장음표시 사용
231쪽
est, uti riar metaphora huttis generis, & pneterea adponii Bacchi , quod est illud, fidquo iret ebatur poculum, ut ipse supinostendat. Sed ut planius tora res explice tur, ab initiosi; ordiamur, accommodato ita exemplo, ut simplici quoque modo e uiat. quod tamen sertas te in re ipsa exitum non haberet ob materiam minim) id nom. Exemplum huiuscemodi esse potest. Cum quattuor liae restini. Bacchus poculum: Mars, dipeus: quae eodem ordine collocave sint, ut a me appellum i unt, contingit ut quam ravonem poculum habet ad Bacchum, eandem esipeus ad Martemha at: hoc enim malit selib usu uenit: nam ambo illa pricipi instrumenta, A quasi arma eorum deorum sunt. Quare qua clipeum poculum appellabit, contraq; p culum clipeum, hic genere hoc translationis usus riterit. quamuis sertas te hoc nemo acutus vir diceret. quia nimis durum citet, sed in alia materia res procedit. nam quin multae huius generis translationes reperiantur, in quibus id, quod pertinebat ad rem magis dei andam adiunctum non sit, dubitari non potest: omnes inquam illae , in quibus obscurum incertumin non cri quid intelligi debeat: quamuis illud nolito, proprioq; illius rei, nomine signi licetur. Sed tamen hanc materiam aptam es.se fingamus audiane quoque si inplicem translationem gignendam, ne maior portu
batio confusioq; gignatur, nouo exemplo posito. aptam veta mirisce ipsam ei te illi ostendendae, cui adpositum aliquid est, perspicuum est, uia iri uri potillimum Emulti, Aristoteles elegit. Qui isetur hanc elegantiam saavitat 5, meraeborae, captare volueris ut iterum ipse itinem verbi initio repetitis docet; non simpliciter his culo clipeum dicet: neque eadem ratimeam una pro clipeo .s poculum significare volens, vomit illud clipeum taberi patris: eodemque pacto intelligens clipeum appellabit ipsum poculum Martio: in extremoq; illa addet, res magis declarandae causa. Ommpli; reprehensione carere volens. Aliud effemplum Augis em rei assert quattuor enim illas res indicat, quae & ipse eandem inter se rationem habent, id est nas: dies, uesper: vita, senectus. Nam hic etiam simili modo se hesi et v per ad die, de senectus ad uitam: & vesper enim diei extremum est, senectiis vitie. V t diligenter autem hic quoque Aristoteles tradit, qui trans scire verbum volucrit, necivum Propriun q; turpare, vocabit vesperum, postremumq; diei tempus, senectutem diei: & senectutem ipsam,vesperum vi . nam hic quoque, nisi in extremo illud ad- politum sibi siet, dura nimis translatio viri titisset. Vel inquit quemadmodum Em
redocles , occasum vitae: eius clemenim stenciis filii hae quoque translatio, quamuis res non omnino caedem sint: nam pro cite, & extrema eius parte, cogitatae fuerant;
Siculo illo, physico potius quam poeta, sideris alicuius orius & occarus. Non seiuna nutem Empedocles hac ipsa translatione usi is est, sed alia quoque magni auctores, qui aut 3: ipsi sithilicii dinem harum rerum viderunt, aut ab eo, quem testem citat hic ipsius, illam acceperunt. Plato enim in n. libro de legibus illam , iurpauit, Athe
Sophoclem poetam comemoraret, qui Hegesander senem adminium Sophoclem Archippam meretricem amassie tradidit, ipsium in occasu vive tunc fitisse. Sed exemplum quoque poetae ponamus. Aschylus igitur Agamemnone eadem ratione inquit site Cicero praeterea in Topicis, cum degenere quodam daenitionis per translationem secto, loqueretur, huius metaphone meminit: ait enim. Hoc est quasi qui adolescentiam, florem aetatis: senectit tem, occasum vitie velit demni re . legitur etiam apud Stobeum hic Alexidis senarius, in quo , Vesper, Postremum vitae reinpiis appellariar: ut est in scaeundo huius translationis exemplo, posito ab Aristotele . .δ. . λα a μκ ἐπιγαν x, .
232쪽
IN I. LIB. ARIST DE POETICA. 1is Quis usitim autem non est nomen positum eorum, quae proportione sigi, ZIpondent se nihilominussim uer Aetur. Θ hoc, semen quidem iacere,serere flammam vero a sese, nomine caret: verum si iter se habet
hoc adsilem, oestrere adsimen. Quare dictum est Serens a deo condiarum Ammam.
