장음표시 사용
51쪽
D Ei P R AE D I C A M E N T I ssuis,ut animal in homine leone boue:aut ut ia incut in beatitudine,qua certesinis ea bene acta uitae ut ut in potente, ut in Imperatore totivi regni, e im Perly moderario:aut ut in materia forma, ut in aere sue in marmore Iouis nato e quo quidem modo ,-accri dens hic nunc in aliquo esse dicitur,ut in subtilio. Triae tet hos autem nouem modos a Ioanne Damasiceno dis μώμntur,ut in tempore,veluti cum dicimus, Noe tempore diluuium fuisse. Et ut in e ciente eos intin Deo omnia, di in artifice rationes eoru,qua ab ipse emanat.
consentaneum. J Quoniani dictu ui est aliqua 'diei de subiecto,aliqua esse labiecto,ideo hunc addit modos. quibus aliud in alio esse dicitur.In his nihil est, quod studio isum lectorem remorari possit.
De iis,quae ordine quodam de subi icto aliquo praedicantur.
t A N D o alterum de altero,ut de subiecto quopiam praedicatur,quacunque dicuntur de eo quodpraeias catur, omnia desubierito imo praedicantur: ut quia homo de Socrate praedicatur,de homine uero et animal
ιbstantia,ct animal igitur, ct sub tantia de Socrate quoque i praedicantur. re si Socrates homo est, idem nimirum Socrates animal est, ct substantia. Sciendum tamen quod intellectus regula accipi debet de i praedicatis, qua nomina sunt,rei substantia explicantia,non etiam de irs,quae nomina aliorum nominu designatiua, siuesecunda impositionis nomina, cst per hoc nomιnum nomina a diuo Seuerino Boetio, a recentioribus uero nomina, siue termini secunda intentionis
52쪽
t praedicatis 3,cst his 'similia.Quapropter de homine licet. sterias Vadicetur,ct homo de Socrate,non perinde tamen ct de Socrate ipso'ecies praedicabitur unquam is
QA A N D o alterum J Haec prima regula docet quid siedici de subiecto. Eitantelligenda de uocibus necessario, cohaerentibus. Eicquid enim dicitur de praedicato necessario,etiam dicitur de subiecto.Sic Plato colligit libro de . Republica secudo. Deus est bonus,bonum est innoxium, innoxium,nihil facit mali:ergo Deus nihil facit mali.Η cregula etiam locum habet in accidentibus, ut iustitia est habitus,habitus est qualitas,Ergo iustitia est inalitas. At in terminis non necessario cohaerentibus haec regula non habet locum,ut non recte sic colliges , homo est animal, Animal est genus:Ergo homo est genus. Est etiam hic alia cautio ut totum praedicatum primae propositionis, fiat su' biectum secundet.Quare non sequitur Ioannes habet ani
mam rationalem. Anima rationalis est immortalis: ergo Ioannes est immortalis.
