장음표시 사용
51쪽
rum cum caIris Pratorijs ab eodem milliaris peruleos omnium uiatis mensura colligit paullis amplius ιXX. ε .P. quo se quis altitudinem rectorum addat ignam profectos inrationem concipiat, fateaturque nullius urbis magnitudinem in toto orbe potuisse ei comparari. Potest
hic locus distribui in quinque partes , quarum secunda illis
verbis comprehensa. plaxa montes septem,ipsa diuiditur in regiones xi ν compita earum cclxvallustrabitur alibi Quatuor retia
quae eo maiorern luce desiderant, quod virum doctissimii, qui in libris de magnitudine Romana eas illustrandas sust perat,torserunt Vsque adeo, Vt multa illi extorserint, meo quidem animo a vero abhorrentia. Que cum eXaminari, atque excuti intersit rei litterariar, ne quis sorte pro salutari pharmaco bibat venenum,& pro Iunone, ut ille Cetaurus, nubem ample statur, suscipiam libens in studiosoru gratiam hunc laborem;& proponam primum magni illius uiri sentetiam, deinde rationum momenta,quib. in eam est adductus, expendam; quae cum ostendero fuisse leuislana, riim demum quid sentiam ipse de hoc loco obscurissimo aperiam. Principio igitur notas omnes numerorum, quibus eXpressa, & re Prie sentata est a Plinio urbis magnitudo, vir doctus falsi suspectas habet,& pro iis alias reponit .. Primam ut damnet,&eormoram censeat,facit manuscriptorum librorum,& Leandri autoritas.Illi enim non ut impressi. xiii. M. P. sed XYY.hghent. Leander autem atque alii superioris aetatis XX. M. leserunt. Eas tenebras,quas huic loco varie scripti, atque in pressi libri offudere, dist titit Lipsitus fice adhibita aliorum scriptorum, qui Romanae urbis ambitum memoriar commedarunt. Primum olympiodori, in cuius excerptis apud Photium legimus, Romanae urbis murum mensuratum ab Ammone Geometra, quo tempore Gotthi primam inuasionem secere,habuisse spatium Vnius & κκ Milliarium. Deinde Martinr Poloni in Chronico prodentis in circuitu Romς esse milliaria xxii. pr ter Trans berim, & Leoninam ciuitatem,cum quibus dicitur habere xluomilliaria. Hos igitur
52쪽
lautores sequutus, posse putat Plinianas numerorum notas rectitui pristinae integritati, si legatur. Maenia collegere ambitu passeim xxiij. M. aut,si placet,xxis: parum enim est, inquit,in uno,
alteroq; milliari. in tertio deinde loci huius Pliniani inebro, ubi uulgo legitur. XXX. MDCCLXV. deceptos putat librarios, & pro millenariis notis, denarias nobis re pselasse, ut I pq alias.litas igitur reuocas legit. DCCLXV.& admonet his uerbis de dimetiete agi, cuius mira quada cuPliniano urbis ambitu a se restituto esset portione ostedit. . n. a milliario in capite fori statuto sut ad singulas portas.iLM .P. DCCLXV. ergo plena diameter est vii. M. DXXX.
haec uero ter sumpta ambitum reddit passuum. XXii. M. D. quem Plinius rotunde expressit in ii. aut Xxiii. M. scribens. Quartae parti eodem,quo superior, morbo laboranti, candu
uir doctus adhibet medicinam. Reiicit igituri lxx. M .passuuquς impressi codices nobis obtrudunt, & reponit vii. M couenienter superioribus Plinii mensuris, & Martini uerbis . Agi autem hic putat de aedificiis, quae moenibus erant in ombem circumiecta,& Romae non clausae muris ambitum memoric madari. Huius igitur semidiameter suit. vii. M.passuu; Plena xiv. Ambitus, qui ter diametru continet. xlii. queam:bitum aperte urbi tribuit Martinus Polonus ueterem alique scriptorem sequutus,cum suo saeculo Roma proculdubio tata non esset. Eundem confirmant, quanquam paullo obscu- rius Victor, & Rusus in singularum regionum dimensione, quarum omnium ambitus si in unum colligatur,illum ipsunt propemodum conficiet,qui urbi muris non clausae hic a Pli nio tribuitur. Haec ille, quς tantam ueri speciem habent, ut
non dubitem sore mulios, qui mirentur falsa mihi uideri po-tuisse. Sed hos ego oratos volo , ne de re tam ardua atque obscura me inaudito sententiam serant. C aussae autem, cur
eam in alia omnia, & frustra susceptum Plinii emendandi laborem mihi persuadeam,hae sunt. Quod enim ad primam . emendationem spectat,si eorum, qui laudatur manu scriptis
