장음표시 사용
51쪽
DEFINITIONE smaioris extensionis et latitudinis , qua in terminus minor. Praedicatum eni in latius patet, qua in subiectu ira, et τὸ gaudere ratione maioris est extensionis, i. e. ad plura potest extendi et applicari, quam idea Caii. Terminus minor ideo dicitur minor, quia est minoris latitudinis et cxtensionis, quam terminux maior Subiectum tam late non patet, quam prae
CLXXXIII. ΡRopos ITIO MAIOR est praemista, is qua termisus maior construitur cum 'rermivo medio. E. gr. In Syllogismo adducto propositio maior est
haec: Omnis homo gaudet ratione, hic enim te laus, scilicet τὸ gaudere ratione, cum termino med Io, nempe uoce hominis, combinatur. Haec propositio itidem ideo dicitur maior, quia est maioris extensionis et latitudinis, qua in propositio minor. Sine dubio enim haec propositio: o. homo gaudet ratioue,
latius extendi potest, quam haec: Caius est homo. CLXXXIV. Ρnopos ITIO MINOR est, is qua terminus minor construitur cum medio. E. gr. In Syllogismo allegato haec propositio est
propositio in inor: Caius est homo. Heic emina terminus minor, sic, Cains, construitin eum medio, uidelicer cum termino hominis. Cur dicatur haec propa sitio minor, ex dictis constare potest.
CLXXXV. SYLLOGISMUS AFFIRMANS est, cuius conclusio est assirmans. Talis est Syllogi sinus, supra adductus. CLXXXVI. SYLLOGISMUS NEGANS est, cuius conclusio est hegans. CLXXXVII. SYLLOGIs MVS UNIUERSALIs est, cuius conclusio est uniue alis.
52쪽
CLXXXVIII. SYLLOGISMUS PAR TL-cvLARIS est, cuius conclusio est particularis.
E. gr. Omne compositum est mensurabile. quoddam ens est compositum, Κ.quoddam ens est mensui abile. CLXXXIX. FIGvn A PRIMA SYLLO-
GISMORvM est, in qua medius terminus est stibiectum propositionis maioris et praedicatum minoris. CXC. FIGvn A sECvNDA est, in qua medius terminus est utriuSque praemisiae praedicatum.
CXCI. FiGvRA TERT A est, in qua medius terminus est utriusque praemissae subiectum. Figura autem Syllogismorum in genere est dispositio trium terminorum, h e. medii euin duobus terminis conclusionis Puarta denique figura est, ubi medius terminus in maloii est p aedicatum, et in niinori subiectuine i CXCII. MODI sutho G Is MO RVM sunt
species syllogismorum, quae in singulis figuris per diuersitatem quantitatis uel qualitatis proposi
CXCIII. Dic TvM DE OMNI dicitur PPO- positio: quiquid de genere uel specie omni ini mari potest, ilisu etiam a matur de quouis, sub illo genere uel specio contento. CXC IV. DIc TVM DE NvLLo est haec propositio: siuicquid de genere vel specie omni negatur , illud etiam de quovis, sub illo genere uel illa sipecie contento negari debet. C 4 CXCV.
53쪽
sunt propositiones singulares, in quibus praediacatum est subiecto singulari proprium.
E. gr. WoLFIus Cosmologiam generalem in artis formam redegit, eamque systematico ordine proposuit.
CXCVI. ΡARs Dps ILIOR dicitur praemissa particularis aut negari ua. E. gr. Quidam homo est iactus. N. mendacium es licitum. CXCVII.' SYLLOG1s Mus f IMPLEx siue C ΛTEGORI Cus est, qui ex meris propositionibus categoricis consistit. Talis, est syllogismus, lapse a nobis propositus.
CXCVIII. S ussu Mi dicitur propositio minor sub malo , si haec primo ponitur loco.
Ε gr. Si quis adstruxerit, nullam inuidum esse mente tranquilla, et alter adiecerit, Atqui tu es inuidus, hanc propositionem subsumere dicitur.
