장음표시 사용
221쪽
DA DEMONsTRATIONA bus modis. primo,cum procedimus a causa remota'es' , sectum. secundo,cum ab effectu ad caussam. Hac de re Aristoteles disserit decimo capite primi posteriorum. Subasternatae dicuntur. J Philosophantes duplicem scientia no 'bis excogitauerunt, subalternatam& subalternantem. scientia subalternata est quae sub alia continetur, a qua sua mutuatur principia,ut medicina sub naturali, iurinprudentia sub morali, musica sub arithmetica, perspeet ua sub geometria. Hac scientia subalternata sumuntur demonstrationes, quia est subalternans. scientia dicitur quae suppeditat principia aliis scientiis , ut moralis philophia iurisprudentiae,& ex hac sumuntur demonstrationes exquisitae: haec sunt quae uulgo in scholis recepta sunt, quae ego ut nolo per omnia probare, ita nec etiam improbare: illud tantum dicam, si in utraque scientia &subalternante & subalternata sunt principia,genera subiecta,& affectiones propriae cur non fiant in utraque exquisitae demonstrationes, non uideo. Ergo. J hic syllogis' mus sic est contexendus, quicquid respirat habet pulmonem, arbores non habent pulmonem, eigo non respirant. est demonstratio in secundo modo secundae figurae, ex quo exemplo colligere possumus etiam in secum, da figura exactam fieri demonstrationem.
Quid fit dici de omni, & quid item per se. .
RuRs Vs autem, quoniam proposivio omnis ex siubiecto ahquo et praedicato connectitur, sicire conuenit praedicatum in demonstrandis propositionibus non ut
cunque, sedper se de subiectis dici oportere: quare quid sit hoc quod per se uocatur, protinus dicendum HE . Interim tamen absoluere prius licebit id, quod de omni praedicari hoc loco dicitur. Nam absque hoc,id quod per se praedicari dicitur,explicari probe non potest.
Praedicari igitur de omni cm breuissime dicam9 est
cum pradicatum subie to , omnino: semper inessa
222쪽
significatur,nec quicquam restrisiue substantia, e ac
cidentis propri' qu dem inseparabilis rationem habeat id, quod praedicatur: ut omnis homo en animal, or omnis Ognus est albus. Per se uero dicuntur, qua
sknt in eo quod quid est: vi triangulo per se linea inest,
or linea puntitim, ct arbor item platano. Nam ut ex linea trianguli,ita ex arbore i8sius platani subitantia ratisi sub tantialis constat. Caeterum non omne quod
de omni predicatur, esiam per se praedicatur. idipe de omni Crino candidum dicitur, quia 2 semper est omni Ogno inest, non tamen in eo quod quid sit,Cygno inesse dicitur. Ex his igitur , qua dicta siunt , patre propositionem per se eam dici, in qua praedicatum est aut definitio subiecti, ut homo est animal rationale:
aut desinitionis pars aliqua, ut homo est animal, vel homo est rationalis .Ryrsu autem. J Explicat quaedam, quae pertinent ad principia demonstrationis. Praedieari igitur.J Id de omni hoc loco praedicatur, quod secundum rem inest omni subiecto. hoc autem duobus modis contingit, primo, quando praedicatum est de essentia subiecti, ut genus, Φecies, differentia. secundo, quando est proprium quarto modo uel accidens inseparabile, de omni uero, ut in libris priorum sumitur , est quando praedicatum, uel se- cundum rem uel secundum opinionem omni subiecto inest, ut omne animal respirat. Per se.J Strictius hic sumitur per se, quam de omni . Nam id quod per se dici eur, ad essientiam pertinet, id uero quod de omni etiam extra essentiam esse potest. Ramur.J Est enim triangu- lus figura plana, tribus lineis comprehensa, linea uero longitudo cuius duo extrema sunt duo puncta.