53쪽
rum codicum fidem sequimur, xxx. M .sunt retincita .Quod si in eo librarii peccatum agnoscimus , quid est quod repudiata lectione,quae in multis extat ueteribus codicibus, alteram ex ingenio reponamusὸ cum praesertim alibi quoque' ex.xiii. sint facta.XXX. Casaubono teste in Suet. Augusti Caput. ου .& haec ipsa corrupta XXX. M.Pas . mensura nos cc itis vestigijs ad veram xiii. M. manu ducat. Est enim pronus e tredecim in terdecem lapsus, ideo ex his notis. xiii.illae sutfactar. XXX. suisse autem ante multa saecuIa Omnibus litteris hoc in loco scriptum tredecim,non autem notatum, suspicari ex eo licet,quod adhuc in PIinio, ducenta, scripta sunt ad eundem modum, non solum in calamo exaratis codicibus,
sed in plerisque etia omnib.impressis: atque adeo ille ipse,a quo ego dissentio, vir coctus hanc scribendi ratione religiose seruauitrat xxiii. a XXX. ab sunt Iongius, utcumque scribantur.Non laboro,inquies,de hac Verborum,aut notarum similitudine:mihi satis super lue est,hanc recentem emcndationem veterum testimoniis confirmasse. Ego vero neque illam arbitror esse omnino spemendam, di haec longe maxumum ad ueritatem habere mCmentum fateor; ita tamen si de una,eadem que urbis magnitudine Plinius, & ceteri scriptores agunt, ex quibus ille emendatur: in hoc enim totius
rei vertitur cardo. Sed hoc loge sectis mihi uideri solet. NaOlympiodorus collegisse urbem ambitu. XXI. M. Passaffirmat. Martinus Polonus. XXII.Plinius.XXIlI.quar tres mensurς cum discrepent aperte inter se, sane ego,pingui ingenio sim, si mihi eas pro una eademque obtrudi patiar . Qui autsi Plinium. D.passus insuperhabuisse assirmat,ut rotundam sumam conficeret,& XXII.scripssse,qua ratione illi conuenit cum Martino,& ab Olympiodori mensura minimum rec ditur;accuratissimo illi scriptori id tribuere videtur, quod ille aperte repudiat ac reiicit.Cum enim in omnibus eius codicibus,sive illi. XIII. siue XXX. M .prcseserant, huic summς addantur passus.CC. quaero unde illi huc irrepserint, si Plia
54쪽
nius rotunde.XXII.aut XXlli. M. scripsit. Quaero etiam,qui fieri possit, ut qui hoc loco passuum quingentorum ratione sibi habendam non censuit,in tertia parte passus. LXV. sibi
omittendos non putarit. An obscurum cuiquam esse potest Plinii consilium,urbis magnitudinem exacte nobis repraesentandi,& ne exigium quidem passuum numerum omittendi ξSed est quod singulariter hanc Olympiodori cum Plinio
collationem mihi suspectam reddat. Cum enim Plinius apertc de ea urbis magnitudine agat,ad quam Censoribus Ves pasianis peruenerat; Olympiodorus autem de ea, quaerat Honorio imperante; antequam certo statuatur de eodem ambitu aetiam esse ab utroque, etiam atque etiam videnduest,qui post Vespasianos, & ante Honorium imperarunt, &Vrb C auXerunt, Ut Traianus,ut Aurelianus,& nonulli alij an muros amplificarint. Illud quoq; de quo relictus est aliquis dubitandi lacus,aut veterum testimonijs, aut rationibus cofirmandum suit,Honorium,cum septenio ante,quam a Gotthis obsideretur, urbem muniret, maeniaque eius vetustate collapsa instauraret, a veteris ambitus non discessisse uesti-stigiis. Haec duo quoad erunt incerta, & obscura,tandiu hac Plinij cum Olympiodoro collationem nauci non faciam. Martinus autem de Vibis magnitudine vera prodiderit necne,quaeram infra suo loco:hic satis erit urgere virum doctum, qui eius testimonio utitui, consessione sua, di doc re de alio urbis ambitu actum esse a Martino, atq; a Plinio . Hic enim quaerimus,qnot millia passuum maenia urbis ambitu collegerint:Marcinus autem de alterius Romae non cIausae mςnibus circuitu agit, quem fuisse assi at XLII.M. passuum, ea ratione ut expatiantium tectorum eius urbis pamtis, quς erat cis Tiberim,ambitus esset XXII MALeius aute, I erat tras Tiberim,xX.Hςc aut quid ad re,qua de agitur aihil. Ego vero,inquies, Martini dictu secus accipio. Qu9d. n. Proditi circuitu Rome esse milliariae xxii dem nauambitu script u esse arbitron,Quod vero addit una cu Trastiberina re
