장음표시 사용
81쪽
navigationis trans mare mist : ducit argumentum Glossa , ita demum carere culpa, qui navem miserit, quae naufragio mersa est, si tempus illud observarit, quod navigationi est opportunum. Sed in primis, credam ne Paulum ita ineleganter scripssse: tempore navigationis: cum significare tempus vellet, in quo: navigandi frequentior consuetudo; sine: quod es ad navigandum opportuniui3 Quidni liceat verba haec: petitam navem, tempore navigationis trans mare miserit, in hanc aliam sententiam accipere Θ peti. tam navem, cum occaso esset navigandi, trans mare misit e Praeterea, s Actor in iudicio vindicationis obtinuisset ;& peteret,
navis, quae naufragio periisset, aestimationem . quam ut assequeretur, proponeret, navem missam fuisse eo tempore, quo non
debuisset ; prosecto legem aliquam rei nauticae opus haberet ostendere , secundum quam judicium suum moderari, & controversam definire iudex valeret. Quod si haec deest , quam, quae , veluti normam securae navigationis faciendae, sibi iudex Proponat. Experientia docet, & cum periculo etiam aestate attingi maria, & sine naufragio , media etiam hieme navigari ;tum vero negotiatoribus maritimis nullum esse definitum anni tempus ad navigandum . PIane si quis ejus navis onerariae dominus, quae ex urbe Venetiarum , quocumque anni tempore, Anconam commeat , te flamento usum fructum leget amico ;certa ne hic observare tempora debebit, quibus navigatione abstineat Θ Budaeus in adnotationibus in Pandectas ad Pauli verba : s navem petitam tempore navigationis e scribit in haec verisba : Vegetius libro quarto de mensibus loquens , quibus tutius navigintur. Ex die , inquit, tertio Iduum Novembris, usque ad diem sextum Iduum Martii maria clauduntur. Cetera Vegetii verba, quibus concludit : usque in idus Maias periculose maria tentantur; cum retulisset Budaeus: Apparet, inquit, quod tempus navigationis Paulus hic intellexerit . Cum haec apud Budaeum legi Lic na, venit in mentem si spicari, an Vegetius de sola exercituum navigatione talia scripssset, an etiam de navigatione illorum, qui negotiarentur ἔ cum, ouod attinet ad negotiatores, nunquam
claudi maria , viderem Flavii Vegetii libros de re militari, &caput inscriptum suibur mensibus tutius navigetur squod haec habet : cuirim menses aptusimi, quidam dubii, reliqui CLAS. SIBUS intris Bastales sunt itae naturae Ex die rertio Iduum
Novembris in diem sextum Iduum Martii maria clauduntur . . . . . . . MD e in Idus Maias periculose maria tentantur NON
82쪽
SEXTA. 67c D NEGOTIATORUM CESSET INDUSTRIA , sed quia
m ιν adhibenda es cautela, quando exercitus navigat cum Lia burnis , quam cum privariarum mercium fesinat audacia . Igitur idem ipse Vegetius aperte ait, per eos menses, quibus classes navigare non solent, negotiatorum navigationes tamen exerceri . At Paulus Iu reconsultus non de claue habet sermonem ;non ergo possum accipere, quae scribit Budaeus, apparet, inqui. ens , quod tempus nauigationis Paulus hic intellexerit. Est locus etiam ad hanc rem Ciceronis enucleandus , in Epistola libri secundi ad Fratrem , ex recensione Isaaci Uesburgii sextarquinta , ex recens one Pauli Manutii; quo Budaeus usus non est, cum posset non minus, ac sortasse magis, quam vegetii : as, inquit, mirifice litteras exspector arque adhuc clausummare scio fuisse : sed quosdam venisse tamen Olbia , dicebant, qui
