장음표시 사용
91쪽
De Curiae Procuratoribus, Tit. ΙΙ. I9
tertioue die conficiebatur, nunc decimo, vicesimo, triccsimo vix aut ne vix quide explicari potest: nec enim iuris reddendi ratio tota est in iis quae ipso in foro agi necesse habent. Sive orandae sint causae, & repraesentanda iudicia, siue conscribendae, de ex renuntiatorum,quibus attribui solent, breuiariis, ampliore deliberatione conficien)ae: semper ea nobis comparanda sunt sine quibus eo perueniri non potest. Et tribus aut summum quatuor horis, quas solas habiturus es, etiamsi quotidie quartam matutina anteuerteris, quid agast quid promoueasρ litigatoribus subinde etiam interpellantibus, ut alia negotia atque interdum domestica, imo Si requisita naturae missa interim faciamus 3 Dixerit aliquis, huiusmodi iuris dicendi compendio, permulta expediri pol se: supplices potissmuin
libellos a quibus innumerae summis controuersiis liticulae agnascebantur, &vnde rei sportulariae non paruae fiebant accessiones. Pos.
se quidem fateor, seὰ & alia, nec longe diuersa, nec minus commoda ratione, imo vero sortasse commodiore: scilicet, si quid erit cuius causa Procuratores audiri placeat, indicta quantumlibet graui mulina, statim fiat pareanti irroganda exigendaque, iubeantur a prandio, vel postridie mane venire, non perpetuo postes obseruare,&tempus ita terere. Ad haec dissicile est omnes ad omnia semper ex tempore respondere. At ius istud sinquiet alius translatilium est: Iuris enim iurandi, quo Procuratores quotannis adigi solent, sermula sic habetur: Iurabunt quod bene mane venient, & venire facient suas partes, & non recedent a Curia, quandiu domini sedebui .Habetur sane, sed iam pridem iis ut credibile est) de causis quas
M. D. X L v II. Cal. April. Cognitorum unum aliquem, in Curiae
Curiam huius ergo in luctum, & hominum frequentia flagrante
auditorio, causa perorata ac repraesentato iudicio, impense detrectatorem, varium, ludificatorem compertum ne queribundus aduersarius eiusmodi praestigiis ab eo diutius exerceretur, caetera litis cognitione Curia iussit abstinere: dominumque ex Curialibus Cognitoribus prouectis atque inculpatioribus alium dare, qui in lite peragenda viri boni numeros impleret omneis:reo Cognitori mul-H. iiii.
92쪽
tur, Lunae ac Martis, caeteris extra ordinem in Curiam inductis, Iouis dies adseriberetur: huiusmodi Iovianis litibus, pro eius, apud quem eo die fasces essent, arbitrio inclamandis. Causidicis Cognitoribtisque mulcta indicta vetitum, eum ordinem ne turbarent, neue committerent, Vt a litigatoribus unquam turbaretur. Quod si quis eorum quid migraret Curiae Accensias obseruaret, ac, Ut animaduertetur, renittiaret. Optimam, me hercule, iuris reddendi rationem l quam & nos tyrones solidam atque expressam vidimus. Post autem, per aliquod tempus, vix eius lineamenta, umbramve cernere licuit. Tribus enim tum diebus,totis tribus horis a septima scilicet) ad undecimam ante meridiem: & praeterea Martis ac Veneris, duabus pomeridianis, a tertia, sputal ad quintam sed a Liberalibus tantum,causarum altercationibus vacabatur, idque diligentia usqueadeo exacta, visere Una eademque machina, uno eodem que tempore, simul&comittendarum altercationum horam edere, &Curiae fores pulsando expandere, & apparitori, ad eas classicum serense canenti, latera mouere videretur, & introeuntium strepitus horae iplaus enumerandae potestatem non faceret: nec minor erat, ea hora