55쪽
gione, & Leonina ciuitate here.XLII.milliaria,id uero meo quide animo ad Roma no clausa mςnib. pertinet. Sed is bone,regio Transtiberina nonne fuit urbis pars muro vallatae PQim o igitur cur Martinus hanc partem in ambitu mentuprodendo sibi negligendam putantΘQuae dum affertur,& simul ostenditur ratione habita huius regionis aut nihil ad ambitum X XLI. M. passuum accedere, aut paruum quid, nec magnificiendum ; ego interea quae de tertia dicuntur Plinii verborum parte examinabo.Hic ait uir doctus ex dimetiente colligi urbis ambitum. Sed qui potestὸ cum mensura cum rat a milliario,quod in urbe media non suit. Videtur,inquit, olim suisse At Notitis Imperii,& Victori no uidetur,qui, illud ab urbis umbilico,ut nomine,sic locorum interuallo diasiungunt.Sed esto tamen, inquit, non exacte in medio, quid reseri P non sic omnia, & ad lineam, regulamque ueteres metiuntur.Hoc ille dat,nec videt, si a milliario ad singulas portas aequum est interuallum. IIL M. DLXV. passuum, necessario fatendum esse milliarium,non umbilicusuisse in urbe media,& praeterea non potuisse citra ullum errorem ex dimetiente colligi urbis ambitum, nisi muri in ab- Iolutissimum geometricum circulum suissent explicati. Sut igitur, & non sunt omnia ad lineam, regulamque dimensa.
Hic fateore nescire me utram sentcntiam vir doctus magis probet. Videtur utramque,aut cogitur potius. Sed cum p gnet aperte inter se,alteram reiiciat necesse est, & rationes,
quibus illa innititur, diluat. Praeterea si de diametro sermo est, illis Plinii verbis quid iaciemus Utaut xj.po semel num
rentur,praetereaturq;ex νeteribus νῆ. qua esse desierunt. Hic quoq;
h reo, nec possum omni studio expiscari quidquam, quodaci diametrum faciat. Vellem tantus vir obscuris veterum
locis illustrandis natus rudiorum ingenijs hac etiam in par te consuluisset,atque hec quoque ut reliqua Plinii verba ex. plicasset.In quarta etiam Plinii uerborum parte multa sunt,qus in magni uiri sententiam euntes quasi manu iniecta r
56쪽
rari possint. Principio enim si Dionysio credimus, aedes
suburbanae perpetuo nexu inter secohaeretes productς erat in infinitam longitudinem,ut certo sciri non posset,quousqῆ se urbs extederet,aut ubi urbs esse desineret;& Romς Suburbia Tybur, Ariciam, Ocriculum processisse memori proditum est.Quare docere oportuit virum doctum, quomodo Plinius extrema urbis tecta intra septimum milliarium a foro collocarit,& cur partem illorum Romς tribuerit, partem
non tribuerit, cum tamen eXtra muros aeque essent omnia.
Deinde quid est quod monet de castris praetoriis, quae uix mille quingentos passus a soro absunt ξ quid illis rei est cum
extremis tectis & expatiantibus, si cum urbis maenibus cohaerentὸPraeterea qui vicos viarum omniu perambulet, huccine quisquam credet laborare de urbis diametro P At uici nobis viarum omnium pererrandi,ut metiamur urbiS magnitudinem una cum Plinio . Martinum Polonum cum risu
miror scribentem in Chronico suo in circuitu Romae esse milliaria. XXII. praeter Trastiberim & Leoninam ciuitatem cum quibus dicitur habere.XLIl.milliaria. Scio enim Chronicum illud multis esse resertum somniis,& anilibus fabulis, quas nemo,opinor,dixerit esse ab antiquis. Quare nec temeth illi fidem habeo,ne 1, habendam ceseo, praesertim in hac re,in qua mendacem prodit ipse sese, & tanquam sorex indicio suo perit.Quam multo enim post Vespasianum Leo, qui Vaticano muris cincto, suo vocabulo partem illa urbis adipellauitΘSed demus hoc nomine per illa tempora frequctato Vaticanum significari:nego adhuc Transtiberinam regionem una cum Leonina hac ciuitate.XX. M. passitum in circuitu patuisse;stemus autem Victoris testimonio,quod apud virum magnum, a quo ego dissentio,debet esse grauissimum cum eius au toritate & Martinum,& sententiam suam tegat. Victor igitur Transtiberinam re onem,non, ut ille ait, Auetinum,aream etiam Vaticanam, seu Leoninam ciuitatem coplexam continere in ambitu scribit pedes XXXIII. M.
