장음표시 사용
251쪽
definitio definito ex ataruo conuenit idcirco id quod sysgnificare fecundum placitum, deinde diuido, ac dico. Ocum secundum placitum significantium , aliae quidem cuia tempore , alia uero sine tempore significam. Sed quia ne si quidem pes la nominis .definitio habe ruar, rursώ aliam aggredior diuisionem, nempe eim quod estsignificaresine tempore. Nam huim aliud νι em est, cuius parici extra significant:aliud uero, cu ius partes extra nonsignificant.Itaque nominis de Ationem tandem hoc modo compleo ac dico. Nomen HEMMsignificativa secundum placitum ne tempore,cuius nulla pars extra significativa est. Sed nunc quid 'divisio,ct quotupliciter dicatur,dicendum hinc est.
hine. J Finitionem esse in uestigandam ex diuisione. Aristoteles decimo quarto capite primi libri posteriorum docet. Quodsine hae. J diuidere enim nihil aliud est , quam ex genere per differentias diuiso in species descendere, uide Rodulphum Agricolam septimo capite primi libri. quippe. J Docet exemplo finitionem perdiuisionem esse inquirend/m- ο
' DI vis Io igitur cutis uniuersum dicamuυ est
communioris in minus communia diaudiis. Semper enim quod diuiditur, communius tys est, per qua diuisio fit per hoc latius patet. Fit autem multis modis.G-- quidem alia est diuisiogeneris in s feries, alia cum totum ueluti in parteου secatur,quam proinde quidem partitionem dicere malunt:alia rursus, cum uox multorusgnificativa, in proprias significationes distrahitur. uem tamen diuidendi modum Rodulphus e gricola
252쪽
T R A C T A τ V su . non admodum proba sed Enumeratio'em potius ditacendam minimat , quemadmodum cst.cum sterici in indiuidua Aducitur, id quod uiam Ioan. Damascem ita placet.Similiter autem O quotici ab uno ad plura,ct a pluribus item ad unum diductiosit, enumeratio dicenda uidetur. Mo uno quidem ad plura , via. medicina, homo medicus, liber medicus, herba media.ca, manus medica hinc illud Vergilius. Dum med cas adhibere manus ad uula era pastor Abnegat. ct item uaου medicinale, ct medicinale emplastrum, siue cataplasma,cti eniti infinita alia. Haec enim omnia ab uno siunt,quoniam a medicina nomen inuenere..
Ad unum autem, ut salubre medicamen, salubris esca,salubris aura. Haec siquidem ad unam tendunt sanitatem. Caterum praeter praedictos diuidendi modos , est qui secundum accidens dicitur, cum aut subiectum in accidentia aeuiditur, aut accidens in subiecti, aut accidens in accidentia. Ex praedictis igitur patet
quod diuisionum alia quidem propria dicipossunt, alia
uero impropria, ct abusiua . Diuim igitur. J Ηqc is nitio diuisionis, tam ad logicos
pertinet,qui uoces praecipuὶ, quam ad physicos, qui res potius considerant. Semper enim.J diuisum est communius membris diuidentibus, si ad singula referatur, sed si ad omnia simul, cum illis reeurrit. Fit autemJ Trape-laeuntius ita partitur, omnis diuisio aut est per se aut per accidens, diuisio per se,aut generis in species, aut totius in partes, aut vocis in suas significationes, per accidens, aut est subiecti in accidentia, aut aecidentis in subiecta, aut accidentis in accidentia.
De diuisione generis in species.
