장음표시 사용
131쪽
DCXXVIII. Coi pus unum dicitur OCcvR-nERE alteri, s ambo moueantur in partes comtrarias , et in se inuicem impingant. DCXXIX. Corpus unum IMPINGIT in alterum DIRECTE, si linea directionis .mpingentis transit per centrum grauitatis alterius, in quod impingit. Idine, ut oppositorum, intelligis, quid sit indirecte, impingere. ,
. . DCXXX. DIRECTE INCURRERE corpus
dicitur, si corpus unum, in alterum iisdurrens, directe impingit. DCXXXI. ConponA D in xc TE sibi mutuo OCCVRRERE dicuntur, si corpora in se in-oicem directe impingunt, dum sibi mutuo occur-
DCXXXII. IMpELLERE corpus unum dicitur alterum, si ita mouet, ut ipsum libere pro
grediatur, siue illud post conflictum quiescat, siue
moueri pergat. DCXXXIII. PROGREDI dicitur corpus, si motum in linea, siue recta, siue curua, ita continuet, ut a termino, unde motus inchoatur, seu in quo tempore dato haerer, . continuo longius distet.
DCXXXIV. Conpus dicitur RETROGRE-D I, si uel in linea recta, uel in linea curua fila mouetur, ut, cum antea dis antiae a termino dato continuo crescerent, seu maiores serent, nunc eaedem iterum decrescant, seu continuo minores
132쪽
continua amone mouentis moueatur cum eodem eadem celeritate uersus eandem partem, ita tamen ut mobile praecedat mouenS. DCXXXVI. Condus TRAHERE dicimur, , si continua actione mouentis moueatur cum eodem eadem celeri rate uersus eandem partem, ita tamen, ut mobile sequatur, mouens praecedat. Flas definitiones perquam facili negotio intelliges, si ad easus specialiores attenderis, in quibus dicimur
trahere, trudere, etc. corpora.
DCXXXVII. Conpus dicitur DEsCENDE RE, si, dum mouetur, ad teὶlurem, uel aliud eorpus mundi rotale continuo accedit propius. DCXXXVIII. Conpus dicitur ASCEN DE RE, si, dum mouetur, a tellure continuo ma-- gis magisque recedit, uel etiam ab alio quocun-.qUe corpore mundi, totali continuo distantia eius
DCXXXIX. GvnAR1 sue noTARI dicitur corpus, si circa lineam quiescentem ita mouetur, ut quodlibet punctum extra eam assumtum circuli peripherium describat.
Motus rotationis dicitur etiam motus uertiginis.
DCXL. Corpus rotundum dicitur voLvTa-RI, i, dum progreditur, simul rotatur. 'DCXLI. Vtur dicitur corpus A corpore B, s ad motuml B mouetur, quia ipsi uel inclusum, uel affixum est, uel quomodocunque adhaeret.
Ita homo uehitur curru, in quo sedet, dum mouetur , quia curras monetur .
133쪽
DCXLII. V Is MORTUA SIVE ELEMENTARIs dicitur, quae in solo conatu ad motum
Eiusmodi uis mortua est grauitas, quamdiu graue ex filo suspensum descendere nititur, descendere tamen actu nequit.
DCXLIII. V1s vrux dicitur, quae cum motu locali coniuncta, et ad motum localem Porro producendum tendit.
Eiusmodi uis uiua est in graui cadente, ubi istin aliquem ceIeritatis graduin acquisiuit. DCXLIV. Vis PRIMITIva est, quae Omni' corpori per se inest, seu cuius non alia datur rutio , praeterquam in elementis. LEIn Ni Tius uim primititiam in Actis Erud. Anno 169ῆ. p. I46. definit per eam, quae per se corpori inest. DCXLV. UIs DERIvATIvA est, quae Permodificationem uis primitiuae resultat. Sie uis derivativa est, quae a puluere pyrio globo
ex tormento explodendo imprimitur.
DCXLVI. Conpvs ELAsae CuM est, quod actu uel alia quacunque ratione compressum, cesssante ictu uel actione comprimentis, in statum . pristinum restituitur.
Tale corpus est aer, fungus, item ensis, qui compressus incuruatur, sed cessante compressione in figuram pristinam resilit.