57쪽
CCCCLXXXIX. Detrahenda sunt ex hac silmma minimum .hVI. M. quia Tiberis ad Orientem & meridiem hanc regionem ambit , qua hcc pars urbis ei, quae cis Tiberim est , pontibus iungitur ia Horum VI. millium pedum Martino Plinium sequuto nulla ratio habenda suit. Supererunt pedes XXVII. M. CCCCLXXXIX.quae sunt circiter quinque millia passuum
D. atque hςc sunt,quae Martinus vult esse. XX. M. Age vero de illa Victoris summa nihil detrahamus; pedes XXxiii. M. CCCCLXXXIX. ne integra quidem conficiunt septem milliaria; tredecim reliqua Martini ubi sunt Θ Sane tantum abest, ut haec ab ullo veterum habuerit, ut cum illis etiam pugnet Cum uno fortasse,inquies,at ipse alios sequitur autores. Quos auteminudeo dicere veterum neminem, non dicam scripsisse,sed ne somniasse quidem eam Romae partem, que ultra Tiberim est,tantam fuisse,quantam ille facit. Cum enim colles septem,Palatium,castra, ingetes illas edificiora moles plerasque omnes,adhec suburbia criculum, Tibur. Ostiam usque producta cis Tiberim suisse communiconsensu omnes tradant, fieri non potest, quin iidem prodiderint multo hanc urbis partem ea, tuae trans Tiberim erat, suisse ampliorem: i autem Martinum ipsum audire cupiuit haecia se a veteribus hausta negantem,remoueant fidicula&,n que ulla eius verbis adhibeant tormenta Anciscuuu, inquit, sunt nolim distorqueas , & interpreteris fuerunt,
. Miliapia xxij rasex Transtiberim Leoniniam crustatem um qui
bus dieitur habere ne hoc quidem oportet interpretati habuisse.)xlij. ε uilliaria ita erit negotium confectilm.Qucieret quisipiam Quid illligitur venit in mentem res a veritate usque adeo abhorrente&mandare memoriar ξ Quaero ego iamdiu
hoc ipstim de reliquis fabulis, quae sunt ab eo in Chronico illo prodiis Sed tamen quod ad hac spectat, suspica ri li belh ab eo scripta,antequam Romam videret cum multa de eius magnitudine fando accepissetud quod non obscure illis
58쪽
verbis significat. Cum quibus dicitur habere, γα Penes samam igitur fides huius rei sit ; nam Martinus fundus esse recusat. Famae credatiqui ignorat crescere hoc monstrum eundo, &ad remotos populos res mire a veritate alienas perferre. Quod si haec ab eo, cum iam Romam vidisset, scripta sunt, aut cum in ea traheret moram, nae ille, supra quam dici potest,incuriosus & indiligens fuit in eius amplitudine exploranda,aut mendax & confidens in prodenda. Vt ut est,nihil ceni reperto,nihil firmi in hoc eius testimonio, & labare necesse est omnem emendationem, quae tam infirmo tibicine sulciatur.Potest autem vir doctus, si alias unquam, nunc iulud usurpare Adriani de Commodo.In ea cum parietem incubuimus. Sed quid ad Victoris , & Rufi testimonia dicemus qui urbis regiones singillatim dimensi Transtiberinae,
ut dixi,xxxiii.pedum millia tribuunt, Circo Flaminio xxx. multis Xiii. aut xiv. omnium minimς xi.M.Nonne ex his iu-etis ingens ambitus exurgit,& propemodum is,quem vir doctus reponitΘIngens ambitus,sed qui nihil ad Plinium.Nam praeterquam quod uterque, vi volunt, sub Valentiniano& Valente scripsit post auctam a Traiano, &ab aliis Romammeuter ea parte tantum, qua mnia attingebant , Regiones dimensus est, sed qua etiam in ipsis urbis, ut ita dica, visceribus,altera alteri erat finitima: alioqui earum ambitu qua ratione colligere potuerint,non video, cum forum Romanum , Templum pacis , Via lata, Palatium, Circus maximus , Isis & Serapis longo spatio a muris, & multo longiore ab extremis suburbiorum tectis abfuerint. Erant enim in urbe media,& a reliquis regionibus ad muros usq; porrectis cingebantur. His accedit quod regionum ambitu metienti per eadem spatia bis saltem recurrendumsuit. Naverbi caussa, in Palath & Circi mensura, quae conterminae sunt urbis regiones,Palatini collis radices, ut fines utriusq; his sumantur necesse est;semel in Palatij,iterum in Circi am bitu colligendo.Vna eademq; ratio reliquarum. Non mo-
