De latinitate b. Hieronymi: Observationes ad nominum verborumque usum ...

151쪽

141 in quem ep 39, 2 longaevi patris delicta in innocentem insantiam; 'reputare transi. q. imputare, attribuere c. Ρήlag. I, 33 non . . incentiva uitiorum reputantur in peccatum', in Agg. 1, 3 quasi non fuerit, reputatur in nihilum', c. Pelag. III, 8 ei cuncta reputamu8' quu hebr. in Gen. 12, 4, inmatis. II ad 3, 378qq. l. Rufin Orig. in Leuit. 1οm. reputari ei peccatum'. at pass. c. nom. praed. adii. Jovin I, 5 quia post baptisma, etiamsi tertia et quarta uxor fuerit, quasi prima reputetur' sim deputare, sed postor etiam eri. cf. 6nscii

Ιt. p. 358), ut in atth H ad 12, 25 harisaei opera Dei

principi daemoniorum deputabant', c. Ioann. 9 tibi ueritatem illi mendacium deputare' adii. Jovin. II, 36 pro magna apientia deputas, si plures porci post te minant' - resonare q. trans L quu hebr. pri. nominum atque regionum, quae in nostr sermone non resonant heinen Sinn eben, nichic deu- ten), uernaculae linguae explanare ratione', in gech. I ad 11 14 sqq. 'illi uerternni consummata est, quod iuxta en- Stilla omnino non resonat', quu hebr. in Gen. 14, 7 Asasonthamar in lingua nostra resonat urbs palmarum', p. 106 48, 130 11 al, et saepius etiam sim simpl. 8onare pror8u8 r0

significare q), ut u. c. in Is X ad 38, 21 sq. aiunt Hebraei

uerbum ii ulcus sonare, non uulnus', p. 106, 16 quia a-sa uerbum ambiguum est, et potest utrumque onare, nam et sessio et habitatio dicitur M. - retinere q. meminis8ec Ιοarin 11 quae acclamatio consecuta sit, puto quod retineas'; 'subdere transi. l. ledriger stelle als adii. Jovin I, 4

quomodo nuptias subdiderat uirginitati, ita digamiam primis nuptiis subicit' quod uerbum ita et Liu.); - suggerere mSi. ef Serui. p. 55 et sup suggestio), ut adu Rufin I, 12 qmperatorum cripta, quae de Alexandria et Aegypto Origenistas pelli iubent, me suggerente dictata sunt Rufin Orig. in Jesu

Νaue h. 5, 6 quod . . uetustae consuetudinis inustione Suggeritur) subiacere transi untem0rsen, ausgmelgi Sein Saepe,

ut in Is I ad 3, 10 sq. Romanae seruituti, adn. Heluid 20

152쪽

alii dat. eos tunc subiacuisse sententiae et alii nos', eg Ρ chom 23 correptiom, c. Ioann. 26 spirituale corpus), quod nec tactu subiacet', c. elag. II, 4 omnis creatura peccato subiacet', in Luc. h. 29 omnis homo morti subiacet' al. Tert m. 24 nulli passioni subiacebit' Lact.); - 'suffundere transi. beschamen adii. Jovin I, 48 haec . . Theophrastus disserens quem non sinundat christianorum . γ' - supplantare fi r. in Eccl. 1040L 74 e contrario stulti uirum prudentem su plantare conantur et sui similem facere', in Jer. III ad 14, 158q pseudoprophetae, qui prospera promittendo supplantant Ρο-pulum', in Is IV ad 9 8 sqq. ad ecclesiam, quae priorem pupulum supplantauit al. 8M. auci deci trib.,ar.) sup-ymudere in tr in Eph. II ad 3, 5 sq. ad eum, qui sibi de

sapientia supplaudebat, Deus loquitur per prophetam' Eg. 28, 3), p. 4 9 cf. applhudere p. 12 ann axu implaudere); - supportare transi. supporter in Egeta hom. 6 6 supportauit mores tuos Dominu Deus tuu8, quomod si qui Supportet homo filium suum', b ius milia'. anon in Iob, posti. B p. 8); - 'subsistere figur. bmtehen, ein Did Spir. sanct 'ipse subsistens in his bonis, quae a De largiuntur', ib. ea quae diuinitus administrantur ii' absque s0 Spiritu S.)subsistere . b. 8, ib. 36 R. 38 immutabilem bonitatem de se et in se subsistentem', ib. quidquid Filius ipse subsistit, et