sedendi cura, quam fuit aliquando praepropere surgendi libido. Vigebant adhuc leges a Carolo V i. & v II. de ea re latae: quarum altera simplex & nuda illa quidem, sed altera ab ea promanans, tam multis cautionibus sulta, totque custodibus com mendata, ut eius vel apicem unum excidere posse, nunquam tibi persuasisses. Nihil omnino causarum, nisi ex iusti ac legitimi v luminis serie orabatur, praeterquam si quid emergeret, voluminis intermissione vel anticipatione dignum, cuiusque causa summus ordo effet, ordinem sut aiunt) non seruare : quod neque de uniussa es habentis,sed etiam totius Curiae sententia. pro obiectit sibi ab eis legibus religione, fieri oporteret. Suo quique tempore litigatores ventitabant, certa spe concepta, se domum non redituros, quin aut lites consecissent, aut saltem aliquid promouissent, quo eos nec itineris, nec impensae poeniteret. Caundici & Cognitores
ex causarum voluminarium numero, & explorato earum pondere , veluti clepsydris temporum spatia metiebantur : sua quibus. que negotiis tribuebant: sic orandis, aliud agentes, deerant causis vi
93쪽
ad eas iugiter incumbere crederentur In summa bonarum horarum nihil unquam cuiquam si volet) excidebat. Postea vero, fato nescio quo, aliqua temporis intercapedine, factum est, ut altercationibus sere semper aliquid eximeretur, interim hora interim sesquihora totus interim dies. Causarum volumina & iusta & peculiaria componebantur oppido speciosa, sed quae satis esset suisse corosita: tam enim multis schedularibus causis interpellabantur, tamque diu intermittebatur, ut vix toto trimestri spatio ter trinae voluminares conficerentur. Ita fiebat, ut litigatores rerum incerti pene omnes, una tempestate concurrentes, ius peterent, sbi inuicem ita ossicientes.ut pauci admodum exaudirentur:aliis prae temporis angustia post alios reiectis & tanta iactura ius praestolantibus, ut longe satius suisset, aut nunquam intendisse litem, aut ea cum primum suboriretur, cecidisse. Fiebat sinquamin ut rebus eum in modum
conuersis, tantus ex omni gepere audientiae candidatorum concursu tumultus esset, ut crebro Causidicorum orationes, atque ipsa etiam interdum Curiae decreta, non nisi aegre perciperentur. Fiebat praeterea ut & Cognitoribus & Causdicis pro suo cuiusque ossicio necessitas imponeretur,causas a se susceptas simul omneis concinnandi, dispiciendi, & ad eas orandas sese componendi, quas
tamen non erat coniicere, quando essent oraturi: multis non horis modo, sed & diebus integris interim elabentibus, qui maximis&utriusque illius ordinis hominum, & ipsorum litigatorum commodis cedere potuissent, Non enim causis tantum orandis, & extempore iudicandis, iuris reddendi ratio continetur: verumetiam eis & exercendis, & modis omnibus ad iudicium comparandis. Caeterum ιἰή απι- hominem, nisi Mithridatica memoria praeditum, rerum ita incertum, tot causas tanto tempore sic memoria tenere ut aliquid non excidat,quod, si diceretur fortasse ad rei stim mam maxime pertineret. Dixerit aliquiS,C x I x. capite legis a Francisco Valesio latae, mense Aug. anno M. D. XXXIX, quam
a Gulielmo Poyeto Nomophylace, qui eam suasit, Gulielminam .. appellant, fere sic habetur: Cum semel atque iterum ex interualia.. lo, agendae causae dictus erit dies, in eos qui vel aberunt, vel agere - detrectabunt,eremodicia pronuntianto. Ea pronuntiata, vel Re -
94쪽
gio diplomate, circunduci, nefas esto.
