장음표시 사용
191쪽
Quod quidem malum metaphysicum,ut uocat L BIENI. et I vs et wOLFIVS, non potest a creatura separari, stilicet, ut sine limitatione creatura nulla esse potest.
DCCCCXLVIII. MALvM PHYsICUM UO eatur, quod statum mulidi, quoad assectus naturales, impersectiorem reddere censetur, quam seret,
si alii essent. DCCCCXLIX. MALvM MORALE appellatur, quod inhaeret actionibus liberis hominum,1eu ob quod eaedem dicuntur uitiosae.
DCCCCL. VOLvNTAs dicitur IMPΕKs vΥARILIS, si motiua eiusdem nobis non fuerint penitus Perspecta, nec eadem certo PTOT-sus cognoscere ualeamuS. DCCCCLI. SI EI Ips I sup PICIENTISSIM .vs dicitur, qui nulla Prorsus re extra se quomodocunque indiget. DCCCCLII. SupRA RATIONEM EssΕ dicitur, quod ex principiis rationis est in demonstr hila, CONTRA RATIONEM uero esse dicitur,
quod principiis rationis repugnat. DCCCCLIII. Mus et EnrvM dicitur id omne, quod est supra rationem. DCCCCLIV. EcfTKsts dicitur is hominis status, in quo sensus ac motus uoluntarii prorsus cessant, solis uitalibus superstitibus, et homo in lita sibi audire ae uidere saepe uidetur. DCCCCLV. Visio dicitur repraesentatio. uiuida rerum, qualis a sensu fieri solet, ut imagi nationis facta, siue in ecstasi, siue uigilantibus.
Uisionem wo LPIus in naturalem et supernaturalem diuidit. Illam uocat, quae per naturam imaginalis
192쪽
tionis eaplieari potest. vilio supernatu talis est, quaa per naturam imaginationis explicari non potest.
DCCCCLVI. DΕcua TvM est determinat; suoluntatis ad aliquid agendum,uel non agendum. DCCCCLVII. CONςvLTA DIO est actus in. tellectus, quo disquiritur, quid sit agendum, quid noli agendum. DCCCCLVII1. Corus vLT Aner ONEM uero siue eoως 1L1vM DEI dicimus actum intelle ctus diuini, quo quid agendorum optimum si certo iudicio des nil,sue suin tria certitudine intuetur. DCCCCLIX Pnopos 1 TvM est actus uoluntatis. quo determina tir e incutio decreti. DCCCCLX. PERM 1 rΥ E RE dicimur, quod eum ab alio neque fieri, neque non fieri uelimus, quo minus idem sat, impedire uoluinius. DCCCCLY1. GLost 1 A DEI dicItur eo minplexus attributorum diuinorum, quatenus a creatura rasionali agnoscitur. GLORIAM ergo sitam MANIFEsTARE dicitur DEus, quatenus perse etionem suam absolutu sumi nam, aut, si mauis, attributa sua hominibus reuelat. Horis autem
dieitur PROMOVERE GLORIAM DIv1NAM, i
193쪽
DCCCCLXIV. CONfERvATIO est actio,. qua rebus creatis datur, ut in esse suo perseuerent. DCCCCLXU. Erus v NuM dicitur CONCURRERE AD ACTIONEM ENTIS ALT E RI V S , quatenus in actione eius continetur aliquid rationis, cur agat alterum.
DCCCCLXUI. Guasn NATIO est directio actionum ad certum finem. DCCCCLXVII. Pno v 1 DENTIA DEI est decretum Dei de conseruatione et gubernatione rerum omnium in hoc uniuerso, et concursu ad
DCCCCLXVIII. MORALITAs est disserentia actionum liberarum, quoad recti rudinem. DCCCCLXIX. Ius est facultas agendi moralis. DCCCCLXX. Ρnopn1ΕΥAs est ius disponendi de ipsa substantia rei pro arbitrio suo. PROPRIETARIVS uero uocatur, qui Proprietatem rei habet. DCCCCLXXI. FnvcΥvs dicuntur TeS, ex rebus aliis quomodocunque ProuenienteS.
DCCCCLXXII. Ius v TENDI est facultas moralis disponendi de quolibet rei usu pro arbitrio suo. t DCCCCLXXIII. Ius pnvgNDI est facultas disponendi de fructibus rei pro arbitrio suo. DCCCCLXXI U. DOM1N1vM dicitur ius pro arbitrio suo disponendi de ipsa rei substantia, eius usu et fructu.