te unice laudarent, plurimique in Provincia fieri dicerent: iidem que aiebant, nunciare te, prima navigatione transmissurum. Paulus Manutius ad verba illa : Clausum mare : adnotavit dumta. xat genus dicendi veteribus usurpatum : ob hiemem, inquit , quod eo uti per anni tempus non liceret ἔ atque hac de re Vegetius :Ex die id Iduum Nov. Iue in diem vj Iduum Martii , maria clauduntur oec. Sed, ut ego animadvertendum censeo non generatim clausum mare dictum est a Cicerone , quas per eos menses, etiam negotiatores navigationem intermitterent suam:
sed clausum Q. Fratri fungenti publico munere in Sardinia , foristasse Pompeii Legato, rei frumentariae causa , ut prudenter suspicatur Manutius; clausum ceteris dignitate praestantibus viris, qui non solent , nisi cum est minus periculi, mari se, sua , suosque committere . Quod planum fit quoque ex ipsiusmet verbis ciceronis; eum enim dixisset e atque adhuc clausum mare fuisse scio: ob idque non mirari, quod Frater ad Urbem non rediisset, haec subjicit : Sed quosdam venisse tamen Olbia , δε- eebant oee. Olbia Sardiniae oppidum est : his igitur mare clausum non fuit, cum fuit in Ciceroni . Comparat eleganter in prima Satyrarum suarum Horatius formicae moderationem , quae hiberno tempore fruitur quaesitis , cum impotenti lucri cupiditate, quae mercatorem stimulat , ut etiam hieme saeviente , mari se eommittat: ex quo item loco intelligimus, mare negotiatoribus ne hieme quidem intactum, clausumque fulsi
se . Ait Horatius: I a suae Diuili od by Corale
83쪽
s Vise , simul inversum contristat Aquarius annum Non usquam pi crepit, o illis utitur ante suae sitis sapiens: cum te neque fervidus asius Demoveat lucro, neque hiems, ignis, mare, ferrum . . Si ita se res habent, vides, mi Torelle, quamobrem , cum Paulus Iu reconsultus verba non faciat de ea navigatione , qua exercitus aut Viri dignitate praestantes , sed Ee ea , qua homines mercaturam eXercentes utantur, adduci non possim , ut haec eius verba tempore navigationis, accipiam pro verno tempore, aut aestivo. Verum etsi videri posset aliquam lcmporis ad navigandum opportuni rationem ducere debere is , a quo navis petita iudicio 1 erit, si quidem velit ea , dum pendet iudicium , uti, tamen, id ipsum praestandum ab eo, cui navis usu sfructus legatus sit, ne arbitrer, faciunt Ulpiani verba scribentis: nasI-gandum mittendam puro , licet naufragii periculum imminent. Quorsum enim haec pertinent δ designant tempus, quo naufragia imminere solent, hoe est , hibernum: satis esse nimirum , si s ni ea tempestate, qui navigent negotiandi causa, & qui Ioacari sibi navem postulent : quod haec ab Ulpiano tradita ratio declarat : navis etenim ad hoc paratur, ut naviget; idest non alius ex navi, quam navigatione, percipitur fructus : & fruactuario non ea lex imponi potest a proprietario , ut statis tantum temporibus fruatur. Proprietatis dominus, ait Ulpianus, y non debet impedire fructuarium utentem, ne deteriorem ejus conditionem faciat. . Est huius loci , quoniam de usu frumi navis verba facimus, exponere quae scribit Ulpianus , & exstant in titulo stillui mo Hr usu ructus vel usus amittitur. In navis quoque ructu
Sabinus scribit , se quidem per partes refecta sit, usu ru Ium non interire r se autem dissoluta sis , licet iisdim tabulis , nulla praeterea adjecta, restaurata fit, usumfructum exsinctum ; quam sententiam puto veriorem . Egregia fane distinctio , & ad alia multa utilis in nostra iuris disciplina. Eodem spectant, quae Al- senus Varus Iu reconsultus copiose disserit de iudicibus, qui alio.
rum in locum sustem fuissent i , ubi species eadem permaneat, etsi partium vel omnium paulatim immutatio contingat, rem haud aliam , sed eandem , quae ante fuerat, censeri oportere . Proponebatur , inquit, ex hii judicibus , qui in eandem rem datiscnt, nonnullos, causa audita, excusatos esse Glossa Accursi a.