Habetur sane sed &legislatoris &suasoris quibus bene precamur)pace dixerim,longe fortasse melius suisset non haberi. At inquiet)vt veteres illas, ita & sanctissimas leges, noua ista non abrogat, imo eodem collimant omnes, nimirum ad summu iurisdictionis compendium. Non abrogat quidem, sed ita illi obrogat, ut, si seruetur,
eam pene obruat,& captata iuris promendi methodus, in anfractus vix unquam permeabiles, imo in ipsum prope chaos reuoluatur. Hinc praeterea quae perstrinximus incomoda, captiones atque oppressiones innumerae:a quibus qui res suas cupiat tutas, Oporteat, Ut temporum sere omnibus articulis, se alterum ad eas Argum nihil minus exhibeat. Quibus de rebus,cum in nostris Cognitorum, non ita pridem, comitiis Regiae procurationis Triumuiris hortantibus, habitis, nec semel aut iterum tractaretur, una omnium sententia
existimatum est, huiusmodi malis non alia ratione mederi posse, quam si noua ista lege abrogata, veteres illae suum sibi vindicarent locum. Ita enim sere, ut omnia recte atque ordine agerentur , & causarum cuiusque prouinciae volumina, suis quaeque diebus conficerentur. Quod si quid ex iustis illis voluminibus luperesset squod non nisi duobus, aut summum tribus, puta Parisiensi, Pictonens, Aurelianensi potest contingere) hoc etiam ex maiorum moribus repetebamus, ut alternis diebus perendinis, eiusmodi res- duae lites commentariolis iuberentur agi, earum instrumenta proserri.& de iis iudices in cosilium mitti. Fieret,ut detrectatoribus, iam mulctas in singulos causarum annos definitas nihil metuentibus, spes praecideretur causas in quadriennium vel quinquennium, atque interdu nouennium, extrahedi, utivoluminibus aliis super alia congestis, veluti quodam ς δυαδαν ἀλλω fieri vidimus. quod, quantam non modo litigatoribus Causidicis, Cognitoribus omnibus, verum etiam toti Reip. afferret utilitatem nemo non videt. Ea consilia cum ad Triumuiros, imo etiam ad nonnullos & Praesides,& primae notae Coscriptos deserrentur, placuerunt, &uniuerso sortassis ordini,dum satis maturuerint,non displicebunt.
95쪽
06 Placitorum Curiae Liber V. De Curiae placitis Vel de Cretis,
Α P Ε Σ Τ N Graeci dicunt quod placet & probatur, placitum,
gratum, aequum. Qua ratione Plutarchus librum, de iis quae Philosophis placuissent, & ab eis probata suissent, mes. M 'ovis, o inscripsit: quod etiam Budaeus Vertit, De placitis Philosophoru: unde ille deductum existimat, ut Curiae sententiae, Aresta vulgo vocentur, duplici rr, cum potius Vnico scribendum esset. Ius autem aequi& boni esse artem Vlpianus docet. Et verbum Dico, Varro lib. de lingua Latina s, originem habere putat Nam n , hoc est causam iudico. Hinc Iudicare inquit) quod tum ius dicatur. Hinc Iudex, quod iudicat accepta potestate, id est, quibusdam verbis dicendo finit. Hinc a dicando ut est in vulgata editione) aut se lasse potius a iure dicendo iudicium, quasi iuris dicium, si fas est ita augurari antiquitatem. Ex quibus palam est iudicium. utriusque appellatione,placitum,sententiam,decretum,ius,aequum & bonum, etiam si sortasse non sit, tamen significari. Hinc colligi posse,Curiae decreta, quae ab
eius Actuariis, modo aresti, modo iudicii, modo neutrius nomine, profanis summo tribunali attributis tum relata subnotatur,nomenclationis varietate diuersa,autoritate, vi,ac potestate, eadem esse intelligenda: eamque Varietatem, cum e Cetumuirum numero clas sis inquisitoria, quasi colonia quaeda deduceretur, ea tantum de causa fuisse inductam, ut si quippiam referret scire, huius an illius, hoc vel illud, Curiae classis placitum esset, id Vel ipsa subnotatione,com pertum haberemus. Accidit Vt Anglo, urbe Regia & magna regni parte adhuc potiunte quidem, sed numaria dissicultate laborante,