CXCIX. AssvM1 dicitur propositio maior, si minor primo loco ponitur.
E. gr. Si quis dixerit, Caium esse inuidum, tune maior, omnis inuidus ob alterius felicinatem contristatur, dicetur assumi. Et inde demum infertur, E. Catu. Ob felicitatem alterius contristatur. . C C. SYLLOGISMVs CRYPTI Cus est. cuius genuina forma non apparet. E. gr. Nullus invidus est mente tranquilla, Caius inuidia corripitur et paene tabescit, E. Fieri nequit, quin tranquillitas mentis i iurdisturbetur.
CCI. FIGvRA PERpECTA est, in qua omnes propositiones inserri possitnt. Talis est figura prima, in qua omnis quantitatis qualitati propositiones inferuntur. C I I .
54쪽
CCII. FIGvRA IMPERFECTA est, in qua non omnes inferre licet. Tales sunt figurae reliquae. CCIII. SYLLOGIs Mus COMPOSITUS est, cuius uel una uel utraque praemissa non est propositio cate brica. E. gr. Si ira es assectus, cum odio aliorum semper coniunctus, sequitur, iram esse affectum per se malum; Atqui, ira est sifectus, cum odio aliorum 1emper coniunctus , E ira es affectus per se malus. Maior prO- positio hete, quod facile yides, non est categorica siue simpleX. CCIV. SYLLOGIs Mus HYPOTHETICUS sue CONDIT IONALIs est, in quo maior Pro
. Talis est Syllogismus, modo allatus. ε 'CCU. ANTECEDENs in propositione categorica dicitur propositio, quae particulam conditionalem habet, seu quae conditionem de subiecto enunciat, sub qua ipsi praedicatum tribuitur, uel ab eodem remouetur. iE. gr. In Syllogismo praecedenti est antecedens, ira es affectus, cum odio aliorum semper coniunctus.
CCVI. CONfEPENs est propositio, in qua praedicatum subiecto ipsi tribuitur.
E. gr. In Syllogismo nostro consequens est haee propositio: Ira est affectus in se malus. CCVII. PONI dicitur membrum aliquod praemissae, quod ita repetitur, ut in eadem habetur. E. gr. Poni in syllogismo dato antecedens dieitur , si assirmamus, Atqui, ira est hic tus, cum odio
55쪽
DEFINITIONESCCUIII. R EMOvE I autem membrum aliquod praemissae dicitur, cuius contradictorium
asseritur. E. gr. Si anima est corruptibilis. sequitur, quod sinem materiale, sed non est materiale, hic uides, con- . tradictorium eius. quod antea affertur, asseri γ E non est corru tibilis. CC IX. SYLLOGFsMVs DISIUNCTI FUNest, cuius propositio maior est disiunctiva.
E. gr. Mundus aut est eus necessarium, aut eris contingens , sed non est eus necessarium, E est ens contingens. 'CCX. Ρ o PosITIO DISIUNCTIVA IN
COMPLET A est, cum praedicata in propositione disiunctiva enumerata ita fuerint comparata ,. Me
omnia simul a subiecto abesse possint.
Ε. gr. Si diseris, aut peccatum est eus increatum, aut ereatum, sed non est eur increatum, E. est ensereatum, falso hic infertur ob propositionem disiunctivam incompletam.