' De nominibus siue vocibus, quae uulgo primae secundae tum intentionis,tum impositionis, siue nomina, siue uoces appellantur . . H AN C igitur ob causim haud ab refuerit paulo altius hoc loco repetere atque adnotare duplicia esse no mina siue uoces, quibm in tradendis distolinis alveartibus passim utuntur audiores uidelicet alia ex his dici prima,alia secunda impositionis,me ut uulgus Diaucticorum ea appellat prima st secunda interionis non ιna, neque ita quidem omnino temere, i tam quae pri ' ma siue intentionis siue impositionis nomin a dicuntur,
easic appellata esse certum est, quod quid uocabula in u
iuere in animo habuerunt, primum quidem j intendi-runt,ut ipsis rebus nomina inderent, iue imponerent,
qua rerum uocabulastessent, ctai Intur: Ἱμαμ
53쪽
oK PRAEDICAMENT Issint ea uocabula cum Primis, quibus uultu hominum passim utitur in exprimendis suis inuicem conceptibiu ,- ct quibiu utimur in disciplinis tum naturalibm,tu moralibus, addo ct in mathematicis ct in diuina philophia, ct alijs purissue,deinde uero com uiri rent tydem necessarias stre arto aliquas, per quas disceramus 2 sciremi recte ac proprie mi istis nominibu i a positis, in qua docerent nos illorum significationes, proprieta- is, ct elegatira,ct in summa illorum aptas ubiq; compositiones,sive ut quid animo tuo conceperis, aliis indica
re possis:siae ut quid verum quidue falsium sit at
iussi care possit, quicunque loquentem alium audierat: L ne ut auditorem inducere queas adriscntiendum tibi,
quod persuadere conaris:hinc illi ueluti iam fecundo loco intenderunt ac mente conceperunt ut istin nomini
bus vocabula imponerent inderentque. Cuiusmodi mina me vocabulasunt, quibus tum in Grammatica, tum in Dialectιcaptum in Rhetorica arte utimur. Un-
, de or ima secunda siue impositionis,sive intentionis nomissa tadem dici coeperunt. Et haec quidem mea de his
nominibus siue vocibus sententia est: nec video aliami huius discriminis inter i as voces rationem magis conrsenam rei Proposita: quamcunque vero alty protulerint, i reddiderinti, ea mibi ut nec restitere omnino, ita nec -probare admodum cura fuerit: iudiciu tamen siuum cuique relinquo. Is interim ad institutum reuerta mur.
U HANC IGiτvRJ Hoc caput addit Caesarius. quia In superiori capite, nominum secundae impolitionis, mentionem habuit. Caesarius satis dilucide quid sentiat explicat. Nomina primae impositionis dicuntur quibus animi nostri sensa euoluimus, atque explicamus. Primum rebus ipsis
54쪽
TRACTATUS II. 27 ipsis indita sunt,& ob id nomina rerum dicta. Nomina secundae impositionis dicuntur quibus rerum nomina designamus .Ea Boetius nomina nominum uocat. Nomina primae impositionis sunt corpus, uirtus , scientia. Secundae uero niamen,uerbum,genuS,subiectum , praedicatum.
De generibus diue sis, S non sub- i
DIvERso RVM generum, nonsubalternatim positorum diuersa seunt pecies. disserentia, ut animalis, oescietia. Animalis quippe disserentia punigres Abiu,bipes,volatile, ct aquatile suntia uero harum nulla est,quin potιm ipsimscientia disserentia assigna ri possunt,quod hac quidem naturalis,haec moralis, ista vero rationalis ex stit. At vero generum βbalternorem,sive subalternatim posit orum nihil prohibet easdeesse disserentias, ut auis ct animalis, qua genera sibi subalterna sunt.Siquidem specleae animalis auis est,eademssi cor ut genus. Utriusq; autem utpote tam animalis quam auis disserentia eadem se possunt diuersae. Eadem quirim usquis haου animalis asscrentivi asgnet, quod animalium alia sunt quapascantur herbis,
alia qua seminibus, alia qua carnibus,ster quin est auos inter se disserre agnsuntur,quandoquirim inter aues alia herbis pascuntur, aba semimbos,aba carni-lm. Diuersa viro, ut qui m animalis disserenitagnantur,quod aliud quidem rationale est, aliud i=rationale:quorum sane nulla auis ab aut d fert.
DIvERso RuM GENER vM J Secunda regula genetum,di iter forum praedicamentorum, sunt diuersae dinerentiae secundum spccum, hoc est constitilentes diuersas species,ut animalis: quod est in substantia disteretiae sunt,
55쪽
D E P R A E D I C A M E N.T I sAquatile,uolatile.Scientiae uero quae est in qualitaterentiae sunt,naturalis,moralis,rationalis,quae differentiae sumptae cum genere diuersas constituunt species. tumJGenera subalterna siue subalternatim posita uocat,quae se inuicem continent, ut auis & animal. Et horum possunt eaedem esse differentiae.