Hoc, quod nuper praecepit, sine ulla dubitratione locum habet, praesareq; in primis fit, ubi neutrum eorum, quae immutantur, nomine caret: sed ambae ilia res suo proprioq; nomine voca sitiit. Addit autem nunc licere etiam hoc fieri, ubi alteri eorum nomen impositum non sit, ut quamuis res non conuertatur, quod apparet, nihilominus tamen hoc seruari pollit in eo, quod habemus: nam quamuis nomen ipsem desideretur, res tamen, quae nomine aliquo significari debuit, animo percipitur, ac saepe etiam oculis cernitur. Vsirpabitur igitur haec translatio recte in eo uno, tu quo exitum habet, ac nomen ab ea re, quam proprie significat, ad eam,quam non propridi apte tamen&eleganter ostendit, transferetur. Quod . inquit , impositum iam: vulgo i, vserpatum intelligens: eius verS contrarium πιπιω- μώω est: ita quoque aliis locis locutus inuenitur, ut in n. Topicorum: ipsius enim haec verba senti quς sequuntur. Exemplo autem illustrare rem volens, hoc protulit . iacere semen in agrum,quod Uricolis ficiunt, serere dicitur: ita enim exprimamus quod ipse inquit. Flammam vero lumenq; in terras a sole iaci, nomen non habet, sevi tamen,
inquit Aristoteles, qui diligenter attendet, sicile intelliget hoc ipsim, quod nomen non habet, id est latauin illum radiorum, simili modo se habere ad selem, ut serere
ad semen: qua ratione tradita poeta quopiam, quem neque ipse appellat, neque ego nominare possum , cum in haec verba nusquis, alibi incideram, dictum esse. S rens a deo conditam flammam. Vnum autem iunctum Graecum verbum est apud poetam ipsum, quo indicatur lucem illam ei te constructam a deo. Praeterea ne avi
Graeci verbi ἄο ia discederem. quin exprimerem eam quantum eos sem, reddidii Psiam illud iacere: res tamen in Latino sermone magis procellisset, si spargere dixi clam: nam spargere semen, cum de hoc opere rustico sermo est, ab optimis auctoribus dicitur:&Virgilius id verbum transtulit ad disteminationem luminis, quae fit statim ut oritur dies vi undequaq; res quadret: & locus ille accommodatum non minus exemplum est huic animaduersioni declarandantis enim cecinit in iij. Eeneidis. Et iam prima nouo spargebat lumine terras Tithoni croceum linquens aurora cubile: & eodem pacto in xi .Postera vix summos spargebat lumine montes Orta dies. Videtur autem Aristoteles cum hic iterum sistem appellauerit, posteriore loco, ubi a cusandi casu . ita inquit, intellexisse ea voce silem, lucemq; , quae in terram descendit, non lem illum unde ea ianditur , ut priore loco: nisi enim ira capiatur proportio locum non habebit. respondere nanqtie illa vox debet semini: inquit enim. V rumtamen hoc, quod nomine scilicet caret, id est iacere flammam, similiter se habet ad selem, ut serere: quae res nomine praedita est, & uno verbo exponitur, ad semen. Latini etiam scriptores appellant solem lucem ipsius, non tantum orbem, qui illam iacit. Aut igitur ita id verbii eo loco accipiendum est: aut x are, quem dixi ut similitudo ravonis appareat, intelligere debemus semen non dum sparsiam, scd aceruum aliquem ipsius, unde sumit agricola, cum sementem facit: quod sortasse non minus verum est: ita enim primus tertiusq; terminus intelligetur, ad quos proprie secundus quartusq; dicuntur referri. Nam lucem fulgor sit, lis Graecos poetas passim appellare , notum esse debet. vi quoque . Euripides Iphigenia ita
Tauris, ut aliis exemplis sepersedeam, καπικροψ reb χ πλοι tu , M lnquit. Animadiuertendus etiam mos loquendi Graecorum: paucis enim versibus ter Aristoteles inquit. . nam supra etiam in explicanda translatione, quae fit seruata proportione, cum duo ipsias exempla poneret, in ambobus eodem hoc pacto locutus est. Latini autem auctores, similiter ut, dicere consuerunt: quod ita plia
233쪽
num est, ut testimoniis confirmandum non sit. Vt uerb poeta ille de luce, radiisq; lis inquit, ita Plutarchus dixit: nec tantum, etiam in: quod & ipsium transsatum verbum, ab altero rustico opere ductum est: eadem tamen rationem, quam prius, habet. In libro igitur, quo cisputauit de causa, cur Pr thia uersibus amplius oracula non ederet, est. O eurA λόγωι , - diei Vrs cia
Hic locus magnum milii negotium exhibuit: di , ac multum mecum cogitaui, qui sensus est et auctoris, S quomodo pollet macula, qtra: ipsum occuparat, deleri: nam mendi prorsus aliquid ipsum continere apparebat: si nanque illo modo leg
retur, cuncta consul tenebrarum Φ plena erant. Cum autem olim ratio mihi quς-dam occurristet, quomodo posset hoc uitium corrigi, atque ea sane non mala, d creui tandem hanc, quam nunc diligenter exponam, meliorem multo esse. nam non magna licentia opus cst in loco corrigendo ueritate ipsa, testimonioq; veteria napoctarum, confirmatur hoc, quod praecipitur his verbis, rectum & usitatum esse. Alendum igitur mansiste puto in postremis tantii duobus verbis, vel potius in extremo ipso, cum legeretur prius in omnibus libris scriptis & excusis, ανα ιι α : legi mdebeat, mutato tantum casu ultimae uocis, restiti in ii illi prima litera, quae inde perperam dempta sierat,di: quibus ita correctis, omnia plana nisi fallor dc apecta sitiat. sententia certe vera est: traiieatio: haec uequens apud optimos quosq; poetas. Nam illud , in translatione ipsa poni non debet, sed verba sunt au-ris, docentis discrimen, quod versitur inter hunc proxime vicinum modum: confirmantisci; , quod dixerat: in propinquo enim modo illo scilicet, cui adiunctum est, quod clixit, ita translatio liac uactatur, ut hoc ipse exemplo utamur. Ho quod Glicet vides, powlum est Martis. iubet igitur Aristoteles hoc omitti: nec dici ullo
