Lex o mens,ct animus, ct consilium, edisciplina ciuitatis. Vualis etiam ea est,qua ab Aristoreis philosephia definitur,ars artium scientia scientiarum. Tertiadecima est,quae λωατα λαλογίαν , id est,suxta proportionem dicitur, ut cum maioru rei nomia ne mimor designatur: ut edictum Ut lex annua, ct homo minρr mundus. Quartadecima uero, qua
ος es , id est,ad aliquid destur,ut pater est, cuisiuis ekὶ intadecima demut a vinum, id est, causalis dicitur, ut qua causam rei de qua quaeritur, reddat, Vt dici est latio solis super terram.Similis huic ct illa est apud Ovidium, Res est liciti plena timoris amor. cit enim amorire causa plerunque est,m quis nimis selicite, anxias alteri timeat.
Insummam. J Istas quindecim speetes sinitionis Trais peZuntius ad quatuor genera reducit , ad finitionem sibilantialem, descriptionem, partitionem , & per diuisi nemrcaetera enim genera finiendi aut leuiora sunt, quam ut finitiones appellari debeant: aut ad haec quatuor faci-Jc reducuntur. Cuiusnodi haee est. J Hanc hominis finiti nem Aristo. refellit ij, cap. vj. lib. Topicorum. Est enim vopicum elementum , finitionem esse euertendam, si in ea Proprium ponatur. Cuius ratio est, quia proprio Iublato, oratio quq restat plena est finitio, quocirca fatendum est finitionem hominis hic adductam, non esse ple-nὸ philosophicam. Quarta autem. J De hac specie dissorit Aristo. toto libro v. Topicorum . Tyrannus autem. 'rannus olim honoris uocabulum erat, nam Tyrannum dominum ac fortem uocabant. Unde est illud, Pars mihi paeis erit dextram tetigisse tyranni.
sed postquam ui & libidine dominari coeperunt, in inui
247쪽
DE n Ap IN. ET DIVrs rdiam nomen abijt,quid inter regem & Tyrannum inter
st,pulchrE Xenophon libro quarto ἀπομνημονε λατων, docet.βασιλειαν-Mυ τυραννι μευ μφοτέρας η ἀοῦτο-αι, διαρο ειδε αλληλων ἐν μim, τῆν με,
ἐκόντωνσαν θρύπων, - κατα νομως των βασιλειαν ηγῶτο. την δἐ ἀκόντων τε κατα νομους , λλ' Oπως ο αρχὼν βέλοιτο , τυραννιδδα. Hoc est,regnum autem & tyrannidem, principatum utrunque esse arbitrabatur, sed inter eos multum putabat interesse . illum enim qui uolentibus & non repugnantibus hominibus,ac secundum leges ei uitatum imperat principatum, regnuputabat,qui uero inuitis & non secundum leges, ad principum uoluntatem ageretur tyrannidem. Quibus uerbis
Xenophon indicat, regem esse, qui uolentibus homini bus , & secundum leges ciuitatis imperat. tyrannum autem qui inuitis & contra leges. Septima est. J Haec forma finitionis est finitio hoc est , abusive . omnis enim finitio debet constare ex notioribus & pri ribus , ut Aristoteles tertio capite sexti libri Topicorum
docet.at omnis metaphora est obscura, eodem teste, secu o capite sexti libri Topicorum. Item eaput. J Ut enim α- οπολις,hoc est,arx propugnaculu est fortissimum ciuitatis:sic caput nobilissima pars hominis. est mens.J Naut Aristoteles primo rhetoricorum, ἐν ις νομις. ες ι σω- τ' Ιἀ της πολεως. In legibus salus ciuitatis posita est uemadmodum corpus hominis maximὸ mente & an, mo continetur: ita ciuitas legibus.
Ex quot constet,& a quibus sumatur ea definitio, quae sebstantialis dicitur. - SANE desinitio ilia, qua philosophis magu peculia-
is ea, cum ex genere est differenti's constituatur praxipue inferim tamen sumitur aut a materia, aut a Lye cie e frma, aut a subiecto,aut asine. A materia quidem,m si tuam definias ex aere,uel alia qualibre ma
teri qua Mim uel illius rei restra; datam. Afr
248쪽
masiues'ecie, ut si quis definiat iram,quod ulaim .
di ciliditas,qua ea em a materia definitur esse,ebullirti anguinis circa cor. Asubiecto,ut cum dicit quilla
Astrologia est ars,qua circa coelestia corpora uersatur. ne uero, ut quem consequitur,ut medicina ea ars in humano corpore sanitatis effectrix. ne desinitio. J Finitio exacta & philosephica praecipue inquit, genere & disserentia constat. Nam cum penuria uerarum differentiarum laboremus, interdum propriis uel accidentibus utimur. Interim tamen Varius hie finiendi modus est apud Aristotelem, primo capite primi libri, de anima: nec tamen ea finitio quae per sommam tantum, ut ea quae per materiam tantum assigna tur , plena est, sed ea quae ex materia & forma simul c5- ponitur. auctor Aristoteles loco citato . Caeterum se difficilis hoc loco emergit quaestio , si eiusdem rei uarius est finiendi modus, ergo eiusdem rei plures erunt finitio ines. quod tamen fieri non posse Aristoteles tertiocapi.te sextilibrἱ Topiςorum hac ratione docet . finitio expli' cat rei essentiam , unius autem rei una est essentia, ergo unius rei una est finitio . nodus hic satis implicatus sic dissolui potest, eiusdem rei plures possunt esse finitiones eaedem & recurrentes inter se,diuersae autem &non consentientes minime.