CCXI. EN TYMEMA est Syllogismus m litus , cuius alterutra praemissa deficit. E gr. Cogito, L sum Maior propositio hie deest: quicunque cogitat, ilis es. CCXII. CONSEQUENTIA IMMEDIATA
est modus ratiocinandi, quo una propositione posita simul poni alteram per rationes Logicas ma nifestum est. , E. gr. Consequentia immediata est, si argumentaris: Nudus philosephus es Atheus, E nudus, quis Atheus, es philosophus. CCXIII. SORITES CATEGORI Cus est istiusmodi Syllogismus, quo ex pluribus propositionibus categoricis, quarum sequentis iubiei inim
56쪽
LOGICAE. 43ctum est praedicatum proxime antecedentis, iu-
fertur conclusio. E. gr. 2uicunque alterum amat, ex alterius felicitate uoluptatem capit. suicunque ex alterius felicitate uoluptatem capit, altea itis felicitatem Promouet. 9uicunque alterius felicitatem promouet, alterius gaudium promouex, per des felicitatis. Ouicunque alterius gaudium promouet, alterius νο- tutatem Promouet, per def. gaudii. Inituuqtie alterius uoluptatem promouet, alterius
fusum perfectionis promouet, per des uoluptat. 9uicunque alterius se um perfectionis promouet, alterius quoque perfectiones Promouet. Ivicunque alterius perfectiones promouet, agit icquod legi naturae est eonforme. E. Quicunque alterum amat, agit id, quod Ierinaturae est Unforme. CCXII . Son1ΥΕs HYPOTHETr CVs est
syllogismus hypotheticus, quo ex pluribus propositionibus hypotheticis, ita inter se connexis,
ut arate cedens proxime sequentis sit idem cum consequente antecedentis, insertur conclusio. E. gr. Si obligati Iunius ad aliorum felicitatem promouendam, obligati quoque sumus ad id, ni ex aliorum felicitate uoluptatem capiamus, si obligati sumus
ad id, tit ex aliorum felicitate uoluFtatem capiamus,
obligati quoque sumus a d alios amandos, per def. amor. si obligari sumus ad alios amandos, obligati quoque sumus ad id, cit aliis simus amici, per def. amici)E. si obligati sumus ad aliorum felicitatem promoneu dam , obligati sumus quoque ad id , ut aliis simus
J0gismus, quo ex pluribus praemissis ita inuicem iunctis,
57쪽
iunctis, ut continuo consequens antecedentis Proinpositionis sit anteeedens propositionis consequentis, infertur conclusio. CCXVI. Son ITEs CRYPTI Cus est Sy11ogismus, qui constat propositionibus crypticis , ueluti oblique uniuersalibus indefinitis, infinitis , et aliis, quae hypotheticis aequi pollent.
E. gr. Vbi tibi spilitum concipis, ibi locum haheat, oportet, eugitatio, ubi cogitationi locus relinquitur, ibi non potes, quin admittas immaterialitatem, ubi immaterialitas filma stat, ibi ad ineorruptibilitatem recte concludis Ε. ubi spilitum tibi conelpis, ibi locum habet incorruptibilitas.
CCXVII. IN prniost Α dicuntur indiuidua respectu speciei sub qua comprehenduntur, species respectu generis, quod eas sub se continet, , et genera inferiora respectu superiorum, quaeque per modum indiuiduorum , specierum, et generum inferiorum concipiuntur, respectaeorum, quae per modum specierum, generum Proximorum et generum superiorum concipimus.
Inseriora sunt e. gr. Caius et Titius respectu hominis. . Homo et leo respectu animalis. Substantia et aceidens respectu entis, quae etiam in Metaph sicis inferiora entis appellantur.
CCXV ΙΙΙ. SupERIOR A appellari solent species respectu indiuiduorum suorum, genera respectu specierum, sub iis contentarum, et genera supelaiora respectu inferiorum, quae comprehendunt, quaeque per modum specierum, generum proximorum, et generum superiorum concipiuntur, respectu eorum, quae per modum indiuiduo
58쪽
piuntur. E. gr. Animal respectu hominis et leonis, homo respectu Caii et Titii ere. CCXIX. IN Duc Tro est modus argumen-tandi, quo de superiori uniuersaliter insertur, quod de singulis inserioribus assirmatur uel negatur. E. gr. Per inductionem argumentaris: Si Datii. ,
Abraham, si Isaac et Iacob sunt per fidem iustificati,
nec inuentus qui piam est, qui non per fidem iustificatus, omnes homines Per fidem iustificantur. CCXX. INDUCTIO COMPLETA est, si omnia inseriora recensentur.
CCXXI. INDvCTIO INCOMPLETA est,
si quaedam inferiora deficiunt. CCXXII. D1LEMMA est θύogismus hπο- theticus, cuius consequens est propostris disiunctuιa
et totum tollitur. E. gr. Si Deus est ens limitatum, aut ratio huius limitationis est in Deo , atit extra Deum. Sed ratio huius limitationis neque est in Deo, neque extra Deum, E. Deus non est ens limitatum. CCXXIII. SYLLOGISMUS CATEGORI
cvs MuLTIPLEx est syllogismus categoricus, quem ingrediuntur propositiones compositae.
