장음표시 사용
101쪽
si meliore disciplina instituti fuissent. At tetri ea est, nimisque severa haec ratior volupratem homines natura sequuntur, ejusque blanditiis capti , ab ea quam disciplinae Christianae ratio postulat, gravitate defle
Hoe si ita est 1 primum imbeci Aitatem -- turae nostrae deflere debemus, & divinam opem implorare , ut ea subnixi, fidem Christo datam servare possimus. Deinde si fragilis & flexibilis natura hominum est , si ad peecandum proclives sumus, cur externum etiam adhibemus flagitii atque intemperamiae instrumentum eur faces rubisjicimus ipsi, quibus facilius flamma concipiatur γ Cur ultro periculum arcessimus, & ima potentiam naturae nostrae adjuvamus 3 Nam si ingenita nobis sunt multa incentiva vitiorum ,s proelivis lapsus , disciplina certe publica, mores communes, parentum magistrorumquep aecepta, leges, praemium, poena , lite α denique ipsae asumento nobis ad virtutem & honestatem esse debent. Ne littera quidem ferenda, qua aliquid fiagitii in animum possit
Tum si quis intemperans est , & ad ea propensus , quae non fert Christiana disti optina, summet insaniae est, atque amentis, virium suum ita eum amare, ut & literis mandari velit, & verbipse suis scriptis immortali
hominum memoriae ultro commendet.
Nocet enim sibi, qui admisso in se flagitio glorietur: nocet aliis, qui exemplum suum &piae senti memoriae , & posteritati eradi studeat. Si ex animi sententiate ipse non geris, si tui impos in vitia i beris, Pinatteat quidem
102쪽
te , pu eat tui, corrige si potes, quod tibi vitii est, noli flagitium scelere cumulare, & parum intemperantiam tuam procedere putare , ni fiad exemplum quoque alteri prodatur ; noli standalizare pusillos, qui in Christum credunt , & interminationem Christi Domini reverere, qui expedire magis docet, Et mola asinaria iuspendatur de collo scandalizantis fratrem, & exemplo literisque suis ad flagitium adhortantis.
Si quid tenera aetas in poetis legit, quod RChristiana lege abhorreat, id facile & sua
sponte, & aliena disciplina secernit, docetur que ab inquinato impuroque fonte hauriendum non esse. At quae Christiani homines scripserint, an non credibile est a recta castaque disciplina ea promanare Ita vitia imbibuntur, dum ab authoribus non suspectis nec alienis prodita exempla cupide accipi tur , nec mala a bonis intern
Sic quae Catullus flagiriosδ scripsit , quae
Martialis, quae caeteri, si imitatione a Chrisianis hominibus exprimantur, an non authoritatem & pondus accipiunt λ an non' in- suunt in animos hominum 3 nonne bonos mores depravant Z Permulta illi quidem facet E, venuste , sals E seripserunt, pleraque graViter N prudenter, quar. 3c bene , 3c salutariter ab illis accipiuntur, & utiliter proponuntur ad imitandum : ea sumamus , satis ea nobis sint scribere aliquid meditantibus, vel consumen Hotii , vel oblectationis nostrae vel utilitatis alienae eausa : quae ad depravationem morum pertinent, vel praetermittamus, vel intelligamus idonea non esse, unde argumenuum s se
103쪽
bendi ducatur : Adulterina esse, vitiosa, inania, indigna quae Christianis auribus aceipian
Non sumus majoribus nostris sapientiores,aee humanitate literisque elegantiores. Animadvertamus , quς o, quam veriuum scribendorum materiam Gregoriin Nazianemus sumpserit , quam Prudentius, sιdulius, Iuvencum Arator , quam Paulinus Nolanus Episcopus , quam Proher Aquitanin Episcopus Regiensis , Avitin item, Sc Damasus S ammus Pontifex, Ec Nonnm Monopolitanus Episcopus, qui On Rcs artem poeseos ad Disciplinam Christianam transtulerunt, & veterum nequitia , levitateque repudiata, in optamis sanctissimisque argumentis sti mn exercuerunt, multaque nombis pietatis suae, doctrinae, prudentiae, religi
Fatendum sane est non omnium esse hominum , non omnium aetatum, non cujusvis loci atque icmporis de Deo rebnsque divinis verba facere: proptet ea quod in animis hominum insitum est, ut quae nimium vulgari, & sermonibus populi teri videant, ea propter cre-hram & temerariam usurpationem negligant, ac contemnant. Hancque ob cau tam T heodoratus in eo explicando , Non a sumes nomens, Domini Dei tui in vanum. Ego albitror, inquit,m jubere legem et non nisi in disciplina aut oratione aut aliqua necessitate divina, res di--vinas appellari. Si enim elegantiorem vestem ad dies festos plerique reservant, multd magism divinum nomen orationibus 8c doctrinae conis arsecrari σquum est. Nam solent nonnulli in
i, joco ac ludo venerandum nomen lingua te-mmere usurpare,
104쪽
Ex hac Theodoreti , vel potius traditionis Ecclesiasticae authoritate in publicis Gymnasiis institutum videmus, ut diebus festis specimen sui edant adolescentes, in divinis rebus.