quaecunque sunt illi' ib. diabolus non creator, Sed creatura subsistens', in Agg. 2, 1 sqq, et 8 domus illa . . Guyc. . quasi non sit . . verumtamen quia facta est prior domus quasi non SubSistens, prouocatur Zorobabel. .', p. 124, principalis p. 50 al. cf. stare transi de assertionibus sic austechthalim, heliaumen assen, ut in Is VII ad 9 in. pleraque

ponuntur, quae non possent stare iuxta historiam, ut . . cogamur

altiorem intellegentiam quaerere', XVIII ad 66 5 sic stare potest illa sententia', in Eph. III ad 5, 12 n0 mihi uidetur

sermoni stare coutextus al. ef Rufin Orig. in Num. h. 18, p. 220 L. - subvolare l. q. deorsum molare . aul.

153쪽

443 10 mus1gesunt mmunici ramo arboris consedisse, qui inde leniter subvola likt, et panem aut Ora mirantium deposuit'; - sngeipere at pro accipere, ut ep. 72, 5 si unuscula a te missa libentur suscepi at specuniam ini); -- transhetare c. cc. spat stransi: et t. proprie Αmm ., adu Rufin I, 31 maria

uolatu aeris, nom. loc. θω col. 230 mare Rubrum l. 'transmigrare trans aci nom. hebr. col. 70 transmigrans

activa significatione intellegendmii, quod grasce dicitur ἀποικιζων id est, alios transiarens', pass. in Jer V ad 28 qui cum Jechonia fuerant transmigrati' ib. ad 29, 1 al. 8). Denique de simplisima quoramdam uerborum signifieatione

et usu haec uidebantur esse notanda: enseri . N. nomine . t uel aL: Α, reec. cicram L p.

37 saep. et ier. , ut id spis snct. 54 Spiritus Sanctus semper Spiritus Sancti appellatione censetur', in Luc. h. 22, in auli. II ad 8, 13 omnes qui censentur oeabulo christiano', in s. III ad 11 1 et Rufin in ud. h. 8, 1 L), ep. 54 16 ab atavis beatitudiue diuitiisque censetur',

c. Ioann 22 omne deinceps humanam genus quibus animarum censetur exordiis utrum ex traduce iuxta bruta animalia 3. 'at credere ecci in c. accus uel abi. ut adu Jovin.

II, 32 'in crucifixum credulis Dominum', in s. II ad 9, 1 Hebrae credentes in Christum uae locum ita edisserunt etsi al. in Is V ad 14, 2 credentes Deo Israel et errorum idola relinquentes) in eL 2 OL 480 praeeipitur ut in utrumque Instrumentum pari uenerativile credamus' is ins nos igitur utrique aristrumento restamus), Vulg., ut Rom. 0, 14 in quom non crediderunt' Tert adu .mare. I, 12, Cypr lays. al.), - adii. Vigil qui in Christ credimus' l. Tert. OL 23 s. f.); - sollere DV); - habere c. infin. - πω

uel inia c. inf., abusione recta, ed. editura uuas futuri formas in linguas nouolatinienses amare habeo: 'aimer-ai, amaris eete ), ut in Eccl. 1 col. 392 quae nunc fiunt. hi qui nasci habent puta -0ho scire h0p40terunt' S.I. vet. Tert. CJyr ,

154쪽

l44 Lact. Ambr. ali locos largitur Ronses It p. 447-49); haberi q. pro ratare, esse Scrut. p. l saep., ut adii Rufin III, 36 ego ita ut habebantur in graeco expressi' se Origenis de principiis libros), quu hebr. in Gen. 4, 7 sciendum, proe quod post paululum sequitur . . in Hebraeo haberi in uallo Seddim, in t 9 al. ), saepius autem, ubi exspectares habetur qua diximus significatione, loco eius legimus habet', ut in Eccl. 12 col. 491 in eo ubi nos habemus: apparim, in Hebrae habet abiisa, quod . . interpretatur amor, desiderium, concupiscentia, uel capparis' quu hebr. in Gen. 30 19 sq. al. quod non puto inir impers esse accipiendum ut bene, male habet Cici), sed subaudiendum esse subiectum Scriptura'. Etenim qui1 hebr. in Gen. 46, 28 accusativum quem regit latina prodit forma in Hebraeo nec urbem habet eroum

