Dialectica Ioannis Caesarii viri vndecunque doctissimi, Nunc recens Hermanni Raiiani Vuesdalij fructuosis scholiis illustrata, & multis in locis emendata. Accesit huic Ioannis Murmellii Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta

61쪽

uippiam diuiditur. Quantitatis autem alia continua es, aha uero discrera. Continua quantitas ab Aristotelle ea esse de itur, cuius partes ad euniam terminum

cammunem copulantur,ut linea adpunctum ad lineam

super ei,or ad supersciem demum ipsis corporis. Id, quod de linea O tendisse satis sertassis fuerit, quantum

praesens hoc institutum exigit. Itaquesit linea aliqua in duas partes perpon tum in ea signatum,hcta, amimo,

tamen magis quam re 1 a. Haec quia continua eneartes ipsas ad eundem istum punctam, nempe terminum utrique communem C sics c 2 cohaercntes habu ct copulatas . Continua ergo quantitas est, ut linea, ut si perficies, corρm .sedditur his' tempus, cuius pamici,quoniam successione solum continuamur, ad instans, quod est nunc dicitur, copulari habeat . Et locus , sed improprie , quiVe quod re magis quam ratione quantitas sit. Torrodi secreta quantitas Ut, cuim partes ad nullum tertium communem c uiantur, sed a se inu cimseiunctasunt, atque discrera , ut numerus, er oratio. Numeri quippe , ut exempli causa, denari' parto sunt, quinque, ct quinque, aut tria est septem, aut quomodolibes aliter idem diuidatur numeruου : ipsae nimirum , quacunque eim numeri partos fuerint,inter sed undia sunt at que separata. Sc cst in oratione Parres , nempe titera est hilaba, ct it m dictiones, tum bre

nitate, longitudi mue,tum i a prolationes parantur, 'q'ineriam striptura,ut perquam oculi eas acile discer natat, atque distinguant.

Inter nouem praedicamenta J accidentium , quantitas primum locum te et, quia mediante quantitate caetera in suli, stantia

62쪽

T R A C T A T V s II. santia sunt. adde, omnis res simulatque est in numerum ' cadit est enim una uel plures) haec autem quantitatis - scientia colliguntur. Continua quantitas 3 Continua quan litas: sic dicta est quia partes ita sunt connexae, & copula- tar, ut si quis eas seiungere uelit, diuellere necesse sit. vedinea superficies corpus. Terminus communis hic dicitur qui est finis unius partis, & initium alterius, ut punctum in linea, linea in superficie, superficies in corpore. ditur his ct Aristoteles in praedicamento substantiae docet tempus esse quantitatem per se. At decimo teri rio cap. s. lib. primae philosophiae disertὸ docet, tempus esse quantitatem per accidens. Qifae duo tam pugnantia sunt quam quae maxime. Haec quaestio subdifficilis, sic est. dissoluenda. Aristoteles quinto metaphysices sumit quan

titatem secundu in est e,& sic tempus est quantitas per accidens , quia habet esse a magnitudine in praedicamento quantitatis. Quantitas sumitur secundum rationem men surae,& eo modo tempus est qualitas per se, quia habet ra tionem mensurae per se. Et loem J locus quocunque quis e se uertat siue rem spectet, siue rationem non uidetur esse

quantitatis species distincta ab alijs. Nam secundum rem est superficies. Est. n. locus ut Aristoteles quarto libro de physico auditu finit, superficies concaua corporis' continentis immobilis primi: si quis spectet rationem le

cus est ex numero relatorum. Nam ad locatum resertur; . propterea proxime uidentur mihi ad ueritatem accedere

qui scribunt Aristotelem hic veterum Philosophorum 'Opinionem secutum . Qua dicebant locum esse quoddam

ipatium immensum , in quo cum corpora erant, plenum .e uocabant , cum uero nulla corpora continebat, dicebant. esse uacuum. Prudenter igitur Aristoteles in prima Philosophia ueterum opinionem explosit. Nam cum quantitatis species eniimeraret,omita loco, substituit motum. Porro discretaJ Discreta quantitas sic dicta est, quod par-' tes eius sint discretae,disiunctae, separatae. IUmeri hic lueus de numero numerante est intelligendus. Est auum numerus numerans numerus absolvie acceptus & m

