Praelectiones Marciae, sive Commentaria in Thucydidis historiam, seu narrationem de Peste Atheniensium.

441쪽

DTlmyd. Narrati Testilentia.

quae famem illam Iongam est consecuta, non iniuria qu6s dam Medicosaesormidasse sanguinis mittendi remedium ob virium imbeeillitatem ed in hoc magna est inter medi

cos controuersia demittendo sanguine in pestilentia, que admodum etiam do pharmacis,cu quidam Omnino negent mittendum;tum ob virium ante dictam imbecillitatem,qua in omni peste consequi statim arbitrantur,tum qnia dicunt

hoc remedio impediri impetum, naturae,ne adcu.

tim, aliasve partes ignobiliores pestiferi ac venenati succi l mandentur,& tr/nsmittatur, sed hoc veluti freno intus retineri,ac reuocari,atqu attrahi, quod contraalij euenire cotenviant, tum etiam qu od sanguis ageretur non mediocri.

ter,yt Fracastorius;ait libri capitu.7 de qua quaestione pleni sunt m edicor u m de pe ste disputantium tibii , ut Massarias

lib. 2.Philippus Ingrassias parte 4. capit. F. Petrus parisus c. q. Antonius Portus lib. 3. c. 9. A micus c. 34. & alij comptu res,ex quibus ali j .aiunt,alij negant praeterea quod ad hoc ab tinet sciendum non paucos in ea esὰ opinione; ut putent

istis temporibus nesciri quid sit Scarificatio,& nostr*sministros non intelligere genus illud operationis longe diuerse lacucurbitulisscarificatis, quorum in numero est doctis mus Mercurialis, & Massarias, qui libr' secu ndo, dicit con temptui nunc baberi apud nostrates plerosque medicos, d esse penitus obliuioni traditam,a se uero adhibitam non su- ne magno emolumento, licet hullumvliquam ministrum idoneum inuenerit, qui opus probe, M accurate1admissi

strarer , quod etiam sibi accidissetestaturi Manniusi in libebio de malleolorum scarifican Aegypto, quod mirifice pra

stitum narrat ab Arabe Medico Memphis. Alterum rem dium ex altero fonte acceptum licet coe omnibus ardesii bus, & inflammatis febribus, tamen nominatim is pestς proponitur a Paulo Aegineta de aliis Graecis lib et capit estque,ut in illo ardore,dc flamma pestilentis febris, cumi, ii insedabili excruciantur, frigida propinetur , τονια, neque κατα μικρ id est,paulatim,& pluribus vicibu Ois, idest,aceruati m una vice, & affatim, 'πρ 'i xuν λογα, idest, ut flammam extinguat, quod videtur ςδΗjppocrate acceptum, qui in pestilentibus costitutionippi rigidam dedit , ut in septimo, primi Epidem. Aegroto= qμ

442쪽

ιὴλbhiaest, secunda diecu multa potasseetaquam, ex veniticulo probe deiecit, idem restaedium probant duo Ara bum precipualumina Rassis, S Avicenna hic . can. cap de pestilenti febr. his verbis, & aqua frigida plurima subito est iuuatiua valde, pauca autem consequenter exhibita fortabse excitat caliditatem, i assis Vero lib. coni. O. tract. I 3. cap. a. ex Ioannitio,qui fuit Hamain, Min decimo ad Almansoretursus hoc proponit remedium; cum rob, fructibus ace tosis , M stypticisae febrem pestilentem , quod etiam in sprius.cap. 3.laudarat, adtriRcautionem commendans aqua

niuis,ves aquam niue refrigeratam que locum perpendens Massiniusti,a.de Gelidi potus abusu: negare non audet frigida: vim ad pestilentiam arcendam, oc dicit laudari a Rasi, non prout habet rationem simplicem materiae potulerit quin imo potius, prout habet ratione pnaesidij strenue pro

custodientis homines a peste. Fracastorius etiam eam commendat cum syrupo aceto so,vel succo citri in aetase iuueni. li, & robusta consueta potui aquae, caeteris etiam consen tientibus. t l lQHoniam ver teste Galeno,in loco anteeitato,pro cur14 Quartum d peste inon solumfatis est corpus vacuum a recrementis ΙφmςdiuM2 i,quiprim dictus est esse scopus, sed etiam Oportet peGi 24. His morbida'sam dominam rem oppugnare, quantu fieri tra vens illius uires minuere, quilecundus ab illio proponi nu pestis.