Dominium a W O L P I o in plenum et minus plenum diuiditur. Dominium plenum dicitur, quod proprieta tem omnem, ac ius utendi atque fruendi omne prorsus illunitatum, continet. Dominium uero minus prenum est
194쪽
est, quando proprietas cum iure utendi ac fruendi foe' ' omni prorsus limitatione ac restrictione nobis non cum petit. i
DCCCCLXXV. DOMI Nus rei dicitur, cui competit dominium, sue, quiequid ita subiectum est uoluntati nostrae, ut nemini illius rationem
reddere teneamur, illius dicimur DOMINI. SER-vvs uero dicitur, qui est in dominio alterius. DCCCCLXXVI. CONs rLIvM DARE dicitur,
qui significat, quid sibi uideatur, ut fiat. S vADERE dicitur, qui significat, quid fieri uelit, in
Riserius tamen arbitrio relinquens, quid facere Velit.
DCCCCLXXVII. Ivs sng dicitur, qui significat, quid fieri uelit , in alterius arbitrio non relinquens, quid facere uelit.
Ex his intelligi nune potest, quid fit consilium. cono I Diam est significatio eius, quid danti uideatur, ut fiat. Suasio est significatio uoluntatis suae de eo, quod fieri debet, ita tamen, ut in arbitrio alterius relinquatur, quid facere uelit. iussus uero est significatio uoluntatis suae de eo, quod ab altero fieri debet, ita, ut in albiistrio ipsius non relinquatur, quid facere uelit.
DCCCCLXXVIII. PRAECEPTvM est iussus, alterum obligans. DCCCCLXXIX. Dissuasio est significatio uoluntatis nostrae de facto alterius, in arbitrio alterius relinquens, num idem 'o mittere uelit. DCCCCLXXX. VgΥΑΥ 1o est significatio quoluntatis nostrae de saeto alterius, in arbitrio alterius non relinquens, num idem omittere uelit.
195쪽
DCCCCLXXXI ιι Ac aevo Nps NA TvRALES uocantur, qUR ipsa lio minis natura, citra eius deliberatio. nem determinar,
Talis actio est repraesentatio simplex in anima. ae enim cum seqitatuI ex ut repraesentativa animae, uel no bis etiam inuitis. dubium non est, quin illa repraesenta. tio simplex per naturam animae. etiam citra nostram de Iiberationem, determinetur. Talis quoque actis est conscoctio stomachi, ut sole quae ex stoinaehi structura et i ielut insita prouenit, etiam citra nostram deliberationem.
DCC CCLXXXII. ACTIONES LIpΕΩ Α Ε ap Pellantur, quaecunque per liberam hominis uoluntatem siue deliberationem determinantur-Quemadmodum uero actio per naturam nostram de ' terminatur, cum ratio sussiciens, cur actio adfit, et cur . haec praecise . nec alia, sequatur actio, in ipsa natura ha minis siue in ui activa intranseca, uel animae uel corpo vis, lateti ita actio per liberam hominis uoluntatem siue deliberarionem determinatur, cum ratio lassiciens, eug ctio sequatur, cur haec potius. quam alia committatur. reperitur In libera hominis uoluntate. Sic aetio libera est. scholas philosophicas frequentare, alios conuiciis pro scindere ete. Haec enim omnia ex libera nostra uoluia. late originem spam repetunt.
DCCCCLXXXIII. Ac Tio NEs go NAE Ue1 HONESTAE uocantur, quaecunque hominem ieiusdemque statum Pprfectiorem reddunt.. DCCCC i
196쪽
DCCCCLXXXIV. ACTIONEs MALE ULLπ VRPEs sunt, quae hominem eiusdemque statum Corrumpunt, seu impersectiorem reddunt.
Actio autem nos nostrumque statum perfectiorem ixeddere dicitur, si eum fine, ad quem nos conditi sumus, consentit, eidemque obtinendo accommodata est. Actio ..utem nos nostrumque statum imperfectiorem reddere dimcitur, si fini, ad quem tendere debebat, minus est conuini ens. Atqui uero finis, ad quem condidit nos supremum Numen, est felicitas. proinde actio bona seu bonesta est, quae felicitatem nostram promouet, pi actio mala erit, quae felicitatem nostram destruit.
berarum MORALITAS siue earundem INTRIN SECA HONESTAS OTQUE T v xpi Tuno consistit
in eo, quod aliae actiones per se et per suam naturam sint bonae, siue felicitatem nostram promoueant; ali ac uero per se et suam naturam sint ma ilae, siue felicitatem destruant.