DCXLUΙΙ. Vis ELAsTr A est nisus ille quo compressa a vi comprimente liberata, in flatum primunm restituuntur.
Talem nisum, in statum pristinum se restituendi, saris manifesto uides, eum uel fungum, uel gladium
134쪽
est, quod ab ictu figuram non mutat, e. gr. Lapis. DCXLIX. Conpvs MOLLE dicitur, quod ab ictu figuram mutat, sed ut propria in eandem
non rursus restituitur. . Exemplum habes in globulo ex argilla non prorsus exsiccata confecto, qui, si ictum senserit, figuram mutat, necui propria, uti corpora elastica, i eandem restituitur. .
DCL. IMPETvM habere dicitur corpus in motu actuali, quatenus massa ipsius, siue materia cohaerens, dato celeritatis gradu mouetur.
Maior hinc impetus dicitur, quando maiore celeritate mouetur, minor autem, si idem coi pus minore celeritate fertur.
DCLI. NAΥvRA UNIVERSA seu NATURAs1MpLICITER dicta est principium mutationum in mundo eidem intrinsecum.
Vox naturae diuerso modo accipitur a philosophis, de quo uid. Sc HELlIAM ME R. de Natura fibi et meἀie. vindicata Lib. I. Cap. I. Uevdvies in Hi c. p. 1. et s. Auctoris definitio est communi loquendi usui admo. . dum conformis. Alii, quod idem est, definiunt eam per principium actuosum, s. per uim activam cuiusque rei. Cons. H AN sc HII Prisc. Phil. Leibn. p. fr. it. KoguLERi dissertat. de Natura humana morali. DCLII. NAΥvRALE IN GENERE dicitur, cuius ratio in essentia et natura elitis continetur. Sic το concoquere est stomacho naturale. Quaesitus enim, cur stomachus concoquat, rationem reddes ex eius structura sine modo compositionis, et eiusdem ui activa, diuinitus sibi insita. DCLIII. NATvRALE IN MUNDO ADSPECTABILI MATERIALI est, cuius ratio in essentia et natura corporum continetur.
135쪽
Sie το urere est igni naturale, quia ratio ustionis redditur ex structura et ui activa ignis. D C LI U. Sur ERNATURALE He MIRACV- .
LvM est, cuius ratio jussiciem tu essentia et natur
extis non continetur. Obs. l. Si ignis non adurit corpora, aduersus Uilnipsius non munita, quae ab eodem naturaliter consua muntur, effectus hic dicitur supernarui aliς sue in iraculosus. Respectu autem corporum in hoc mundondspeelabili et ipsius mundi superuaturale oppellatur, cuius ratio lassiciens in essemia et natura corporum non continetur. obs.1 I. De Spi No ZAE, CLAR cxar, MALUBRAN CAM, VANi Ni, LOCxii definitionibus uideatur BuL- ' si NG. in Diluc. g. aia. Ceterum hane definitionem Woi pii improbarunt nonnulli ideo, quod menti O
nulla cauilae escientis et finalis miraculorum fiat. Sed obseruari hie debebat id, quod istin lapsa de definitione mundi submonuimus, non opus esse, ut in deinfinitione philosophica caussae efficientis fiat mentio, modo ipsa ex definitione, facili nexu, deduci possit. Id qnod, qua hanc definitionem, feliciter praestiterunt cum WoLFius, tu in Bui FiNGLRK ille in Cosmol. Lat. I. 124. hic in Dilucid. s. ais. sqq. De
miraculis uid. HOLLMANN. Commereri de Miraculis, Fcf. i 727. 8. item VERPO ORTE Ni us in Disert. re- cevtius controuersa circa doctrinam de miraculis, Gedan. I ab. IT 32. - WALc sit Lex. sub iis Mutabcr.
DCLV. ORDO NAT vn A E est ille ordo, quem natur 1 in agendo obseruat.
II iue diei mus, fieri secundum ordinem naturae', quod naturaliter fieri obseruamus. DCLVI. CONTRA NATURAE ORDINEM,
τ1xnx dicitur, quod ordini naturae contrariatur, seu, codem saluo, fieri nequit.
Ita, quod Bilea mi asina articulato sono loquebatur, erat eo utra ordinem naturae.
