장음표시 사용
251쪽
Qui sensum scriptoris interpretando eruere uult, is calleat linguam, qua scriptor mentem 1 v. am explicauit. iIn interpretando probe attendendum ost adscriptoris affectum, sectam, munus, aetatem, sco-
Auctorem, quem interpretari uolumus, diiudi- .cemus ex notionibus domesticis, atque adco caueamus, ne ex notionibut nostris de scriptorum sermone iudicemuS. Neque cum amore, neque eum odio personali, aut praeiudiciis quibuscunque, ad interpretationem accedamuS.
In interpretando antecedentia et consequentia solicite sunt conferenda, nec eXtra contextum Merba scriptoris sunt consideranda. Loca auctoris parallela sunt conserenda stu. diosiuS. Sensui literati et proprio tamdiu inhaerendum, quamdiu sensus literatis cum circumstantiis textus
Benignior et sanior interpretatio est praeseren .da odiosae.
Alia opinio est probabilis, alia improbabilis. Omnis opinio est mutabilis. opinio probabilis potest esse saepe salsa. Omnis ille, qui legitime meditari cupit, id
agar, ut cognitiones suas bonae methodi requisitis conuenienter instituat. Qui legitime et seliciter meditari uolunt, Plu res debent habere perspectas ueritates.'Qui feliciter meditari uult, adferat Prae cete
252쪽
POSITIONES LOGICAE. 230ris omnibu I attentionem, et animum a praeiudiciis liberum. . Qui meditari uult, debet ante omnia de principiis, quibus ceteras ueritates superstruat esse s . licitus. Ad meditationem praecipue requiri rur, Ut rem illam, de qua meditamur, accurate definiamus, sim gulosque terminos rite determinemus. Libri sunt uel dogmatici, uel laistorici. Lecturus et diiudicaturus alicuius scriptum eos.
dem conceptus cum uerbis auctoris coniungat necelle est. 'IQui de ordine libri dogmatici iudicare uult, u1deat inprimis, num legitimae experientiae, definitiones et axiomata, tanquam principia demonstrandi indubitata, praemitramur. Qui de soliditate scripti dogmatici iudicare uult attendat, num omnia sint rigorose, et secundum regulas Logicas, demonstrata. Scriptama scientificum dogmaticum systematice conscribi debet. Qui alterum uult docere, dono perspicuitatis
Isse demum docere debet, qui rem, quam docet. distincte intelligit. Docens singulos terminos accurate definiat, neque in uocibus uagis acquiescar. Docens bonae methodi leges exacte sequatur Docens Propositiones omnes in suam thesin et hypothesin resoluat, et demonstrationum. ab aliis
253쪽
24o POSITIONES LOGICAE.dite, promte, et cum suauitate aliqua, sensa animi exprimat. Doqens id agat, ut, quos docet, de ueritatibus
Docens habitu demonstrandi et ratiocinia 1ua concatenandi, debet esse instructus. Soliditas est palmaria uir ins docentis. Docens in docendo id intendere debet, ut alios, quos docet, de ueritate uel falsiitate propositionis
Conuincimus alios uel a priori, siue per demonstrationem. uel a posteriori, siue per experientiam. Conuictio a priori est uel ostensiua uel apo-gogIca. Qui alterum conuincere uult, ille id agere de- bet, ut explica propositionem, de qua conuictio debet institui. . . Qui conuincendus est, debet in demonstrationibus esse uersatUS. . Qui conuinci uult, debet attentionem adferre. Cavendum est, ne eius, quem de ueritate uel salsitate propositionis conuincere uolumuS, attentionem turbemUS.
Nos non debemus illum, quem conuincere al- laboramus, turbulentis affectibus implere. Fugienda sunt conuicia et omnia scommata, si alterum conuincere nitimur. Quicunque alterum resutare uult, ille debet cle- monstrare salsitatem Propositionis, quam alter pro uera habet. Propositio uera non potest refutari..
254쪽
POSITIO MES LOGICAE. 24 IPropositio, quae legitime demonstrata est, non potest resutari. Quicunque propositionem suam legitime demonstrauit, contrariam refutauit. Si alter, quem confutare uis, incommoda usus sterit distinctione, admoneri poterit, ut dictionem corrigat.