59쪽
do igitur Victor, & Rusus nullam firmant in Plinio emenda. tionem,sed infirmant etiam,& vulgatae lectioni fauent. Age enim seponamus sex ilIas regiones, quae, cum essent in urbe media,ab extremis tectis undiq; aberant:detrahamus Transtiberinae illam ambitus partem, qua Tiberi cingebatur, &reliquis item dimidiam tantum, ob eam,quam dixi, caussam circuitus partem tribuamus:superer ut pedes circiter lxx. M. qui est ille ipse propemodum ambitus, quem nos in Plinio -retinendum putamus. Dixi hactenus quid non probem,nucaperiam sententiam meam verecunde sane,ac timide.Quid .n. ego me scire postulem , quod praetereat Lipsium ξ Sed cum bona spe fore, ut quicumque lisc legent, squos mi--hi se indices prarbeant; & si a vera huius loci sententia aberraro, conatum saltem meum aequi bonique faciant. Princi- . pio nihil esse arbitror in Plinij verbis, quod ad magnitudine quidem urbis spectat, quod emendatione admodum egeat. Deinde agi ab eo puto de Roma tantum maenibus clausa, de suburbijs autem illa tantum scripta. Expatiantia tecta multas addidisse νrbes, praeterea nihil. Postremo interioris, ut ita. dicam,Vrbis magnitudinem ex quatuor pricipue capitibus
colligi:ex ambitu,ex Vils,ex vicis,ex tectoru altitudine. MI-nia collegere ambita Imperatoνibus Censoribu .r 4pasianis anno condita. DCCCXXIIXmillia passuum XIII.cC. Ad uias illa pertinent. Eiusdem latii mensura currentes c. Si enim alteram eius spatii, quod metabus continetur, metiendi rationem ineamus, ut mensurae currat a milliario ad singulas portas per vias ,
quς aed eas serunt , fient per directum. M. passuum. XXX DCCLXV. idest ut clarius dicam,& apertius,si quem sorte cepisset libido sciendi, quatum seli murorum ambitusis, de quo dixerat, interius complecteretur, eum voti c potem aliqua ex parte futurum, si interualla inter milliarium in urbe sere media statutum, & singulas portas in unum coe
60쪽
seruaui autem Pliniit ipsum Circum maximum metitum ad
hunc eundem modum, aut spatia verius in eo cosecta a cu soribus libro septimo cap. XX. Nunc quidem in Circo quosda=G.cLX. e . Passuum tolerare non ignoramus. Quid enim P tantusae
Circus fuit Romae ΘNon fuit. Sed omnia spatia a cursoribus in eo consecta, si in directum potuissent explicari, suissent ip laclx. M. passuum. Quod autem addit de xii. portis semel
numeradis no est ingenuitatis mee dissimulare usque adeo esse obscurum, ut nondu pervidere potuerim,quid sit. Multa venerunt in mentem,sed nihil fuit, quod admodum probarem . Ni si sorte eam rationem, qua hunc locum earum, quae nunc sunt, Romae portarum exemplo illustrabam, quis sibi omnino ieiiciendam non putat. Ea est huiusmodi. Qui a Constantini Thermis discedit, eum una eademque uia per
Quirinalis & Viminalis dor sum, siue per altam semitam ducit ad portam Viminalem,quae nunc sanctς Agnetis, & Collinam,qus nunc Salaria appelIatur . Viminali proximus,ad quam recta uia fert,qui paullulum deflexerit ad lςua, Collianam statim videbit. Rursus a Velabro prosectus qui viam ingrediatur,quae inter Palatij radices patet,& Vallem eam,
in qua fuit Circus maximus,magnam illius partem emensus dicere non poterit, se ad portam Latinam tendere potius, quam ad Capenam: Eadem enim via ad utramque seri, qus Iongo a foro interuallo in duas finditur,quarum dextera ducit ad Capenam, sinistra ad Latinam. Huiusmodi Plinii aetate sus picabar portas. xii. fuisse,ad quas longissimo a foro interuallo communis ferret uia,cuius viae a milliario ad singulas portas spatii mensuram in unum colligenti semel tantum habendam esse rationem Plinius moneret. Nec quidquamnae commouebat,quod is portas diceret, non vias:m . n. cum portas aliquot diceret esse praetereundas, videba uias significare uoluisse,quae ad eas portas sererent, quarum uia- .rum negaret in hac mensura habendam esse rationem. Ne
diue iniuria:abierant enim in vicos . Testis Victor, qui in re-