Observ. I. Dicitur haec intrinseca actionum liberarum moralitas quoque obiectiva, quia scilicet ratio turpitudinis et honestatis ex ipsa obiecti indole petitur. Sic, si quaesiveris, cur auaritia sit actio turpis, et amor proximi sit actio honesta, tunc moralitatis obiectivae defensores Ta. tionem ex obiecto ipso, scilicet ex actionis natura repe
Obs. II. Non attinet hie, commemorare omnes eos squi moralitatem intrinsecam uel defenderunt, uel reiecerunt Legi autem hic potest S. R. WALCHIus in Lexic. Philosoph. sub Tit. Moralis as. Buc RY de moralitate actionum iutris ea Lim I Ia. item cAM TZIus in us Philos. LELIBN. et wo I F. in Theologia T. A p. ys, seqq.
DCCCCLXXXV I. OnL1GATIO est connexio motivorum cum actionibus. Observ. t. Cum banc definitionem, sciam, ςompluvi bus minus probari, id nunc agam, ut eam paucis expli- . . Μ Α ctra
197쪽
cem et illustrem, Θ eiusdem eonveniem iam cum aliis obisIigationis definitionibus demonstrent, γ) Obiectiones po
tiore a commemorem et reuellam.
Obsetu. II. Quid sint motiva, quid sit nexus, siue eonis
nexio, id uero, non est, quod multis exponam, cum haec iam exposita et definita meminerim in metaphysicis. Connectere autem motiua sum actionibus alterius et niis hil aliud, quam repraesentare alteri et proponere uel bona uel mala, commoda, uel incommoda, per quae alter uel ad actionem incitetur et determinetur, uel ab actione deter- reatur et retardetur. h. gr. Cum Deus ridamum et Euam,
primos generis humani satores, condidisset, ipsis propone bat legem, qua ab arbore quadam definita fructus decerpe ore prohibebantur. Subiungebat legi Deus i atim comminationem mortis, tanquam motivum, per quod ab actione prohibita reuocantur. Aeqne per connexionem huius motivi eum actione Adami fugienda obligabat Deus Adamum ad actionem illam quouis modo deuitanda in . Sic ... Magistratus homines ad omittendum furtum Obligat, cuiuipsis certam huius uitii poenam constituit. Observ. III. Contra hanc definitionem, nnui, permul ta esse monita, quae, quanti sint momenti, paucis dispiciemus. α obiicitur, in hac definitione abesse ideam Dei, tanquam superioris, 'nae abcsse non possit. Respondent hic nonnulli pro Woi Fio. recte id affirmari de obligatione externa. Cum uero w o LP ivs Obligationem g M. eralius de fi niuerit, ita, ut, cum externam, tu in intrinsecam, hac ipsa - definitione comprehenderit, ,miruirri non esse, ipsum definitionem suam ita adornasse. Est aute in illa, de qua mo do dictum, intrinseca obligatio n. il aliud. quam illa Obligatio, quae ex actionis suscipiendae indole petitur. Constat scilicet, quamlibet actionem liber m consequentias, uel bonas, uel malas, secum habere coniunctas, per quas - quidem actionum consecutiones, tanquam motiva, homo uel ad actionem invitetur, uel ab ea, m deterreatur.
εὶ obiicitur: Secundum hane desinitionem par pa Tein, amicum amicus poterit obligare. Cum enim a mi
198쪽
cua cum alterius amici actionibus motiua connectere queat, et par pari multas proferre possit rationes, cur haeciliaue actio sit suscipienda, obligationem. secundum UOL'FivM, adesse scito. Res. Obligatio hic adest imperfecta. Phares obiectiones uideas in Doc,i mi I reueri notis ad Pu FENDOR F. lib. de os . H. eI Ciu. p. U. et σε. confcANT Z. in usu Philos m Theoc Tom. I. g. υδ. Ieιy. Oh s. IV. Rin minus haec desinitio tibi placuerit, dic
cum Cel. brbio: Obligatio est necessitas moralia ad agendum uel omittendum, in genere ad praestandum aliquid ;uel cum magnifico nostro II A ss EF I O : obligatio est necessitas moralis, praestandi id, quod mutuo consensu fui apta litum, in Synops. p. 37 i. pos. l a. Quae tamen defini rio eli specialis, et tantum de obligatione pacti intelli. genda; generalis autem habe Iur In cit. Synops p. 64. Pos. υ . et p. Io. pos. qa. Obs V. CI RODALE Rus in petuliaini dissertae. de obligatione morati tin. 1 23. habita hane Obligationis notionem wOLFIANAM distincte euoluit, eande inque cum T ROMA si I definitione conciliat, qui obligationem in metu periculi et spe lucri quaerit. co . Fundamem. r. N. et G. L. I. c . . D. De obligatione uid. WAL CH.
in dissertat. de uerae obligationis natura er usu.