84쪽
na veterum ignara iudiciorum, quae Romae peragebantur, eaque ex norma iudiciaria suorum temporum dimetienda existimans, verbum dari exponit, ides delegati e & postea quasi titubans: sed ordinarii, ait, non dantur , ad aliquam causam specialem: nesciebat Glossa, ipsum Praetorem, quoniam ordinaria via , & ratione iudex non erat, sed jusdicens, dare solitum judices litem facturis , & genus iudicii , actionemque , solemni formula praescribere; quo respexit Ulpianus, cum ait: Ρμicentis incium etiam esse, judices litigantibus dare. Sed ut mittam quae in hanc rem dici possient, satis jam ab eruditis iuris interpretibus , di a me , cum primum libri secundi Pande-etarum titulum , de jurisdictione inscriptum enarrarem , pares acta; hoc non omittam, quod est apud Ciceronem scribentem Q. Fratri, ne cum esset Propraetor, contra consuetudinem iudiciariam , ipse facti notione suscepta iudicaret : deberi, aut non deberi, sed ad id ossietum iudices daret suiu λ ait, Prae. ror judicare flet deberi y Extraordinarias tantum cognitiones 3 quasdam sibi servarat: in ceteris omnibus causis iudices ab eo dabantur : en quo spectavit Alfenus , cum dixit iudicibus, qui in eandem rem dati ess nt. Pergit haec dicere Alfenus: In que eorum locum alios es e sumptos ; ct quaerebatur, singulorum judicum mutatio eandem rem , an aliud judicium fecisset e Respondi, non modo, si unus aut alter , sed etsi omnes mutati essent, tamen O rem eandem, oe judicium idem, quod antea fuisse set, permanere. Neque in hoc solum evenire , ut parἰibus commutatis eadem res esse exsimaretur , sed oe in multis ceteris rebus ; nam ct Legionem eandem haberi, ex qua multi decessssent, quorum in locum alii sublecti essent; oe populum eundem hoc tempore putari , qui abhinc centum annis fuisset , cum ex Ilis nemo nune viveret Iitemque NAUEM , se adeo sepe refecta esset, ut nulla tabula eadem permaneret , quae non nova fuisset, nihilominus eandem navem esse existimari . Docet illud, quod scriptum deinde a Masurio Sabino fuit , & UIpiano etiam placuit, si primum id evenerit, navi non dissoluta: contra, ubi navis dissoluta suimet , etiamsi tabulae prorsus omnes eaedem componerentur , alia navis censenda effet, non eadem . Alfenus: Quod se quir putaret, partibus commutatis , aliam rem fieri, fore ut ex ejus ratione nos iis non iidem essemus, qui abhinc anno fuibemus; propterea quod, ut Philosophi dicerent, ex quibus particulis minimis consisteremus , hae quotidie ex nosro
85쪽
corpore decederent ; aliaeque extrinsecus in earum locum accederent. Quapropter CUIUS REI SPECIES eadem consisteret, rem quoque eandem esse exissimari: haec Alienus posuerat principia , quae secuti Sabinus, & Ulpianus, ut dixi, videri possunt. Horum sane verborum Alfeni doctrina & elegantia plane singularis probare satis possunt, scriptorem esse Alfenum
illum , quem Gellius commemorat hisce verbis: Alfenus Jure- consultus Servii Sulpitii discipulus , rιrumque antiquarum non incuriosus , qui proinde aureo Latini sermonis aevo floruerit. EServii Sulpitii schola prosectum Alfenum Varum , narrat etiam Pomponius : ' Ex his , inquit , Sulpitii auditoribus plurimum au toritatis habuit Alfenus Varus o ConsuI fuit . Permultos ab eo scriptos fuisse libros, ex Pomponio , Gellioque etiam apparet: quare miror, viros doctissimos veteris Interpretis ad Horatii ha tyram tertiam libri primi auctoritate adductos existimasse, Alfenum nostrum hisce Horatii versibus indicari :
Ut Alfenus vafer, omni Abjecto instrumento artis, clausaque taberna ,
Nam praeterquam quod nihil est de Viri Consulatu in hisee