nec terram Ramesse, sed tantummodo Gesen' - manere pro

habitare Lampr. ut ep. 47, 3 quodsi exemplaria libuerit

mutuari a sancta Μarcella, quae manet in Aventino, . ccipere poteris', 77 8 unde mansio 'ohnun post S. S., ut . Io. 14, 2, in domo patris mei mansiones multae sunt cum

alii multi tum noster, illud plerumque respicientes eloquium);- mederi pass. p. 22 8 ut ex hoc mederetur infirmitas' al. imper8. Vitr. 8.), sicuti et noceri pass. era. quemadmodum Vitr. h p. 4), Justin. Solin. Vlp. Dig. et noSter admisit in Gal. I ad 3, 1 quod . . is in quo bona sint aliqua

alio fascinante, id est inuidente, noceatur' ib. ins ut, quomodo tenera aetas noceri dicitur fascino, sic etiam Galatae in Christi fide nuper nati . . ueluti quodam fascinante sint nociti', quibuscum coniungimus aliorum deponentium apud nostr significatione passiua usurpatorum exempla, ut consolari ep. 22,

35 ut illius consoletur alloquiis' u Hil. 30 quo incredibiliter consolat tanti uiri praesentia' es. Neu FL I p. 321), demoliri in g. II ad 6 6 ut demoliantur excelsa, araeque et

' Rarius hoc apud Rufinum inuenitur, ut Orig. in Cant. III p. 6 quod sanctus ceruo comparatur, in multis scripturae diuinae locis habetur'. Diuiti sui MIOO JIC

155쪽

145 idola destruantur' es. 6nscii p. 297, eue l. l. 303 sq.),

interpretari saepe e. c. adu Jovin. II, 7 hmuis, quod in te pretatur hircus', c. Ioann. 2 et , p. 26 4 et 30, 5, c. Pelag. II, 25, p. 26, 2 melius esse non interpretata ponere, quam uim eorum interpretatione tenuare' al. Rufin apol Ι,12 si quid interpretaretur a me, id Orig. in Exod hom. 11, 1 Sin tentatio interpretatur l. cf. Georg. m. S. v. etiam ΗΑ p. 50), largiri id spir sanct 4 in his bonis, quae a Domino largiuntur', apin Dig. cf. Neu 293), transgressus nom. loc hebr. col. 230 Jordane transgresso, in s. 6 omnes uirtutes in primo homine transgressae sunt siue perditae', Rufin. Orig. in Rom. IV, 4 transgressae legis es. Neu 290), uatiebnari in Is V ad 14, 28 sub Acha usque ad praesentem l cum . . omnia . . uaticinata cognoscimus' nihil habet eue, G uaticinasse Greg. Tur.), uesci p. 37, 4 Ephesii. ab ipso Domino coelesti uescuntur pane', act. ert. qui nos uescet pane 3); pro quibusdam rursus deponentibus forma usurpat a UuaS, Ut u.', non quidem noue remunerare p. 123, 5 remunerare parentes et sufficienter eis tribuere', ut et Rufin. Orig. in Leuit. 0m. 16, 1 - mereri s-re significatione Hieronymi temporibus iam peruulgatam impetrare, adipisei 8crut p. 45 sqq. etiam apud ipsum saep. inuenitur, ut in Egech. III ad 8, 18 magnae interdum elicitatis est ad prae-8en misericordiam non mereri', p. 96, 20 cum angelis merebimur dominicum pascha celebrare ), sed ib. ini solitanea significati0ne verdienen): sic merebimur accipere regna coelorum Sc praebentes nos dignos), et ita quoque aep., ut ep. 3, 5 ut illi tribuas praemium, quod meretur', 7, 2, in Luc. h. 25 al. alioqui etiam meritum subst. i. dignitas, qualita8, 9 -

Rufin pass. et consecutus Orig. in Rom. VIII, 6 qui post consecutam gratiam peccat', intuitus et contemplatus d. amph. pro Orig. Din. intuitis creaturis eius uisibilibus, de quoque inuisibilibus contemptatis' contemplatus et inc intueri pass. et Amm.), deprecatus Orig. princ prol. . , supergressus ib. II, 3 7 Pall.).'' Sic promereri ep. 1 ex 'imperatorem adit, . . sollicitudine promeretur, ut redditam uitae redderet libertati'. 10 Diuiti sui MIOO JIC