Pacto clipeum esse poculum Martis. Sed pro illo nefari, quod proprium est illius verbi translati, id est poculi : diciq; poculum illud est e sine vino: noc enim pro secto
valet ανιν, . nec dubitare potest aliquis, quin hςc oratio negandi vim habeat: reni uetenim inde, tollitq; quod suum, propriumo; illius rei est. Discrimen igitur hoc est inter hanc & superiorem translationem, vel ponus inter illum S hunc modum: nam translatio est eadein, quod in ea docetur, cuius sit aliquo modo poculum; neq; enim illud verum est poculum, sed poculum Mariis. id in valet apud hunc deum idem clipeus, quod ii set apud Liberum,poculum. in hac vero remouetur inde,quod proprium Usius est: reni etur autem opera particulta illius, quae negandi vim habet : orbatq; poculum eo munere ac facultate quae propria est ipsius. Nam quod ait -ctor inquit - σι μων τι, Ostendit v lioc ipsum, quod sine dubio suum proprium ricit in hoc exemplo, ita etiam aliud quippiam, quod eandem uim haberet, inde tolli potuisse: plura enim plerunque sunt e--α singularum rerum. Ipse in iij. libro de arte dice , cuin exempla poneret huius translationis, quae proportione constat,
uorum horum modorum:-eundem etiam ordinem, quem hic sequitur, illic secutus est. nam dicere ax melle lyram sine chordis, idem prorsus est ac dicere, clipeum esse culum sne vino. Qiu autem putaret verba illa ας. in translatione nae ipsa adhiberi debere, magiii ere ut opinor, eriaret: ita enim res nimis operosa ac prolixa seret, nec euam nisi tallor in exempla illius traiisationis apud iteteres undam inueniret. cum contra huius ipsus crebra sint, ac frequenti ipsius usu cognUi possit hanc esse veram ratione illius uactandae. Euripidus certe Iphigeniam Tλ
234쪽
ris, cum fecit illam virginem dicere. Ne Aκ-αλ. rie λισμα, posteriorem hunc modum, hoc pacto tractatum, usurpauit: in quo tollitur inde, quod elegorum proprium est: hoc enim uocabi ilium illic translatum alio filii. iVel potius alterum etiam, in quo manet ratio eadem . nam vocare fetum fra tui,
id est cantum, sine dubio uanitatio est: addere autem dita ι μουσω, uim habet aperiendi rem: separat enim ab eo uerbo Uansato cantu i , quod proprium est ipsius. m. nanque laeta est, musarumq; comes: illa uero Wλ , quae intelligitur illic, tristis&auersa a musis: huiuscemodi enim est fletus. quare in his paucis uerbis memplum est geminum eius translationis, quam qu aerimus. Idem etiam poeta in clior
illo Pli iniurarum, qui insimulat Martem, fictaq; illius dura exagitat, initio sui cantus appellat exercitum eodem pacto κάρδε-- οπιτn: & insta uoces Sphiligis, quibus periculum creabat Thebanis, ut in eadem sebula, sed diuerse choro, id est qui hunc consequitur, eius lem Sphingis eosdem immitescantus αλ.
Oreste appellauit gregem furiarum ειασαν atrix risirta: coemenim thias propris Bahchi coetus uni, remouit inde, quod plerunq; illorum est . . A lus itidem Eumentilibus,rubi chorum constantem exseriis ipsis, laetum quod inuenisset vestigia Oressis quem persequebatur, haec fingit protulisset. 1a IVocat enim transsato verbo cruorem notamq; hanc ipsuis, qui ccdem fecerat, indicem. Sed quia longe ductum hoc simile videbatur, ne durior metaphora existim retur, addit id est sine voce ac mutum, ut distingueret a uero indice.r mouet igitur inde, quod proprium ipsius est: indices enim in patefaciendis sceleri- , bus oratione utuntur. Sed etiam non multo post idem grex furiarum celeres sitos cursus appellat m. ματα α in. id est volatus sine pennis, alisq;. nam itidem profectiones, quae fiam in aliqua loca pedibus, uocare volatus, vide tur durum: ita igi itur sit stulit inde, ouod nimis longinquum S alienum erat: valet vero illud ad declarandum cuius modi essent illi volatus, non veri inquam volatus, sed sine alis. Quia autem exempla huiusnodi nequetia sint: nulloq; negotio, siquis attente legalipossi tanimaduerti, contentus his cro: Demetrius certe huius generis translationis mentionem fecit, ut communis ac peruulgati: qui piaeterea consilium eorum, qui eo uterentur aperuit, &quam deniq; utilitatem ipsum secum ferret, declarauit.
Addam tantum, quod de ipsum huic praeceptioni, reiq; ipsi explanandae, multum
prodest: Euripidem, cum eodem non solum genere transsationis uteretur, quod scilicet ἰκτρυαμ ομν vocatur, sed etiam, cui adiunctum si, quod valet ad ipsum illustrandum, de eadem demum re ac materia, adpositisse quod aperit vim naturamque rei, quae alieno nomine vocatur: non, ut in superiore exemplo, quod demit ab ali no verbo, quod illius proprium est: in Troasin enim, cum fletus itidem significare illet, uocauit illos δάκρυ , , trita eii improrsus legi debet, n5 ut inexcusis pe Peram in , i, γχσή, unali teraphis: lacrima enim pars uini aegritudinis ac luetiixab eodem igitur poeta sumitur exemplum utriusq; modi, ut declaratum est, uariati, in eisdem etiam rebus, ualde inter se similibus. Paccius, qui bc ipse, ut suspicor,hanc dissicultatem vidit, alia ratione mederi Luic incommodo voluit: neces venit in m rem poste maculam cile in cons quentibus verbis: accepit enim hunc locum ita ut si
