장음표시 사용
231쪽
lalcant. Porro suppositionum alia quidem dicuntur ei titiones siue postulata,alia uero suppositiones assumpta. Petitionessive postulata siunt, quae hypothesibus pone
dis maxime accommodantur aptatur1,ut quotici da ta propositione quapiam, eius deinde petitur a discente contraria siue contradictoria concedi,idque inter in di
sciplinagratia,ne quidscilicet in disciplinis absurdum
ponatur, aut earum princip3s repugnas. M sumpta demum propositiones dicuntur, quum praemissa demonstrationum assumuntur.Ut ad demonstrandum , quod demonaratio omnis ex veris proceda assumitur a docente, quod'lsum noscitur,2 quod uerum nonscitur, nisi ex ueris. At de principiis quidem hactenus,quibus colligendis haud parum mihi pro uit comentarrouis Iudacus Clichthouem in Iacobum Fabrum Staput. uir apprime doctus, est inter scholasticos quoque theologos, partes si non primas secundiu tamen haud dubie obtinens. Caterum ab his demonstrabiles propositiones, θεα ηι ιτα a Graecis Vpellantur, qua Latinis I seculationas dicipossunt .vrincipia. J Locus hie paulo ante explicatus suit. Illud
obseruandunt, principia cuiusque scientiae non posse pro. bari per alia principia notiora illius scientiae,sed Dialectica,ratione aut metaphysica. ina methodo utitur Aristo. lib. I.de physico auditu, cum antiquorum philosophoruin opiniones refellit,& iiij. libro primae philosophiae. Ex his. J Prima diuisio. Principiorum quaeda sunt Propria, quaedam communia.propria alicui certae scientiae addicta sunt,ut hoc in Dialectica, eontradicentia non possunt si mul esse vera. Hoc in morali philosophia, cupiditates indomitae abstinentia vincuntur. Cominu nia dicuntur quae
per se nulli scientiae addicta sunt, sed i men cotrabuntur ad
232쪽
YRACTAT Vs VII. II 3M certum genus scientiae , ut si ab aequalibus aequalia de-nias, remanentia sunt aequalia,sic contrahitur si ab aequalibus numeris.&c. Porro. J secuda diuisio, principioru proprioru quaedam sunt dignitates,quaeda positiones,haec satis dilucidὸ a Caesario explicatur. Ex Tertia diuisio positionu quaeda est suppositio,quaeda est finitio. Porro. I arta diuisio, suppositionu aliae sunt petitiones,aliae suppositiones assumptae. Ex his diuisionibus haec exoritur difficultas,Si finitio est positio quaedam,ergo est propositior sed non est propositio,ergo neque positio. Hunc scrupula Themistius submonuisse videtur. Finitio si cum finito a uerbo sumatur,facila in propositionem commeat.
Q d per quatuor causarum genera de- monitratio potissimum fiat. N I A M autem omnis demonstratio ex princi-
phsst,principia autem ct cause idem,illud quoque ia
dicere oportet, quod causa numero quatuorsunt. Ga
quidem quod quid est esse hoc est, sub tantia ratio, β
Has est desinitio. Secunda uero qua cum est sermis, mi a sit, necesse est. Haec autem materia est. Nam non potest sine subietia materiafrma subsistere. Tertia autem,unde init iusit motus,qua est essiciens causa. uuarta uer), cuivi gratia quintam fit,i finis est rei cuiusque. Sane omneου hae cause in demonstrationibus spectantur,ct medi' in his termini fiunt. Ac ratio quidem ipssu rantia,quemadmodum in demostrationem ueniat, suma tur1, prius dicitum est, videlicer cum dicebatur desinitioncs demonstrationis esse principium,vel ab ipsi demonstratione solo situ disserentem. A fateria uero hoc
modo νedditur,cum quaritur, quamobrem animabomcorpora consumantur corrumpantur , quia ex con-xorijs constant. Omne siquidem, quod ex contrariss. - P i eonflatum
233쪽
mum mouens i quaeratur, quare mundus est miranda
pulchritu ine,quia Deus opstx ct ipse pulcherrimus sit. Redditur item sinis siquissi citetur , propter quid Deus Iabricatus est mundum: quia bonus est. Et qua' obrem qui fiam uxorems ibi ducendam statuit: nempetit tiberos habeat.