63쪽

. DE PRAEDICAMENTIS hiis non applicatus, ut denarius. Numerus numeratus est 'numerus rebus ipsis applicatus ut decem homines. in orationeJ Oratio hic sumitur pro certo quodam tenore syllabarunt, quae modo extenduntur, modo cola aliuntur. Idq; quoniam fit in tempore quod est quantitas, pra tio etiam quantitas est. Et quidem diserete, quia syllabae

. quarum quaedam extenduntur, quaedam contrahuntur. , nullio termino communi copulantur. i

' De tribus quantitatis proprietatibus . o CAETERVM quantitati nihil es contrarium. id quod in lys quidem, qua itasunt, nullam habet dubitationem, ut bicubito aut trisubuo nihil est contru rium . In lys uero qua sunt inde ita, uideor quidem alterum alteri contrarium cse, ut multum pauco, crmagnum paruo: uerum horum nihil quantitas eIt, quemadmodum M stoteles dicit, sed ad aliquid p risu , quippe cum nihil sit,quodper se magnum aut partium, multum avi paucum dicatur ,sed id aliorum euanit restectu. uuantitMyraterea neque magis,neque minus suscipit: ut bicubitum non est alio bicubito magis aut minus bicobitum, neque numerus aso numeris magiae , aut minus numerus est. Maxime autem Pro

prium quantitati ef i , Ut secundum eam aequale quicquam dicatur,aut inaequaleata secundum numerum , exercitus unus alteri aequalis, aut inaequalis dicitur: secundum magnisti nem lignum ligno aequale eLE, Am alterum alteri re ondet aut secundum longitudinem,au secundum latitudinem, aut secundum cras

sitiem, aut secundum has omnes dimensioncisimul. Uuod quia suo comi ternario,perficie quansu dicitur .

C A E T E R v MJ Definita quantitas est,quae certa numeri quantitate censetur,ut binariusitςrnarius,indefinita

64쪽

Y R AisCesae AzΥ V S D. quae nulla certa numeri quantitate censetur, ut multum. Paucum. Maxime vi temJ Aequale & inaequale non tam quantitates sent, quam qualitates, & passiones ipsitis quantitatis. L

Desis quae ad asquid dicuntur.

Α D a litauero talia dicuntur, quacunque hoe φsum qiuo uist , ultorum esse dicuntur uelquomodollis aliter ad aliud, ut duplum hoc imum φιod ea,alteritis diei ιr nempe dimidi , itidem ct scient a. Etenim duaplum dimidis duplum est, is ientia ,scibili cientia Adiectum est autem; uel quomod libis aliter ad aliud.

ut intelligamus relativorum quadam esse, qua casiu ali- quo , quaedam quae absque casu restrantur. Casu restruis in , quae aliorum esse dicuntur absque casu uero, qua quomodolibu abier ad aliud e se cum dicitur , mohὶ agnus ad montem amam,relatio quidem est magni

paruum, sed non qua per Osim fleri sit, tametsi in

ea casu ac satium sumptus est,quod nimirum ideo ei uenire Boerim ait,quod illius rellionis uis non i n ca

D, sed inpransitionesola connit . er casium itaquσ

tersiti' pater'. Aut per dativum, ut similis similis Aetis. Aut per labi statim,set maius pidori maius. Sunteriam quae mutatis casibus restrantur. ut scientia sed sili cientia, s scibiliscientiascibile . Sunt item qua orantur nominibus eisdem, ut amicus amici ami- cus , c civi seos secius. Sumt qua diuersis, ut alia stre omnia. Scisndum autem dictan, definitionem Platonis esse, non Ardi elis .id quod Boetim plane a

struit: ct proinde alia ab a se uehipse traditur .