ad iii 1. Calend. Decembr. M. CCCC. XXXI i, Nomophylax, eam ob rem Curiam veniens, obnuntiaret fieri non posse, ut pluribus, praeter Praesides, quam duobus &viginti Conscriptis, stipendia numerarentur. Aliis si consueta munia obire volent, sua etiam stipendia rerum meliore successu,numeratum iri. Caeteriim Principi placere, ut in hebdomade semel atque iterum altercationibus audien -
96쪽
De Curiae plac. vel decr. Tit. IIII. 97
dis operam daret: & interim eorum aliqui in classem inquisitoriam secederent, litium breuiaria, quae inquisitoriae disquisitionis essent, inspecturi. & ea cum ipsis litium instrumentis allaturi, quas ad maius postea tribunal disceptandas, reliquae Curiae renuntiarent.Quod cum fieret, addubitatum est, Curiae sententiae de scriptis huiusmodi litibus,sic ad maius tribunal latae, Placita an Iudicia essent appellanda. ET Iudicia placuit appellari: quo nomine appellata suissent, si per eam publicae pecuniae angus iam, ipsi inquisitoriae classi, cuius earum litium propria erat disceptatio, esse licuisset. I x. Cal. Mart.
REM ab altera classium inquisitoriarum iudicatam, quod de ea Quatuorprimi addubitaret, a primanorum classe prioribus adhibitis iudicibus, rursum disceptari placuit, X v I. Cal. Febr. M. CCC C. I x. Ex quo licet augurari mea quidem sententia)quod quum Amplissimus ordo. ipsaque ut ita dicam Curiae compages, quae ex antistitibus, nobilium primoribus,&iurisperitis, aut literatis potius hoc est, iuris omnis hominibus consultis, ciuilis, pontificii, militaris atque adeo rerum omnium politicaru, veluti choro iudicum mixtura concinna visendo) erat composita, urgente causarum multitudine,& rerum comoditate poscente in partes distrali fretu r, duaeque
primum classes saltera inquisitoria, postea in duas subdiuisa, quod
anno M. CCC. x X. mense Febr. factum suisse tradunt) conscriberentur: receptum suit,aut certe intellectu, ut in primanorum classe semper essent fasces autoritatis,semper classes idem sentiret omnes: utque in eam rem,siquid noui ac perplexi suboriretur, eam classem veluti oracularem caeterae classes religiose adirent. Nec cana coniecturam parum iuuare videtur,quod quanctique classem etiamnunc causa sortiatur, si quid a Principe ea de causa rescribitur,si quid a partibus supplicatur,oratur, commentatur, nulla unquam illius aut illius classis decuriaeue, sed Curiae generatim verbis placita cocipiunatur ac recitatur: idque in maximo tribunali, e codice plurimum ab Actuarii amanuensibus: interdum autem,veluti ad Natalitia, Libe alia & alia id genus more maiorum vicissim a Quatuorprimis, frequentibus Conscriptis assidentibus, insigni purpura spectabilibus,
97쪽
ex omnibus classibus ad certum numerum coactis, & quasi earum aut cunctae potius Curiae vice langetibus. Vnde placita non nisi maioribus comitiis, aliquando recitari solita non abs re suetit existima re. Ad haec placita si ut exequantur,ab ossicio consignata auserenda
sunt, Regiis verbis concepta, non de classis ullius, sed Curiae ipsius sententia, ab Actuario subnotatur: praeterquam in publicis aliisque criminosis iudiciis, quae sanguinario Amanuense s sic enim olim suisse vocatum audiuimus, quem nunc Scribam Criminalem appellant) subnotante profanis Curialibus, vel sut aiunt) Laicis, ascimbuntur. Nobis enim sinquiunt initiati, ut est in Evangelio) non licet interficere quenquam. His omnibus adductus, nequeo non demirari qua mente, quoue consilio, vir nostra aetate clarissimus de re literaria optime meritus,&quem in ore atque oculis sero, aliquo in
