장음표시 사용
281쪽
posse. A toto autem ad partem secundum tempus, visi Dem semper est,s nunc est. Rursus a toto ad partem secundum locum,msi ubiq) Teus en, ct hic est. Caueruhu haudquaquaquam id consequens est, si a parte ad
rotum argumentum ducitur, nisiper negationem sue destrutitioncm, ut non est hic, ergo nec mero a parte secundum modum utique reste riuumentario Procedit,licet non cotra: m,siquoquo modo mouetur teus, simpliciter mouetur:irinitur autem Deus,
ergo mousum. 6 quis pedetetim ambulat,er simpliciter ambulata abbmfre exemplis tum hic, tum alibi por hunc tractatum ,si cui id magis libeat, uti omnino pote t,ut a toto uniuersabsue a genere a 'ecies, siue parici : Per destrustionem quidem, Ut non eu animal,
quod eminim uidetur,erio nec homo en, nec equus, Aercostructionem uero, ut homo est,aut equus,ergo animati
Sic, or a toto quodpartibvi integratur,ad ipsas partu per construditonem quidem Ut domus est, ergo te tu est, es paris obes tamensu Per destrustione vero, ut sino est ρ ries,aut tediu,aut fundamentu,ne1 domin est,
. Sunt praeterea. J Totum in quantitate hoc loco dicitur quilibet terminus communis cum nota uniuersali sumptus. Totum uero uniuertale est terminus comunis sine nota uniuersali sumptus,ut iustitia est totum uniuersale, omnis tuititia est totum in quantitate. Ab utroque termino eodem modo argumentamur.Caeterum in his. J A parte in loco ad totum ualidum est argumentum negative tantum ut in coelo non sunt mala,ergo nec ubique.
De locis qui a causis dicuntur. A causis loci dicuntur,vel ab efficiente,vel a mate
rial vel a Armati,vel a mali. Tot enim modis causis
282쪽
aicitur. Qiciens quidem causa est, quae princi tum motus pranat, ut aliquid lat. Materia, quaesormas rerum pubiecta suscipit. Forma autem, qua cuiuslibureispecies e Lct ratio. Finis vero,cuius gratia aliquid
causa argumentum ducitur, ut si quis iunitiam naturalem esse Oct endere uoluerit, is dicat hoc modo, Congregatio hominum naturalis en:homo quippe natura liter ciuile animal es. Iustitiam uero hominum sicis congregatis: Iustitia igitur naturalis est. Locus quidem disserentia maxima a causa liciente. Locus uero maxima.Quorum liciens causa naturalis est, se quos naturalia sunt.A materiali uero,usquis Mauros nohabere arma contendat Hirco quod 'rrum eis desit. Vel hoc mori, Ferrum non est,igitur glarim non est. Lo.cus quidem dinerentia maxima a causa materiali. rocus uero maxima,Si no est causa materialis,neq; ipsis, qua ex ea conficiuntur,sepossunt. Afirmati autem:ut si quis probat Daedalum non potuisse uolare , quoniam nullas natura rma pennin habuisses. Locus quidem
disserentia maxima a causastrmali. Locus uero maxima, Tantu unumquodque potest,quantu serma eius naturalis permittit. Asine ue a causa finali argumentuducitur:ut sit propositum, an iustitia bona sit, id hoc modo argumentum. Si beatum esse bonum est,re iustitia bona es. Hic est.n. tostitionis, ut si quis siecundum iustitia uiuat,ad beatitudinem perducatur. Locus quidem disserentia maxima asine ue a causa mali. Locm uero maxima, tinfinis bonus est, sum quoq; bonu s. Causa dicitur in uniuersu,ad cuius esse aliud seqttitur
283쪽
DA LOCIS DIALEC T. sequitur.Causarum tractatio frequens est, & apud Dialecticos & physicos. ausae pertinet ad philosophum naturalem,quatenus principia quaedam sunt, & ad motum reducuntur. Ad dialecticum uero quatenus uel per eas finit,uel demonstrat,vel ab eis argumenta ducuntur.congregatio hominum naturauis est Hic locus sic ad syllogismureducitur,omnis congregatio hominum est naturalis, iustitia orta est ex congregatione: ergo iustitia est naturalis . Tantum unumquodque potest. J A causa formali metimur uniuscuiusque rei uirtutem, ergo si forma non adfuerit, tuae requiritur ad talem operationem,& operatio aberit,ut calor est quaedam sorina accidentalis mediante qua ignis calefacit,ergo si haec cesset etiam cessabit calor.