Oniam autem . J Principitim & causa idem sunt, ligetieraliter sumantur, non autem si propriam significationem spectemus. Nam punctum eli principium lineae, non tamen eius est causa. videndi sunt Aristotelis interpretes stetim in uestibulo j. lib. de physico auditu. Vna quid ex .J Hae finitiones causarum sunt apud Aristo. xj. cap. ij. lib. posteriorum . Materia uero. J Ex causa materiali non sit exacta, ut uidetur demonstratio. Nam mnis demonstratio componitur ex notioribus, materia uero per se ignota est . .
pacto scientia ab opinione disterat. S E QI IT V R hinc iam ut dicamus, quonam pacto ab Opinione differat scientia. Differt autem haec ab illa modis duobus , rebus inquam subiectis, ct genetreprobandi. Rebim quidem μbιems,quodscientia quiadem eorum en,qua necessariasunt, er alitersese habere non possunt. Opinio autem ct eorum , qua 'lba plerunque sunt, est aliter se habere possunt, licet uerasint. Genere uero probandi, quod scientia quidem ex mee sesari s proficiscitur propositionibus, inio uero ex possibilibu3 contingentibus ue, qua nimirum neque adsientiam, Nessi ad inuilectum pertinent, qui principiorum habitus ab Aristotele definitur. Qireres habitus omnis,quo ucra cognoscuntur, aut scientia est, aut intel- Iectus aut opimo: relinquitur opinionem earum rerum ch
234쪽
TR AC TATVs VII. II sessi, qua tametsi uera aliquandosiunt, secus tamen esse possunt.
Sequitur hine. J Scientia est habitus conclusionis necessario ex principijs collecta:opinio aute assensus alicuius propositionis, sed absque certitudine & omnimoda firmitate.Sic Aristo.xxvj. cap.j.lib. posteriorum, ut scientia est necessariorum, ita opinio contingentium. Quaresi habi etus. J Sic Aristo. vj. cap. vj. lib. Ethicorum,& ultimo cap. ij. lib. posteriorum.Scientia, prudentia, sapientia sunt habitus ipsius intellectus,quibus semper uera dicimus. Et que admodum intellectus est habitus principiorum, ita sapietia est habitus conclusionis & principiorum.
Rod duplex sit ignorantia, &quid sit solertia.
I NORANTI A porro, quae scientia in totum σν nitur,duplex ab Aristotele esse traditur . mna quidem, cum alicuim rei penitus ruris ignaris sumus,pueroruinstar, quae ob id ignorantia secundum negationem dicii tur altera uero,quae assectionis ignorantia uocatur,quo
eici quis rudis quidem omnino non est, sed bisam illius ret,quam tenerese putat orientiam opinionemve habes. Dicta est autem hac igno rantia a sectionis,quod cui cstingitastius an in persuasione quadai af LIus sit. Putat enim se seire aliquid, quod tamen nescire melim effset: idi aut per simplicem apprehensonem, aut serpyllogismum. Vnde ab eodem ristotele didia est,partim per 3llogismu fis fila deceptio: partim in sensu error hallucinatio. Talm prosicto sunt barbari omneου, ctfσhsa, qui cum omnia intelligere uideri uelint nihil iraicligunt,nisi sitio more omnia,hoc est, corrupte . Frat mea ab Arctotele definitu olertia,siubtibias quaedam in non frosperito tempore mediν inueniendi. Vel sic,
235쪽
. Solertia est sagax, repentina conieelatio inuentio medi': ut si quis uidens lunam, eam quidem partem,
qua flem uersius semper devergit,lucidam habere intellexerit ob id quia luna splendore a sis mutuetur. Aut
si quempiam quis cum numulario argentariove colloquentem uidens,intelligat latim uersuram eum fice
re, ct causam omnino fineralitiam esse:haec inm coniemti tertia est.
Ignorantia porro. J Locus hic est apud Aristotelem xij.
cap j.lib. posteriorum. Ordinis ratio haec est, postquam Aristo. disseruit de syllogismo demonstrativo, per querascientiam acquirimus, proseqttitur deinde disputationem de syllogismo, ex quo oritur i norantia, ut eo cognito ne nos labi, errare, S decipi contingat. Elii enim rectum est iudex sui,& obliqui, perutile tamen est,& bonum, & malum nouisse, ut illud sequamur, hoc uitemus. Quam sentetiam Xenopho mirisce lib.1. Κύρον ταυδέας sub persona Socratis docet. Aristo. duplicem statuit ignorantiam,alteram negationis,cum rei alicuius penitus rudes, & ignari sumus, alteram affectionis,qua hi imbuti sunt, ut ait Cicero qui ignota pro notis habent. Haec est illa ignora ntia,qua omnes barbari insecti erant, Gorgias Leontinus, Protagoras, Menedemus, Epicurus,& caetera sophistaruturba. Omnes nunc docti certatim contendunt, ut hanc fundant profligentq; nec profecto iniuria r est enim tanquam λερνη multorum pernitiosorum errorum sons, Sc origo. De qua Quoiatilianus huc in modii scribit, nihil est peius iis qui paulo aliquid ultro primas literas progressi falsam scietiae persitationem induerunt. Idq; aut . J Duplex est ignorantia assectionis, quaedam per sim, plicem fit propositionent,iit si quis putaret hac esse vera, nulla ulmis e si laudanda: quaedam per syllogismum, ut siquis putaret huc esse uertim syllogismum, nulla uirtus est
laudanda, iustitia est uirtus, ergo iustitia non est laudada.. J Locus hic est ultimo cap.j. lib.posteriorii: de finit
236쪽
. T R A C T A r V s VII. II mnit solertiarn quae est habitus intellectivus pertinens ad
medium demonstrationis. Est enim ingenij prompti tu do & facilitas ad medium excogitandum in succinio tempore. Versuram eum facere. J Hoc est aes alienum, aere alieno dis luere, & ita se ex uno debito explicare,ut grauio: ri impliceris . .
