장음표시 사용
41쪽
nus est,neque disserentia,ne rue species, merue propriP. semper autem insubiectosibsistens est.diuiditur autem accidens,aliud nanques arabile est, aliud insiparabile. Separabili quidem, ut dormire. Inseparabile vero ,
nigrum esse in Aethiope Ur coruo, es cadidum in e gno' niue, Accidens porro tam separabile, quam inseparabile aliud naturaliter tale est, aliud extrinse--.cus aduenis. Planiraliter quidem, ut pueritia, iuuen-: Ius, sene Im: extrinsecm autem, visederes avis qua cicatrix obducti uulneri occaluerit. it A c C t D ii s in uniuersum duobus sumitur modis Primo pro omni eo quod non est subflantia, scilicet proinouem praedicamentis accidentium. Et sic accipitur in ea; peruagata diuisiqne Aristotelis, quicquid est,uel est sub-, stantia uel Al acc; dens.Secundo sumit tir accidens pro eo quod potest adesse subiecto,& abesse a subiecto,praeter λ' hiecti mteritum. Aecidens e 12 Existimo tot esse interpretamenta ad hanc finitionem allata , quod hominum Opimationes & sthlemiae sunt.Ego uehementer probo id quod doctis placuisse uideo, id e 1t, Duae hae priores accidentis descriptiones, Accidens tantum separabile complectun-Tur. Tertia uero descriptio & accidens separabile & inseparabile continet. Id si recipimus, iam subuertimus sub--. ruimusq; omnes omnium importunorum sophistarum importunas,ineptas, ridiculas,cauillationes. Nec erit recurrendum ad eam monstrosam ut sic dicam subintellectionem quam Porphyrius ex ueterum Philosophorum sententia, commemorat. Quae multa monstra, portenta , in nobili Philosophia peperit. Ego semper modum illum iotelligendi calorem sine igne, & cortium esse album,ua de suspectum habui. Putaui que esse magis ingeniosam , quam necessariam subtilitatem . Accidens quod neque ea Ilaee tertia descriptio per negationem aliorum uniuersalium assignata est. Est autem sic accipienda. Accidens ne
42쪽
Υ' R A 'C T. A Tarest genus, neque species,respectu sui subiecti cui inhae. ret. Potest tamen accidens esse genus uel species,respectu 'uorum inferiorum,ut color si ad parietem Feferatur, est accidens si ad albedinem & nigredinem est genus. ain'
re multi pueriliter hallucinantur .
modo .cidelitis desinitio intelligenda
sit, cum solutione dubitationis. SupEREsT ultima hiseus tramim pars, qua is es a gredi iam certum erat, nisi nos remoraretur dubitatio hau hcilis . expendenda interim , examinanda
o discutienda prim: Ea autem huiusmodi es. Si acc dens en 'Mnd adest est abest absique dim,in quo est, interitu, quiferi poten,ut ex accidentibus aliudseparabi Ie,aliud inseparabilestatuasur ψ Nam quod inseparabis, en id abesse non potest. Sane huic dubitationi Por-w3rius ita paucis satis hcere uidesur , quod ait,exem i ii causa coruum posse album subintelligi, ct Aethιο-
yem candore nitentem, praeter utri 'ue corruptionem ,
,1 teritumi Uerum hoc 'sum Boerius paulo altius re puit dicens. Nam quoniamsunt accidentia inseparabilia in his imitio uidetur conuenire non posse. Sed
hac inquit) tam uehemens quamo, soluitur hoc pa . Cio, quod hac ipsa definitis de accidentibus 'dis: sp
t sate,non octur intelligentia, non ueritate . Age igi--, rur, quoniam Aethiopi color niger averri non pote i , ianimo eum ct cogitationeseparemus, σίt 1νm color at bus Aethiopi , non tamen specici consumpta ea. Ita quoques a coruo nigredinem abstuleris imaginatione permanebit tamen a uis, nec species interibit. ET 'quod distum est adesse ct abesse, non re,sed animo in-Ltelligendum est. v d tamen in his, quas eciem cou-
43쪽
DR PRAEDICA PILI Eussituunt, haud ita sese habet: ut si ab homine rationistatem ausis,quam licet actuseparare non possimus, tamen si uel animo, imaginatione ue disiunxerimu , satimperibit hominis sterici. iDe communitate praedicabilium inter ridedisserentia, item eorum a se inuicem . COMMvNE est omnibm praedicabilibus de seribus pradicari, ut exempli gratia. Genm quidem δε omnibus sub se contentis speciebm 6 indiuiduis: de quibus omnibus ct constitutiva cum primis disterentia praedicatur. specio autem de hi tum, qua sub ea conti nentur,indiuiduis. Proprium uero, , M.specie cuius. est proprium, de eiusdem1'eciei indiuiduis. Porro accidens or despecie bin pariter indiuiduis, scdVinci paliter quidem de indiuiduis secundo uero loco Ur de i , qtiae continent indiuidua,hoc est speciebus ipsis. Quemadmodum e diuerseeroprium principaliter quidem de specie cuius est proprium, at secundo deinde loco, de il-tius Ioeciei indiuiduis, ut risibile esse, prius quidem Ur principaliter de homine pradicatur: posterius uero,ctfecundo loco, de Socrate Ur Platone , cate siparticularibus hominibus. Commune item est omnibu pra , .cabilibus, prater accidens , univoce prae icari de quibus pradicantur. Disserunt autem ase inuicem pradieabilia, quod alia quidem praedicantur in eo quod quid est, ut genus Ur fecita: alia uero in eo quod quale quid.