136쪽
PsYCHOLOGICAE. I 23 DCLVII. SECUNDUM NATURAE ORDINEM FIERI dicitur, quod ordini' naturae conuenit, s eu, ἡodem stante, fieri debet. DCLVIII. Cvusvs NATURAE appellatur consecutio eventuuis essentiis corporum atque naturae eorum conformis.
M aliarum rerum extra nos conscium est. observ. I. Hac definitione, quae nominalis est, WOI FI vs characteres quosdam indieare et suppeditare uoluit, quibus anima nostra ab aliis rebus queat dignosci. Definitio autem , qua, quid sit anima, plenius indigitabitur, infra in Psychologia rationali occurret. Hic tantum Auctor paucis, quid per uocem Animae sibi uelit, indicat, ut intelligat lector, de quo sibi 1ermo sit. Observ. II Obiectiones, contra notionem animae Wolfianam, infra, cum definitio plenior suppeditabitur, recensebuntur atque diluentur.
DCLX. COGITARE dicimur, quando nobis . . 'conscii sumas eorum, quae tu nobis contingunt, et quae nobis tauquam extra nos , repraesentantur. COGITATIO igitur, est actus animae, quo Abisui rerumqΠe extra Ie aliarum cosscia est.
Hanc acceptionem uocis cogitationis usui loquendi esse consorinem, uberius probat WoLFivs H cholog e tr. g. ag. Constat enim, quando nobis nihili con- scii sumus, ut in somno, tune nos dicere, nos non
137쪽
I24 DEFINITIONES cogitasse de hoc illo ue obiecio. Diseedit itaque hie
OLFrus ab his, qui cogitationes ad Omnes mentis humanae murationes, eliam eas, quariam sibi conscia non est, extensas uolunt. Cons KOEHi ER. in Comininent. voni fid)t ber istatur, Monadolog. Leibri annexa. DCLXI. PERCIPERE MENs dicitor, quando sibi obiectum aliquod repraesentar. PERCE - viro itaque est actus mentis, quo obiectum quodcunque sibi repraesentat. DCLXII. APp Εκ g o MENTIs est amas, quo mens perceptionis suae sibi conscia est.
Vocabulum hoc a Lgis Ni Tio adhibitum, idem exprimit, quod Cartesianorum conscientia Logica. Sic, dum audis Musicam, eam percipere diceris, sed appercipis, dum tibi consius es, te percipere Musicam. Cons. HAN sc Ri1 Princ. Leibu. Philos P. 3. ex ε. ex P. 3I
DCLXIII. FAC VLTAT Es ANIMAE dicuntur potentiae activae animae. Quid sit facultas in genere, supra exposuimus. DCLXIV. LvMEN ANIMAE dicitur clarutas perceptionum.
Cons. KOERLERI Comment. de Lumine naturae.
DCLXV. ILLvM1NARI dicitur ANIMA, uatenus acquirit iacultatem, res clare percipieni, ut sibi conscia sit eius, quod percipit, atque ea,' quae percipit, probe a se inuicem distinguar.
Ε. gr. Cum in obiecto aliquo, uel philosi, pilleo, uel theologico, uel alio quocunque plura quotidie dis cstinguimus, atque clariores in dies acquirimus ideas,
dicere solemus: Cε qehi mir ein Paus in dieste Eate, it betonime fidi in bieser obex tener Sate. DCLXUΙ. TENEa RAE IN ANIMA dicuntur obscuritas atque desectus Perceptionum.
138쪽
PSYCHOLOGICAE. 'I23. Quid sit obscura, quid clara, quidue distincta perceptio siue reptae lentatio, in definitionibus log, cis, statim sub initium, dictum est. DCLXVII. PERCEPTIO PARTIALIs est,' quae in perceptione rei alterius contenta est. t D C L X V III. PERCEPTIO COM pos I TA dicitur, quae ex pluribus partialibus constat.
Ε gr. una humanum eoi pus percipimus, truncum , csput, pedes , manus, percipimus. Humani, igitur corporis pei ceptio est compolita, perceptiones trunci, capitis, pedum, etc. su lat partiales.
DCLXIX. PERCEPTIO TOTALIS appel- Iatur ea, quae complectitur eas Omnes perce- Priones, quas dato aliquo momento simul hahemus. E. gr. Si pratum cum omnibus suis floribus contueor, h heo perceptionem toralem.