De locis,qui ab effectibus dicuntur, & item
a generatione & corruptione. A B essectibus quoque harum argumenta cuntur erum ad hoc ipsiu ire oportes duplicem esse cuivides essectus causam necessariam, ut fine qua essectus esse non potest: subsicientem,qua certe huiusmo
di est,usadsit, impossbilesit essectum no esse.Ita ab
esse ad causam necessariam ita argumentari possu- .mi per conarustionem , Gladius est , ergo errum est 2 domus est, ergo intritum est, est lapides,et ligna. Locus.q. d. max. ab esse tu ad causam necessariam, Loc.ue, ma. Fosito effetitu , ponitur 9 eim necessaria
causa. Rursus ab meritu ad causam si ficientem per
destructionem potius quam per constructionem,quando construendo argumetationem nou semer euenit, quod inferre volumus .frinde non re te sequitur, Hic interqt,
ergo iugulatus en . Siquidem id euenire posse alio
quou is casu, aut letali morbo correpto alicui. Destruendo tamen ratum en quod in tur, ut , non interiit,
284쪽
interht,ergo iugulatvi non est. hem umen solis non est, ergo eius lux non est. Proptereastire debemini quod ex ipsis causis latior pater argumentandi campus,auctore Hegio. Baque ab efficiete quidem causea arguere possumus flatiνῆ comendabilem esse,quia Phidias eascerit, aut sol cistus, aut Praxiteles. Hine illud Ouidi , a fateriasuperabat opus. A materia uerὸ res pretiosas aut
ulla esse,quippe quod tela sirica pretiosior sit lanea, ct
Ianea item linea. Et iuxta Horari' sententia, Vilius ar. gentum est auro. Hinc etiam scientia de anima honorabilior ab ristotele dicta est caetera quavis de natura Parte. Afrma autem res extare,ct ite dignas minus dignin esse,ut hominem,quod rationale animaisit, Euniore quoliba animali. Ame,res bonas siue utilis. ut exepli causa, liberales arteι. quod bonos is utilas habeant G. Carerum qui ab effectibus dictus est locus, hunc Boerim eudem esse dicit cu loco a generationibus. Sed nos eos seiunximus.quod generatio uides cis no sit, qua ad causaου Esου sequatur, cui modi tamen efcctusae itur sed qua potius uia quaedam fit ad efectus producendos: quemadmodu corriaptio ad eoru desitionem. Atqui horum speculatio alium postulat locum. Ageneratisne igitur,argumentu ducitur hoc modo, insue*ctio ad uirtutem bona est,igitur uirtus bona est, Lo. qu. .ageneratione:Lo.ue. ma.Gimgeneratio bona est, i .m quoque bonum est. A corruptione uero,ut desuesis citro a uitio bona est,igitur uitium massi est. Loc.qu-iff.
. a corruptione. Locus uero max.Cuius corruptio bona est Dum quod corrumpitur,sive quod corruptum est, malum est. Sane mendum,quod quotlas ab hoc loco ar-
285쪽
gumetamur , praedicatum consequentu contrarium stuoppositum esse deber praedicato antecedentis . Quod tamen no ita euenit in loco a generatione,ob eam sertassis causam,quodper hanc aliquid acquiratur,per illam autem deperdatisr acquisitum. Etenim sta generatio, rei. produitio est: ita corruptio, eiusdem abolitio . Ab effectibiu. J Diuisio quam hoc loco Caesarius proponit, est apud Aristo. iij. cap. ij. lib. Auscultatoriorum . Est autem causa necessaria uel, ut loquitur Aristo. actu , quam necessario seqttitur effectus, ut ex arbore bona fructum ferente, necessario bonus sequitur fructus. Alia est eausa lassiciens non tamen necessaria quae impellit, Ddiuuat ad effectum consequendum, ut colloquium respoctu amoris. Hie inter . J Sic iugulare,est causa sussiciens
interitus non tamen necessaria. Atqui horum. J In his duobus locis a generatione,& corruptione argumentationes componuntur praedicatis euariatis secundum has uoces bonum,& malum. A generatione sic, generatio domus bona est, ergo domus est bona. Generatio Catilinae perniciosa fuit, ergo Catilina perniciosus. At in loco a corruptione diuer m sumitur praedicatum in antecedente,& consequente,ut domicilia latronum sunditus euertere bonum est, ergo ipsa domicilia mala sunt. Aristo. in Topicis saepe hos locos inculcat.
