장음표시 사용
41쪽
Termini ergo categorematici sunt sicuti vocales e stricategorematici sunt scuti consonantes. Sicut enim vocales se solis postlint constituere syllabam, ut cum dico an vocalis A se sola constituit primam syllabam, atque idem valet de coeteris vocalibus,ut patet experientia, &ideo vocantur vocales , quia se solis pose fiant exprimi , & sonare ; sic termini categorematici possunt se solis constituere integrum praedicatum, aut subiectum propositionis,& ideo absolute vocantur significatiui. Sicut consonantes se solis non possunt pronunciari, nec constituere integram syllabam,sed solum cum alia vocali experiatur enim quisque an possit exprimere B sine aliqua voeali ideoque dicuntur consonantes, qΗia se solis non sonant,sed consonant eum vocalibus ; sic syneategorematici non possunt se solis esse integrum subiectum, aut praedi-eatum,id est integer terminus propositionis , sed cum categorematicis , ideoque dicuntur consignificatiui .
Obijcies: in hac propositione Deus, inc ea*urae sunt omnia, ly 'omnia est integrum praeditatum; ergo terminus syncategoromati iis potest esse integrum praedicatum propcsitionis.
Respondeo in mente subintelligi entia, vel quid simile . Sicut enim antiquitus
42쪽
De termino etmiuoco 37 lΗebrei in scriptione ponebant solari co- sonantes, & vocales intelligebantur , ac proinde debebant addi a legentibus ; sic aliquando ponimus solos terminoet syn-
categor ematicos , ac categorematici debent subintelligi. De Termino Vniuoco, Aequivoco, Analogo. Caput.VIII. TErminus uni iocus est qui pores siti
ribus divisim applicari secundum eamdem rationem, jecisigniscationem nominis: ex gr. homo est terminus uniuocus , quia potest applicari Petro, Paulo &' secundum eamdem significationem,& rationem , ac definitionem animalis rationalis . Dum enim dico Petrus es homo , sensis est quod sit animal rationale; idem sensus est dum dico Paulus est homo m. Aequivocus est qui potest pluribur applicari secundiam diuerasam rationem Musignificationem, σ explica rionem nominis: cX. gr. canis est terminus aequivocus, in quantum dicitur de terrestri,coelesti,& marino, quia dicitur de illis secundum diuersam rationem,& explicationem nominis. Dum enim applicatur terrestri nomine canis intelligitur animal latrabile; dum applicatur coelesti intelligitur quadam constellatio ; dum lapplicatur marino , intelligitur quidam il
43쪽
piscis. Hinc vero procedit,quod si duo
colloquentes utuntur termino aequi uoco
in diuersa significatione , non se intelligunt; ut si quis dicat alteri, canis orietur circa mediam noctem, & loquens significat ortum costellationis in Coelo,audiens vero intelligit de partu canis dona esticae, profecto se non intelligent. Debet autem aduerti , quod idem no men respectu aliquorum est uni vocum , quia applicatur illis in eadem significatione, respectu aliorum est a qui vocum, quia conuenit illis in diuersa significatione:ex
gr. nomen canis respecitu omnium canum
errestritim est via tuo cum , quia conuenit ilis in eadem significatione animalis lirabilis, respeditia vero costellationis, piscis, Se canis terrestris est aequivocum , quia conuenit illis in diuersa significatione. Terminus aequivocus diuiditur in , qui vocum stricte,siue a casu,& analogii,
qui est sequi uocus late,sed a consilio. Terminus stricte aequivocus est qui conuenit pluribus sectin vim signiscationes omnino di uersas, seu non habentes a uitatem , propter quam iudid nomen fuerit illis tributum .