DCLXX. COGNos E RE rem est eius notionem uel ideam sibi acquirere. DCLXX l. Cos Nirio est actio allimae, qua notionem vel ideam rei sibi aequirit.
DCLXXII. ΡAns INFERIOR FACULTA-πIs COGNOsCENDI dicitur, qua ideas et notiones obscuras atque consusas nobis comparamus. Hue referimus sentationes, imaginationem, me
DCLXXIII. PAas supERIOR FAC VLTΑ- π s COGNOsCENDI est, qua ideas et notion*s distinctas acquirimus.
Huc reseruntur intellectus, ratio, facultas abstrahendi, at rendendi, reflectendi, comparandi etc.
DCLXXIV. Co pus illud dicimus No.
139쪽
I26 DEFINITIONES STRUM , a quo dependent perceptiones rerum materialium in mundo adspectabili, quas habemus.
Bur riNGE Rus in Dilucid. g. a 3. hos duos cha- . racteres eorporis nostri suppeditat. Id illud coi pus nostrum dici, ait, pro cuius situ, et relatione perceptiones et repraesentationes fiunt. ab In quo deprehendimus, Jieri inautationes ad imperium uolim tatis nostrae.
DCLXXV, Costro Ra in mundo adspecta-1ili Nostis PRAEsENTIA dicuntur, quae murationem corpori nostro inducere ualetit, nisi sei- licet ullum superaccedat obstaculum accidentale.
Sic mensa mihi est praesens, cum ipsa mutationem in organis meis senseriis, sic. in organo uisus, producit.
D CLXX UI. Conpus aliquod dicitur PRA fgus tu aliquo loco, si intra terminos consilit, quibus locum istum de imus. γΕ. gr. conclaue terminatur parietibus, quidquid itaque intra horum ambitum continetur, in conclaui ' praesens est.
DCLXXVII. AasENs dicitur, quod prae
sens non est. Obs I. Ridebis definitionem, cum quod negativa, tum quod identica est. - Sed caue rideas, et te turpiter d es. Negativa est, quia alterutor termino tum immediate et contradictorie oppositorum negative definiri potest , id quc d supra iam monitum a nobis est. Synonymica ideo non est, quia, quid Praesens sit, iam antea est definitum.
Obs i I. Intelligis hinc quoque, quid sit absens in dato quodam loco, si intra terminos istos non consistit, quibus locum istum definimus. DCLXXVIII. SENsATION Es sunt perceptiones, quarum ratio continetur is mutationibus, in orgauis corporis nostri, qua talibus, colitingentibus.
140쪽
Obs I. WoLpius eodem loco sensationem ita quoque definit, est perceptis, per murationem, quae fit in organo aliquo corporis nostri, qua tali, intelligibili modo explicabilis. Breuius et fortasse etiam clarius ira quoque poterat definiri: Sensatio est perceptio s. repraesentatio rerum, corpori nostro prae sentium. , Obs l I. Ad omnem sensationem requiruntur duo momenta, Pissicum alterum, alterum Pneumatia cum . illud in eo consistit, quod in omni sensatione debeat mutatio in aliquo organo corporis nostri euenite, Hoc requirit, ut, quoties quid senilinus, rOties etiam adlit repraesentatio in anima, quae muta' tioni, in organis sensoriis factae, conformis est. ConcW o i P . in annot. 9 6 s. seqq. B ii l. F i N G . Diluci L, Sect. III. Cap. II. g. a s. D C L X X l X. ORGANON SENSORIVM appellatur Organon seu pars organica corporis, in cuius mutationibus continentur rationes Perceptionum rerum materialium in mundo adspcciabili. Talia organa sunt oculus, nasus, auris, lingua,
fibrillae nec ueae. ' νDCLXXX. FAcvLTAs sENTIENDI seusENsus est facultas percipiendi obiecta externa, mutationem organis sensoriis qua talibus inducentia , conuenieliter mutationi in organo factae.
Cur adiiciat UOL pius, qua talibus, rationem hanc reddit. Possunt, inquit, accidere organo fensorio aeavis extriri fecis mutationes, quae a fructura or avica minime pendent, ueluti si oculo uulnus infligitur, uel idem contunditur. Cons. PDchol. Hrip. p ΞI.