versibus ; hie Horatianus Alfenus sutoris artem cum eXerceret, non adolescentulus erat , sed natu grandior: si quidem tabernam instituerat, quam postea clausit, ut ait Horatius: noster autem videtur ab adolescentia disciplinae iuris operam navasse , atque ac alii Servii Sulpitii auditores secerint et quos inter, ut Pomponius testatur , eminuit. Nec libros, qui memorantur, si rudis sutor, natu grandis animum ad studia litterarum converti Dset, scribere & posteritati relinquere, praestanti doctrina ct elegantia resertos, potuisset . Vetus interpres Horatii, Crc monensem Alsienum hunc fuisse tradit. Cremonenses scriptores, quia suum civem fuisse ducunt Alfenum Iureconsultum & Consulem, sententiae veteris interpretis Horatii facile adhaerescunt ; quasi Cremonensis esse non posset Alfenus Iureconsultus & Consul , nisi Cremonensis esset quoque Alfenus ille vaser, qui ab Horatio nominatur ; quem praeterea Cremonensem fui ite , ex Horatio non licet deprehendere : hominis enim patriam Horatius non indicat. Nequaquam ego Cremonensibus Alfenum nostrum abiudicaverim: sit eorum, per me licet i sutorem , clausa ta
86쪽
berna, aetate provectum , ac rudem litterarum coepisse tum
primum ad iuris disciplinam, praeceptore Servio Sulpitio ,
animum applicare; ceteros Sulpitii auditores auctoritate superasse; multa praeclare scripsisse , & hae ratione sibi viam parasse ad Consulatum adipiscendum; omnia haec dicam cum Davo illo Ierentiano in Andria non cohaerent . Dum haec suspicor, videor mihi, quasi contra torrentem niti, ut in prover. bio est. Sed probabili conjectura si cuique uti licet, sine eorum, qui contra sentiunt, injuria; quidni fas ei, magisque sit etiam, qui cum id agit, suam, non alienam provinciam obit δ Et quamquam nostrum Alfenum conieci, alium fuisse ab Horatiano illo , sutore, ac vafro homine; tamen eundem esse puto ac Varum, quem Catullus carmine decimo; ac Alfenum, quem carmine trigesimo idem Poeta , turpium amorum , ut tum ferebant tempora, sibi socium commemorat . Assentiorque id ipsum opinanti celeberrimo viro Ioanni Antonio Vulpio in pereleganti,& omnigenae eruditionis locupletissimo ad Catullum Commen tarto : cui resp. Litteraria , de venustissimo Poeta illustrato , tantum debet uni, quantum aliis, qui ante ipsum efiicere idem conati sunt, non debuit universis. Subducta quoque temporum ratio rem nobis confirmat mirum in modum : si enim Alfenus Varus Iu reconsultus floruit Augusto rei Romanae potito, iam Catulli aetate iuvenis erat, & amoribus dare operam facile
s. Sed ad sententiam eorum , quae scripsit Alfenus, ut quaedam adnotemus, esticit Alciatus , qui profert quae scribit A. ristoteles , populum quidem eundem censeri, qui centum abhinc annis fuisset, si mutatum non sit publicum regimen : sinmutatum eandem civitatem non esse; sicut alium chorum esse
dicimus Tragicum , alium Comicum, etsi homines iidem sint, qui in utroque agant. Sed haec nihil Al seni sententiae detrahunt: publico enim regimine immutato, rei sorma, seu species immutata est : Alfenus vero: cuius rei species , ait, eadem conmeret, rem quoque eandem esse exsimari. Quae ex eadem Aristotelis
doctrina disputat Aleia rus, non idem iudicium fore, si suffectis
judicibus novus procedendi m dus imperatus esisti item si judex non in eadem , sed diversa instantia esset si ιctus , pace tanti viri dictum sit, aliena sunt prorsus ab iis, quae tractat Alfenus. buficetis enim iudicibus a Praetore , vel alio Magistratu iusdicente, eadem judicii sormula observanda erat, quae praescripta,
87쪽