223쪽
Quot sint modi eorum , quae per se stant. E o R V M porro qua per si sunt, quatuor ab Aria
Itoli or Themiso modi traduntur,quorum ρraeter ter :tιum reliqui tres proprie perse dicuntur, qui ct dicti guuntur, ct dignoscuntur extremis propositionum ad se inuicem collatis. Primus igitur modin est, cum prae dicatum propositionis est de ratione quid eii dicentesis biem, aut i amet rati ubie ti, ut homo est rationalis, uel homo est animal rationale. Secundus uero,cum subi ctum est de ratione quid est dicente Praedicati, ut numerus spar, er numerus est impar, cui Themi tius hoc addit, dicens, Aut quoties accidentia sunt, in quorum desinitionibus subiecta collocantur, quomodo fia
mum essepers nas inest, nempe similitudo nasi curui
tas desinitur. Tertius modus est eorum, quae neque per bu unt,neque in alio continentur, ut indiuidua sub stantia. si rartim renig, modus est cum sublesium cauimportat, ob quam causam'radicatum ei comperat, Ut iugulatus interit. Sane.ex his quatuor modis priorci duo siunt, qui demonstrationibus accommodabita praecipue Aut . Sequentos uero duo adiecti ab - istotele uident in is Theminim opinatur amplisicanae, exornaad yurgratia. Eorum.J Locus hic est apud Aristotelem quarto capi
te primi libra polle morum. pri naus modus est,quando id quod sit biecto attribuitur , pertinet ad formam eius: &quoniam fila itio ad formam pertinet, ea omnia sunt per se primo iDodo, quae lunt uel tota finitio subiecti,ii et pars
h. i litanis. Secundiu uero. J Hoc secundo modo ea acci-
ctanti .i per se dicuntur, in quoium fini hionibus subiecta
224쪽
TRACΤΑΤ Vs VII. Irt ponuntur, ut exempla textus declarant. Tertitu moduri Hoc modo primae substantiae per se dicuntur, idque pro prie: nam omnium aliorum sunt substerniculum. ν-.J Subiectam continens causam praedicati hoc modo per se dicitur, ut iugulatio est causa interitus. Sane ex his. J Huius loci ratio est , quia ea quae sunt per se primis modo & secundo, etiam per se praedicantur, sed ea quae dicuntur per se aliis modis, per se non praedicantur. ad- haec, ea quae sunt per se quarto modo hon semper causam necessariam praedicati significant .
Quid sit Vniuersale, siue Universaliter dici. DICENDUM quoque quidsit', quod hic uniuersale dicitur. Vniuersale a frictoteles desinit id, quod cum de omni sit, ct per se inest,cst quatenus imum. Eodem plane modo ct Themistius ipsium desini t si niuersale, inquit, appello, quod de omni, Ur per se, ct quate nub lsum est, Acitur. Quapropter si qua de Omm dicantur, non tamen propterea necesse est,m uniuersaliter fatimsint. Siquidem album de omni Igno,'a trum de omni coruo affertur , attamen haudquaquam uniuersaliter, quia neque per se, nes quatenus gessem.
nde 2 exploratum iam haberi poten, idem esse uniuersale, Gr quod Perse dicitur. Exempli gratia . Den per se linea longitudo,quia in definitione eius asfrtur, Dest etiam quatenus ipsa est. Nes uero si qua per se sunt, continuo sequitur , ut etiam uniuersalιter Ant. Nam qua secundo aut sequentibus duobus modisper se sunt, uniuersaliter esse non possunt. Sed ut d mitio eius quod hic uniuersale dicitur, accuratisma ab soluta, codilua reddatur, adi cienda est particu-ιν, primum, ut id siciliore dicatur uniuersale , quod est
225쪽
ae omni styerse, or primum. Itaque propositio uni in uersalis hoc loco dicitur,in qua prauιcatum subiecto omni, ct per se, er primo men. Verbigratia, esse animal rationale , homini adest primum, non quatenus homo, nec quatenm Socrates aut Plato, sed his ine bscundo loco, quia siub homine continetur. Univer
saliter igitur inesse dicitur,quod omni ct per βVpri
Dicendum quoque y cias hic est apud Aristotelem quarto capite primi libri posteriorum,ut autem hoc loco aliquid dicatur uniuersale, necesse est praedicatu insit omni subiecto, necessario, & cum eo conuertatur, ut est proprium uel finitio. Vn 'exploratum.J Existimo nistisdihementer fallor hic legendum esse, idepa quatenus ipsum & quod per se dicitur. Nam haec propositio, homo est animal, est per se primo modo, & haec, numerus est par,secundo modo,neutra tamen est uniuersalis. Ari stoteles etiam quarto capite primi libri posteriorum diserte docet,per se & secundum quod ipsum idem essem τό δε armi η αυτο, ταυτο, οἷον αὐτό τλ γραμμn υ πάρχει σιγαί , κνὰ το θἡ . hoc est,per se autem & secun dum quod ipsum est, idem est, ut per se lineae inest punctum & rectum. Neq; Aristoteles ibi dicit uniuersale re per se idem esse, observet tamen studiosus lector etsi pers e& quatenus ipsum ide sunt in ex eptis adductis ab Arioistotele & Caesario, non tamen in omnibus hoc uerum esse. Na habere tres angulos aequales duobus pectis, per se inest Isocheli, sed no quatenus ipsum, uel quod ide & primum, hunc autem locum sic legendum esse , idem esse quod per se dicitur,& quatenus ipsum eri exerio Caesaria perspicuum est. Nam logitudo inquit,per se inest lineae , S etiam quatenus ipsa est,obstinate & perfracte nihil d sendo, lectorem admoneo, liberum reliquens cuique suuiudicium. Verbi gratia. J Sic habere irra angulos aequa Ies duobus rectis, primo inest triangulo, non quate sest