quod est venenata illa qualitas,quae corii pium anteit,

I pptissimum solitum in pestilentia; quae gigni non potestha Ordis, aut stentorum in corde putredine, vel noxa ii e varia ant dolorum genera exhogitauit anim v itastq uMh0d solum uianifestis qualitatibus: sed occina etia in Vl, a qης totitissubstantiae natura pestis veneno deuorata aduer--ςntur,ic cordis arcem, qua expugnata conclamatu st*ς yua,tuerentur. Has nos breuiter,& ordine persequemur, stributis unicuique pro dignitate cuiusque locis, aegradsPrimus igiturlocus tribuetur iure merito Galenicis an q0ti ,duabusq; praesertim legitimis: nam duasalias,licet a Pylςdo nominatas proseremus ι non tamen. probatas ab Ugςm. Principem veto inter Galenicas, atque administromne.

443쪽

ο In Thucyd. Narrat. Pestilentia

omnes sine ulla controuersia locum,suo quasi iure sibi Vth: dicat Theriaca,cum socio Mithridato,quam ita Galenu, lib. de Theriaca ad Pisonem, cap. io, laudat, ut dicat tanqui purificantem ignem ab Hippocrate in pestilentia usurpatii qui sani adhuc eam biberint non permittere, ut pestilentii

corripiantur, iam aegrotantes Vero sanare,cum aeris inspititi malignitatem commutando, tum corporis temperatura corrumpi non sinendo, imo si optima non fuerit, ut fiat ta. lis procurando, sanguinis qualitatem alienam,& contum cem vincendo,amicumque ex aduersaria, & inimica reddesdo,venenumq; pestis per arterias diffusum in omne corpus mutando, necnon viscerum ora obstructa reserando,jnuisi.

bilia cutis foramina im pedita expediendo, humoris putridi partem sudore digerendo, quae sunt ipsius munera propria: quare Galenus dicit se deprehendisse eam, vel solam posse

in pestilenti constitutione luccurrere,cum nultu aliud prasi diu tam m agno malo valeat resistere, nec immerito inquit, cum pestis ipsa quasi venenata fera ciuitates depalaatur. Et in libro de illius:vsu ad Pamphilianum testatur ex aegrotan tibus in pestilentia multos,assumpta Theriaca,conualuisse, paucos, in quibus nimium alte radices fixerat malum, occi di sie, reliquos omnes, quos nondum pestis attigerat , ne in

morbum quidem inc1disse, auctoremm eius in pestilenti exhibendae fuisse Aelianum Metium in illa peste quae Itali inuaserat. CEius vero usum,& dosim praescribit capar sonem ad fabae Aegyptiae magnitudinem , quando modita interuallum superest ad antidoti coctionem, interdum

nucis auellanae quantitatem ex tribus aquae cyathis,quan '

plus temporis superest, quo possit in cor pus digeri Theri 'ς ,quod i pactum solet esse sex horarum. Neque 'aen pi'ma,& .stata est haec mensura: nam variatur pro ratiO porum,temperamenti,anni temporis,& similium,majoiqi 1emper copia ad curandum, ain ad praeseruandum d ip 'quia scilicet alexi teria fere omnia, S: begoartica cui Axλφ' vocabulo utar in cum est in corpore venenum, in illud νς τ

menter agunt,si sanum sit cor pus, de largius sumanturi stς Auerrue, .coli. c. ra. sunt.sicut venenu,& 'lieni as siones inducunt . Hanc nemo est, qui non mirifici NVU bus extollat,& recentiores ouines in omnibu4

444쪽

dieamentis Meam odoranda manu tenelidam contrectan. dim iubent. Aquas ex ea destillant dictas theriacales,& alia duod vero de Theriaca dictum, idem dictum de Mithrida-