loco ita scripserit. Curia sinquitὶ aequabili iurisdictione per omneis
- classes, non usqueadeo astricta est, ut idem eadem de rc omnibus - celere necesse sit: id quod non tauquam exemplorum varietate eT-- cit. Est enim paucissimis de rebus suus cuiusque classis sensus, etiam perpetuus: resertque in iis speciebus plurimum ad iudicii euentum, is qua quidque in classe iudicetur. Et alio in loco,Quibusdam in rebus
- in iure ambiguis&cotrouersis inter iuris autores, unius classis pla- ., citum, aliis non est praerogatiuum : adeo una quaeque classis Curiae
.. quidpiam habet sui, quod extra fines illius exemplum non statuit. - Nequeo sinquam non demirari, cum ille idem alibi eodem volu .. mine contra sensisse videatur. Curia inquid inarestis suis faciendi ia seipsam in posterum onerat, ut iudices obnoxios, exemplis & quasi - praeceptis astringit. Postea, Apud Curiam summae iurisdictionis au ., spicia sunt,& exempla ius dicendi prodentis. Deinde, Aressa exemta .. plaria in iudicadis causis,citantur Vt canones iuris dicedi. Quaesen letiacum Amplissimi ordinis dignitati magis coueniens, tum certe etiam longe receptior ac plausibilior est. Nec enim quis unquam temere crediderit fieri potuisse, ut homines numeris omnibus ad iudicis ossicium pertinentibus absoluti, saut enim suerunt, aut esse debuerunt in Curiarum Curia, Gallici orbis theatro, positi commiserint ut fabula suis partibus omnibus non constaret, hoc est, Curiae consensus, & perpetui in iudicando tenoris costantia desydera-
98쪽
De Curiae plac. vel decr. Tit. IIII. 99
retur. Aliter atque si diuersorum temporum iisdem de rebus,diuersa Curiae decreta esse dicerentur: non est enim idem omnium aetatum sensus:&quaedam necessitate aut temporum iniquitate expressa, ut olim Senatusconsulta quaedam, nemo negauerit: sed eodem tempore iisdem de rebus unum idem sui ita dicam in Curiae corpus, unum idem os, calidum squod aiunt) & frigidum elare, & varia atque interdum ex diametro pugnantia proferre voluisse, puto neminem existimaturum.
s i ex decem in consilium de lite missis, unus & alter aut etiam tertius, causam consilii esse ampliusque deliberandum existiment: nihil obstare. quin id. quod septem constituerint, ab eo,qui praeest,
pronuntietur. v III. Id. Iul. M. C C C C. x C.
E v xi qui litem enarrauerit,ea.de lite, classis iudicium perscribere, caeterisque iudicibus perlegere teneri. X II. Cal. Decebr. M. C C C C. xxxvii. Decretu, me hercule, sanctissimu: quod quidem magnaci m religione in classibus inquisitoriis adhuc obseruatur. In aliis vero si quis est, qui eam sui muneris partem ,& litigatoribus & toti Reip. non minus utilem quam necessariam, in Actuariorum amanuenses suosue reiiciat, si secum ipse reputauerit quanta mala id aliquando nobis inuexerit, eum mihi facile persuadeo temperaturum.
TΩN 'αρεσκόν ων pronuntiationem morte Principis non impediri. v III. Id. Febr. M. C C C. L X X X I X.
Q v i 3 v s diebus in solenni purpura, more maioru Curiae placita recitatur,tis, perinde atque altercatoriis, libellares ad Basilicam Recuperatores silere iussi. v II. Id. Decembr. M. C C C C. V I I I.
PETE HAT Iacobus Borbonius, Regiis codicillis innixus. placiti
pronuntiatio ut sustineretur. PLAc vi et morem codicillis non esse gerendum. x. Cal. Febr. M. C C C C. v I.
99쪽
i o Placitorum Curiae Liber V.
tractationem, Principis imperio perietasse. Nam diplomate in eam rem impetrato summotus est, qui id moliebatur, &ad iuris remediu hoc est supplicatione, relegatus. v. Non. Maii. M. C C C c. X C I x.