65쪽

DE PRAEDICAMENTI s

erua huiusmodi est, ct quidem propria. Ad aliquae

sunt, quibus hoc ipsum esse est ad aliud quoddam modo se habere. Sane hac definitione ea relativa describuntur, qua in quadam comparatione, sir relationis habitudine considreantum solum: Ut quatiernarim, quod duplus est, non exse habet, sed hoc sum ex medio trahit, ad quod re tur, nempe ex binario. Atque e diues binaram , quod medim sit ex eo tantum habu , quia ad quaternarium restriar. R. elativorum igitur qua pro

prie dicuntur, siue eorum qua siunt ad aliquid, hoc est esse, id est, hac eorum natura est, ut ad aliud restrantur . sine quo ne intelligi quidem possunt. Huo sit, mprior definitio maior sit quam posterior, hoc eis, com

munior, ut qua omnia quacunque ad aliquid utcunque Acuntur, complectatur.

R Arro ordinis, cuius Philosophum ualde curiosum esse oportet, haec est, posita quantitate ponitur maius aut minus,haec autem relata sunt, ergo post qualitatem ordo effagitat, ut de relativis dicatur. ad haec in quantitate est metio facta relati uorv. ut autem huic praedicamento lucis aliquid adseramus,tenenda in primis est haec diuiso. Entium quaedam sunt absoluta, ut substantia, quantitas,qualitas,quae per se intelligi possunt. Ista sunt relativa, quo rum significatio ad aliud refertur: Non sum nescius auribus delicatioribus duram, & impositam hanc diuisionem uideri. Sed & docentibus, & scribentibus cuius ego saepe auditores meos de loco superiore commonefeci) artis uocabula non tam latina quam usu trita, ut res intelli a tur, retinenda sunt. verissime Fabius, n se resert quibus quidque nominibus appelletur, modo de re constet. No,s in hac spinosa & ieiuna Philosophia quatuor illas uirtu

tes orationis, emendatam, perspicuam, ornatam, bene

accommodatam, exprimere non possumus, ditas priores

tamen

66쪽

euro retinere conabimur. Sed haec ' το, ηπαγματος λογον. Ad aliquid uero. J prima haec finitio communis est & omnia rei itiuo qtiouis modo dicta complectitur'. Prima pars finiti onis ea continet, quae cum casu ad se inuicem reseruntur. Secunda uero ea complectitur quae uel cum casu uel sine casu dicuntur. Prima haec finitio est apud Platonem lib. . de Republica. Ad aliud suntJ secunda haec descriptio complectitur solum relativa quae ex propria significatione relationem signiscant. Id enim sonant haec uerba, quibus hoc ipsum esse est ad aliud se habere. Et haec uulgo dicuntur relativa secundum esse. Allia sunt relativa secundum dici, quae ex prima significatione eos absolutum significant, sed secundo locum habitudinem & respectum, ut scientia, dominus.

De quinque eorum, quae ad aliquid dicuntur, proprietatibus. IN E s T autem oe bis quae ad aliquid dicuntur,

contrarietas. Nam uirtus uitio, discientia ignorantia contraria est. Atqui ut hoc ipsium,nec oprium omm

si est ta nec commune. Hidentur item ct magis Ominvisusicipere. Simile nanque alicui quippiam dicinetur , ct magis, ct minus. Uerum ne hoc quidem omni

lus aut proprium, aut commune. Omnia porro quasnt ad aliquid ad conuertentiam dicuntur, ut serum

domini serum, ct domini serui dominin . Sed neque in his firma semper conuertentias , nisi conuenienter idad quod dicitur, assignatur: ut siauauis ala dicatur, non reste assignatio 'Ela e iis per hoc nec conuertitur, ut dicatur auis alae auis sed si ala alati ala dicatum , iam conuertentia με hoc paIIo, alatum ala inlatum. Froin e recte Arictoteles nos monuit, ,ecesse e aliquatici, ut nomina fingantur . Videntur auten