sanctorumque laudibus, vel versu vel orati ne soluta celebrandis, magna homi vim corona circumsistente , reliquo vero tempore inlcvioribus argumentis umbratili ludo exerceantur; ut distant quid sit inter sacra & prophana ; quid inter ludum , seriamque vitam di i criminis.
Verum in eo exemplum nobis proditum esse existimare debcmus, ut pueriles commentationes maturior aetas aspernetur, earum sibi aliquem statuat modum, studiumque suum ad meliosa & veriora conferat. Hi enim quos antea commemoravi, nobis antho res sequendi sunt, horum ratio vitae, literarumque omnium tractandarum imitanda est. Veteres imitandi, sed horum exemplo, quos meliores authores, x propiores , & magis necessarios habemus.
Si quis literarum scientiam professus, non se& alios tractandis litteris meliores facit, iis intempeianter & nequiter abuti putandus
est. Datur otium huic hominum generi, suppeditantur liberaliter sumptus, vacatio a tur. bulentis Reipublicae muneribus conceditur, ut veteribus monumentis explicandis, repetenda me muria iaculorum Omnium , virtutis distiis plina , omnique prudentiae ratione perves i-ganda hominibus prosit, iri legant quc cunque iradita sunt a veteribus , utque in optimo lit rarum genere studium suum collocent , vel
xc bus divinis percipiendis, vel jurisprudentiet pNceptis , vel Medicorum , ac Mathematiocorum theorematis.
105쪽
od si plerique attingendi libri qui ab
hominibus verae religionis expertibus icripti sunt, quod ab iis humanitas, omnis ratio vitae, Reipublicae gerendae disciplina , res in omni seculorum memoria gestae traditae posteritati sint, insanit plane , qui haec lectitando non decernit , quaenam utiliter legenda , quae praetereunda, dc aspernandae sint. Ac si quis aliquando in nimio otio , studuit ingenium
suum facultatemque in nonnullis argumentis exercere , quae veteribus illis scribendi
materiam suppeditarunt , in superstitiosissententiis , levibus , vanis , ineptis : ill certe nimium ineptus est , nimis leviter laudis cupidus , si talia scriptae premere nesciat,si gestiat edere in vulgus. Sint ista elegantia, sint arguta, sint composita lepide: ntis habeto , a gravioribus studiis remisisse in illo ludo animum. Ouid attinet haec edi populo, quorum sententia nulli bonae frugi futura sit Promat quae oblectatione illa recreatus , graviter postea & secrete , & sancte hscripserit , haec edat, quibus nos juvemur& fruamur. Illa enim ingenii laudem aliquam fortasse habere possunt, nihil preterea.