C v R I A E placita, nisi intra annum lege agatur, intercessioni eo se obnoxia, res est peruagatissima. Sed si per Principem factum suerit legis actio ut sustineretur: cui annus, aut quod ex eo praeterierit, imputabitur e PLACUI T,ut ei, secundum quem iudicatum est quod per eum non steterit) nihil imputetur. Calend. Septembr.
E A quae posthabitis summae Curiat rationibus, Principe iteruactertium iubente, palam recitantur atque in acta publica regeruntur,per vim atque impressionem recitata regestaque existimari pla
DIE s intra quos, Curiae interfationibus, ali uid a litigatoribus alterove eorum fieri iubetur, nisi ex quo iis eorumve cognitoribus speciatim pronuntiatae denuntiataeue suerint, placuit cedere non
debere. IIII. Id. Iul. M. D. XLVIO.
X v I. Cal. Iun. M. ccccii i verba facta sunt in Curia de Tragematis, quae litiu inspectoribus, dum per Curiam liceret, erogabantur:an id quod in eam causam insumptum erat in litium sumpi bus aestimandis, expensum serri deberet. E τ non debere placuit.
X IIII. Cal. Iun. M. C C C C aii. palam recitatis arestis, Petrus Boochetus Equestris ordinis e Praesidibus unus, Curiae verbis edixit, saepenumero ipsi Curiae allatum suisse, non paucis de Cognitoribus, qui ab iis quorum lites cognoscedas suscepissent, aeris vim magnam corraderent, Curiae nomen litiumque, tragematis ad catastrophen Vrgendarum speciem praetexentes contra quam pro Curiae integritate. lusisque iurandi, quo illi obstringebantur, religione deceret.
100쪽
De suppl. erroris obtentu, Tit. VI. Iol
Eam ob rem, Cognitoribus, ni iurisiurandi temeratores haberi, ordineque moueri volent, vetitum esse, ne quid eo nomine,nisi Curiae condonatione. in posterum exigerent: si sorte grauis atque inter m agnates causa incidercu cum tragemata ad duas tresue capsu
las permitti solerent. G priscam integritatem, severitatem, grauitatem dignitatem l O foedissimum squi ille cunque fuerit) Midae contactum,quo saccharum, saccharoue conditum squicquid illud erat) factum est aurum s Fuit qui diceret squod & peruagatum estὶ multis ante seculis, labores litibus iudicandis impensos, praemiis etiam numariis pesari solitos, quae dicastica sportulae, & quod mercedis vocabulum nihil non sordidum videretur honoraria appellarentur: itaque coniiciendum esse ea tepestate, iudicantibus omnibus promiscue tragemata dari solita, sed ea quae litis inspectori daretur, veluti corollaria quaedam, A ad veras sportulas suisse accessiones. Ego vero contra vel hoc uno affirmare ausim, quia aurum sportularium, etiamnunc tragemata passim appellam us,&in articulosas expesorum in litem rationibus, adhuc loquuntur in hunc modum: Pro litis sinquiunt) inspectae tragematis, num os aureos duos, vel quotquot impensi fuerint: neque hoc unum tantum aut alterum est,quod nihil plane minus est, quam quod apertissime sonat.
v E N i T in disceptationem, iusta sportularia litium inspectarum, quas nescii litigatores transegissent, utrum a Principe,an a litigatoribus exolueretur. E T id litigatoribus incumbere placuit. prid. Cal.
Decembr. M. C C C C. x C IIII.
De supplicatione erroriS Obtentu,
TEMPORA aduersus Curiae placita supplicadi,&supplicationum lites ad calculos perducendi, legibus definita, vel aetate, vel rerum necessitate impeditis, non currere: aut si currant impeditos restitui posse: Laeuisio & Crustalio pronuntiatum est, Arestis sextilibus M. D. i. i, Vallio,ad primam inquisitoriarum exhedram, litis enarratore. I. iii.