156쪽

non sint eiusdem meriti Gabaonitae), cuius et Israelitae', 23 ne dicas in uno corpore diuersa membra unum habere meritum' adu Rufin. I, 23 cf. Rufin in Iesum. h. li 2 ah merito . propter loci 47), ut Hier. c. Pelag. Η, 24 'ille uirtutum merito Dei diuebatur aspectu, et conscientia peccatorum labia sua fatebatur immunda' - nubere abus de uiro, ut G. Jovin I, 9 quomodo potest . . praecipere castitatem . . , m inupsit 8'. Vulg., attamen conscius sibi proprietatis uerbi, ut qui dicat in atth. III ad 22, 30 nubere proprie dicuntur mulieres et uiri uxores ducere, sed nos simpliciter i. o. ineuriosius dictum Mith. l. l. neque nubunt neque nubentur intellegamus, quod nubere de uiris et ubi de uxoribus scriptum 8it'; - pandere q. aperire, oponere, ut , Saep., ueluti in Is. IX ad 29, 9 sqq. mysteria pandere Scripturarum, II ad 3,3 - 'patici experiri, πασχειν Scr. p. 49), ut in Eccl. 10 col. 473 si quis hoc passus fuerit, non desperet remedium sanitatis' in Ι8. III ad 8, 20 qui famem passi fuerint uerit tis'; - psallere eccl. S. . oert ieiun. 13 Saepe, ut ep.107, 10 ut statim post cibum possit legere orare et psallere' - rugire Suet D. Spart. Amm. in Os III ad li 10 sq. l. - Scatere nolle de eo, ut uidetur, quod abruptum atque inconsequens est in Joel 2, 28 sqq. ne sub uno textu consequentiaque sermonis diuersa et dissonans inter se in planatio scatere uideatur', in Gal. ΙΙΙ ad 5, 3 s. v. inconsequenter p. 6 n. 15), p. 74, 6 ignosce, si scatens oratio cursu solito

non fluat al. - scire minus consuete . acc transit. q. nosse

Scr. p. 4 etiam noster saep., ut in Eccl. 11 col. 482 Dei opera scire non poteris', in Is III ad 6, 9 Lucam magis graecas literas scisse quam hebraeas' at , et sim diScere q. n cere, comperire l. l.), ut adu. Rusii. I, 15 me nunc primum a papa heophilo didicisse impietates eius', c. elag. III, 4 sic humana conditio, si paululum se remiserit, discit fragilitatem suam'. m. Milar 38 'interrogant habitum eius,

157쪽

l47 incessum et linguam, maximeque aetatem nihil discere potuit' al. - secare transi qualen ital seccare', ut CatulL si quem odagra secat), art. adu Heluid 21 quotidie bellanus ecant, morbi subtrahunt'; - sedere pro uehi c. abl.

Scrut p. 55 reg. achom 110 asino ep. 108 7 asello sedens, nisi forte adeo dativum uoluit, ut in atth. II ad 1, 4 sq. aut sedit asinae, et pullus absque Sessore fuit', in Dan. 7, 9 quadrigae sedens, cf. p. 79, nudum haerere tabulae', in Is V ad 14, 2 quod haereo iterae, . . tuae est uoluntatis', XIII ad 45, 8 quidam putant haerere superioribus quae dicuntur' in pS. 7 'totus terrae haeret salia quaedam dativisimili ratione cum uerbis constructi exempla id Μ p. 602, quibus add. figere c. dat. Dici. IV, 9 8agittis, quae corpori figebantur' Capit. Maximin. 28, ); - uideri non, ut Solet,

i. q. δοκειν Significans, Sed Ορασθαι, rarum apud uet. recc. st

quentatum Scrut p. 57 sq. Hier quoque nonnunquam adhibuit, ut u Paul. 8 cadauer . . Antiochiam, ut ab imperatore uideretur, allatum e8t', c. Ioann. 26 truncuS, rami, poma, folia non uidentur in semine, sunt tamen in ratione seminis, quem Graeci σπερματικὼν λογον uocant', in Eg. X ad 40, 1sqq. uidetur aedificatio ciuitatis, et auditur ordo caerimoni rum', in Zach. ΙΙ ad 9, 11 sq. ep. 22, 5 et 117 7 al. Rufin. ut Orig. in Gen. h. 5 7 respicere non ea quae uidentur, Sed quae non uidentur, in Cant. I p. 391 al. Superaddimus uerborum quorundam per tempora, maXime

autem in participia, declinandi formae insolentioris

exempla bibiturus cf. B p. 3 in s. VIII ad 25, 6 sqq.