& data fuerat a iusilicente iis, qui decesserant : quo spectant quae ait Paulus: Mortuo judice , quod eum judicare oportuerat idest, quam ille judicii peragendi formulam habuerat I idem eum , qui subditur es , SEQUI Vortet. Si mutata formula fuisset , speciem ipsam iudicii, quae tota pendebat a formulaiusdicentis, mutatam dicere oportuisset. At Alfenus, ubi species cadem iudicii permaneat , iudicum mutatione aliud iudicium fieri negat. Collegium scribit Alciatus mutatione quidem hominum, a quibus componitur, aliud Collegium non evadere: sed tamen iusiurandum non adficere posteriores, quo decessores tenebantur ; idque se alio loco disputasse , ac proba vive. Duriuscula mihi haec sententia : nam qui cum Collegio contrahit, is non cum hominibus perituris, sed cum corpore, quod periturum non est , contrahere intelligitur, ipsumque corpus, quod& in praesens est, & futurum in longam aetatem , sibi suisque posteris obligare ; & qui a Collegio rite praepositus est ad promittendum, pro universitate intervenit; non pro singulis: ait VI. planus . Tum etiam 3 r Si quid universitati debetur, singulis non debetur: nec quod debet universitar, singuli debent . Nam, quod ait Alciatus, iusiurandum decessorum aliquid est e , quod eorum personis haereat, quod personale si, & ad sustectos non pertineat, demum probari potest, si privatim singuli , non rite Collegii sui nomine illud praestiterint: quod si privatim sn. guli, iam non Collegium promisit ; non coetus ipse, ad quem spectat Alfeni sententia. Denique Alciatus: Qua in re, inquid, latius disputist Plutarchau de fera Numinis vindicta : unde videtur noster plurima mutuatus esse. Exciderunt haec Alciato non animadvertenti, Alfenum Iureconsultum a Pomponio de Origine Juris, & a Gellio in Noctibus Atticis , inter Servii Sulpitii, qui aequalis temporum Ciceronis fuit, auditores numerari. Plutarchus vero longe posterior aetate fuit, quippe qui Hadriano Caesari familiaris, qui si habet similia iis , quae dicuntur ab Alsieno, ea vel ingenio suo videre potuit , vel sortasse etiam legendis Alseni libris, ab illo accipere. 6. Igitur una haec distinetito iuribus Collegii, universitatis , Legionis, populi is navis accommodatur, id quod compositum eX partibus init, si uno casu dissolvatur , tum dici perire ; nec
idem fieri denuo, etsi partes eaedem omnes rursus coniungantur: sin , specie manente, modo pars, modo altera , aliae dein pS ad unam immutentur omnes, rem eamdem S esse & nomina
88쪽
ri; eademque , nullo pacto imminuta, iura consistere . Atque haec quidem est de uti fruetu navis Sabini, ac Ulpiani sententia, consentanea iis, quae ante ipsos Al 1enus scripserat. Neque vero, fructuarium potiri debere saepe refectae navis usu fructu, tantum essicitur ipsius navis conditione ac natura , quod eadem sit ipsa, cuius initio ususfructus legatus i uit, etsi adeo saepe re- feeta , ut nulla tabula nova non sit; verum etiam naturalis aequitatis causa , quoniam reficiendae navis onus ad fructuarium, non ad proprietarium pertinet : nam alioquin fructuario paulatim reficiente, in lucro proprietarius cum fructuarii damno es set, si , cum eo ventum esset, ut navi paulatim reficienda, novis tabulis paene omnibus ea consisteret , usus fructus cessaret: Dre naturae , scribit Pomponius, aequum es, neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem. Et quamquam de navis reficiendar onere, cuius illud st, non agitur in capite, quod expono: tamen juris doctrina sumenda est ex alio loco eiusdem Ulpiani scribentis: quoniam igitur omnis frui ius rei ad eum pertinet , reficere quoque eum a des, per arbitrum cogi, Celsus scribit. Quod hic statuitur de aedibus reficiendis, ad omnia , quae reficiendo serventur , porrigi debet. Per arbitrum autem cogi ,