Dequatuor quaestionibus scibilibus. pos TR EMo' autem de quaestionibus scibilibiu
hac in parte nonnihil dicendum est. Sunt autem nume
ro quatuor quae sunt,quod est, propter quid est,si est, ct quid est. Quastionci quidem scibile, di9Mquὀὰ per has
quaerimm de qualibet re in unaquaque scientia. Quaerimm ergo aut de simplici aut de composito. Simplex quidem hoc loco intelligitur,quod seorsum ex uno aliquo decemgenerum sumitur, ut est,uel Deus, uel Homo, uel Centaurin,uel Charibdis . Compositum autem , ut utrum luna deficiat, aut utrum iustum natura, an lege
potius,ct institutione hominum constu. Quoties igiturae simplici quaerimus, prima ct obuia protinus quastis est,an sit secunda quidsit. Primum nanque quaerimuε, an sit Deus,deinde quidsit Dem .si autem de comps to quirimus, prima quaestio est, an sublesto praedicat insit: secunda, quamobrem in sit, hoc est, propter quidnam simulae didicimus lunam deficere, continenterq amobrem deficiat, quaerimus. Hatileniis de demonstratione dicissseu clara . .
Postremo.J Inter quatuor has quaestiones duae sunt simplices, si est & quid est. Nam si est, quaerit de lubiecto an sit, quid est,de praedicato,quidnam sit, ut an sit aliqua antipodum regio, quid sit. Duae uero compositae,quia ethct propter quid est, illa quaerit an hoc huic insit, haec cur praedicatum labietio conueniat .
237쪽
E I T v R hinc tra elatus de Desinitione pariter er de Diuisione.
dem quod paraci quoque huim artis sint, ex tripartita superius 'ela diale lica diuisione facile intelligipotuit . Nuc illud addendum insuper est, quodsicut araque demonstratione nullascientia rite comparari potest, ita absique duabus his parti s non scientia solum, sed nec ars ulla. sit, ut stmerito ipse quoque philosophia instrumenta censeri debeant. Distant autem uel hoc 'se hac tria inter se, quod diuisis quidem ipsa aditum ad artes omneου,6r risciplinas praeparaticeu diligens quaedam exploratrix, quantum uidelices ars se unaquaeque extendat. Definitio uerδ praepa rata iam atque explorata,veluti lumine adhibito istustrat. Demonstratio deinde hac omnia per scit , or conquinat. Ratio autem cur, cum ordo in histribus ita se habeat , prilis tamen de demonstratione , quam de caeteris duabus tractareisistituerim:quia ni mirum i a demonstratio eIZ, cui reliqua duae, nempe Definitio ε2 Diuisio , inseruire interdum probantur , Er accommodari solent , quemadmodum etiam de
238쪽
nitioni ipsa diuisito. Hinc se H definitione quoque
prius dicendum,quam de diuisione.