E. gr. Quicunque eligit optimum, ille et potest et uult illud eligere; Atqui Deus eligit optimum-, E. Deus et potest et uult optimum eligere. Hie Syllogismus est α) categoricus, una enim prae missarum est categorica, nempe haec propositio : Deus ligit optimum, Θ est Syllogismus multiplex. Potestonim in duos categoricos simplices resolui hoc modo:
59쪽
mum, Atqui Deus eligit optimum, EFores optimum eligere. z 9uicunque eligit optimum, ide uuis optimum eligere, Atqui Deus eligit optimum, L Deus uult optimum eligere. CCXXIV. SYLLOGIs Mus EI PORMIS estis, quo, posita determinatione subiecti atque pra dicati , sub qua praedicatum iungi potest subiecto, praedicatum subiecto tribuitur.
E. gr. Omnis theologus, qui et pure incorrupteque docet, et pie uiuit, melior est ido theologo, qui pure incorvvteque docet, minus antem pie ειiuit, Atqui Sempronius est theologus, qui pure incorrupteque docet, et simul pie uiuit, Titius uero est theologus, qui tantum pure docet, minus autem Fie uiuit, E. Sempronius es melior Titis iCCXXV. SYLLOGIs MI dicuntur CoNCATENARI, si syllogismi antecedentis conclusio sit praemissa sequentis , vel plurium conclusiones considerantur instar notionis completae, ac sormata inde enunciatio ingreditur tanquam Praemisia syllogismum sequentem. F. gr. In sequentibus syllogismis uidebis conca
Ouicunque ex alterius felicitate volvtatem carit, ille alterius felicitatem Promouet, est haec propositio axioma . Atqui, qui alacrum amor, ex alteritis felicia rate Aoluptatem capit, per des amoris E. qui alterum amat, alterius felicitatem promouet.
2 suicunque alterius felicitatem promouet, ille alterius gaudium durabile promouet, per des felici- ratis) Atqui, qui alterum amat, alterius felicitatem promouet, per Syllogism. I. E. qui alterum amat, alterius gaudium durabile promouet. 3 Luicunque alterius gaudium durabile promovet, alterius quoque uoluPtatem Promouεr, per des gaudii Atqui,
60쪽
Atqui, qui alterum amat, alterius gaudium durabile promouet, per Syllogism .ll. E. qni alterum amat, alterius quoque uoluptatem promouet. Eicunque aherius uolutarem promouet, alterius sensium perfectionis promouet, per des uoluptatis. Atqui, qui alterum amat, alterius uoluptatem promouet, per Syllogismi III. E. qui alterum amat, alterius fusum perfectionis Promouet. ) 2ui cunque aherius sensum perfectionis pro-o uet, alterius quoque Usas perfectiones promouet, est haee propus. Axioma Atqui, qui alterum amat, alterius sensum perfectionis promouet, per Syllog IV. E. quialterum amat, alterius quoque Perfectio ues promouet. 6 Quicunque alterius perfectiones Fromouet, agitiis, quod legi naturae est conforme, per des leg. natur. Atqui, qui alterum amat, alterius perfectiones promouet per Syllogism. V. Ε. qui alleium amat, agit id, quod legi naturae est conforme. Vides .hic, semper conclusionem praecedentis syllogismi fieri praemis Iam sequentis. Conclusio primi syllogismi est hoc in exemplo minor propositio secundi , et coinclusio secundi syllogismi est minor propositio tertii , et sic porro. Et hoc est eoneate- nure syllogi smos.
CCXXVI. PRos YILO GIs Mus est syllogistivus , citius conclusio est praemisia alterius syllogismi.
Ε. gr. 3 stuicunque alterius Ferfectiones pro nouet, o se id, quoa legi naturae est mnforme, Atqui, qMi alte-νum Marmat, Ultra ias Perfectiones promouet, E. gia alterum amat, agit id, quod legi naturae est con forme. Hie minorem propositionem probaturus, ita a gumentaris :a) 2uicunque alterius sensum perfftio ris promonere studet, alte= ius qnoque Pe Iectiones Fromouet. Az- qui, qui alterum amar, alterius susum perfectionis promouere sudet, E. qui Mitrum amar, alterius quoque