Huiusmodi est nomen Galli prout signi ficat Gallum auem,& hominem natum in Gallia. Aequivocus a consilio,seu analogus est qui conuenit pluribus secundum signiscationei laes
44쪽
Uinet,propter quas non casu ed certo consilio tribuitur illis. Huiusmodi est nomen Ludovici prout tribuitur Regibus Galliae propter, memoriam primi Ludovici.Ideo terminus analogus communiter definitur, uiriniscat plura fecundum signiscationem,
rationem non omnino eamdem , nec omnino
diuersam : nam propter amnitatem significatis dicitur partim eadem , partim diuersa. Aristoteles cap. primo An p. omi' sit analoga, quia comprehenduntia r definitione aequinocorum. Eo enim ip/o,quod significatio non sit omnino eadem a est
cui principaliter competit.Tale nomen cste X. gr. sanum, quod in quantum dicitur de medicina , de aere, & de colore dic tur minus principaliter , quam cum dicitur de animali, quod dicitur sanum . principaliter, quia habet sanitatu in se,ac vero dicitHr sanus,quia causat fanitaten. in animali,color dicitur sanus , quia os signum sanitatis &c. In diuersa igitur significatione dicuntur sana, animai,color , aer &c. sed propter ordinem ad unum
quod est ipsum animal. IIluta, cui nornei
conuenit principaliter,uocatur analogatu princi
45쪽
l ro Caput. VIII. principale, coetera vocatur analogata minus principalia . Analogus proportionis est qui conuenit pluribur propter proportionom , quam habent inter se; eX gr. nomen ridentis prout tribuitur homini, fortunae, & prato est ana-gum proportionis mam fortuna , et pra' tum dicuntur ridere propter proportio nem, quam habent fortuna fauens,& pratum amoenum cum homine ridente . In analogia proportionis fundatur omnes Metaphorae. Nomina enim metaphorica sunt anologa proportionis impropriae .
1An vero dentur analoga proportionis lpropriae,& anens sit analogum,explicabimus quaestione de Ante praedicamentis . Obucies: ex A ristotele 6. Top. Aequiuo c a non possunt definiri unica definitione , ergo mala est allata definitio. Respondeo distinguo antecedens :aequivoca prout significantur per nomen conueniens illis in diuersa significatione definiri non possunt unica definitione,concedo antecedens : aequivoca prout significantur per nomen conueniens illis in eadem significatione,nego antecedens,& nego consequentia. Dico,quod aequiuOca,ex.gr.Gallus auis & Gallus homo natus in Gallia,prout significantur nomine Galli, quod illis conuenit in diuersa significatione, definiri non possunt una
46쪽
definitione, sed duabus explicantibus d i- uersam significationem nominis . At vero aequivoca in quantum significantur per nomen conueniens illis in eadem significatione definiri possunt unica definitione: ex.gr. GalIus auis, & Gallus homo quatenus eo ueniunt in nomine animalis , quod illis conuenit in eadem significatione uiuentis sensitivi,definiri possunt v-nica difinitione. Sic in eam nostro omnia aequivoca in quantum significantur nomine aequivoci, quod illis conuenit in eadesignificatione definiri possunt unica definitione .
De Termino communii,s singulariCap. IX. TEi minus communis est , qui potest
plurihus divisim applicari secundum significationem fallem analogice eamdem; e X gr. homo,equus&c. sunt termini coni. munes: nam homo potest dici de Petro, Paulo &c.secundum significationem eam 'dem univoce ; fanum etiam est terminus communis, quia potest dici de pluriba sanis secundum significationem eamdem analogice.
Terminus singularis est qtii potest de vatantum dicis eundia eamdom significationem eX.gr. Petrias est terminus singularis ; nam
47쪽
Quaeres an sol, luna &c. sint termini
Respondeo affrmatiue , quia dici pose sunt de pluribus solibus, ac liinis postibilibus. Terminus communis diuiditur in vniuersalem proprie,& uniuersalem analogi-ce. Vniuersalis proprie est cum dicitur delituribus secundum planseationem univoce eamdem . Vniuersalis analogice est cuim dicitar de pluri us fecundum significationem eamdem solum analogice.