DCCCCLXXXVII. LEx est regula, iuxta
quam actiones liberas determinare Obligamur. ,
Obseru. l. Contra hanc definitionem uel hoc uni eum excipi poterat, quod in ea uocabulum adhibeatur Metaphorictim, st. uox regulae. Sed constat ex regulis Lo- .gicis, uocabula metaphorica tum posse adhiberi in definiendo, cum antea uocabulum fuerit determinatum et x sensu ambiguo liberatum. Iam uern, cum WOIFIVS
in Metaphys. definiuerit regulam per propositionem, quae uel faciendum quid dictitat, uel fugiendum praecipit, intelligitur, uocem hanc optime hic adhiberi posse. Obsetu. II Alii defin uni Legem per decretum superio ris obligans inferiorem. cons. CANTE. in usu Philos in
199쪽
DCCCCLXXXVIII. LEx DrvINa est, quae obligandi uim sitam habet a Deo. DCCCCLXXXIX. LEx HvMANA est, quaecunque obligandi uim suam habet ab homine.
Observ. Lex uarias suas inrtitur denominationes pro uario obligationis principio.
DCCCCXC. ACTIO MORALITER BONA dicitur actio legi consormis. DCCCCXCΙ. ACTIO MORALITER MALA
. Observ. I. Hae definitiones non sunt discrepantes ab illis, cum actiones bonae definiuntur per eas, quae nos nostrumqce flatum perficiunt, es actiones malae per illas, quae pos nostrumque statum imperfectiores reddunt. Cum enim lex id omne iubeat, quod nos nostrumque sta tum perficit, et id omne prohibeat, quod nos nostrumque statum imperfectiorem reddit, dubitari non potest, legi id conforme esse, quod nos perfectiores reddit, et id legi difforme esse, quod nos nostrumque. statum imperfectio rem reddit. obseru. II. Hi ne intelligis, quid sit bonitas moratis. Consistit haee in conformitate actionum eum lege; tur pitudo autem moralis consistit in difformitate.
DCCCCXCII. ΡRAEMIvM dicitur bonum, quod cum actione connectit legislator, tanquam motivum eam committendi, uel omittendi.
si e eum princeps, literarum inere mentis consulturus, Conii Ocat eruditos, eosdemque iubet, ut, certamine quasi facto, speciminibus propalam edendis, literarum auctua Promoueant, eique, qui optimum exhibet praestantissimumque eruditionis specimen, certam pecuniae summamplargitur, tunc illa pecunias summa dici. ur praemium eruditionis.
200쪽
ditionis. Est enim ea, I.; bonum quid, 2. cum actione et . studio eruditi hoc bonum connectit princeps, tanquam te. sis lator. I. ideo connectit, ut hoc ipso bono incitetus eruinditus ad plura et praestantiora in posterum specimina edenda, siue, ut stilo utar philosophi eo, ut hoc ipsum horum sit motivum, lueras in reliquum uinutemque fer uanintissine consectandi. t
DCCCCXCIII. PRAEMIvM NATURALE est honum cum actione necessirio connexum.
Sie gaudium animi innocensque uoluptas sunt prae mium naturale uirtutis, et scientiae. Est enim cum uir tutis studio, naturali et in diuulso nexu, coniuncta volu pias animi innocens, et a nemine, quisquis hic, cuiasue
fuerit, disturbanda. DCCCCXCIV. PRAEMIvM POSITIVUM est bonum connexum cum actione libera ex legislatoris uoluntate. - . . Tale est praemium certa peeuniae summa, erudito pro operis suis et scientiarum cultura a principe donata.
DCCCCXCV. Popu A est malum, quod cum actione connectit legislator, tanquam motivum omittemii uel committendi . .
. GR o T I v s definit poenam per malum passionis propter malum actionis. Celeb autem H AssENIvS, plenius, et, ut uerum dieam, clarius quoque definit poenam in IIn s. p. vr Est eoereitio, seu ultio delicti, a superiore, aut magistratu, ius puniendi habente, certi in-εictione mali, ob ciuitatis salutem, ac laedentia laesique utilitatem, rite facta.
malum cum actione necessario conneXum.
Talis poena est trapula, ex ebrietatis uitio contracta, item morsus conscientiae, et turbulentus mentis flatu ex scelerum commissisne oIiundus.