Λtque utinam nequid subsit, quod &officiat ei, qui scripserit, & ei qui legendum sumat. Ingenii quidem laudem & famae fructum
ex qualicumque scriptione consectari , angusti videtur 3c perquam pusilli aDimi , & disciplinarum ingenuarum dignitati , atque
existimationi parum consulentis. Docet enim nos artes liberales, utilitati servi re communi, societatem humanam adjuvare, aliquid semper vel investigare, ae meditari , vel facere . veI in mςdium asserre , quod prosit
106쪽
omnibus , quod mores hominum informet, quod propaget, re amplificet ea bona, quae antiqui labore sito parta posteris reliquerunt. Quod si quem ea intemperantia incessit, ux quaecunque chartis illuserit , properet in . lucem afferre ; publicae certh leges ita temperare huic cupiditati debent , ut ejusmodi scripta, quando ira libet, edat proximis suis, asseclis , fautoribus : divulgari autem Sc Upis mandari, ut in orbem terrarum efferantur nulla scripta debent, nisi quae aperta utilitate commendantur. Quorum vero ea sente
tia est, quam ante significavi, superstitiosa , inepta, proterva, levitate & procacitate imbuta, ea in umbra si ludantur, in lucem quidem ac celebritatem nunquam Veniant , α demesticis scriniis contenta , dominum suum
intus canentem Oblectent. ιNam hoc optimo jure omnes conqueri 'possumus , & superiore memoria licentiam nimiam scriptorum, cujusque generis suis. se, do hoc tempore a viris prudentibus, at- que religiosis aegre huic ' temeritati & cupiditati obsisti e In cujusvis potestate est, quid scribat, qua in re otium suum ponat , quo literaru genere se oblectet. Ferri hoc potest ; verum ab iis omnibus, qui in seriben- do operam sitam studium eollocant , ratio impetrare debet.ut quemadmodum voluptati studioque scribentium venia dari potest, ita placide ac leniter ferant, cum sua edunt, graves & experientes viros iudieare, quid in ducem prodite rei p. conducat, quid privatis parietibus contineri satius sit. Ho-
rum enim in Republicae Christianae judicium necessaria imprimis authoIitas est, censu-
107쪽
ra, ut eum publici mores iis, quae lectitantur ab hominibus, & passim in manibus sunt, imbuantur, magnus habeatur delectus , cujus generis seripta foras exire , α in communi luce collocari debeant. Huc accedit quod brevis hominum vita est, . breve tempus ad usum literarum datur pletisque hominibus , quos resp. ad se vocat, α necessariis muneribus distinet , nec patitur arbitratu suo literis uti , & studio suo, lectionibusque crebris indulgere. Itaque optima quaeriue dc utilissima ad manum nobis esse expedit , & ad explendam distendi H& cognoscendi sitim divulgari. Studio enim
plerunque homines csseruntur 3 ut quae prompta atque exposita esse vident , velint. cognoscere a vixque est, qui sibi ita temperare possit , ut in regendo parcendum esse & a multis abstinendum, & praestantissima quaeque sumenda statuat.
Quamobrem, hoe de se quisque scriptis que suis judicium permittere debet iis, quihule muneri praefecti sunt, nec tantopere rerum sitarum amori indulgere. Hic enim amor sui plerunque efficit,ut molesti sint, atque importunio scriptores,si quando ad publicos prohatores Ventum est. Hoc enim in animis hominum videtur insitum,ut sibi quisque faveat sua probet, sua laudari, atque efferri velit, alienamque existimationem non libenter subeat. Simia, quamvis deforme se animal , suos inmen eatulos caeteris animantibus pulchritudine anteponit, eos versat, in manibus ha- bot , contemplatur , admiratur. Nos nostra
qualia sint, vix existimate possumus, eaque mainus va sine rivali.