G E N E R a s in steris auso sit, cum ipsum in
253쪽
,s Dyr IN. ΕΥ Ii I v I f. 'l' eis, per inferentias diducitur, aliquotieae autem in ipsu Jecies citra differentias: ut magnitudinum haec est linea, hac superficio, illa uero corpus: alis tuoties autem uominibus carent ea, qua Ab eodem genere continentur eries. Quod ubi contingit, accipimus unius alicuius θeciei differentiam: deinde quia aliarum specierum unam aliquam disserentiam communem non inueniimus, circunloquitur eam alterius disserentia negatione, quemadmodum in animalis diuisione fieri videmus, cum i um ita diuiditur, animalium aliud rationale, aliud irrationale. Hic irrationale , non nisi eius quod est rationale , negationem explicat . Γuamobrem haec uera disserentia esse non potest,quippe cum omnis' feria ex disserentia constituatur. Nihilautem ex negatione constituitur. Ergo quoties negatione facimus diuisionem, prius a matis,pὀii negatio subjcienda est: nec id ab re quidem: quine quod a matiis natura ina priorsit negatione. Aliquotieritem disserentia loco specierum in diuisione
ponuntur, ut cum dicimus . -ntitatis aliud continuum, aliud discretum: qua cum doerentiarum nominasint, uice tamen lecterumposita βρια.i Generis in species. J Diuisio generis in species fit duobus modis. primo cum ipsum diuisum est genus, & membra diuidentia eius species,ut animalium aliud homo ,aliud brutum. secundo, cum diuisum est genus, dc mem hra diuidentia eius differentiae,quae singulas inferunt species, ut substantiaruriralia est corp'rea alia esst incorporea. Hic irrationale. JIrrationale, insensibile, inanimatum, uoce tantu priuatiua sunt: significat. n. tiiram quenda diti eram illi, cui ex aduerso opponuntur, ut incorporeum
significat spiritum , irrationale brutum'. hic locus est apud
254쪽
t os ei illud iam haud indignum inquisitu suboritur, Virumis disserentias, an in steries rect genera 'dividantur. Sane huic inquisitioni ita ex Boetio obuia itur: Quoniam definitio diuisionis, generis est insteris roximas distributio,idcirco oportu sicundum natura
diuisionis, in proprias oecios generis disgregatione sie i. Verum hoc interdum feri nequit propter eam, qua supra reddita causa est. Multis siquide eciebus nomina desunt iacis ideo,quoniam quadam fiunt gene prima,quada ultima,quadam media Primu quidem est, ut uerbi cause,substantia: ultimum,ut animal media, ut corpus.Corpus nans ,ut animalis genm,s itasubnantia corporis. rari quemadmodum nessupersubnantiam quicquam inueniri poten, quod generis loco collocari ualeat, sic nee sub animalia.Homo.n. θecies es, non genus . mare antiquior uidebitur perspectu diuisio,si indigentia nominum non sit. Ergo si his non abundamus,genera prima usis ad ultima conuenit indifferentias separare. Hoc autem sit, si primum genus' insum disserentias disgregemus, non insequentis proxima,autpoIterioris generis disserentias, et rursin paserim influas,u no,nsequetis deinde disserentias. que.n eadem sunt disserentiasub tia re corporis, aut corporis re animalis .Si quis igitur dicat,Substantiarum aba corporalis est,alia incorporalis,re te quidem diuisionem'cerit. Ha nans propria disserentiae sunt, subsalia At non recte,si ita dixerit ubstantiaru alia
255쪽
arimata, alia inanimata ect. Siquidem hae corporiae
non substantia disserentia sunt, id est secundi, nimi generis. Quare manisi tum si secundum proprias disserentias diuisionem aciendam esse,quotici per inf
frentias genus diaribuendum uenit. Vndeo sigi d J Huius quaestionis haec. est Iulio . a
species habeant nomina imposita, praestat genera in spe cies diuidere quam in differentias,id enim diuisionis natura exigit. Corpus namque. J Arist. v.cap. quarti libri Topicorum, hac ratione docet corpus non esse genus animalis. omne genus dicitur de sua specie: at corpus noti praedicatur de animali: nam est pars aninialis, nulla autem pars dicitur de suo toto, ergo eropus non est genus animalis. haee quaestio sic dissolui potest. corpus duobus modis sumitur: pro parte ea cui anima inest,&sic non est genus animalis. secundo corpus accipitur pro toto composito, de sic genus animalis est. Mque enimJ Disserentia substantiam diuidens cum genere uimpta, corpus sit,it,quia quaecunq; sunt disserentiae superiorum, etiam sunt disserentiae inferiorum:quam regulam quida de disserentia praedicati constitutiva intelligendam putant.possunt enim quaedam esse disserentiae diuisiuae praedicati, quae nullio modo erunt disserentiae subiecti, ut uolatile. aquatile animalis sunt disserentiar, non tamen hominis.uidendus est Aristoteles in antepraedicamentis.' De diuisione totius in partes,& quot modis tum dicatur,& de pastium inter ise differentia. T o T v M quoniam multipliciter dicitur,eius quoque in partes multiplex diuisio est. Dicitur nanque to
tum aliud quidem secundum quantitatem,tas duobus
modis.Nam aut continuum,id sim corpus:aut discretum, vigrex, item exercitus 2 populus. Aliuduero quod uniuersale appellatur,ut animal, unumquodet
256쪽