Sequitur hinc.J Huius rationem reddit Trapezuntius, cur si inui des nitione & diuisione dicendum sit. finitio &diuisio ita se habent, ut altera alterius ope egere uideatur. Nec enim nisi qui recta distribiitione usus est , finire se unquam intelliget,nec unquam recte diu ribuere,nisi quid sit quod distribuendum est , circunscripseris. Itaque absque duabus . J Plato partitur uniuersam Dialecti cam in finitionem , diuisionem, & resolutionem Hie ar-zumentationem. Etsi autem est cuiuslibet artis tinire , diuidere, & unum ex alio colligere, tamen solius est dialectici praecepta tradere, quibus id fiat. Ditio autem. JDuplex ratio, cur demonstrationem praeposuerat linitioni, & diuisioni: Tum quia demonstratio est dignior, tum quia demonstratio est uelut totum,finitio & diuitio
De definitione quid sit, & quo pacto a nomine differat, tum item & a descriptione,& quid sit descriptio. Ι cir v R quid sit desinitio, ipsa desinitione nunc
explicemus oporta. Haecci Platone quidem definitur hoc modo. Desinitio est oratio qua quid sit, de quo agi tu ostendit quam breuissime In qua definitione oratio posita en , Vt a nomine distinguatur: quod nomen quoque rei naturam quomodocunque sigmsica, at ex unica constat voce e desinitio authm ex duabus saltem storibus. Adiedium deinde quidsii de quo agitur, o-sendit,quoniam inuenivi orationci quide,qουμ tamen definitiones nemo dixerit: quandoquidem rei naturiam non exponunt. iusinodi orationes sunt, qua apophthegmatasu dicteria dicuntur, ut, Noscet ei um quid nimiis, ct id genus alia. Fostremo a tedium
239쪽
est, breuissime, quo ab abys distinguitur oratioribus multo longioribus, Utpote qua certis constituuntur partibus, qualci sunt Ciceronis, est catera huiusemodi, ab Aristotele uero in Topicis ipsa ad hunc modum δε- itur. GDesinitio est oratis , quod quid est esse signisi cans, hoc est oratio explicans qua sit rei natura essentiaue. Quo in loco aduertendum est Aristotelem Graece loquentem , in definitione sua usium uel boην, quod Graecis est temporis paratalici, Latinis praeteriti im perficti. Atque hoc tesum ita consuesse Usistotelentin Georgius Valla Placentinus Meliter asserit , ut erat pro est ponerer. si si uero id illi non cum ali s Graecis hominibus communeΝισουέ,m certesint. ynde ad con-srmandum quod dico,ex Valeno Graeco auctore i-lem omnino orationem huc adstrre nongravabor.
leni oratio illa huismodi est.atque ita legitur in quarto Therapeutica lib. ἔν τἱ γένος ην νοσου. Quam utique orationem etiam Thomas Linacer uir or Grace, ct Latine dosissimus ita uertit,atque inter raratus est . num quoddam genus es morbi. Quare ex loquendi libertate consuetudine Cut dixiv id potius euenire existimandum est,qua Vraci uerbum paratalici temporisplerunque propraesentiusurpant. Itaque nos A. Eseuertimus res Aristotelis interpres , quissuis ille ferit, Erat interproratus est,uerbo ad uerbum , ob id sertassis quod illud, quod diximus, uel non animaduerti uelpros' ignorauit. Vbde ct eam ipsam desinitionem hic subjciendam duximus his uerbis, quibus ab Aristotele ρosita est, nempe Graecis , ista δε ορος san λο
240쪽
T R A C T. A T V s V DI. Hyi undum puto,definitionem istisam termini nomine,quod Graece ορος dicitur, plerunque appellari a translatione
terminorum. Nam sicut per illos fundi in agro a se in uicem dispescuntur: ita per desinitiones res a se inuicem disternuntur. Rursis autem ct a nomine Desinitio differt: quoniam quod nomen obscure or indiseretesiarnificat, id Desinitio euidenter 2dserete exponit. Diferi item re a deseriptione,quod Descriptis quidem ueluti opaca alicuius pιIturae imaginem gerit. Desin i- iis autem pes ta piritura staciem refert. Hinc es: δε- friptio a Poetico desinitur, ex proprietatibus infirmatio quadam rei,cst tan quam coloribus quibusdam depidtio. proprietatibus,inquit, hocpy, expropriis cuiusque rei accidentibus . Atque haec proinde poetis atque oratoribuue magis usiu uenire fler: nec in id adhi
besurim quidsit ros indice ,sed qualis sit, quasi in fi
ciendam ante oculos ponat, . Igitur quid sit. J Non est igitur incommodum aliquam esse fi itionem finitionis. Locus est apud Aristotelem iiij. cap.j. lib.Topicorum, Caesarius dilucidE
singulas sinitionis particulas enarrat. Nam e li oratio propter simplices uoces quae finitiones non sunt, ut de cens respectu honesti .Praeterea ostenden s quid sit quam breuissime. Nam illae orationes quae non explicant rei essentiam, & numerosae sun t non sunt sint tiones. Nam cui hunc terminum Romulus instituit,deinde Numa Popilius eum constituit praesidem & custodem omnis amiscitiae. Dissert item. J Descriptio Poetis crebro, nonnun quam Oratoribus in usu est,uerbosius re explicat, nec in
id adhibetur, ut quid res sit,indicet, sed quale sit, ueluti ante oculos ponat. Videndus est Rodulphus agricola v.