De locis,qui ab usibus & communiter
accidentibus dicuntur. , V s v M definiunt rei cui que operationem, at minW proprie Gndoquidem multarum rerum usus aliquis esse probatur,quarum tamen nulla est operatio, ut librorum quidem est aliquis,nulla autem operatio: cst agri item, jgladi'Itaque re Lin definitur, cuiusque rei Emotan quibusdam tamen coincidunt usius 2 opera
tio,vr uisio oculi,usius eius est, sun Iio ct operatio pari
286쪽
TTR A 'C T A Τ V S IX. Issater.Sod illud hic cauendum moneo,ne abusimprou-D Orpemus:m hi aciunt,qui ita argumentantur δε- rescere hominem malum est,igiturgiarius malus est,
quari certe in hoc non u gladiν est sed abusim. hippe ad propulsandam potius iniuriam, non ad insere Eam gladius factus est. nde illud Diui pauli ad Rom. cap xij.Non stu*ra gladium gestat is,qui in re publica po:estate sungitur. Dei enim minister est vindex ad iraei qui male agis. Ab usibus igitur,sive ab usu argumentum ducitur, si ita argumentuur quispiam, Equitare bonum est,igitur equm bonus est. Locm quidem disseretia maxima ab usibus,sive ab usu. Locus ueromaxima. im usius bonus est, sium quoque bonum est.Communiter accidentia,ut hoc loco accipiuntnr, sunt qua sese comitantur,id1 uel semper uelplurimum. Ab his igitur
argumenta ducuntur,quotia easumuntur a ccidentia,
qua relinqueresubiectum uel non possunt,uel non sunt: ut si quis hoc modo dicat,Sapientem nonpoenitet, poenitentia enim mas factu qhitur. Quod quia in sapientem non cadis,nepoenitentia quidem. Loc.q.m.a comuniter accidentibus. Locm uero maxima, Cui non inea
aliqui ei nec illud quod illius est cosequens,inesse potest.
Rursus Ur hoc modosecundumMσrmationem,Pluit, ergo uapores in siublime leuati sunt. Unde nec illudiam Praetereundum est, quod aliquoties qua naturaliter priora sunt, in propositione tamen sunt consequentia, ve weperit, stitur cum uiro concubuit. Quocirca non recte ita proponitur, Inimicitiae sunt, igitur bellum en . Sede contrario potius, Bellum es, igitur inimicitia sunt.Nam ut ludum plerunque comitatur certamen oe
287쪽
irat,ita ex ira inimicitia saepe oriunturis ex his funebre bellum. id quod ab Horatio elegantissime adnotatum est tertia ad recoenatem epistola: Ludus enim genuit trepidum certamen 2 iram: Ira truces inimicitias, orsis
nebre bellum. Aliquorici uero, qua naturaliter antecedunt,ea ct in propositione priora sunt,ut arrogaus ea, ergo odiosus est. Ex arrogantia enim quiriquesit odio
si tale est 2 illud, quoa Anselmus inter med3 ordinis theologos, nisi iudicio fatur 9collocandus, in libro de caseu diaboli adnotauit his uerbis, Aliud est, inquit,
rem aliquam causam esse alterius rei:alivdpositionem rei causam esse,ut aliud sequatur: Nam cum incendium
non sit causa ignis sed ignis e diuerso incendi3: positio tamen incenat causa est, u ignem esse sequatur.
Vsum definiunt.Psssius,ut inter locos numeratur, nihil aliud actus ipse utendi, siue operatio siue stinctio vocetur. Sed O illud. J Ducitur argumentum ab usu, quado ab ipsa rei bonitate uel malitia colligimus . Nam ex
hoc loco sumitur maxima per contrarium, cuius usus malus eth, ipsum malum est,& cuius usus bonus est,ipsum bonum e1t. Communiter accidentia. J Haec sunt quae ἰσεπιτοπολυ, hoc est frequenter eueniunt, ut comptus est, ergo amat.philosophus est,ergo suum negotium agit, & hom inum conspectum fugit. Rorsus O hoe modo enim pluuia uapor callidus, sumosus eleuatus,a corporibus humidis per calorem solis, usque ad mediam aeris regionem,a cuius fisgore condensatur, & in nubem conuert . tur,quae nubes rursus in aquam dis luitur.
De locis qui extrinsecus sumuntur, Qqui & quot sint Ex Pos ITIs locis,qui ab ipsis terminis in qua Loine positis se muntur,restant dehinc exponendi, qui li
288쪽
TRACTATUS IX. 14yere extrinsecus sumpti,argumenta tamen quaestionibussu peditant. Hi uer ni, a rei iudicio siue ab auctoriataica similibus,a partibus, a proportione, a maiore, a minore, ab oppositis, a repugnantibuου , a transiumptione, ct a transmutata proportione.
Expositis sicis. J Extrinseci loci dicuntur, quando sumi tu r argumentum ab his, quae sunt omnino separata, a substantia rei de qua queritur, ut liberalitas est uirtus , ergo non est uitium.