Y ἡ λ c T A T v s VIII. I 27 si rim,sadeim restratur instrius. Aliud quodi, tum in modo dicitH. Aliud autem, quod ex quibusdauelut uirtutibiu ct potenti's constat, ut anima. At hinc nunc exe la subjciamus oportur Totum igi- tur si continuum fuerit aut disicretum, in eas diuiditur parta, ex quibus compositnm constat; ut hominis comm in caput, manus, thoracem, or peris . Quσeliam modo totus populus Romanus in tres partes olim diui us fit, in equenres, in senatores, ct plebem. Caeterum partium, is perinde reiam totius non eadem ratio est. Quaedam nanque pertinent adsi stantiam, quaedam ex quantitate nomen hasent, quadam uirturitis est e acta cuiusdam . Substantia sunt, cuiu modi corporis partον supradicta. Quantitatis uerὰ,ut in lys, qua extensasunt: ut bipedale, tripedale, parreue dicimus rei vicem datis. Et in tempore, praeteritum. Nunc futurum. In numero,ut denari' quins es quin
que. Et item unum,duo,tria,quatuor . Virtutis autem
parto siunt, quos estgradus quidam uocant, quem modum dicimus Achilli plus roboris fuisse,quam Aiaci. Sic ct anima partes quatuor faciunt, uiuisicandi, sentiendY, mouendi, ct intelligendi.Rursus autem qua
substantia partes sunt, alia de propinquo substantiam
constituunt, ut materia ctfrma,ut in homine corpus O anima, in arbore uita eis lignum. Alia ad integritatem rite explendam pertinent, ut domus, parieros ,
tectum, Mundamentum. Est pra terea ct alia partium disserentia. Siquidem ex his alia quadam Mint,
qua ομογενεις Graci uocant, nos cognatas dicere 'flumin oesmilarci, utpartu ligni aut lapidis. Omn'
257쪽
enim tam ligni quam lapidu parare, eluserim generui
sunt : ut natura, ita nomine participiant. Alia uero
ἔτερογενεις a gracis dicta, a nostris alteri emae,ia ess, . alterius atque alterius generis, siue dissimilarci, ut iparaci domus, ligna,st lapido ct in homine caro,ner ut, ct ossa. At de partibvi quidem totis secundum
quantitatem hactenus. Totius uero uniuersis diui- .
sis hoc modo sit, Hominum a* in Europa habitant, a* in Astica,ali in Asia. i ,
Totum quoniam. J Quemadmodum dupIex est quantistas lia continua alia discreta: ita duplex est totum, aliud secundum quantitatem continuam, aliud cundum discretam liud uero.J totum uniuersale est quod ex mulitis particularibus colligitur,ut uirtus, scientia. Totum in. modo. J totum in modo est quilibet terminui sise determnatione sumptus,ut homo. & idem fit pars in modo, si cum determinatione sumatur, ut homo sapiens. Adiud autem.J totum potestate est quod diuiditur in potentias ct uirtutes,ut anima in uegetatricem, sentientem, inte ligentem. aeterum partium.Jquae ab hoc loco dicuntur usque ad finem capitis, sumpta sunt ex nono capite primi libri Rodulphi Agricolae. Siquidem ex his. J smilares partes dicuntur, quae & nomen & appellationem sui t eius sortiuntur, ut partes sanguinis, ossis, quaelibet enim pars sanguinis, ossis, est sangui s & os. dissimilares di cuntur quae nec nomen nec appellationem sui totius recipiunt, ut partes capitis, pedis , nec enim pars capitis est caput,nec pars pedis est pes. Videndus est Aristote les primo capite primi libri de historia animalium. .
De diuisione uocis in significationes . Div IDI TvR uox inplurcifignificationcs,quotido uelaequivoca est, uel ambigua. e quivoca, ut canis et qua uox cum una ct si Iex sit, plura tamen signi cat, nempe canem domesticum, canem cael stem, quo piari
258쪽
τ R A. e T . T v s V III. I 28, Iιlla ad Orionis pedem, auctore Hlinio, cat,a caua nem marinum. Ambigua uerὀ,m oratio qualis hac , ili Aio te tacida Romanos uincere posse. Haec enimi oratio ambiguaprorsus est,qusppe qua significare uit desur non tam Romanosor umhuperaturos,quam si Pyrrhum ibos Romanos. Caeterum Hater hanc uo-i, eis diuisionem est alia,quaumsecundum plures modos diuiditur: ut cum non plura significat vox aliqua, sed multas dicitur modis, ut infinitum, quod quidem dicitur aut secundum mensuram, ut est mundus opinione aliquorum infinitus: aut secundum multitudinem, ut cum dicimus continuum diuidit posse in infinitum,hωeIt, in parteου multitudine infinitas,quas partes proportionalis quidam uocant: aut secundum tempus int cuius terminus inueniri non posite aut secundum potentiam : quemadmodum Deum infinitum esse dicimus. Alia item diuisio est, qua cum determinatione uox aliqua significame dicitur,uelsine determinatione, ut homo:qua uox quῆdo sine determinatione dicitur quod quidem tum maxime est, cum simpliciter prortuoslacit in intellentu audientis dubitationem, qua tamen protinus tollitur, si determinatio aliqua adjciatur, ut
omnis homo. Diuiditur autem J Aequivoeatio in simplici uoce,ambiguitas in oratione locum habet: ut enim aequivocatio est multiplicitas significationum in uoce simplici: ita ambiguitas in structura orationis continet multipli e sensum.Aio te Aeacida.J Ennii uersus est,quo finxit Apollinem Pyrrho regi Epirotarum Dolphis responsa dedis. D. Aeacida uocativus estGraecorum more,a nomine Aeacides,quod Pyrrhi patris nome fuit .ambiguitas nascitur
259쪽
F I N. I v I s. ab aecusativo te, qui uel a parte anteriori uel postersorquerbi uince δε construi potest. Vt est mundus.J Quidam
in ea sententia fuerunt,mundum neque incoepisse,neque interiturum,& sc omnium rerum esse mensuram.