aliquis poculum alieno transsatoq; nomine vocare vellet: contraq; clipeum existimauit ei Ie vocem translatam, quae tunc poculum indicaret: cum tamen hoc vide tur Ucrum non esse: nam articulus, qui praepositus est voci . declarat illam esse, quae monstretur, ac de quaserino habeatur nisi imini hoc aduersaretur: & si verum seret immutatam esse racionem huius exempli, tunc res procederet . poculum nanque recte diceretur esse clipeus non Martis, ut sand est: hoc enim proprium ipsius, sed vini: quamuis magis probem, si tota illa vetere ratione seruata, in exu mo negetur, quod proprium ipsus est ea ratione, qua docui, ut occaso peccandi tollatur: sic filiusq; qui audiunt percipiam eam vocem aliam illic scin signincar ne, sitam propriamque notionem retinere: videtur enim prorsus hoc, quod hic adi chum est, unici res seruire . Augebat etiam non parum praeteritam difficultatem, quod cum supra semper desipsius nonuneus fuisset, riinc Liberi nomine relicto,
235쪽
vinum dixisseti nec apparebat causilluuis mutatiouisu ertim cum Liber sine se in Mars, uti aliquare rosiit: vinum uero minime possit. Quare hoc etiam mihi ruit ruin paruina omenti adlectionem uariaridam. ut enim in ea uinum pro Bacchoi Portune collocatu uidebatur, ita in hac apte linoq; positum esse tutelligitur, suamq; ac propriam notionem habet. Cum autem omnem hunc locum, in quo docuit Aristotclo de quid translatio sit, ta quot eius genera reperiantur,milii videar explicasse,non alienum tae puto nunc de ipsa aliquantulum disputare, ac quae ceteri scriptores de hoc praeclaro lumine orationis senserint, diligenter uidere: in primisq; an uod tradit Cicero uerum sit, conueniatq; tentis huius nostri do ris: inueniriuo genera translationis, quae inter se discrepent, quia illorum alterum inopia genuerit : alterum uero uoluptas, studiumque cxpoliendi orationem, fibri carit: non enim Aristoteles ita diuisit translationes, sed omnia imius generis fecit, quod ad tum scilicet illarum ciumq; pertinet: uult enim ipsas desectationis causa adbiber ut a ualere etiam aliquando multum ad orationem planam cssciendam. Quare uidendum est, an quas Cicero dicit inopiae causa institutas, μεν ρο ι uerius, quam debeant appellari. nam qiux stio haec etiam inter antiquos Graecos est celeta
ta : studii in multum quidam eruditissimi uiri in eo positerunt, ut distinguerent duo lurc, similia multum inter se, genera uocabulorum . in primis, Porph ius ille Tyrius, non minus magnus ilicior quam philosophus, qui existimauit translationes tantum debet e uocari, cum res, quae alieno nomine dicitur, fauni ac proprium habet, quo poterat etiam significari, si aliquis rem ostendisse contentus, splendorein atque clepantiam ii glexistet . autem contra esse, cum id nomen, quod uidetur uni rei magis conuenire, adhibetur tamen non minus ad alias res significandas, quae nomen aliud non habent. prioris igitur generis sunt transsariones illa,
suas Cicero inquit a delectatiotie&iucunditate suisse celebratas: quae sunt iudicio Porphyrij uerae translationes. posterioris uero illae, quas a nece litate profectas idem inirmauit. quae sinc, postquam semel ita uocatae sunt, semper postea nomen illiadobtinueriant. unde a Titio illo eruditissimo viro uorari debere traditae sunt. nam origo quoq, harum tithtur translatio fuisse. Relictis autem nune exeani lis harum rerum, quae posita a Porphyrioluerunt, utamur his Ciceronianis. Cma igitur rustici dicebatiis ut ille commemorat gemmare uites: luxuriare herbas: tas esse segetes: quae uerba ipse translata aprilsit, & ait, quia illae tes propriis uerbis declarari non poterant, translatis esse pinatas, hae manis Porphyrio non es imitti anssationes, sed σώα. --t eum enim partim canis, quia illo res diuerse, longe
alius naturae significentur, uoceriir i, ο μαι. eo iam pacto uidetur gemma in uite in anulo, esse uocabulum Idem etiam usii uenit in reliquis duobus Latinis nominibus: neque enim eastlem res in segetibus atque herbis aliquis unquam
aliter appellavit, postquam semel ipsas quispiam illo modo i iocauit: nec situm aliud
ulli propriumq; nomen habent. Videtur autem eodem pacto Aristotcles etiam c pisse metaphoram: cum enim definiret illam inquit, eam esse nominis alieni comportalionem: alienum uero nomen uidetur uocari debere, ubi suum ac proprium illius rei aliquid etiam est. Sinulta nanque antea res ea nomine praedio filii set, u cabulum, quod eb inerretur, non omnino alienum extitisset :ait enim priori illi rei, ita etiam huic potuit conuenire ut contingit in aequi uocis mine appellatis, nescin- per Graeco uocabulo utar. nam res plures, quae uno & eodem nomine significantur, cognomines recte uidentur uocari posse: Plautus enim sesores duas, ambas Bacchi das uocatas, appellauit cosnomines. An hoc firmum argumentum non est idicinanque alienum nomen illud etiam potest, quod ad tempus accommodatur res,quq situm non habet. Et tale Aristoteles ipse per icitur non omnino illo modo sentire: nec putare quam excisitauit postea Porptimus, certam ueramq; regulam huius rei cognosceri lar esse: sine dubio enim aliquando metaphoram uocauit uocabulum, in alienum quas selum comportatum, ad eam rem indicandam, quam nomine satetur carere: tradit enim hocipsa in loco de translatione, quae proportione nstet, disputans, aliquando rationein illam polle adhiberi: quamuis non ambabus il-Vs rebus, quae alieno nomine ostenduntur, nomen impositum sit, sed alteri illarum