67쪽

DE PRAEDICAMENTI s- ea qua ad aliquid dicuntur , simul ese natura, id quia in pluribus quidem uerum est, ut uisunt in 'rum,S dimidium, dominus item or seruus . In aliquibus uero non ita est: nam scibile quippiam eu,cuius tamen scientia sertassis nondum habesur. Unde Ur a nannullis haud ab re relativorum talis assignatur distius Ito. ut Ani quadam quae a tu reseraretur qua iam quae potestate solum . A faxime uero proprιum Ut eorum, qua ad aliquid dicuntur, quod ex his uno desinite cognito, cognoscitur eodem modo,'reliquum: ut si quis demite sciaquippiam duplum esse,idem uiam desinitescit id, cuius est duplum , nempe dimidium. Quemadmodum si quis scierit gnchisem Aenea esse patrem, is proculdubiaiamscire Aeneam Anchisaestium esse.

Hoc loco r sula tradenda est qua cognoscemus, qui hiis relativis insit contrarietas. Si praedicamento a quo relatiua sumuntur aliquid est contrarium, etiam relativis erit aliquid co. rarium,ut uirtus & uitilina relata sunt, ibia refertur ad studiosum, hoc ad uitiosum. Contraria quoque sunt, quia a qualitate sumuntur, in qua proprie com

. traria reperiuntur. Videntur. J Haec communitas etiam ex

Praedicamentis , & quibus relativa sumuntur intelligenda est. Omnia porro . J Conuerti hoc loco est quando primum refertur ad secundum, & rursus secundum ad primum, ut pater ad filium , & fitius ad patrem. Sed id non semper contingit, nisi relativa apte assisnentur. Videtur autem.J Ea dicuntur hoc loco simul esse natura quae mutuo se ponuntur, & interimunt, & quorum alterum rioa est causa alterius. Et relativa actu secundum actum, Potestate relativa, secundum potestatem se mutuo inseruntur.

De Qualitate. QE ALIT A s. est secundum quam qualeae esse ἀ- eimur, uisecundum Musicam musici, Ersecundum d

68쪽

assiem albi. Torro τι alitatis species ab A inrotele quatuor assignantur. Ex his una est, qu/ habiti ct di

stositio sue a Femo dicitur sed ab habitu dilpositio dif

fra, quodpermanentior quidem habitin sit oe diuturnior : di Uitti uero facile mobilis cito mutabilis. Et habitus quidem flum, ulmentia ct uirtuteae: disso Diono uero , ut calor gm C qua tamen exemta magis analogicias quam re uera hoc loco ponuntur umoesanitas, ct uritudo. Namque secundum has dista nitur , assciturg quodammodo homo, aut aliud quod

uis animal; verum cito in contrarias mutatur qualitat , ut a sanitate in aegritudinem facilis estiransitus, rursώ ab aegritudine insanitatem. Nonnunquam uero euenit , ut earum aliqua temporas protraftιone in alicuius transeat naturam, ut nigritia ex selis ardore longo tempore contracis, ct qua hectica fibris Graeco uocabulo a medicis dicti est, Latino uero habucialis dicipaten. Unde sit, ut dispositis quasi quaedam uia sit adha bitum, ct per hoc habitus iNesctus. Habitus Mero constans omnino atque perficis dispositio , cst ueluti ψ- sim di ositionis terminus Hinc habitus definitur,qualitas difficulter mobilis ab eo, in quo est: distositio con .rra, qualitin quae laciis asubiecto dimousur. Rursu autem, habitus modo quodam distositionci dici fisint: dispositions uero, ut habitin dicantur , non ea necesse. Alia autem qualitatis specias est, qua naturalis potentia est impotentia dicitur, secundum quam quidem quispiam non ex eo , quod talis est , dicitur , sed quod talis esse poteIE: ut docilis puer dicitur , non qui