De loco ab auctoritate, siue a rei iudicio . , L O c v s qui rei iudicium tenet , e ab auctorita
te di cisurihuismodi est, vis dicamus id esse, quod uel
omnes iudicant,uelplures,c, hi uelsayientes, uel in unaquaque artium penitus eruditi. Huius exemplil est, praeterfirmamentum esse plane arum orb ptem: qucr
niam id ita astrologi doctismi,st in astrologia sapien
tes,penitus f eruditi iudicarint.' Locus quidem disterentia maxιmae,ab auctoritate, siue a rei indicio. Zocus uerὰ maxima, Quod omnibus uel pluribus, uel sapientibus bominibus uidetur, ei contradicere non oportu. Huic ct illa anipulatum maxima, niculis in sua arte perito credendum est. ne hic locus etsi per alias quos complures disciplinas ψιmssum praestat,in duabus tamen Apraecipue spectratur Obseruaturi: Mna quidem,qua ueluti caterarum artium sudamenturis quod da est,ac per hoc omnium infima,qulpe literas docens, unde ct nomen habe a Graecis γραε φαατικη dicta: altera uero, qua quoniam circa diuinos uersatur sermones. Theologia nomen ab illis accepit. Hinc etiam disciplinarum omniumsuprema existit , ct tanquam a
289쪽
liarum regina haberi debee. Verum ut istim auctorito in primis apud poetas en atque 'hictoricos, caeteros idoneos, atque probatos scriptores:ita huius auctoritas ex novo'useri testamento Auenda est. Porro cum duplexsit auctorit in , humana atque diuina: scire debemus, quod humana plerunque uacillat, diuina semper firma manu. Humana igitur contrauenire interdum licet, diuina nunquam illa saepe rationibus sidcitur,haec
rationibus nullis indiges, sibi sufficientissima. Erga cum in humanis disciplinis aliquis instituendus est, is cm Aureliν Augunisi or uerbis ct sententia mar
duplici uia ducitur, austoritate , ct ratione. Et tempore quidem auctoritaου, natura uerὸ ratio prior est.Itaque quamuis imperitis adhuc auctoritas uideatur esse accommodatior oportes enim,is Aristoteles ait,addi scentem credere o ratio tamen apertior est eruditis. Auctoritas igitur imperitis adhuc, ianuam quodammodo aperit doctrinarum, ct discentem ducit. Ratio autem eundem iam eruditum pressis uestigi s harere facit , or omnia intromissa luce commonstrat.
Locis qui . J Locus ab auctoritate illis maxime nititur, quae in finitione probabili explicantur: est enim probabile, ut Aristoteles primo capite primi libri Topicorum finit,quod uel omnibus,uel pluribus,uel sapientibus,& his
uel omnibus, uel pluribus,uel maxime notis uidetur. Vna quidem. JGrammati ea minimum ratione prurimum usu, tota auctoritate constat. Porro. J Humana auctoritas est, cuius mi ima origo a nobis est, ut syngraphum instrumentum: diuina quae uel Dei uel numinis uoce profertur. videndus est Cicero, initio partitionum oratoriarum, αRodulphus Agricola uicesimo tertio eapite primi sibri Alterae uero. J Plus uabet auctoritas in sacrosancta theolo-
290쪽
T R. A C T A T v s IX. .gia; quam ratio, quia circa arduas res, & a sensibus remotas uersatur, in quibus ratio humana nutat.
De locis a similibus, & a paribus. SIMILI A fiunt,quibus eadem qualitas inesseperspicitur.ride cr similitudo definitur,rerum disserentiueade qualitas. Atqui iis,ut hic accipi uidetur ,sime qui ita definiant: Simile est, quod eadem cum alteros ueritatis probabilitatem habet. A similibus ergo siue a simili,hoc pacto argumentum ducitur, ut si dubitesur, an homini proprium sit bipedem esse, id ita probamus, Similiter inest equo quadrupedem esse, ut homini bipe derat non est equo quadrupedem essepropriu, igitur nec homini esse bipedem . Locus quidem differentia maxima a similibus. Locus uero maxima, De similibus ides iudiciu Sane hoc loco usus est diuus Paulus, Si Chrisu inquit 9 mortuus resurrexit,cst nos mortui resurgemm . Iide errare conuincuntur,qui hunc locum uno
pede claudicare dicunt: quod ut aiunt obstat plerunque adductisimilitudo.=erum id quoties accidis,non iaa similitudine ,sedpotius a dissimilitudine erroris sisi causa habG. Quapropter Quintilianus huic pracipue
loco iudicium adhibendum monet:Solent enim,inquit,
nos 'stere plerunquesimili urinum species,ideo1 adhibendum est his iudicium. Huic loco haud dissimilis es locus,qui a paribus dicitur. Sunt aute paria,qua eius demsunt quantitatis:or paritvi i a quantitatis uerum risimilitudo quadam est. Ab hoc argumentum sit ita proponatur,Si cui in animo est Semosthenem laudare, cur non est Tullium laudabit, cum alter alteri pari si me quantus in eadempersuadendi arte unus , '