ω.cuius pene eadem compositio praeter vi peras.. Altera antidotus a Galeno legitima proponitur lib. 9. de simpl. medicament. facult. cap. de terra Samia. Dicit enim

ibi glebam Armeniam praeclarissimum, & praesentissimuesse remedium. Cuius haec sunt verba ἐν in τὰ

in δε-ῶρ,s πυρεττοι με ο , idest,in magna vero peste hac, quae adsimilis fuit natura, illi,quae Thucydidis tempore, grast sata est,omnes,qui biberunt hoc medicamentum celerrimel curatifuntiquos vero non iuuit, mortur sunt omnes, neque ab ullo alio medicamento adiuti, ex quo fuit exploratum quod solos eos,qui erant insanabiles,non iuuit. Bibitur vero cum vino tenui consistentia mediocriter diluto quidem, si careat febre omnino, qui sumet, uel leuiter tantum febri. la tentetur, ualde uero aqueo, si ualde febriat: Sunt etiam qui lemniam idem prestare dicant huic amnem, & Agriem lata auctor est Turcas hostris temporibus ea uti ad sanarido peste correptos,& tuendos etiam ne corripiantur. Laurentius etiam Ioubertus eam vehementer laudat,& adhibet stre in omnibus compositionibus aduersus pestem, quod pQn modo preseruandi facultate polleat, sed etiam curandi, hoque id qualitatibus manifestis tantum, ut quida uolebat, Uerentes sola uisciditate, astrictione deleterijs reluctari, oestructis,& coarctatis meatibus, per quos ad cor uenenum 'he t peruenire, sed occulta etia proprietate, quod Galeni pictat auctoritate. Idem alii de alijs terris sentiunt,dc praedi ἰὴnt,sed nos ab antiquis non discedimus. Petrus Bayrus long)disputatione disserit de Bois Armena, an conueniat in yς te, & multis hinc inde propossiti si argumentis, tandem

2Wxminat, quibusdam iactis quasi disputationis suae fundam ti , conclusis videlicet quando, de quomodo adhibe E ee da,

445쪽

da,quem qui uult perlegat: non enim est ocium quicquam ex eo decerpere,cum sit longiuscula, ne dicam putidiuscula disputatio. Idem Galenus mentionem facit alterius reme dij ad pestem adhibiti,sed non tamen illud nobis proponiti

ut suum', sed recitat ut alienum, & a se non satis probat sana. In io.enim de sanitate tuenda, ca de Vrin humana, dicit ili lSy ria homines illos solitos urinam sumere, 6 inde seserua ltos arbitrari,quem tame usum ipse non laudat, eum eam de gustare sit ab hominandum, idq; exemplo honesti cuiusu viri probat, qui peste correptus, ne dum pueri urinam haurire iustinuit, S maluit mori. Hoc remedium plerique ex re, centioribus proponunt, Marsiliu ricinus urinam limpliciter, Philippus ingrassias urina pueri, Iacobus Idojlerius urbnam propriam: quidam recςntiores ut testatur Massarias lib. abrinam,vel maxime pollutam,& eorum quoque, qui liai peste correpti sunt, Averroes, & Auen ZOar Irinam hic, ci a proprietate,& tota substantia contra pestem laudant, eius potissimum odorem, S citatur a Mercuriali cap.rr Vesptiam recitat historiam magni Hirci seruati Viennae apud Issu ngariae Cancellariu pro peste. Pausanias lib.9, qui ibis bitur Baeotica,tectatur fuisse templum Mercurij κρest, hircu ferentis, eo quod scilicet Mercurius eos populo a pestis periculo liberarit, circii muros urbis delato hirco:qdgre etiam statua estinxit Calamis Mercurij humeris hircu st retis, Facit et mentione Lylius Gregorius Gyraldus de Pjj gentium ς nullo tamen citato auctore, a quo id accep x Aurelius lib. 1,de cognominibus Deorum. cap verb) ῖὸli

Ad Mercurij sacra, hircumque ferentis, &quem prop*get xorem Focant, illius quidem cognominationem ferunt m de ortam, quod Mercurius issis auerterit morbum tem circa murum hirco delato, & ad hoc Calami ras: tuam Mercurij ferentem hircum humeris, & qui ex hy

tib sorma praestare iudicatus iuerit, Hic in Merc.xη'