eum Id de infinito potentia est intelligendum. est autem infinitum potentia res, cuius quantitatem dimetiens uel numerans aliquis , semper inuenit aliquid quod supersit. Infinitum actu cu t hoc quoque in transcursu adiiciamus esset,si daretur corpus babens actu infinitam quantitatem, & tale nullum in in rerum natura, ut Arist.mul. uerbis lib. iii.de Physico auditu docet. paneis. J Partes proportionales dicuntur, quae habent eandem proportionem cum partibus praecedenti bus alicuius magnitudinis. Vt uerbi causa, si magnitudo cubitalis diuidatur in duas medietates, & rursus medietas in aliam & caetera, tunc enim diuiso in infinitum exhibito: si uero fiat diuisio seruata eadem quantitate paetium,non exibit in infinitum,ut si quis a linea centum cqhitorum semper substrahat unum cubitum, tandem tota magnitudo exhauritur.
De diuisione quae secundum accidens sit . PORRO eorum qua secundum accidens diui rurialia est diuisio subiecti in aecidentia, ut animatium aliud mansureum, adiudstrum,ali, media interutrum lue natura: quemadmodum orida Flinis an notatum est libro octauo , cap. 6. Oglia accidentis is subiedis, ut eritatis, alia serpentis, alia uolucris, a 'reliquorum beluarum est. Alia demum accidentis in Wcidentia, ut candidorum, aliud durumqt tmarga rita, aliud molle, ut lac. etiam diuisio uicissim in alterutra membra mutari potest: ut eorum quae dura sῖnt, aliud album en , τι alabastrum: aliud nigrum , ut ebenum: ac rursus eorum qua mollia sunt ,
260쪽
Υ R A' C T A T v si VIII. 12 Pomo eorum'. J Dillisio subiecti in aecidentia dicitur, cum diuisqm est subiectu, & membra dui identia eius sunt accidentia, ut animalium aliud sanum aliud aegrum. Quae etiam. J Sumptus est hic Iocus ex Boetio, cuius hic est sensus,quando accidens diuiditur in accidentia, tunc diuisum,& ilbus contrarium per easdem disseientias diuidi possunt,ut si album per durum,& molle diuidatur,nigrum eisdeni different ijs diuidi poterit.deinde singula membra in diuissim,& illius oppositum posse commutari, ut duru, di molle in album, & nigrum.
De quibusdam legibus, ut recte diuisio
fiat,obseruandis. V T autem refle ina diuisio procedat, certa leges' obseruandaproduntur. Prima .m diserentia, per quas genus in lecici diuiditur,e regione constituantur, eae interse oppositasint. Hinc nullus recite dixerit,animaisu aliud rationale est,aliud bipti: idcirco quod rationale
ct bipes,licet disserant nulla tamen a se inuicem oppositione seiunguntur. Huic sane legi etiam subiacet ea di uisis,qua secundum accidens ieri dicta est. Secunda,m
quicquid in diuise continetur, id totum membra diuia dentia explicet,hoc est, ne quid ultra citraue dicatur,
quotici quippiam diuidendu est. Alioqui aut superflua, aut diminuta erit flam iuvisio,id quod etiam in desin tione cauendum est Tertia,us fleri commode posit,diuisio omnis bimembris sit, id quod in definitione eodem
modo requiritur. Herum quo minus illudfat, uocabulorum indigetia plerans impedimeto en, ut cum quaerit
quispiZ,quid est homo: respondenti minime necessoret dicere,animal rationale mortales id quod est animal
rationale,proprio nomine nuncupatum est: quod deinde cum reliqua disserentia iunctum,nempe mortali desi