236쪽
tantum: id enim quod transtato nomine vocat, πήρου in sole radiorumq; ipsius subita dissipatione, nomine caret. unde vocat. Sed etiam in iij. libro de arte dicendi, quo loco docet non debere duci simile longe, sed tantum unde ipse accur te docet, ut nullo ne tio intellis'tur similitudo: inquit eniat illic quoque --
ρια απριιαν 1 4 e. id est , resq, omnes, quae nomen non habent, traductis eb nominibus alienis, esse appellandas. Quare, postquam haec norma Porphyri j fallax est, videndum qua potissimum uti debeamus, in hac re existimanda, secuti iudicium
summi doctoris. A n Porphyriana haec regula nullo modo mala est: tratissationesq; elegantes ac lepidae in prinias illa describuntur. celem autem tempore separantur Φαqiii uocis,& quia minus aut magis uitet ac peruagatς sunt. nam tempus etiam ipsum
sine dubio,vsusq; distinguit ipsas: variatq; naturam quor udam uocabulorum: quod enim a principio transsatum ibit: retinuitq; diu multum illius naturae, fictum tandem est, quia alienam sedem sui iuris paulatim fecit, aequivocum: id quod acquirit multitudine, ac frequentia hominum, qui insum illo modo capiunt, ac libere pas. simq; usurpant. Quomodo autem fictum ut, ut diuersae res eodem nomine vocarae sint, videtur quaerendum: quaestioq; hax huius loci propria esse intelligetur. Exempli causa, pes aequivoca vox est: hoc enim nomine significatur & pars corporis, qua animantes utuntiir in gradiendo, & clauus in naui, siue mali inferior pars. ut tradit Simplicius in Categorias, ubi de hac re sedulo disputat. & si aliter fortas te hoc nomen Latini in naui accipiebant. S pes lecti etiam dicitur, & mense, ut aliae etiam sertingres. unde igitur natum est, ut nomen, quod primo videtur impositum fidisse membro illi animantium, quo reliquae partes corporis fulciuntur, postea non minus propriumultarum rerum quam ipsius esse cinperiti Ego sime puto si inititudinem huius rei causam filisse: cum enim quam rationem pes habet ad superius corpus, eandem habeat ima pars mali ad reliquas partes: nec non quibus reguntur de lecti & mens ad illos ipses lectulos ac mensas, aliquis primo vocare illas res volens, comportauit ebnomen, quod tunc proprium erat animalium, ce '; parci corpol is eorum significandae addictum fuerat quare quod postea factum est, Primo aliquo in do transsatum fuit: veret eo tempore translatio potuit vocari : sed quia id nomen receptum est: in usum omnium paulatim cile ciaepit. ut qui audirent illud, non minus acciperent illas res, quam animantis partem, ideo vocatum postea est aequiu cum . Idem etiam usu venisse arbitror in reliquis: potius enim hoc verum esse puto, quam existimare illos, qui primo nomina rebus ini posuerunt, inopia coactos, hoc fecisse: variasq; res illo tempore, eodem nomine vocasse. Et sin quod inquit Aristoteles & in hoc libro, & in iii. de arte dicendi, ubi ornat transationes, & multo ipsarum dotes magnopere celebrat, eo magis ipsti probari in oratione aevalere ad ingenium eius, qui ipsis utitur, commendandum, quod ab alio accipi non possunt. sed excogitentur Oportet ab ipse, in mentemq, veniant ei, qui dicit aut sci ioit, hoc arbitror valere: proprieq; illas esse translationes, quae occurrant alicui: nec ab alio unquis, quod ille Eativsurpatae sint. nam quamuis, quae ab alio prius excogitata suerint, non omnino adhuc aequivoca sint, non tamen digna videntur quae plene vereq; metaphom ipsius dicamur, qui illis postea utitur: nec eandem laudem ingeniiq, commendatione habent: quod enim acumen ingenii ostendit, vii verbo ira nato, quod aliunde sumpseris, exempli causa a Cicerone, Lucretio, Carullo, aliisq;. qui magn cflorueiunt ob facultatem eximiam reanslationum pariendarum: αquis hoc eiscere non potest non magna etiam doctrina instructus Ipse certe hoc sensu idem protulit in iij. libro de moribus ad Nicomachum. cum quo modo se aliqui purgarent, qui ad vitia procliues forent, accurate doceret: aiebant enim illi sibi linem eum, quo contenderent, a natura datum, & non sua sponte ab ipsis susceptui eosq; , qui veriorem finem sequerentur, eodem pacto illo bono a primo ortu ruisse ornatos . cumq; illi itidem, a cles nitione huius nominis sis , se non dignos esse,
qui grauiter accusarentur, ostendere uellent, quia tales nati non cilcmi, addebant. - in. ψ τι. τι - τε ... vere autem illum ibium ita vocari debere, his ve
bis probabant. quia scilicet ipse naturae in se benignitate possideret illud, quod maximum omnium .dc pulcherrimum esset,&quod ab alio accipi non posset, nequc
237쪽
perdisci, sed necessatio tale, quale ipsum primo natum est, quemlibet illud habituriam. Nam uerba ipsa prorius eadem sunt. uel potius id illic adiunctum est, quod
opinionem meam multum adiuuat: quum enim dixistet.