226쪽
YRACTAT Vs VII. II aest figura, nec quatenus Isocheles, sed quatenus trian
Quod demonstratio sit ex necessari)s, quodq; sit perpetuorum, quid item definitio
ad demonstrationem. HIs ita cognitis , manisssum est demonstratis-nem ex necessari's constare. Nam cum scientia per demonstrationem acquisita ex his fiat, qua aliter fieri nopossunt, cosequens est eadem ex necessari s omnino confert. Huiusmodi autem maxime ea sunt, quaper se Guniuersaliter adseunt. Ad hoc rursu argumento est i Iud , quod quoties demonstrationem aliquam euert mus, ilia miselemus infirmatione, quod ea quaesiumptasun necessaria non uideantur. Ex quo est illudβ-quitur, conclusionem uidelicu demonstrationisperpetuam esse, nullam, demonstrationem caducorum,corruptibiliumq) ct sortuitorum . Nam qua confirmatio
esse potest i in conclusionis, cuius subieritum dissolubi
is caducumi habeatur, est cui praedicatum nequesemper, neque omnino simpliciters, sed modo insit,modo non insit ' uerbi causa, inest Socratio animalsit ,
nunc tantum nec quia Socrates est,sed quia homo est, Atqui homo semper est, non autem semper Socra-ro . Et quemadmodum igitur demonstratio caducorum non est, ita nec definitio . mandoquidem desinitio uel demonstrationis principium est,uel demonstraii tositu disserent,uel demonstrationis coclusio Principium quidem, ut cum uel pro immediata propositio sitione, uel protermino in propositione hui modi dese mim . Simuero selo a demonstratione disserens es,
227쪽
quoties talis desinitio est, qua causam rei, quod ita sit ,
contineat: ut haec. Deliquium Solis est occultatio luminiis eim , ob lunam ei oppositam ais sublestam. Definitio hac ordine paulum mutato, in demonstrationem commeat hoc paἰIo: Lunam subi citur alg opponitur Soli,quod autem subjcitur atque opponitur,occultat: Luna igitur subiecta atqb opposita,Solem occultat, Coclum porro demo si rationis,ea es definitio, qua cau lsam materiale'attingit. Unde ct hac quidem materia
lis,illa uero ρ rmalis a quibusdam appellatur desinitio.
His ita eunit . J Prima ratio docens demonstrationem ex necesibriis, effectus demonstrationis est necessa mus scilicet ipsa scientia ergo etiam principia sunt ne- cellaria id enim quod necessarium est per necessaria scitur . Adhoe.J secunda ratio a signo sumpta, sic enim col- 1 consueuerunt dialectici , demonstratio haec non
conliant ex necessariis, ergo est euertenda. Indicium igi itur, hoc est, demonstrationem ex necessariis esse debere. Ex quo. J conclusio conficitur ex necessarijs , ergo est necessaria . demonstrationem.J Aristoteles uicesimo nono capite primi libri posterioriim hac ratione probat fortuitorum non esse scientiam : omnis demonstratio iihi est necessariorum uel eorum quae frequenter eu niunt, sed sortuita nec necessario nec frequenter eueniunt ergo eorum non est scientia. Demonstrationis principium. J ut in hac dein 'nstratione, omne aptum natum ridere,est risibile, omnis homo est aptus natus ridere, ergo omnis homo est risibilis. Si tu uero. J Finitio haec ita in demonstrationem commeat, quicquid opponitur soli, occultat solem, luna opponitur soli, ergo occultat Blem . Conclusio.J ut finitio materialis tonitrui, restinistio ignis in nubibus, ita per sormalem demonstratur, quotiescunque est sonitus elisus in nubibus, est restinctioi nis in uubibus; atqui nunc est fouitus elisus in nubio bus,
228쪽
TRACTATUS VII. bus,ergo nunc est restinctio ignis in nubibus.
Quod tria sint, quae ad demonstrationem omnem requirantur, & quot modis horum unumquodque praenoscatur. C v M autem triasint ueluti momenta quadam in unaquaque demonstratione, ut id ab Aristotele ct Them Zio traditur, quibus uidelicet omnis scientia absiluitur:primum genus subiectum,ut numerus, aut triangu secundum assectioncs, quae propria passilinos a quibusdam dicuntur, siubiecto generi inesse demo=ν-
strantur,utparitas G imaritas numero,ct irci augulos aequales duobus restis aequipoecte triangulo:tertium
principia Ex his,inqnamgenus quidem subiectumstatuere oportet,ut sint asseritioncs, quidsgnificent,quoruutruns principia dignitates desiderant:nam ct ut sint,re quid significent antequam demonstrationes fiat silendum est. Principi's itas utrag, Praenotio necessι- ria est. Nec tamen me figit,quaedam ex principi s σὲ
quae nonflatim cognitis terminis explorata habeatur,
sed obsecuriora paulo, declaratione proinde probasionei aliqua, ne e dialectica indigentia , quime qua flat uel per industionem,uel per diuisionem:atque id nimirum est,quod Aristoteles ait Dialestica proprium esse pecubare,ut cum sit inquisitiua, ad omnium mς odorum principia uiam habeat.