446쪽

umbit in circuitu murum ferens agnum super humeris. Ide pausanias in Phocicis testatur Cleon ςos pestilantia laborantes ab oraculo,quod consuluerant' iussos Sole ptimuoliena te rum immolare,dc mox lue sedata aeneu caprum A pollini Delphos mississe. Et Thomas Iordanus lib.de pestis phoenom. cap. 9. tract.. Meminit quoque huius remedij, &ait de Olido Hirco referunt ea propter cςlo pestifero ali, ut quicquid estsordidorum odoramentorum eo sese trecipiat, hissi dicas foetorem hircinum superare alios,&obfundere usque adeo ne percipiantur, queadmodum plantas odoratas uegetiores reddi allio circumpacto , quod uirtus e uicinisad sese trahit, sincerumque pabulum coronarijs indulget plantis. Laurentius quoque Ioubertus facit huius praesidi j menti 'nem tanquam Omnibus antepositi ab Auertoe, 3 nonnubios dicit huius auctoritae e permotos in pestilentia hircusti contrectare frequenter; Molfacere. Quod si Galenus uritia etiam pueri reijcit,quid facturum fuisse arbitramur, si quos dam audiss et,qui etiam stercora si Diis pIaces ut columbi,& galli laudant, quod dat AuenZoar, S aquas ex humano stercore destillatas 3 quid de stercore galline nigrae, quod i a

Mediolanensi clade maximi fructus extitisse testatur Antonius Portus tib a. cap. q.6I lib. 3 cap. 1 I. In libello etiam Galeno ascripto de Incantatione dicitur Hiacynthum suspensum collo, uel in digito conclusu mannulo tuer1 a peste, si quis pestiferam regionem ingrediatur. Hoc remedium ab Arabibus quoque comendatur ad regionem cordiS appensum: de cuius ui multa Avicennas in lib. de med. cord. hinc

recentiores ellectuariu de Hiacynthis excogitarur,quod mi-rilice prodesset tantur. Sed haec duo postrema noti tanquasi leniea proponutur,de hociultima est ex gen ere-ώ ια. ri Secudusi locus tribdit Rufi potioni,de qua diutus Ae-

xorum Theriacae, & boli Armenae, pro tertio nobis prop6hit Rufi potionem,quae accipit aloes,3c ammoniaci thymiam iis partes duas, myrrhaepartem unam, dandam Α praeci'

pit in vino odorato ad merisuram dimidi, cyathi ad magditudinem quotidie. De qua dicit Rufum fuisse testa uni cognouisse, qui hoc adhibito pharmaco a pe- nesset immunis. Eandem laudat Avicennas post The

447쪽

riacam,& Mithridatum, sed crocum loco ammoniaci pt, ponit, ut etiam Rasis, qui de sententia Rufi eam laudat, sed

Arabes pilulas vocant,quod scilicet ob magnitudinem iste sumentibus; qui laborabant in catapotiorum formam facilliorem deuoratu rede3erunt, Graeci potionem. Recentio res ob praestantiam vocant pilulas Vitae, & pestilentes, & vi rijs eas modis multis additis commutarunt, sed doctiore, praebent simplices,ut a veteribus fuere institutae, inter quos praecipui ex Parisiensi Schola Fernelius, Plantius, Hollearius, Iacotius, Valesius, & cael. Tertium locum , gra. dum legitimae antidoti sibi asciscit ob regiam dignitatem Mithridatis Regis antidotus; de qua ita Plinius lib. 23. ca. pitu. 8. In Sanauarijs Mith datis: maximi Regis deuicti Gnaeus Pompeius inuenit in peculiari Commentario ipsius manu compositionem antidoti,duabus nucibus siccis,item ficis totidem & rutae folijs viginti simul tritis, addito salis .grano, dc qui hoc ieiunus sumat, nullum ei venenum noctaurum illo die . Quintust vero Serenus Poeta, & Medicus, ita de ea cecinit: -ntidotus vero mestis Mitrhidartifer .i Consectata modis, sed Magnus scrinia Regii, io saperet Uictorim de Reberiit lis it S)ntis , ct vulgatasatis Medon si denas ruta frondes, salis ct breue granum,

i ii glandesq; diasta, l cum corpore mi. Hac oriente die parco cui stersa lymSi ebat,metuens dederat quae pocula matri. Hanc eandem proponit Galenus a.de antid. cap. q. sed nost, Mithridati, verum Apollonio Muri tribuit Inter: τι- των θαναειμων idest, praeseruantia a laetist ii ioculis φυλλα κἀταυτανnsi εσssi se δῶρον ipανασἡ ων, idest, rutae folia viginti,nuces iuglandes dua , ψη .gradum Vnum,sicus duas,haec ieiuno bibenda dato, & νς .daedi i venonis laetatibus. Quam letiam commendat a. 4ς mentorum facult. cap. 18.de nucib us, multoru medi ΠΤ testimonio, ita enim loquitur. ἱλὶn