addidit quare videntur etiam translationes ipsae ab alio obtineri n5 posse: neque quasi a magistro perdisci. restat igitur, tu opera surdio at illius, qui ipsis uti vult, excogitentur. mod si verum hoc est, nihil minus conuenire uidetur, quam quod idem inquit, sermonem etiam rusticorum plenum este translationum: atque inconsuetudine loquendi crebrum elle hunc ornatum orationis: quomodo
enim agrestes, imperitiq; nomines hoc prestare pollunt, quod proprium est acut rum do riim , uiroriam' nam ut ipse aliquando significauit, ingeni, specimen est, transilire ante pecies postra: S alia longὰ repetita ponere. Sed ille, cum id protulit, intellexit genus alterum, ut ipse putat, translationu, quod ite ilitas genuit: quodq;
non omnino dignum est, quod translationis nomine appelletur. Nec tamen no Demetrius quoque affirmat, consuetudinem rcfertam esse metaphoris qui iubet primterea nos, cum translationes fingere volumus, ipsim potis limum tanqi iam ducem,
magistramq; optimam imitari: qui profecto eodem tacto quo Cicero, eo in loco,
metaphoram cepit, ut exemplis eciam quae ponit intelligitur: quorum nonnullas ne dubio sum.&sanu cuncta retinent nonnihil eius naturata quamuis, quia non tam peruulgata fiant, & omnium ore celebrata, non ita aequivoca sunt: ut quae ipse infra adiungit: facilius enim haec cognoscuntur aliena est e, atq; peregrina, quam aequivoca, qua consuetudine longa, Omnem formam peregrinitaris amiserunt. Sed quum Aristoteles etiam affirmet omnes homines pallim vii in sermone verbis translatis, non intelligit translationes, quae tunc primo, quali exoriae sunt, quae ab aliquo prius subtiliter excogitatae, in usu quopiam elle iam coeperunt. Omnis verbdi cultas in hac re, ac quod tantum gratiae ipsis accersivit. est, quia non est procliue uidere, quid similitudinis existat in rebus dilli milibus: qui autem hoc apte prae
stare possunt ob ingenii acumen, aut multarum rerum scientiam, ij multas elegantes translationes gignunt, ac uerum nuncupantur, si toto animo incum-blint huic laudi, teque aliquantum in hoc praeclaro Opere exercuerint. Vera igitux translatio, Squae propri)n nomine appellanda est,nin fallor, ues potius ut m hi uideor polle auseritate grauium scriptorum asstrinare, ea est, quam significaui, id est, quae primo ab aliquo excogitatur, ut ipse ante alios omnes perspexerit similitudinem illarum rerum, ec unius nomen, ad aliam ostendendam attulerit, quae tamen & ipsa suum acyroprium nomen haberet, si uti illo uoluiiset: sed ille exornandae orationis midio ius ipsum reliquit, ac pro illo alterum usurpauit, apium sal illi rei propter similitudinem indicandae, & simul animo eius qui audit oblectindo, cuius oblectationis uoluptatisq; , qua ille repente pristin litur, causam diligenter origineinq; indagavit Cicero: nec tamen non translationes etiam uocantiar, quae nox omnino non iunt sed in aliquo usu etia aut oratoris aut poetae prius fuerunt. ut Cicero quoq; translationes uocat normn quae quasi mutuationes quadam sunt, cum sei licet aliquis inopia coactus,& uia res illa, quam indicare uolet, at, nomine carobat, alio usus est in ea appellanda, quod iam alii rei attributum assignatumq; crat. quod genus uocabuloruin Porphyrius nullo modo translationis nomine uocadum existimauit: aliud enim est ueritatem ipsura: naturamq; rerum subtiliter indagare, aliud consuetudini institutisq; aliorum se accommodare. nam ueteres etiam graues scriptores, quibus ceteris in rebus miris inter se conuenit, idem nomen cliuetibmodo aliquando acceperunt: atque hi quidem, hi dari runt: exempli causa Mux ,: cum enim uox etiam λω. id est alba uocetur a Graecis, nos patrio sermone ipsim claram vocaremus, Demetrius hoc appellauit et ab Aristotcle uero in Topicis ratio iure est uocata. Cum etiam Demetrius dixerit quaedam nomina non est e translata, sed illo modo uocata per similitudinem: intelligit autem ut puto ιμ- μα : illa uero sunt in Gneco sermone, κ- ω . uocauit aliquando Aristoteles , uerba, quae manifesto translata esserit. nam quin ratio haec tota in similitudine quadam fundata sit, dubitari non potest . quod tamen sertasse uerius est :ficiliusq; ita se habere perspicitur, in transi tionibus
238쪽
IN I. LIB. ARIST DE POETICA. Dy
tionibus his, quae κατ osae a, αν uocantur. Idem etiam in η.libro Topicorum tracidit inueniri qme dura uocabula, quae neque aequivoca serent: neque translatat
neque propria sitaq; illarum rerum. Sunt autem illa, quemadmodum ipse illic diligenter docet, haec ipsi, aliaq: huiuscemodi, ut siquis definiens legem diceret. lex est mensera, uel ima eorum quae natura iustasiuit: neque enim lex est uerὸ mendi, nec uere itidem imago: nec translata proprie dici pollunt: neque enim in illis perseicitur esse magna ulla similitudo. nam res ipse, quς runc eodem nomine uocantur similes inter se nullam in partem sint: quam enim similitudinem habet lex cum pede, cubito aliaue quapiam mensi rar aut eadem cum imagine: imago enim uoc tur res, cuius ortus ducitur ab imitatione, quod in lege nullo modo sit. non omnino tamen ii diuersi inter se, dissimilesq; existimandae sunt: neque enim alicui unquam uenisset in mentem, uocare legem mensuram aut imaginem, iiisi similitudinis aliouid in illis rebus inesset, quae similitudo si in illarum krma&quasi corpore nonin, existit tamen in muneribus ipsi rum & tanquὶm ossiciis: lex enim metitur laeta hominum ac ponderat, & que sunt recta, quaeque iniusta monstrat, perinde atque mensura qu libet re quς uenduntur & emuntur: eodemq; pacto lex est simul rum quoddam rerum iustarum & iniustarum, quia nos spectantes legem, & ad ipsam sensus animi nolsci reserentes, cernimus illic quasi exprellam ae pictam uim Tum rerum, ac quid de ipsis sentire debeamus, cognoscimus. Non mala igitur fortasse huiuscemodi uerba Egenere eorum aliquis existimaret, qtiae significauit Clia cum admonuit, ut in transferendo uerbo fugeretur dis limilitudo, alioq; loco inquit, ipsis, si si inite nihil haberetit, repudiari: Aristotelesque ipsa translata non debere vocari putauit, quia in illis obscura quaedam tantum, exilisq; similitudo a Non mim puto haec vocabula, illo modo usurpata, debere uocari immutata, id est . xΘ' - Μαγtia, siue m--μ- Abricata, quamuis planum sit pro verbo proprio, suoq; illatum rerum, illic aliud sumptum esse, quod idem aliquo modo valeat: Potiusq; arbitror reserri nomina immutata debere ad genus illud translati nis, cum genus totumq; aliquid pro specie aliqua sua parteq; usurpatur: siue contra.