Cum autem . J Locus est apud Aristo. vii. eap.jaib.posteriorum. Genus subiectum in demonstratione uocat Aristo.non quod est alicui scientiae astrictum , sed subieetumi coclusionis, de quo propriam passionein demonstrantiis Ur paritas. J Id hoc modo fiet omnis multitudo ex unitatibus collecta est par uel impar, omnis numerus est multi- . . P tudb
229쪽
tudo ex unitatibus collecta, ergo omnis numerus est par vel impar.Qtiaestio hoc loco existit,par & impar sunt disserenti numeri,ut docet Aristo. ii. cap. iij. lib.Topicorum ergo non sunt accidentia. Ad hanc quaestionem respondere poterimus, par & impar apud Aristotelem modo pro contrarijs immediatis,exempli loco assignata esse; modo pro propria pas,ione, nimirum cum se b disiunctione suomuntur. Et tres angulos Hoc sic demonstratur, omnis sigura plana tribus lineis comprehensa habet tres angulos aequales,duobus rectis, omnis triangulus est huiusmodi,ergo habet tres angulos aequales duobus rectis . Qο-τum utrunq*e. J Hic locus omnino pugnare uidetur cumeo,qui eis apud Aristotelem j. cap.j libri posteriorum. ubi Aristo. docet utranque praecognitionem generi subi cto,attribui.Illtid sic accipi ediim puto. Praecognitio quia est, attribuitur principijs quatenus coplexa sunt. Ea enim cognoscere oportet,quia sunt,hoc est quia uera sunt. Sic intelligendus est locus Aristotelis viis. cap.j. lib.posteriorum , principia dicuntur, quae cum sint,non contingit ea demonstrare,hoc est cum uera sint.Praeeognitio quid est, attribuitur principi Js respectu terminorum, ex quibus. principia componuntur.
. De principijs,& eorum multiplici disserentia.
PRINCIPIA in unoquos genere sunt quema modust seri ireelo ea desinit 9 crata quod uera sint, non contingit demonstrari. Rursia, Loc modo, Principia fiunt,qua perse,ct non per alia fidem habendi. Feralia quidem idcirco adieritum est,ut intelligamus scientia cuiusis principia esse,quibin in eadem letia, nihil
prim superitus iter quod confirmari explicari, pos
sint. Ham si haec quoque comprobare necese fuerit,m
tionem hanc in insinitum tandem extrabere oportebit,
uuaresi id necesse non e d siubiacent,supponunturi
hac tanquam notissima,merito principia statuantur di
230쪽
T R A C T A T v s v II. II 6nturi Ex his autem alia quidem propria uniussus questietia sunt,alia uero communia Propria quidem, ut in Geometria ineam esse longitudinem sine Latitudine. Et in Tiale lica, De quolibet uera en Ur tio uel negatio,de nullo uero simia.Communia autem,ut si ab aqualibus aqualia demas,remanentia sunt aqualia. Bem,quacunque uni ct eidem fiunt aqualia ima inter se sunt qualia.Communia idcirco MD,νδd pluribus oe his etiam diuersis scientqs applicari possint.Talia quoque sunt 2 Dial efiica quaedam principia, ut siquid pradicatur de definitione idem S de definitio praincatur,a caetera ei modi.Porro exprincipiys,qua propria alicuius scientiae siunt, haec quidem dignitateτ siue proloquia dicuntur,oaec uero positiones. Dignitates quidem dicta ob ia,quod itire illusti, habendasit. Na talia principia sunt,quae statim quisique audita Drobat, quae quemlibet discetem natura habere nece se est quod . prodio nihil aliud est,quam illis eorum tantum cogni. ris terminis P intellectum nostrum naturali lumine protinus assentire. Cuiuμοδ illud est, Totum unu quodlibet maius e Ii qualibet siua parte . Dicuntur rursus maxima με maxima propositiones, ct communm animi conceptiones,quod multorum scilicet intellectu ac te percipiantur. positiones uero sunt principia,qua cum demonstrari non possint,necese tamen non est, queml bet docendum ea habere. Ex ipsis rursus quadam βρ- positiones dicuutur, quadam desinitioncs. Apositionπquidem, qua aut esse, aut non essesignificavi, uictuu ritum esse Geometra supponit, Defluuiono uero, qμα