448쪽

traditum est a multis medicis, quod si quis ambas has nuces ante alios cibos sumpserit cum ruta, nihil madguopere laeshm iri hominem a pharmacis laetatibus, &: Aui

cennas lib. a. de nuce, uerba faciens ait. Est cum fictibus, ruta medicina omnibus uehenis. AthenquS lib. 3. narrat, cuiato Theopompi Cliij testimonio, histbriam Clearchi Heracleotae tyranni, qui ciues potu cicutae amice propinato necabat, quod ubi illi resciverunt, omnes esu rutae sibi cauebant, edentes antequam domo egrederetur,quamuis enim bibis sent mox, minime ledebantur. Di0 scorides lib. 3. 7.de ruta.

est, prae mansa eius folia per se, & cum nucibus iuglandibus,&ficubus siccis inessicacia uenena reddunt, de cuius quideruis,& ficust assinitate mira narrant, M ibidem Diosco ides,& Theophrastus 3.de historia plantarum, Plutarch.sym posue,cap. 9.Ρlinlu aib. 1 9.cap.7. 6c Palladius,alijq; Scriptores. De iuglandisuςIoui duersus pestem prςter ueterum testimornia,quς multa; habemus Droeti testimonium, qui in consi Ide peste, cap. io. asserit perditissimos Nebulones, quos mugistratus Lugdunensis Mulctauit ob propagata pestilentia, fassos effe,cum d supplicium deducerentur, sese nullo alio presidio defendisse a peste, quam nuce iuglande, quam ad

ignem parumper adurebant, priusquam comederent. Quartus locus debetur Hippocratice antidoto, quam rem citat Actuarius lib. s. de meth. med. siue ut quidam inscribun0 de compositione medicam. i. qua usum Hippocrate

dicit corona fuisse donatum. Qu9d de Atheniensi peste inqxolligendum i extat enim decretum de illo coronado ob de 'pRlium pessilentiam: δί ita intellexere Massarias, & Bueius ς λι ,. illiusdescriptionem habetis apud Actuarium, de restpotitur a Massaria , de Bucio. In hoc ordine ego constituo, mplures antidotos antiquorum ad uenena, ut illam,quςβk schinchua.de antid ea V. proponitur a Galeno Mahrbqδti Eupatoti attributa,quam dicit inter cςtera ualere etiam ρ ρτην φθορατοιόκὐλην,1dest,ad pestilentem materiam: nam ψmnia medicamenta sere, quς ad uenena id ρ ὀρ-θαν--α

2 δnsiquis sunt tradita, M a Galeno recitata, a recetioribus p*βxςm usurpata prosperunt, nequeimmerito, curu Ga lenul

449쪽

lenus ipse vim Theriacae ad pestem extollens ita colligat a

vincit venenum, multo magis pestem y Vt ellectuarium .iἡ ex sanguinibus, quod proponit ibidem ex Dam6. crate. Sed Paulus primo mox Manardus multis modis imia mutarunt, ut ellectuarium de gemmis antidotus Zopyria, ambrosia,de centum rebus bcατονιιιrματο) Caesari olim a Gi lieno praeparata, ut ellectuarium de Euphorbio, quod com lmendat Auengoar, &aequiparat Theriacae,ac Mithridat0, de de ouo , & similia, ut etiam Theriaca Diatessarondescit..pta a Mesue nomen adepta a quatuor rebus,quibus constat Getiana,baccis lauri, myrrha, Aristolochia rotunda,quan6- nulli, vidicolaus Salernitanus multis additis immutaria it. Quintus locus assignatur antidoto δ ιαπαιωνίας, quam nγbis proponit Aetius primo libro IS. capitu. 102.3c prodesse summopere testatur ad pestilentes, δί epidemicosi morbos ex vitiato aere Obortos, in principio datam praecustodire la pestilentia, mox Actu arsus lib. ue asserens δ ipse prode se ad praecautionem pestilentiae, caeli vitio enatae. Sextus lo- lcus conceditur simplicibus quibusdam herbis, seu radiebbus , inter quas, teste Dioscoride, palmam refert Myrhidis radix inprςseruando, & tuendo corpu*i ne recipiat vendinum , dc inquinamenta pestis, de qua ille lib. q. cap. I I haec verba profert: kορο--ἐ ι--τὴρ a M'