Nam id quod continet amplectiturq; aliquid habet similitudinem generis ad illas
ipsas res,quas amplectitur. ut illis, qive inclusae in ipso comprehensebi sunt retinenti ilirudinem sermarum ac partium, relatae ad illud. Cum igitur voeare bellum arma, pacem mgam: eodem pacto Notunum pro mari,Cererem profiugibus,Maxe pro, o appellare, existimata sit hypallage, traductisq; nominis, idem essi tur in transatis eorum generum &ipsis prosem traductis alid ac comportatis nominibus. quamuis quae proprie translata vocantur, ac nomine truncupantur, non omnino eodem modo & illa transferantur. Ciceroeeria existimat haec omnia,
quae a grammaticis magistrisue dicendi, minu secuncta concidentibus, nouis voc hulis appellata sunt, ab Aristotele nomine lita comprehemili, atque ii ius sine dubitatione ulla iminionis fuit. Nunquam ille san quod videre potuerim, his nominib'in libris, siue de alte dicendi, siue de arte piatarum usus est: nec appellauit aut , sue μετωνυμι - , aut aut quare haec nomina post illum inuenta, nouatao; seisse videntur. nec longὰ sanὰ sum ab ea sententia , utputem nomine illa significare solitum hunc philosephumi notum enim ipsum stophii quosdam aliquando accusasse, qui studio hoc tenerentur,rebra; nullo modo diuersis noua nomina imponerent, ac quo tempore deberetho eri siner I rehensione, demonstraste. Cicero quoque cognouit non sine tu ductione quapiam haec tracrari administratiq; posse: cum enim de immutatione haeipsis nominum disputaret in Oratore siro , quae . a se licitur, addidit. Quod quanquam transferendo fit, tamen alio modo transtulit, cum dixit Ennius, Am Murbe orba sum: alio modo, si pro patria arcem dixisset.&Aristat eles hoe ipso in libro infra, ubi docet in Homeri versu ἐλι , positum esse pro b. quae sine dubio a grammaticis, appellat ipsam e qui enim hoc facit manifeta ab ilia re, ad aliam uerbum transsert, dc abutitur nomine propito unius rei
ad aliam redendam. Sed cur non reliquum Ciceronis locum adponamus,inquit mimi, post superiora verba. Et horridam As iram terribili tremere tumultu cumini ij dicit.
239쪽
dicit, pro Afris immutat Africam. Hanc um λαγώ rhetores, quia quasi summutantur verba pro verbis: με in μι- grammatici Vocant, quod nomina transferuntur. Aristoteles autem tralationi haec ipsa subiungit, & abusionem, quam , - ε-- σιν vocant, ut cum minutum dicimus animum pro panao, abutimur verbis propinquis , si opus est . ves quod delectat, vel quod licet. Iam cum fluxerunt continuet plures tralationes alia plane fit oratio. Itaque genus hoc Graeci appellant . nomine recte, genere melius ille, qui ista omnia tralationes vocat. Vt autem in gis planum fiat, non idem semper ualere apud hunc auctorem μιτα - , sed usum A cistotelem longe aliter aliis in locis hoc nomine filisse, in Elminis sophisticis, v cat artificium amittamq; disputantis, anceps aliquod inceriumq; nomen ad id, quod ipsi prodest traducentis:transfert enim & ipse aliquo modo nomen, cum hoc secit de E dubia sede, in certam propriamq; traducit: inquit enim, callidam hane
v . dc infra. . A ν ἰγγαλIb-γκτω. quare ficilius credi potest, ipsam etiam res magis propinquas hoc nomine appestasse:&quae multo maiorem similitudinem inter se itinent. Haec mihi occurrerunt non inutilia ut puto ad natura tra stationum magis aperiendam, quae quantum potui breuiter exposui. Nam quod lo clim Ciceronis ex Oratore aliter hic scripsi, ac uulgb ille in excusis libris legatur, non temere hoc seci : neque hoc solunt iudicio meo ac coniecitatae dedi . intelligo autem . Arce & urbe orba sum. impreissi nanque hoc loco habent. arcem & oebas: cum enim locus ille veteris tragici plenior multo legatur in iij. Tusculana, ubi hoc modo scriptum est, apparet veriorem hanc lectionem elle. Hecuba autem uidetur loqui post excissim iam & inflammatum nium. Sed etiam translatio hoc pacto aptior est : orbam enim illis rebus se uocat, quasi priuatam ac similatam, quia ipset iam aliquo modo extinctae ac mortuae erant, ut parentes liberis proprie orbari dicuntur . nec impedit, quin statimCicero, cum exemplum poneret hypallages, v tiare verba illa potuerit. Sequebatur nunc de illo, quem appellauit κόσμω in enumerandis generibus nominum, praecipere: hoc enim loco ipsum illic appellauit. cum tamen ipsius hic nunc vestigium nullum restet. Vnde non sine causa Massius, qui subtilitet accurateq; de hoc quaesiuit, desectile totam hanc partem negligentia librariorum existimauit. laudo igitur magnopere studium hominis, quia posuit in emenda uelitate, peste disq; tenebris ex hoc loco, ac multum sane in hoc ipsum vidisse puto: cum tamen noomnino mihi cum ipso conueniat, quid ego de omni hae re sentiam, indicabo. in Prunis autem probo diligentiam ipsius. qui notauerit, collatis duobus locis Ediue iis operibus eiusdem hiatiis auctoris, idem apud ipsum valere hoe in libro κόσμω, quod in iis . de arte dicendi ι-- , quamuis ille, quid hoc ipsum sit: ae quod potiis-mum genus vocabuli, quod abis in locis aliter nominatur,non demonstrauerit: nec causam attulerit, cur eandem rem, longe alio nomine erit uisimus Giptor appellarit: neque enim uidentur nomina mutiles debere, nisi res ipsae, visq; earum aliquantulum immutetur. Arbitror igitur Aristotelem nomine hoc, quo hic utitur, quodq; apud Graecos ualet ornatum. intellexisse genus id vocabulorum, quod vocatur pallio in o. τυ, imposito illi nomine ab eo, quod adponitur aliis nominibus, aptumq; ex ipsis est: neq; enim suis uiribus nititur. posthabito autem suo proprioq; nomine: quod canὰ nomen ipse quoq; sepe numero in lib. libro de arte dicendi usuo pauit, κόσπιν hic uocasse optimum magistrum epitheton puto, quia epitheta apius poetas ornatus praecipue gratia adhibentur: cum enim epithetorum omnium commune sit augere, pranssioremq, orationem inicere. 1 poetis in primis hoc animo illa usurpantur: ut icilicet digiuratis ornatusq; aliquid ipserum scriptis inde afferatur. id quod simi scauit etiam no uno loco Quintilianus . in viij. autem libro,ubi exquisitius de illis diiserit, inquit. ornat enim epitheton, quod rem dicimus appositum: a non nullis sequens dicitur: eo poetae & frequentius & liberius utuntur: nam illis satis est conuenire verbo, cui appoti itur: itaque dentes albi,&humida uina in his non reprehendemus. Vud oratorem, nisi aliquid incitur, redundat. Cum igitur hic eruditus rhetor asti et epitheti ossicium esse, ornate orationem: politasq;
240쪽
IN I. LIB. ARIST DE POETICA. Hi
sese hae una de causa ipsa usurpare, ex hiis declaret, quis non facile credat hunc nostrum summum dociorem ab hoc ipso illorum munere ipsa hic appcllasse, ubi poetas instruit ac quid ad ipsorum opus expoliendum ualeat, tradit. Sed habeo
etiain aliud ad hoc comprobandum firmius argumentum: uideor enim ara hi repperisse eodem nomine Aristotelem epitheton vocasse in iij. libro rhetorides, ubi poemexemplum ponit: atque hoc ponium a genus epithetorum significat, quod inane valet tantum ad rem amplificandam : docens enim quando in oratione λιγν est, in aliis inquit.