x', aut quomodo se habet quippiam, id quod plerisque,
accidentibus quaeritur , ut si quis interroger, quomodo se habu Socrates' tum quis recte re fonderit, quod aut ambulat,aut dis tansin uero interroga qui iam,
44쪽
i Socrates ' apte fortassis retondebit alter .i quod Diens est. Ergo disserentia, proprium,macci- .iens drasertim inseparabile, in eo quod quale quid praedicantur.-pecie item genus disserti quod genus quidem praedicatur de pluribus Myecie disserentibus rj feris uero de indiuiduis,er numero disserentibus tantum. Et diseremia a proprio ct accidente dissertiquod disserentia quidem pradicatur in eo quod quale quid est,
secundum rei scilices sentiam: proprium uero accidens secundum rein tius inhaerentiam. Demum proprium ab accidente dissertiquod proprium quidem conuersum pradicatur de eo, cuius en proprium,accidens uero minime. Hactenus de quinque pradicabilibis uscibus, restat nunc ut praedicamenta aggrediamur .
. ExposiT A breuiter natura cuiusque uniuersalis, duo sunt quae hic Caesarius docet, alterum in quo quinq; uniuersalia conueniant, alterum in quo disserant. communeo hanc communitatem. docet. Sed nincipaliter l .ccidens dicitur primo de indiuiduis,dein-dc de speciebus, contra uero proprium primo piaedicatur de specie , secundo loco de indiuiduis. Commune enau,
νemPhic locus quomodo sit intelligendus . initio a nobis dictum est. Et disserenita a pronio) Hinc loco ex diametro aduersari uidetur id quod scribit Aristot. ij.cap. septimi libri Topicorum . Quaecunque locum habent in finitione in quid est enuntiantur. At disserentia locum habet in finitione, ergo in quid praedicatur: sic di ex priorOsensu difficilis, sic submouendus est disserentia in quid praedicatur, quia in dicat rei esse nitam, in quale autem dicitur: quia per eam redd ad quaestionem laetam per qua te, rejondemus.
45쪽
& primum ostenditur quid sit praedicamentuin , i
E pr dicamentis deinceps scripturus, ope raepretium facere uidebor, siquid sit praedicamentum prius exposueIo,ne non inis uis si una sectorem pd illpruin iam cognitione properantem, longius aequo renroretur, utpote nondum perspecta, duntamen interi iri quid scit scire laborat. Praedicamentum igitur est cui & a TrapeZuntio definitur terminorum,qui secundum nullam comple Nionem dicuntur, natura rerum ordinatiq.inae definitio, ut mihi qui deni uidetur, hunc habe intellectum: quoi praedicamentum nil aliud est, quam series quaedam terminorum in complexorum , quatenus ex his natura, id es , ratione rerum alis alijs subiiciuntur,alij de alijs praedicantur. Caeteriim nomen praedicamenti dictum hine esse uidetiir, quod de omnibus praedicantur decem numero prs dicamenta, uelut ipsorum uocabulorum elementa queda: quo nomine & intinctilianus ea uocat,& approbat Laurentius Valla, quod sensus scilicet caeteroriim uocabulorum ad ista, tanquam ad elementa, & principia reserantur, ob eamque rem cui idem alto genera quoque dicuntur,quod ex his caetera significata gignantur, quorumque
46쪽
p RQ AB F Α T I Ο. Isbnt principalia, immo uero, si sic dicere licet,principalis.