Di recte resutaturus alterum, os cndat modum, '. quo alter in errorem inciderir, speciali usque indicet errorem, aut in Principiis, aut in modo con- eluden d b, commissum. . In refutando a consequentiis periculosis, quae non animo refutandi, sed nocendi, formantur, est abstinendum. Consequentiarii in resutando stolidissime agunt. , Argumentum, ab inuidia ductum, in consurando neutiquam est adhibendum. δSi propositio aliqua reuera refutata cest, tum defensio nullum potest habere locum, quamuis de- sensio tentari possit. Si propositio aliqua reuera demonstrata est, eadem quo ab aliis impugnatur, non opus est, ut eam multis defendas,' cum certum sit, eam resutari non posse. . ' .
Si sensus uerborum uindicandus est, satis te defendisti, si, quid tibi uelis per uerba, demonstraueris. Si notionem, quam cum uerbis ruis coniungis, pertinaciter rei icit aduersarius, aut malitiose
uerba in alium sensum detorquer, non amplius opus est de sensione. Si impugnans uel principia erronea, uel mO- dum argumentandi falsum, tibi uult imputare, in
255쪽
242 POSITIONES LOGICAE.desensione opus est, ut, principia tua legitima
esse commonstres, itemque, ut uitium formae, per i guorantiam regularum Logicarum, imputari tibi doceas. . Si impugnans consequentiam, ex tui S allertis elicitam, habuerit pro absurda, hum in defensione demonstrandum est, aut consequentiam esse legitimam, aut saltem .ex tuis asseritS non fluere. Contra impugnantem, qui iniuriis potius et conuiciis, quam argumentis, militat, non opus est defensione. . Qui disputant, debent semper in terminis con- . tradictoriis uersari. .
Qui disputare, de argumento aliquo uolunt, argumentum . de quo disputatur, probe intelligant. Disputaturi linguam calleant, et praesentis sint animi. Disputaturi ab assectibus uacu I Nnt. Disputaturi conueniant in notionibus labieeti
Disputandi methodi uariae sunt, quibus tamen omnibus methodus syllogistica merito praesertur.
EX ONTOLOG1 A. Propositiones in ontologia debent demonstrari.
In ontologia tractantur notiones uniuers*Iistimae, et propositiones communissimae. In ontologia ueritates sunt ita connectendae, ut
256쪽
ut principia certa et indubitata Praemittantur, et ex his cetera asserta deducantur. Veritates Ontologicae sunt methodo mathema. tica proponendae.
In ontologia nullus terminus, nisi desinitus, adhiberi deber. Οntologia, sue philosophia prima, minus recte hebetur pro Lexico philosophico. Ontologia reliquis scientiis omnibus antecellit, eorundemque caput merito dici potest.
Sine ontologia cogntrio nostra ueritatum nee certa, nec solida esse potest. i.
Philosophia prima, siue ontologia, maximi
quoque ust, est in ueritate inuenienda. Ontologiae usus per omnes omnino disciplinas
philosophicas usque adeo se diffundit, ut sine on-tologia nec cosmologia, nec psychologia nec theologia naturalis, nec practicae denique sententiae intelligi riteque explicari possint. Principium contradictionis constituit haec propositio: Impossibile est, idem simul esse et non esse. Principium contradictionis est principium absolute primum, quo prius nec datur, nec dari Potest. Principium eontradictionis est in demonstrabile. Principium contradictionis est uniuersale. Principium contradictionis est absolute necessarium.
Principium eontradictionis est immutabile. Principium contradictionit est fons omnis certitudinis
Nihil est sine ratione sufficiente, seu quicquid ina est,
257쪽
est, debet habere rationem susscientem, ex qua in telligi potest, cur potius sit, quam non sit, cur hoc modo sit, nec alio. Id, quod ratione sussiciente destituitur, nec est. nec esse potest omne, quod ratione succiente gaudet, aut eam in semeripso habet, aut in alio eme extra se. Principium rationis sust cientis ex principio contradictionis demonstra rur. Principium rationis susticientis non eis absolute primum principium. Principium rationis sufficientis est absolute necessarium, sed non eius applicatio. Ρrincipium rationis sufficientis est uniuersale. Quicquid est, est in se conceptibile. Id, quod absolute et in sua natura est impossibile. id non fieri potest possibile. Quod hypothetice est impossibile, potest esse in
se et sua natura posii bile Possibilitas externa nunquam potest esse sine possibilitate interna, interna uero possibilitas potest esse sine externa. Existentia recte explicatur per complementum possibili raris.