intelligit, puto ab epitheto importari: ipsumq; κ, diuta nomine significasse illic epitheton comendo : ποτνια mi epitheton est: quod nomini tenui, &uilin rem significanti, ornariis gratia adhinctum fuit, quamuis modum superet. unde, ut vitium ostenderet, positu est: hoc enim pacto siem risus excitari a comicis solims erat. Valet praeterea nonnihil ad id confirmandum, quod paulo post illa verba, quae citat Madius e iij. de arte dicissi, Aristoteles mentionem fecit epitheti: inquit enim.
Amm . . mi A quod, ut opinor, non secisset, nisi
antea aliquid de ipsis enecepisset: inclusa igitur fuerat epitheta in illo nomine
Od autem οἰ μον, volpnecepta dedit de arte dicendi, id, quod nunc vocali appellauit, puto hoc factam esse, nomenq; mutatum, quia vis illius iei non parum uersis illo in studio uariatur: ut enim epitheton apud poetas seruit ornatui, ita oratores naturam illius res, cui apponitur, patefacere uolentes, verbum hoc ipsi adiun-Punt. Mia igitur ipsum proprium esse debet, maximeq; illi conuenire, ideo nisi eo loco di inim est. nam Quintilianus hoe etiam docet, reprehendi solita in dicendo, quae laudi dantur in scriptis poetarum: haec enim ipsuas verba sunt, de epitheto disserentis. Apud oratorem, nisi aliquid efiicitur, redundat: tum aurem esticitiir, si sine illo, quod dicitur, minus est . qualia siunt, b scelus abominandum. O deformem libidinem. Nec tamen non, gum vim illius rei aperit, asserteriam aliquid ornatus epitheton oratori: iupo quoque, quamuis eo potis limum nomine adhibeariar, ut expoliet de augeat scripta ipsius, proclest: tamen non nihil ad naturam remam carum ostendendam. Vnde, quamuis liberi admodum sint poemin hac re, non permittitur tamen ipsis, ut tomen aliquod alicui rei adponant ali
num ab illa, de quod non ipsi mirifice conueniat: cum contra potius in hoc videa tur aliquando peccare, quod vim aliquam illarum, qualitatem ve epitheto deci rent, qiuetae illo, sua sponte satis aperta erat, ut cum dicunt lac album, dulcia musta, aliaq; huiuscemodi multa. Restat ui iere, desideretur ne hoc loco, quod ad explanandam naturam horum verborum, quae ab ornatu Graece appellantur, post tum fuerit ab auel ore, ut putauit Madius, qui credit totum hoc vetustate amistum este, nee minus explicasse ipsum, quid ualeat, quisi fecerit reliqua omnia genera uocabuloriam. an nihil defecerit: locusq; integer sit, cum ornatus nic, qui proficiscitur ab epithetis, non unum aliquem sentem habeat: neque enim mitheta cuncta constant ex eodem genere vocabit uni, sed ex omnibus illis, quae feci illo definiuit. Quare cum incertum sit genus hoc vocabulorum nec naturam unam habeat non videtur potuit te illam Aristoteles commode desilire certiam enim stabileq; sit necesse est, quod des niti debet. Quin autem epitheton nunc constet e nomini bus propriis: nunc e vocibus externis : nunc e verbis transsaris: eodemque Pacto Gallis generibus vocabulorum, dubitari non potest. Quintilianus etiam hocm strat, qui docet in primis multum valere ad rem ornandM eritheta translata. exemplis etiam positis, quae confirment suam sententiam. inquit igitur. Exornatur autem res tota maxime translationibus . cupiditas effrenata, ut insanae substructi
nes. Qua ais tamen presse subtiliter i , definiri omne, quod huiuscemodi est, n5 possit, videtur tamen aliqua ratione describi potuiste, quae satis huic rei declarandae esse potuerit: quare nihil de hoc statuo. Non sequor autem iudicium Madu in eo quod tentavit locum supplere, coniecturis ductus: praesertumq; ea parte, qua censuit restitui hic debere verba, quae synonymorum vim explicant: leguntur verb illa apud Simplicium in commentariis in categorias:neque enim supra in viij. illis nomi-