De praedicamentis generatim. E o R v M secundum nullam complexionem dicuntur,unumquodque significat,ausubstantiam,aut
quantitatem, aut qualitatem, aut ad aliquid, aut ubi, aut quando,auisitum esse,aut habere, aut agere,aut pa
ti. Etsubstantia quidem est ut exempli gratia dica
ut homo,equus: crusettim ,ut bicubitum,trictibitum qua litas,ut Musicum,Grammaticum, album,nigrum: ad al iquiritit duplum,dimidium, maius,minus: vbι vero,nt in foro,in theatro:quando autem,ut heri, annosupe riori uum esse,ut iaceresedere are,habere autem, ut calcea tum esse,armatum esse: agere, ut secare, urere:
pati,ut secari,uri. Sane ex js quae dictasunt, ina quia H ecundumst singula in nulla a Frmatione ,vel negatione dicuntur, ut qua ne verum, neq;falsumsignificent. rum autem adse inuicem complexione Urmatio utiquesit,aut negatio. Eo R ' hi inva Aristoteles. I. cap. r.lib. de Physico
auditu scribit. nobis a natura insitum este ut a nobis notio. ribus progrediamur. Hic igitur generatim insignificata uocis incomplexae enumerantur. Haec enumeratio est, nodiuisio. Nam diuisio est generis in species distributio. Praedicamenta autem genera superiora non habent.
De substantia,quid sit,& quomodo diuidatur . Su EsTANTI A dicta esse uidetur, quod aliis omnibus Dbstet: proinde a Ioanne Damasceno hoc
56쪽
pam describitur. bstantia est,quaper sesubsistit,ac
neutiqua indigens uisit. Hac ima ab Aristotele inpri-- mam diuiditur est seὶundam.Etprimam quidem eam esse dicit qua proprie ct principesifer,st maxim ub-isare dicit ur,qua nes desubiecto dicitur,neque in subiento est, ut quidam homo , ut Socrato, ut Plato ct set quid huismodi est,nempe singulare ct individuum. Se 'cundam verpsubnantiam,idensecunda substantia no mine appellat ffeci ims in quibin qua principaliter isubstantia dictitur,insunt,est harum s ecierum genera. ut homo,ut animal. terum prima substantia idcirco
dici videntur,quod sensi in propinquiores sint,prima,
his occurrant,ut eae quarum hausta ni ui si bus cognitisne generalitas,deinde animo concepta colligitur, constituitur . Id quod ct dium Seuerinus Toetius ire libro de duabus naturis in C H RI s T o, Hrs,quidemnerbis,sed sensu prope eodem dicere videtur: Intelli Lius,inqui uniuersalium rerum ex particularibussumptus est . Ex quo ct liquido constat, quod ea secundis subIZani3s magis sub nantia ea dicitur,qua primissiιν Itantiis propinquior est, quippe qua ct pluribus etian substat. Q ο si ui ct oecies magi ubstantiasit,quam
genus, est homo quam animal Porro inter syecies ipsas,qu a quidem huismodisunt vigerra esse non possent,nulla magis substantia en quam stera, quemadmodum nec in primis subsantse,altera altera magis substant ia en . ,
C v M R E s I numero sint insinit ,nomina uero finita,ideo Aristoteles effusam illam & immensam rerum v rietatem ad decem capjta reuocanit.Ιnter haec substantia prior est natura,quia alia sine hac subsistere non possunt,ra
57쪽
tisne,quia in uniuscuiusq; rei ratione, ratio sebstantiae 1 tDest. Cognitione,quia tunc unumquodq; cognoscimus cum quid sit & substantiam eius intelligimus. Tempore, quia sola haec separabilis est. Subctantia ea J Tyrones hic admonendi sunt, generum summorum nullam esse sinitionem Omnis enim finitio genere,& disserentia constat. Supremorum autem generum nulla genera sunt.Ob eandem rationem indiuiduorum nulla eit propria finitio , quia nullas habent proprias disserentias. . Describit ergo substantiam per id quod est proprium substantiae, scilicet per se subsistere,dae πορri J singula haec adverbia situm podus, di momentum habent. Proprie J quia primae substantiae sensibus ob ij ciuntur. Principaliter θ quia primae substantiae alia omnia prius in sqnt. Maxime J nam prima substantia ut Rodulphus Agricola ait est, cui reliqua omnia sunt