uinum, quod se Dominus cum sanctis suis in regno Patris sui

bibiturum esse promisit', XVIII ad 65, 13 sq. in Jer. IV ad 25, 26 al. - caniturus in s. III ad 14, 2 sqq. qui

158쪽

Ierusalem uelut aceruus lapidum corruitura', in Dan. 12, 11 ruiturus uehit gramm ampl. I p. 495); - differoris ep. 147, 1 an iccirco induratur cor tuum, quia non statim percuteris et differeris ad poenam diu γ' Diom. feror, fereris, fertur); - edomatus in pS. 118, col. 445 Aug. domatus Petr. S. S. Itonsch p. 295); - fruiturus in Is XVII ad 60 1 principes illius aeterna pace fruituros, in Eccl. col. 404 Cic. S. Vlp. - finitus in Luc. om. Abram et saac et Jacob fruiti misericordia Dei' l. Vt Dig., inser , perfruitu ep. 96, 9 regni coelorum possessione perfruiti' - uerti in s. II ad 4, 1 cum macruerint et luxerint portae eius' Jerusalem ciuitatis), ad u. 2 sq. Prisc.. VIII, 11, 60, in usu non est aerui Vop. Car. recte, ut puto, cod meruerit); - malens, quod exstare Hier in Μatth. II ad 4 4 et p. Aug. iam 1874 demon8traui, p. 108, 9 De-Vit iam sexennio ante demonstrauerat, eue tamen usquam inueniri pernegat, qui etiam eis quae de formis inquio et inquiens' I. 85 sq. congesta sunt uti dissimulauit; - orditus in Is. IX ad 30 1 orditi telam et inspass. ordita tela. Vulg., Sidon. u. O S. v.); - parciturus in . IX ad 28, 21 sq. quoniam de patientia sua resurrecturus est Dominus et nequaquam parciturus' l. prodactus in m. 3 post ubstantiam prodaciam', p. 147, 1 - retrusi adu Jovin ΙΙ, quos . . in exteriores tenebras retrusisti', N. ir. - rrigi in s. III ad 1, 108q. rugierint . . rugierit, Vulg. - tentus tenere in s. V ad 17, 1 quando sperata et paene iam tenta perdideris', Vlp. Dig XXIV, 3, 22, 7, min. XXIX, 5, 3 ut . . tentus ab Igmagene custodiretur' at DU); - uerri adu Helu. 20

quod est etiam p.rater. ut in Eccl. 3 p. 409 miror quomodo uir disertus rem ridiculam in hoc loco dixerit, de destinatione, inquiens, et aedificatione domorum Salomonis sermo est', p. 25, quu hebr. in Gen. 22, 13, in Ezech. XIV ad 46, 12 sqq. in atth. I ad 1, 18, p. 52 8, in Luc. h. 20 inquientem). Diuiti sui MIOO JIC

159쪽

149 si pauimenta uerrerint; Pacat conuerrerat, Sid euerrisse sed lectione apud neutrum constante, omninoque ambigebant grammatici DV), uerro faceretne uerri Charis. Prisc. an uersi Serv. an perfecto careret Μacr. dis . lac de uerb.). Cf. p. 117 ann ad commolere. Inueniuntur sparsim in Hieronymi scriptis futuri compositorum uerbi ire formationis uulgarioris in tes, tet . . exempla, ueluti exies in Luc. h. 35 exiet