sam duriim si ,sed qui aptus est doceri: cst stetiti lia

69쪽

DE PRAEDIC AMANT ετ

gnum: non quod iamfactumsit , sed quia tale frangipossit. Sic durum dicitur , quod naturalem re flendipotentiam habes, ut non facile secetur, diuidaturi contra moti, quod ad hoc naturalem habet impotentiam. Ad hunc quoque modumosaltatorcs, orygiles Hrimus aliquos , non quod in his artibus , saltaudi inquam est concertandilericulum unquam 'cerint, sed quod ad eas insitam siuapte natura potentiam ha beant, habilitatemi. Tertia uero Jecies ea esse dicitur, qua passo, est passbilis qualitvi nominatur, dissert hac ab illa, perinde, atque habitus a dispositione, quodpassibiles quidem qualitates perperuo perdurant , ut in melle dulcedo, ct in glacie frigus: passones autem ad tempus exorta , Iacile commutantur equare in qualitates uixdici merentur, Ur in acie r bor ex uerecundia subortus , or ex muu Pastor. marta demum qualitatisisterici est, qua dicitur figura, orcirca hoc aliquid constans firma, ut triangulum,quadratum,cubitumet alia huiusemoriqua qualia omnino-

dicuntur,ab issa uidelicet figura, hoc est,a linearum superficierumgdeductiones magnitudinis nomina sunt: uel a descriptione stui numerorum ,si multitudinis. iEadem in1uper , ct ab ipsa serma qualia dici flent,utpote a concinna partium compositione. Haud θcus in , his qua artificis constant,sest habet id,quod ditium es, ut in domo, naui ,statua, ct ali s huiusemodi quorum unumquodque duplici qualitate assectum, ex iam di tis

nemo non percipit, nempe tum figura, tum frma .Figura quidem, ut uerbigratia, gutua ab ipsorum linea mentorum deductione, qua hunc aut illum exprimit,

70쪽

T R A C T A T V s II. repraesentat. Eorma uero a comunienti illorum intem

se consensi, qua debita pr oportio rei dici selee,steom-

me ratio, a Gracis συριμετρία appellata.

Η ΑΕ c qualitatis descriptio solitin qualitates accidentarias complectitur. assignata est etiam per notius, quia' quale denominatiuum est notius quo ad sensum qualitate denominante. Ex his. J Aristoteles quatuor formas qualitatis proposuit, & singulas geminato uocabulo expressit, penuria ccredo simplicium vocum coactus: habitus & dispositio nec genere, nec specie, sed numero tantum differunt. Vt enim duo indiuidua qualitate acciden istaria differunt tantum: ita habitus & disposit o qualitate separantur tantum. Habitus enim est firma qualitas,dispositio non est firma. Alia aurem J Naturalis potentia est quaedam qualitas congenita alicui, per quam ipsum redditur naturaliter potens ad aliquid agendum. Contra uerti de naturali impotentia dicendum est. Tertia ueroJ Passio est qualitas trasiens, quae sensui infert passionem,ut calori actui,uel que ex passione insertur, ut rubedo ex uerecindia. Passibilis qualitas est qualitas permanens, inserens sensui passionem,ut color plumbeus ex melancholia. C aeserum hic exoritur quaestio Passio est genus summum:ergo non potest esse species. Hoc sic diluitur . Passio, ut est effectus actionis est genus summum, sed ut sensum mouet est species qualitatis. Quarta demum.J Figura est, quae te .

mino uel terminis clauditur, ut circulus triangulus. Forma est ipsa protractio, & delineatio figurae.

De communitatibus, & proprietatu

bus ipsius litatis.

IN E s T autem est Qualitati contrarier , ut iu-nitia iniustitia contraria est. ct albedo nigredint . rum non in omnibuου hoc ita habere. Nempe rubori , est pastori, ceterisci huiusmodi medi s coloribus nihil encontrarium. Alioqui uni plura contraria erunt.Tum