108쪽
Itaque magnam , gravemque provinciam . susceperunt, quorum hoc munus est, de alienis scriptis judicandi. Nimium severi habentur, nimium critici, nimium fastidios , &Ienti probatores. Palatino enim illo Apolline se quisque dignum putat , nec aequo animo plerique alienae censurae , & animadversioni se committunt. Et tamen non agitur
capitis causa, non dignitatis, non existimationis et hoc agitur, quid ad publicas lectiones divulgandum , quid comprimendum,& domesticis tenendum capsis, ne Vel communibus moribus damno ac detrimento, vel occupationibus hominum oneri sit. Denique haec levis jactura est , aequissimoque animo ferenda. Hac autem aequitate qui erit, tum ut inquit Flaccus,
Cum tabulrs animum censoris sumet honesti ;tum alterius centuram facile patietur , illiusque erit dissimilis , quem idem Poeta ita' prae caeco studio loquente m facit. Pratulerim scriptor delirus, inersque videri, Dum mea delectent mala me , vel denique fab
ctuam sapere. Malum hoc auxit facultas maxima, & eX- .peditissima ratio Typographicae artis. Nam cum nihil negotii ut recentia scripta divulgare, hoc instrumentum aucupandae popula- Tis aurae , & consequendae landis arripuere
homines, & certatim omnes scriptitare cae-Perum. Plurimum autem ea praelis commitaia , non quae utilissima essent, sed quae maxime vendibilia , popularia, jucunda, quae' que voluptate aliqua aures, animosque horiminum permulcςIent.
109쪽
Huie artificio non pioefuere graVes, & p o- . si Censores, qui omnia ad publicam utilitartem. & ad vitam instruendam reser rpnt. Mquaestum haec axque ad rem faciendam plane collata sunt Ita non solium bona multa, α n moda inde prosecta , negari enim id non potest, sed etiam multa mal , pestifera, periculosa suborta : Cum nulla animadveison: coercerentur, α in une in vitam 'moresque honos grassarentur. Vix ex ptisari potest quanta ob eam facultatem & licentiam detrimenta accepta sint. di sensim in communem consuetudinem invecta; dum non solum bonarum artium S disciplinarum studiosis faciles literae suppeditantur . sed etiam nequitiae, ignaviae, levitati, impietati quoque, proh nefas argu mentum praebetur. Haec autem ars est, cui vel maxime certos homineS praeesse oporteat,
qui eam prudenxia sua & religione, & publicae salutis , atque utilipatis studio moderentur et nec patiani ux quidvis impiine ac dicenter efferri. Ipsa enim per se caeca est , quaestum tantummodo spectat . quicquid oblatum fuerit, magno cum lucro suo, sed Ioepissime maximo publico deprimento, in quascunque terroβ inv hens.
quod vitae communi sit infestum. Ac si quae efficiunt , quae prstem inferre possint, non
tamen artium ea culpa est, sed hominum rebus ipsis abutentium. Haec veIo constare poΘtest , & cito excudere, quae noceant , qua sera i veneno interimant , inducant homines in eriorem , in laqueum, in exitium, reip
incredibilem pertui bationem dc interitum
110쪽
afferre possint, Quam multae taliae, impiae . quc sententiae superiore memoria inde pro ditae sunt quam multa exierunt preterva, obscena, virusque occultum inferentia popul ἐmoribus haec ab aliis ferebantur, ab aliis ne animadvertebantur quidem , alios perverso oblectabant. mobrem: gratulaxi nobis debemus, quorum memoria deprehensum hoc malum, id periculum est, & institum censura, quae iustissima nota a pestiferis , levibus, inutiliis bus, supci vacaneis, salutaria & uxilia discerneret, suaque animadversione superiorem li'
Nee vero solum hujus artia industria eertis terminis circumscribenda , ac definienda est , nec amplius sibi committenda , sed etiam a Principibus suscipienda Viris , a Magistratibus , & Rerumpubi. Rectoribus,
certisque hominibus dandum negotium, ut considerent , quorum librorum copiam omnibus fieri Reip. maxime cXpediat.. Cu enim haec ars per se nihil videat, quaestuque tantum & mercede ducatur, & tamen incredibilem utilitatem habeat , sint necesse est,
ut illr imperent , eaque uti sciant in illis
ivulgandis , quae ad pietatem celebrandam, valeant, ad accendendum virtutis religioni que studium , ad nequitiam improbitatem que comprimendam, ad mores denique publieos bonis sanctisque praeceptis informandos. Fuppetunt sane pleraque ejusmodi: Ve-xum a privatis authoribus nata vel negligun-xur, vel etiam ignorantur a multis et ea lam ii blica profecta authoritate vim magnam ,