ι ἐν,idest, ferunt nonnulli bis, terve ea epota per diem cum vino in pestilentibus costitutionibus auxiliari,ut incolumo a peste perseuerent. Marcellus vertit epota radice, dc dicit cise similem cicutae, de proinde cicutariae nomen apud nondbios adeptam, Manardus esse vult illud oleris genus, qu04 i citur vulvo Chere liu,alij quam vocant Angelicam: Grastrum Tefutat opiniones Matthiotus,quamuis non hegeti herbas Venenis mirifice aduersari, &: arcere pestilantia Mystam,& comansam frequenter, dicitq; dari radicis sensi N chm m cum Theriacae drachma vnDex sua ipsius aqua pi

qui peste laborat, & deinde sudare cogendos, &modo post septem horas. Agricola dicit dari victorialidere myrrhidem ex vino. Subscribit Dioscoridis Plinius,qui lib. et .cap. 16nta de illa narra Myrrhis,qu my fNyrrhidam,alij Myrrham vocant,simillima est cicHi q

450쪽

le solijsque,& flore, i Ortam en,& exilior ibo non insuauis,cit menstrua,& parius cum Vino. Aiunt quoque eandesolam in pestilentia salutarem esse, idem Plinius idem dat testimoniu. de ArOlibi a. cap. I 6 his verbis de illo locutus.

dicunt k pxst,ientia salutarem esse in cibis: Et de Verbasco sup moresuperstitiosum quid, dc fabulosum refert ad peste

depellendam lib. ab cap 9 ubi ait: Experti astirmant plurimale rre, si virgo im ponat nuda, ieiuna ieiuno, & manu supina tangens dicat. Negat Apollo pestem posse crescere, qua

nuda virgo restinguat, atque ita retrorsa manu ter dicat, totiesq; despuant ambo. Sub hoc ordine collocandae a nobis septem illae celebres herbae aduersus venenum , de quibus Conciliator magna praedicat lib. de venenis,cap. . Intelligat ustrae reuerenti sanistitatis,quod septem sunt herbς,quaru cuiuslibet natura uniuersalis, cuius interest speciem cuiuslibbet plantae singulari, & specificavirtute dotare, non a complexione elemetari,quia calida, vel quia frigida, vel quia si ea, uel quia humida; sed quia talis,& a natura vel mediante stella sic dotata, donauit 'irtute libertata venenosis cibis, M potibu , lcet si veneno ex vulnere, siue morsu: prima γ' tum est hyperi con , quae alio nominedicitur perforata, quae Achilles oraculo Apollinis in exercitu Troianorum dicitur inuenisse, ut Plinius ait; secunda est uincetoxicu,tertia enu l),quartλ Iaphanus,quinta diptamus,sexta aristolochialo.&I0h septima, lactucella: quarum unaqusque dicitur equi pollere Theriacae, ita ut vulneribus uenenosis succus alium id pr ict rum datus in potu uulnera ueneno insecta par gζt,&saluet, δί per istum modum omnes antiqui talia cinx)bant uulnera,antequamTheriacς haberent notitiam,&α ic ruta capraria tantopere a multis celebrata, quae uulgo di Litur Galega seu herba Latiane se. Sic Cham et eo albus, Ca-I0lide nomen adeptus,quod Carolo Magno Imperatori cum)gno exercitu, pestilentia laborante, Romam properantiyh ongelo dieitur indicata; de qua Pisianellus cap. Io. Ingras ηδ par 3. capa I. radoaria, morsus Diaboli, dc alis huiu uno

qu tum magna sylva reperitur apud omnes recentiores. id hoc etiam ordine locandum citriu malum,de quo Verg. ' edia fert tristes tamq; aporem icis realis quo non enim Pirum,