in Is. XIV ad 51, 4 sq. introiet adu Lucis , praeteriet in Is X ad 1, 6 sq. prodiet ep. 106 45, disperiet in s. Vad 16, 3 sq. quae forsitan non Hieronymianae sint latinitatis, sed transsumpta de S. S. vet. Ronsta p. 29 sq.). Familiaris est Hieronymo aliorum exemplo recc perfecti magisque plus quam perfecti pass. ulteriore modo p. 8 sq. usus, cuius exempla satis habui apposuisse haec: in Is HI ad , 5 non fuit ausus laudare Dominum, quia labia habebat immunda', quia hebr in Gen. I, 29 necdum inter patruo et fratrum filias nuptiae fuerant lege prohibitae, quae in primis hominibus etiam inter fratres et sorores

initae sunt', adu Jovin. II, 15 posse nos per ieiunium redire in paradisum, unde per saturitatem fueramus eiecti', . il

rion. 43 'interrogauit Hesychium, quomodo fuisset adductus' ib. 24, p. 21, 22 et 38, p. 36, 2 ex et , 7, 4, c. Pelag. I, 9, Π, 5 adu Jovin I, 17 s. f. in Zech.

hom. 12, 5. Aeque Rufin Saep. e. c. Orig. in Leuit hom. 4, 8 nondum mundata fuerat, nec quae perfecta sunt apprehenderat. De participiis pass. ndus terminatis cum proprie sint

praesentis, in posteriore latinitate ad futuri temporis significationem transgressis' disputauimus II p. 85 sqq. Exempla

' Quae artium gramm scriptores quidem, quorum nullus quarto anterior est seculo, omnes futur tempori assignant, ut Cominian. p. Charis. II, 12 p. 180K. a passivo duo participia), praeteriti temporis et futuri, ut scriptus, scribendus' cum Charisius ipse p. 179 participiorum alia ad praeteritum tempus reseruntur, ut limatus, scriptus, alia ad instans, ut limans, scribens, alia ad futurum, ut limaturus, scripturus formas in ndus praetermittat), Diom. I p. 402 Donat. IIDiuiti sui MIOO JIC

160쪽

150 Hieronymi cum ceteris, quae subinde collecta iam alibi pleraque exhibuimns, hoc loco, temporis, pr0uti potuit, ordine

seruato, composuimus Lampr. lex. 43 ex. consulente sacra reppererant, omne christianos futuros, si id fecisset, et templa reliqua deserenda' i desertum iri), Vop. Tacit. 2 in antiquum statum redisse rem p., lege a Senatu petendas rege barbaro senatui supplicaturos, pacem ac bella senatu auctore tractiunda', pari. esc. 10 iussit publice commendarent nummos suos), recepturi post proelia, quod dederant, addens, liberis certe reddendum, cui uenisset' sc.

iure hereditatis), Capit Alb. 5 nobilitandum filiolum suum)etiam hinc sperans', id .maximin. 22 etiam deum Belenum per haruspices respondissemaximinum esse uincendum' Vop. Τac 7 cum rumor emersisset, illum imperatorem esse faciendum, discessit atque in Baianoranobus mensibus fuit', Spart. Pesc. 3 Seuero longum imperium deberi, qui magis esset odio habentus, quod probauit euentus', reb trig. Wr. 21 quadrigae, quasi transferendae, alibi positae sunt', et ita Saep. 8crr hist. Aug., ut part Hadr. 3, 10, ut 3 7, Geta 3, 6 Carac. 1, 2, Lampr. Hel 9, 2, Alex. 6, 2 et 3 7, Diad 2 8 Capit Alb. 3, 1 Ant Phil. 6 5,oreb. Valer. 8, 4, Gall. 9 7, trig. 1, 3, 0p. Prob. 23, 3 - Jul.

Valer Π uerba s CalliStheni λεγει --θνὶ τα ημῶν τῶν-onyxpζῶν καὶ αἰδεσθήσεται μων τὰς φεις βλεπων sic interpretans ait memorem illum magisterii uestri . . et pudore flectendum et reuerentia molliendum uultusque ipsos nostros minime aspernaturum; omni. XXV, 8, 9 quibus mandauerat princeps, ut Lucillianum socerum num properare ediolanum urgerent res firmaturum ancipites et, si casu noui

14 a passivo duo praeteriti temporis et futuri, ut lectus, legendus', Prisc. XI, 28 p. 567 H. futuri unum activum in rus desinens, ut criminaturus, et unum passivum in dus, ut criminandus', addens participia in dus desinentia etiam nomina esse po8se, cum amittant tempus, ut amandius o Furs Ῥομενος et