sima genera. auctniam uero eorum, quae praedicantur, alia ibidem praedicantur aequi uoce,alia uni uoce, alia uero de rici minative: ab aequitiis cis igitur & univocis, & denorninatiuis, necnon & ab alijs quibusdam, quae ante praedicamenta a recentioribus dicuntur,ut ea,quae sequunturiyliorum praedicamentorum traditionem.Post praedicamen ta ab eisdem appellantur, uocibus quidem no Vis , at non adeo impropriis,hunc ipsum tractatuni auspicari eouenit. - Α R i s T o T E L E s primus omnium decem costituit. μιτι γηρ ete, clivae a Quintiliano lib. iij.cap.yij.Elementa di cyntur,a Boetio praedicamenta. Est autem κατηγορέω uera um forense,& accuso,damno,proprie sistificat. Deinde alio traffertur, & alterum de altero enuntiari significat. Vnde κατηγορία praedicamentum, nomen generale.Caeterum ne aliquid erroris in uocabulo relinquatur,praedicam menti nomen distinguendum est. Praedicamentum quan idoque pro supremo genere sumitur. Et sic dicimus decem esse praedicamenta. inandoque pro ipsa serie gePerum
specterii m. Et sic accipitur, cum dici inus homo est in praedicamento uibstantiae. Virtus in praedicamento qualitatis,postremo pro quouis uocabulo comuni. euoma uero.o: Ex hoc loco sumitur diuisio eorum quae praedicatur. Vae da prodicatur uni voce. hoc est cum ratio de eo de dici: ur, de qtis ipsum nome.Vt uirtus dicitur univoce de Iuttula, cpita & nome uirtus,& eius finitio,dicitur de iustitia.' aeda praedicantur aequivoce,hoe est,cu nomen dicitur de aliquo,sed ratio non eadem de eodem, ut καes nomenidicet, tur de in strii mentd quo reserantur,& clauduntur Ostia,&de massa illa carnea,ouae est sub collo boum. Quam latini palearia uocant, sed secundum diuersam. Quaedam praedicantur denominatiue, hos est a quibus labiecta aliquam sumunt appellationem, ut iust*slarti
47쪽
DE PRAEDICABILIA VsMmmune est, secundum nomen uer o ratio Abstantia a sustori animal homo, est quod dictum est, homin, tamen speciem interim referem. Horum sane utrique nomen commune estselum nempe animalis at uero subsantia ratis secundum ipsum nomen adia atque alia . nivoca uero dicuntur, quorum nomen commune est, secundum nomen ratio substantia eadem,ut animal hsano, Ur quod ea aequiti. Horum nanque unumquodque Domo inquam re quin9 animal est, G animalis quoque rationem,hoc est, definitionem se silpi qua quidem Usubstantia rimata sinsibilis . Denominati posero dicuntur,quaecunque ab aliquo, nempe ab irao primcipali, solo casu distinentia, secundum nomen habent appellationem, ut a sortitudine sirtis, Grammatica a
Grammaticus .Hic iam istud addendum, quod nomen in his desinitionibus no lum pro ea orationis parte , qua a Grammaticis prima consideratur,sed O pro careris orationis partibus perinde accipitur. Nomen itaque hoc loco accipiendum,msit omnis rerum per uo emsignificatio, id est, Omne uocabulum.
Antequam singula praedicamenta excutiat quaedam praefatur, quae uulgo ante praedicamenta uocabuo magis usu trito,quam latino dicuntur,eo quod aliquid .ucis praedicamentis adserant; Primo finiuntur aequivoca, quia decem praedicamenta aequivoca sunt respectu huius nominis praedicamentum. Haec descriptio complectitur equivoca aequivocata , hoc est plura eiusdem nominis vilicata diuersa. Ipsim nomen aequii ocum aequivocans icitur. Vt animal uiuum,& animal pictum sunt aequivoca Dircata animalis. Per substantiae rationem intelliginus Mitionem tam essentialem,quam accidentariam.m accidentibus aequivoca sint, ut clarum in uoce . & es rum
48쪽
rutri in coloribus, sunt aequivoca clari.Id Aristoteles docet decimotertio cap.j. libri Topicorum. -J Hoc ait, quia res per se aequivocae non sunt, nisi id a communi
nomine habeant. Voces enim dicuntur res uero sunt. Sο-
Particula solum duobus modis sumitur. Primum eum unum fgnificamus aliquid,ut solus est mundus, hoc est unus est mundus. Secundo cum significamus diuisione quandam,ut sola est mihi uestis,non etiam toga.Etesilite
sumitur.Aequi uocis est solum nomen commune, hoc est non etiam nominis finitio. Ex descriptione aequivocorum hullo negotio uni voca intelliguntur . De denominatisιs. JCommunis Dialecticorum schola triplicia constituit denominatiua.Qu aedam uoce tantum,quq initio conuentur.& disserunt terminatione finali, sed non conueniunt u- gnificatione,ut cursor & cursus . inaedam significatione tantum, ii ae significatione conueniunt, sed non uoce ut uirtus, studiosus . Quaedam uoce & fgnificatione simul, quae & uoce & signiscatione conueniunt: ut iustitia iustus. Et haec hic sitiuntur. Haec ut constituantur tria necessaria sunt, ut re conueniant ut nomen retineant, &nis quaedani fiat inflexio.Neque haec distinctio pro nihilo
ducenda est.Sine ea enim in nuntieri Aristotelis loci plene S per omnes numeros intelligi non possunt. Et quoniam Praemia & emolumenta ut Plinius ait) ih omnibus rebus. maxime spectantur, ex his tribus finitionibus tres conii tua regulas. Prima,nullum aequivocum, ut aequivocum in ullo ordine praedicamenti locum habet. Praedicament Cnim quae univoca sunt, haec tanquam noxias suis domicilijs arcent.secunda,omne uni vocum in aliqua classe praedicamenti est.Τertia,Denominatiuum est in eodem ordine,in quo denominans.Vt iustum est in qualita' te,quia in ea est iustitia.