innixa, quaeque reliquorum receptaculum est,& sundamEtum. Secundarum J Secundae substanti sunt genera, & species primarum substantiarum .Quare color licet genus sit, tamen non est secunda substantia, quia non est genus primae substantiae .caeterum J docet nominis rationem cur primae substatiae dicantur. Hunc locum magni uiri conii ellexe conantur. secvndis substantijs interemptis etiam interimuntur prim , qtio circa secundae subsantiae primae dicen uidentur. Ilunc scrupulum sic eximere oportet,iri primae subst antiae sunt sensibus propiniluiores: ita etiam primis nominibus appellandae erant. Intistectus inqtiit J L eus hic est apud Aricto telem. xxix.cap.j. lib. Posteriorum. Ex singularibus plurimis, uniuersale manifestum est . Ex quo liquida con IaιJ Magis i& minus hoc loco non significant intelion m aut remissionem, sed significant, potius, smilius, propinquitis. Hoc sinsu substantiae uocabula,has uoces admittunt. Sic Aristoteles accipiendus es primo
capit a. lib. de Anima . Cu dicit corpora naturalia camma.
gis substantias quam artificiat ia. Porro J Huius loci ratio est, quia species infimae aequae propinquae,primae subsantiae sunt.
58쪽
De sex substantiae proprietatibus . o M N r 2 v s sub anti's,tam primis quamst 'dis,proprium quodammodo scin pubiecto Mnesse. Dico autem quodammodo, quando id non his conuenitiis, sed ct earum perinde disseremus, quippe qua nec ipse in subiecto sent aliquo. Omnibus insper secundis
Fbstanti s, est earum disserentiis conuenit Mniuocepradicari deprimis, ut homo ct animal de Socrate, ct de eodem item Socrate, rationale. Omnia nanque haec de Socrate praedicantur nomine pariter et ration id quod univoce praedicarisupra desinitum est. Substantia pra-terea nihil est contrarium. Qud tamen omnino uerum esse non uidesu eum igni, aqua ,staqua ignis contra rius esse putetur. Sane huncscrupulum Boraim laucis uerbis ita diluit , idque iuxta Alexandri Aphrodisi
mentem V utrum,inquiens, horum elementorum alteri contrarium est, licu eorum inter si qualitaου repugnent diuersi sint. Substantia igitur nihil s con trarium. t nec proprium hoc substantia est, quando stquantitati perinde conuenit, ct albs quibusdam.Substantia item neque magis,neque minin cipit,ut homo non est magis aut minuου homo ,uel stipso prius uelposterius,uel altero quolibet homine . mod ergo diatam s. neque magis neque minin pusicipit, id ita intelligitur quodsiubstantia ipsa ncque intenditur,neque r mittitur Sed nec illud substantia proprium, quando neque cir
ctilus alio circtilo magis aut minus circulus cst.Videtur
autem omnis sabstantia hoc aliquidsignificare' id quod iis primis quirim substantiys hesud dubie ita se haber. Insecundis uero non itaplane , hisi Ob appellationis H
59쪽
D 2 D.Ε PR AED I C A MAN TI sguram,ut quum quis dicit hominem,aut animal, iam
yerinde ac quendam hominem,aut quoddam animae rixisse uideripotes. Atqui id ita non es. Quapropter eunda Abstantia non hoc aliquid, sedpotivi quale qui Ago sicat. Maxime uero propriumsubstantia est,quo tumetsi una eadem y numero: ipsa existit, secundum siri
tamen mutationem, contrariorum fisceptibilis est, ut quidam homo : qui lices unus, idem numero maneriat , ipsie tamen nunc solidus, nunc rigiduW,nunc parrium,nunc disim existit mutaturi hoc pacto interim contrari s luter se qualitatibus : id quod neque orati , ni,neque opinione conuenire potest. stuppe quod neutr . earum squanthm quidem in ipsa em mutatur liquando uera, aliquando falsa iudicatur: quin potitur iles,de qua uel oratio profrtur, uel opinio habesur,
mutati onemsui admittit, yatituri. Nam , ut seri-yρteles inquit, 'eatenus oratio aut hera, aut bisa en , quatenus res se habes. Idem de opinione sientiendum.