De uirtute definitionis,tum & de eius uith s. : A N T A omnia autem es qua sit uistin desinitionis dicendum. Sane hac est,ut de nitissuo ex altera parte desinitio restondeat. Hanc Rodulphus Agricola legem definitionis uocat,eami huismodi esse dicit, ut nequeptara compleritatur,quam lysium definitum, neque pauriora ,sd de quocumque unum dicitur, ct alterum dicatur. Huic porro aliam idem adiungit,ut quidsit res, hoc est dubstantiam rei explica. . Frater has deinde.
249쪽
BA Dx t I AT I s. . uas,tertiam quoque adi cit,ut sit aperta,hoc est,neque ambiguis nominibvi, neque obscuri aut ex Ionginquo trastatis constet. Sunt realia ad hane rem ab eodem post a leges, quas hic breuitatissurio praetereo. Expradidiis igitur 9 qua sint uitia definitionis,ficile est intelligere.Sunt autem duo praecipua,primum,ne quid abo det:alterum,ne quid deficiat. Et distionum quidem abu, dantia rei'cit desidium:dictus uero dictionum, abudantiam rei. Atque ex utroque minus apta de me'.Sed hac nunc exemplis ostendamus er abundan
tiam igitur definitio sit si hominem ita defini', Homo ei ubItantia animata sensibilis. En hac quidem de
nitis,declaratio quadam hominis. Nam hac omnia,homo eis. Herum si conuertas,non restondebit. Per dest-ctum uero,ut si quis definiat cupiditatem hoc modo, piditas est aliena appetendi desiderium Sed ne haec quadem ex aquo re stondet rei definita,propterea quod minus coprehensum ea est,quam res nominis postulabat. Nam non sola cupiditas auaritia est, imo praeter auaritiamquae habendi proprie cupiditas dicitur, ' insupertum dominandi,tum ulciscendi cupiditas.wotest or ten
tium his duobus uitium adjci, quoties 'licet Diram quippiam desinitio dicit,hoc pacto, piBia est pecunia
quaerenda diligentia.Verum de definitione hactenus .
Ante omnia. J Docet certas leges S uirtutes bonae Initionis. Sane haee. J Haec igitur oratio, animal bipes implume, non est hominis tinitio, quia cum eo non co uertitur. Huic porro. J Haec agitur oratio, animal habens' caput ad sydera erectum, non est hominis finitio , quia non explicat quid sit homo . Praeter has . J Male igitur quispiam hominem sic finiret, arbor euersa, quia constat
250쪽
metaphora quae obscura est. Et dictionum. J Uerba haee Trapezunt ij, sunt satis inuoluta, quorum hic est sensus, finitio in qua quidpiam desideratur, latius patet quam finitum, & sic defecti is dictionum, quibus opus est in finitione, facit abundantiam rei, scilicet ipsius finitionis, quae pluribus quam finitum conuenit. Id hoc exemplo declaro, si quis finiat equum, animal quadrupes , finitio propter defectum dictionum pluribus quam finitum conuenit . si autem aliquid abundauerit in finitione, contrarium eueniet, scilicet definitum de pluribus dici, quam ipsam finitionem. ut si quis sic finiat hominem,animal ra
tionale medicum, homo dicitur de omnibus hominibus, no tamen animal rationale medicum. haec est eorum perplexorum uerborum dilucida explicatio.
De diuisione. Ra set AT hinc tertium philosophia inarumentum,
quod quidem es diuisis,qua quem habeat usium ad disii plinas compatadas, hinc quoque nosse licebit,quod sine hac quemadmodum desinitis quidem fieri debeat haud plane intelligi post. Qyppe per quam ea,quae ad definition sumuntur, ex ordine prius colligutur. id quod
facile liquebit, si exempli causa, nomen ipsumsusceperis desiniendum. Nam primo huius genus uox sumitur , deinde uocem ipsam diuido, in uocem significat itiam,2 non significativam. Ponitio igitur, Nomen quod est uox significatiua: qua or'tio quoet nomini nondum aequatur, rusus diuido significatiua uocem in ea,
quae secundum placitum signiscativa est,hoc est, ex ho--them impositione, ct eam qua naturaliter significat. Itaquepradicta orationi adrisecudum placitum, sit Laesinitio nominis hoc modo, P omen ea uoxsigni cativa secundum placitum. Verum quia nec sic definitio