De complexis, dc incomplexis,Diuiso prima . E o R.Y M dicuntur, alia qu dem dicuntur Oum complexime, alia uera sine complexione . Sise
49쪽
ὶ - D E P 3. Aser C I I L I A v suocis sonum pro truntur , Ut homo, equus, uincit, cur rit. Cum complexione uero, quacunque uel coniunctione aliqua copulantur, ut Socrates uel piator uessecundum aliquod accidens coniunguntur , ut uerbiliratia,
quia in Socratem ambulatio uenit, hinc didicimus, Socrates ambulat aut sit qualitate serte aliqua assectus' herit , ut pote sapientia, diximus, Socrato sapitns est
Prima diuisio Jcliram praeponit, ut ostendat terminos omplexos reiici a praedicamentis, incomplexos uero in eius locum habere. Id quod ex praedicamenti finitione perspicuum est. Dicuntar J Dicuntur, inquit, quia hic deprimis rerum uocabulis sermonem iisstituit. Vt enim uo- cum est dici ita rerum esse.
De i s quae uel praedicantur de aliquo,uel in subie
aliquo sunt, Divisio secunda. iRV R S V.s autem praeter hanc,st alia ex 'sorinotele subjciatur diuiso, qua talis en, Eorum qua sunt, alia quidem desubiecto iucuntur aliquo,in Abie-dto uero nonsunt,ut homo: alia uero insubie Io quidem sunt aliquo, de subiecto uero nullo dicuntur, ut hoc a bum : alia or de subie lo dicuntur aliquo, ct in subie-ἱto sunt, ut color. nam hic de subiecto quo8iam , malbo pradicatur, ct in corpore insuper reperitur: omnis enim color in corpore eIi: alia neque in subie is sunt. neque de subtilio dicuntur aliquo, ut Socrates,st quod cunque subitantiae nomen singulare, est Endiuiduum .
Secunda diuisio quae complectitur omnes res existe S. Niim omne quod est, aut substantia est, aut accidens. . Si substantia, aut uniuersalis aut particularis. Si accidens , aut uniuersale, aut particulare. Eorum J prima pars duii- sonis sub qua continentur omnes substantiae uniuersales,
ιδ FQuera, species i Dici de iubiecto est superius
50쪽
T R A C TAT vi s IsI. asdicari secundum essentiam de suo inseriori, ut corpus substantia, animal est corpus. Alia ueraJ Secunda pars sub qua continentur accidentia particularia, ut haec Albedς , haec grammatica. Esse in subiecto es praedicatum accidentaliter de subiecto idici. Alia Oe. J Tertia pars quae continet uniuexsalia accidentium. Nam haec duplicem habent respectum,alterum ad sua inferiora, de quibus secundum essentiam dicuntur, ut color de albedine; alterum ad su- 'biecta quibus inhaerent,& de quibus accidentaliter dicitis tur,ut coloratum de Corpore. Ex quo loco c5llat cin quo plerique haerent nullum esse incommodum,idem & secadum essentiam,& secundum accidens de diuersis enuntiari. sila nequeJ Quarta pars quae complectitur omnes substantias particulares, siue indiuidua. Haec nec de subiecto dicuntur,nec in subiecto sunt. Nam nullo modo in proniitiatis, a disciplina receptis,pr dicamur. A prima substantia inquit Aristoteles nulla est pridicatio.
De nouem modis,quibus quippiam inesse alicui dicitur. CONfENTANEvM fortassis fuerit hoe loco
adjcere neuem modos, quibus esse in aliquo qu*piam dicituraquos ex Tonio obseruauimiti, in his,qua in A' riuotelis Praedicamenta ser sit,commentari .
haud dubie uir iste,ex quarto Aristotelis de ph3sico au
iditu libro,ubi de loco trafiat,'exprimo deinde Alexandri phrodisai de anima libro multo ante collegisse existimandus est. Itaque dicitur esse aliquid aut ut in Ioco,ut quum dicimis quempiam in foro esse,aut in theatro aut ut in vase,ut triticu in modio,or in dolio uinum, aut ut pars in toto,utpupilla in oculo,cT in manu digi-
hac omnia in toto corpore:aut ut totum in partibus ueluti corpus in omnibus suis membris:aut ut in ga