c. ARISTOTELEs de more habet ea quae a sensibus remotissima simi, per ea quae sensibiis proximiora sunt , explicare . Qitam docendi rationem Aristoteles in libris de anima de hystoria , partibus, generatione animalium, secutus es Hoc loco itaque Caesarius Aristotelem secu'us, substantiam quae in xellectu percipitur, per propriem tales quae nobis notiores sunt, copiosius declarat. Omni-bmsub tantiis. J Prima haec communitas propria uidetur secundo modo. Nam omni substantiae & non soli conuenit. Sedo earum perinde disserent,s Ex hoc loco aliquis conuincere poterit differentias non esse subs antia. Nam hic nominatim Caesarius dicit, non esse in subiecto convenire aliis a substantijs, nimirum disserent ijs . Hic no-du, sic dissis luendus est. Differentia, nec omnino est subsantia, nec omnino accidens, sed mediastinum locum in
60쪽
Υ R An C, T A r Vis II. 3 orer utrumlue tenet, est enim qualitas ut uulgb loqui mur 9 substantialis. Omnibus i uper . J Secundae enim substantiae, & nomine, & ratione de primis dicuntur. Sub- flantiae praeterea. Huius ratio est facilis, quia contraria proprie in solis qualitatibus reperiuntur. Substantia item. J Hic locus a nobis iam explicatus est. Hoc tamen addam. Res omnis cuius est aliquis terminus essentiae suae, & ad quem cum peruenerit habet essentiae illius nomen , non dicitur esse hoc magis, aut minus quod sit. Quemadmodum Cicero dicit de Beato, lib. s. Tuscula. Nam&qui beatus est, non intelligo quid requirat, ut sit beatior. Ita substantia post quam peruenit ad terminum suae perfectionis non dicitur magis, aut minus , alioqui non esset perfecta. Videtur aurem. J Prima substantia significat hoc aliquid ,hoc est rem singularem. Secunda substantia prima iacie etiam uidetur significare rem singularem ob appellationis figuram, hoc est quia dicitur deprima. Sed noni est ita quin potius quale quid significat, hoc est naturam communem multis, & speciebus, ct indiuiduis. Neque hic quale sumitur quemadmodum in praedicamento qualitatis, scilicet pro qualitate accidentaria, sed pro notione communi essentiali. Maxime vero J Haec sexta communitas est propria,quarto modo no conuenit omni substantiae. Primis per te , secundis quatenus insunt primis: . ut quia hic homo aegrotat, dicimus hominem aegrotare. Praeterea convenit soli substantiae. Nam nihil ex praedicamento accidentium, manens unum, & idem numero,contraria vicissim recipit. Id quod J Recipit tacitam obiectionem, substantia recipit contraria secundum sui mutatio nem , at oratio, & opinio si contraria suscipiant, ipsa noti murantur. Deinde oratio, & opinio non suscipiunt uerum , uel falsum , sed potius res ipsa , Nam ueritas oration is, uel opinionis, pendet a re ipsa, Vt enim se res habet, inquit Aristoteles, ita oratio est uera , uel filia.