Quicquid existit, debet quoque esse possibile, siue ab esse ad posse V C. 'Quod possibile est, id non ideo existit, siue apos
Quod impossibile est, id quoque non potest ad
existentiam peruenire, siue a non posse ad non esse
Quod non existit, id ideo nondum habendum est
258쪽
POSITIONES META PHYSICAE. 24ς. est pro impossibili, siue a non esse ad non posse
N. U. C. Fieri non potest, ut non ens sar ens.
Entis, qua ens est, essentia consistit in possibilitate entis intrinseca. Quodlibet ens sua gaudet essentia. Nullum eias pinest sua essentia privari. Essentia eniis potest esse sine entis existenna,
quamuis existentia entis non possit esse sine eiusdem essentia Essentia entis est absolute necessaria. Essentia tam eratis in genere, quam rerum quaru nimis, est immutabilis. Essentia entis est aeterna. Esentia entis est incommunicabilis. Essentia rei cuiusuis nec minui, nec augeri potest. Ρolita rei essentia, ponuntur quoque rei attributa.
Attributa entis ab eiusdem essentia separari non possiant. Attributa entis sunt necessaria, aeterna, immutabilia et incommunicabilia, omnisque augmenti et diminutionis incapacia. Modi a re, cuius sunt modi, positant separari. Possibilitates modorum rationem sui sufficientem in essentia agnoscant, necesse est. Possibilitates modorum sunt loco attributorum
Possibilitates modorum sunt necessariae et immutabiles. Vnitas entis consistit in complexu totaque comprehensione eorum, quae essentiam rei constitu-
259쪽
a 6 POSITIONES META PHYSICAE.unt, cum eaque immediate et necessario coniam xa sunt. Omne ens est unum. - Qnalitates reseruntur inter notas rei characteis
Quantitas non pertinet ad notas rei characte iisticas. Quae in aliquo tertio conueniunt, illa eadem sunt, siue illa inter se conueniunt. Quaecunque in iisdem rationem sui lassicientem agnoscunt, illa catenus sunt eadem. Vbi adsunt caedem essentiae, ibi eadem. sunt attributa.
Quaecunque habent easdem qualitates, illa sunt similia. Quae uero diuersas habent qualitates, sunt dissimilia. Quaecunque habent essentiam eandem, eadem item attributa et modos eosdem, illa sunt similia. Si duo. eidem tertio sunt similia, ipsa quoque sibi sinitia esse debent. Omnia cntia, quaecunque tandem existunt, sunt ita comparata, ut aliqua cx parte sint similia sibi. Similia possunt, salua similitudine, quantitate differre, adeoque elle inaequalia. Quae aequalia sunt, possunt esse dissimilia. Omne quantum non potest non sibi ipsum esse
Quae aequalia sunt eidem tertio, illa aequalia sunt inter se. Si A et B sunt aequalia mensuris C et D, et mensurae C et D sunt sibi ipsae sequales, intelligitur,
ipsa quoque A et B sibi ipsa esse aequalia.
260쪽
POSITIONES META PHYSICAE. 2 7Si ponitur determinans, ponitur ipsum quoque determinatum. Si eorum, quae per se inuicem determinantur, unum adsuerit, alterum quoque adesse debet. Essentia rei per aliud non determinatur, ipsa autem determinat attributa, rei constanter inexistentia. Ab in determinato ad determinatum non ualet consequentia. , 'Totum est idem cum Omnibus partibus, smulsum tis, et OmneS Partes, simul sumtae, sunt eaedem
Posito toto, Ponuntur omnes eiuS partes, et
positis omnibus totius partibus, ponitur ipsum
Quod continetur in parte, continetur etiam in toto, siue Pars partis est quoque Pars totius. Omne totum est aequale omnibus partibus suis, simul sumtis, et omnes partes, quibus totum constituitur, simul sumiae, sunt aequales toti. Quaelibet pars totius est toto minor. Totum est maius qualibet sua Parte. Dimidia eiusdem totius sibi debent esse aequalia. Principium indiuiduationis est omnimoda determinatio eorum . quae enti actu insunt. Quicquid existit, omnimodo est determinatum. Quicquid existit, estens singulare et individuum. Vniuersale, ur uniuersale, existere non potest.
Non dantur duo indiuidua, quae sibi in omni.bus sint similia, ita, ut in uno non detur, per quod disterni positi ab altero. .