De Termino Transcendente, O non
transcendente. Cap. X. Erminus communis diuiditur in trascendentem , non transcendentem,& supertranscendentem . Non transcen dens est qui dicitur de rebus unius tantum pr.edicamenii. Porro decem sunt praedicamenta,seu classes , ac genera reru,ad quae omnia reducuntur. Primum praedicamentum est substantia; quae est,ens per se subl: 'ens, & non inhaerens alteri. Huiusmodistini Coelum, Elzmenta,animalia,& plantar &c Secundum est qua tiras,per quam TCS dicuntur magna, vel paniae,palma i CS V
48쪽
De termino transcendente 23 ib ipaIm a res,multae, Vel paucae,decem, vel viginti &e. Tertium est qualitas,per quam res dicuntur quales; eX.gr. calidae, vel frigidae, albae, vel nigrae, bonae, vel mala: &c. inartum est relatio,per quam res dicuntur esse aliquid alterius, vel quomodocumque se habentes ad a Ilud; ex. gr. similes,aut dissimiles alteri, aequales , Velinae quales a maiores, vel minores altero
Quintum est tempus, seu duratio, per quam dicuntur res esse hoc anno, vel alio &c. Sextum est Iocus,per quem res sunt in Coelo,vel in terra, Romae, Londini, vel Neapoli &c. Septimum est situs, qui consistit in dispositione partium in ordine ad locum , per quem dicuntur stare , sedere , iace
Octauum est habitus , qui consistit in
qnadam adiacentia vestium aut armorum, vel alterius e X trirscci, per quam aliquis dicitur vestitus,vel armatus &c. Nonum ess actio per quam res dicula tur agere , e X. gr. calefactio Est tactio perquam ignis calefacidi. '
Decimila est passio , per quam aliqui
49쪽
rq Caput. X. ni, tum i a particulari susus agendum lium in logica libro praedicamentorum i ,ltum in Physica,& Metaphysica. Termini igitur non transcendentes sunt qui dicuntur de rebus unius lautum praedica-lmenti.
Terminus transcendens est qui dicitur ldc rebus plurium praedicamentorum, Solent autem assignari sex significati litterist
huius vocis Reubau . Sunt autement , Vnum a Bonum , Aliquid , Verum , Nam omnia sunt res,sunt ens.
Terminus supertranscendetalis est qui dicitur non solum de ente, sed etiam de non lente, F de impossibilibus; ex.gr.intelligibile,lcognoscibile &c. Nam non solum entia sunt intelligibilia, sed etiam non enti 3,limpossibilia,& ipsum nihil ut patet quia lde iss loquimur.
De Termino Finitante, o Infinitante. Caput XI.
T Erminus finitus,seu finitans est perl
cuius a mationem determinatur altatqκid quod rei esti ex. gr. homo est terminus finitus,quia dum dico P irus est homo,deterimino aliquid, quod Petrus est. Terminus infinitus seu infinita ns est,
per cuius a mationem determinatur so-lium aliquid quod res non est ; ex . gr. non l
50쪽
Determino hinitante i . a bomo, non leo; Dum enim dico equus est non
homo determino aliquid quidem, quod leo non est at non determino quid leo sit. Nota primo , quod intellectus eo ipso
quod infinitat aliquem terminum cognoscit omnia . Dum enim dicit ex. gr. non
homo cognoscit hominem , & non hominem; sed homo,&non homo complectatur omniat quodlibet enim est vel homo, vel est non homo ergo dum infinitat terminucognoscit omnia: & quia solus intellectus potest cognoscere omnia , imaginatio enim,& aliae potentiis inferiores cognoscunt solum quaedam, ideo solus intellectus potest infinitare terminos. Ruisus quia cognito quocumque termino intellectus potest illum infinitare,ex. gr.cognita luce potest dicere non lux, ideo cognito quocunque obiecio intellectus fora
mare potest conceptum Communem omnium rei una.
Nota secundo, quod quominus uniuersalis est terminus finitatus , tanto magis uniuersalis est terminus infinitans ς ex. Pr. Petrus est terminus minus uniuersalis qua homo; homo est terminus minus uniuersalis quam animal; ideo non Petrus est terminus magis uniuersalis quam nis rhomo, & non animal est terminus minus i niuersalis quam non homo. Patet ma- seste. Nam non Petrus dicitur de omni-