est, per iudicem datum a ius licente Magistratu in hoc iudicio , quod non stricti iuris, sed bonae fidei censebatur , in quo
proinde cum formula ius licentis non faeti meram notionem suscipi iuberet, sed etiam ex aequo, & bono, arbitrium concederet, arbitrum potius , quam judicem libuit appellare: ut manifestum est , cum ex nostris libris iuris 3 ; tum ex oratione
Tulliana pro in Roscio Comoedo : Uerba, inquit, formulae test. monio sint. suid es in judicio ζ directum, afterum, simplex , SIPA RET.... DARI OPORTERE . Hic nisi planum facit , ad libellam ....Hi deberi, causam perdit. Quid est in ARBITRIO λmite , moderatum : QUANTUM PELVIUS, ET MELIUS, ID
DARI. 7. Ulpianus. Hactenus tamen, ut farta , tecta habeat. Haec verba etiam reficiendae navi aptari possunt : nam ut mittam
quae multa scribit Budarus ad hunc locum de fartis rectis , sar. ta tecta fervare , dictio est , quae ortum habuit a farciendis parietibus , si quid vitii secissent ; a reparandis tectis, si perpluerent; is enim integras servat aedes, qui haec peragat , non servat integras qui alterutrum negligat. Quod Philolaches apud Plautum 1 graphice ostendit: Κ Jam
89쪽
.... Jam aedibus vitium additur, Bonae cum curantur male.
Atque illud saepe fit; tempestas venit , Confringit tegulas imbricesque : ibi Dominus indiligens reddere alias n e volt; Venit imber, lavit parietes, perpluunt Tigna Si quid nummo sarciri potes , Usque mantant, neque id faciunt, donicum
Huius postea dictionis coepit usus apud Latinos scriptores ad alias quoque res traduci, quae cura & diligentia servari possent, negli. gentia perirent. Nam & fartum tectum ab omni incommodo praestare hominem dixit Cicero : sarta tecta praecepta habere ait Plautus. Hisce exemplis, non male quis dixerit, fructuarium navem reficere debere nactenus , ut sartam tectamque, idest integram, servet: & quandiu sartam tectamque reficiendo habebit, tamdiu ejus potiri ususructu poterit. Haec ego de navis u fructu legato meditari, atque ad te scribere institui eo libentius, quo parcior est hac de re apud nostros interpretes pertra statio: &tamen si quid rerum est in hominum commercio ad parandam utilitatem opportunum , certe navis est, de cujus usufructu imgato ne verbum quidem , quod ego viderim, a M. Aurelio Calvano in copioso de Us ructu commentario factum esse demi. ror. Vale.
90쪽
EPISTOLA VILHERCULES FRANCISCUS DAND INUS IOSEPHO TOR ELLO S. D.
TDhue aliquid mihi superest otii , quo scribere de rebus, de quibus institui, ad te possim. Coepta
est seriarum postrema hebdomada , quae, quod homines in mensa vulgo se lautius invitent, hebdomadae pinguis tulit nomen. Hoc tempore, quo plerique in eo toti sunt, ut personati per urbem incedant, ac variis vestium generibus , spectaculum sui , an ludum 3 praebeant, ego , quem institui ab
adolescentia, cursum teneo neque enim decet me, quae Cum per aetatem liceret , non feci, ea post, alieniore aetate, facere tamen.
Itaque in meam Bibliothecam facile solus & me recipio, &quas lubet horas traduco. Sed ne videar ab honestis omnibus etiam deliciis alienus sapientem, ut cum Horatio dicam pascere barbam, ea quidem scribam , quae Ulpiani Iureconsulti sententiam exponunt. Sed , ratione clueta etiam horum dicrum, in quibus Comoediae homines oblectant, Plauti comicum diistum illustrabo: in quo faciendo si non parcus fuero , ut esse decet juris interpretem ; ne id mihi vitio vertendum sit, praesentis conditio temporis iure quasi quodam essicit suo. r. Ait Ulpianus : Seminarii autem fructum puto adfructua . ia L .rium pertinere et ita tamen, ut oe vendere ei, ct feminare liceat: F. c. D.aeo debet tamen consserendi agri causa seminarium paratum semper