장음표시 사용
101쪽
. sed erigeta acies adsiblimes illas ultram udanas metes, semper fisi similes,nulli inuidetes, nullius indigas emp fclices: in lias ueluti propriae naturae maxime c6formes, mens ipsa, modo corporea mole nograuet tir, suapte Wote facile cdscedit,atq; in seipsa mortua, in illis felicissime uiuit. Huec est illa desideratissania de telicissima mors,cuius Nonis medita meditatione uera esse plitio phia Plato definit. Per hanc, qtiasi perno uera philos scala Iacob, de uirtute ad uirtute c61 cendimiis, donec Dcus deorum sopbia. in Sion,id est, in alti is ima specula uideatiir. Ad quam ubi mens se supra se attolles, peruenerit, uoluptates,diuitias, honores,ut uilii rima stercora reputabit.Nec arduum esse putes hunc conscentum: munda roba terrestribus sordibus pedes, & alas contemplationes coapta, statim crunt pedes tui tanqua ceruorum & alarum remigio uolabis potius quam ambulabis. Qijd cunctaris Zquid iis res ZSi amandu aliquid est, id amandum certe est quod simili mu,quod pulcherrimum,quod liberali inniti, quod optimum,quod sapientissianum,quod praeuenit&inuitat,quod optima quaeq; dedit, meliora promittit, nec quecti aut fallit,aut uult,aut potest fallere, nunquam despicit, nunqua fastidit,quod nullus unqua nobis inuitis auferet cui ubi unita mens fuerit,nilliliormidabit. Irruant homines,laeuiant ferae, coeli tua minetur, insultent tenebrarum potestates,1 cuto circundabit te ueritas eius.
non timebis a timore nocturno, sed dices Domino m ὁ cet.θευμγὼ σν,- νψώσω .Hςc est methodus,hic est icopus,haec stella & polus:ad quae si intenderis, imperabit mari & uentas,& mox fiet tranquillitas magna. Humana tamen remedia, & quae Deus ipse de terra creauit, non sunt negligenda: inter quae id mini praecipuum ui detur, ut uena quae annularem minimumq; digitum interiacet,secetur, sanguinisi sex unciae hauriantur, siatq; propolisma ad hunc modis: Accipe senae ac polypodis uncias singulas,agarici,rhei barbarici, utrobiq; drachma mediam absinthij, cicorisq; singulos manipulos:bulliant omnia haec in libra aquae,donec tertia pars excoquatur, & quod remanet in trcs partes diuidatur,quae in tribus diebus,adiecta semper mellis rosacei
uncia,bibantur. Larta die tres drachmaero sacellacchari comedantur,adiecta eius compositionis drachma, quam laetificantem uocat
Rursusq; sequenti die ad priorem potionemrod cudum, te qua idemodus ici duo bibendus, & quarto similiter die cadem mixtura sumenda nec cessandum ab hoc ordine, donec quindecies potus ille assumptus fuerit. Bonis interim cibis uescendum praecipue ouis sorbilibiis,&gallinarum, uel caponum iure: uinum i album,odoratu mediocriter dilutum moderate bibendum. Sequenti tempore singuIoquoq; die parum aloes deglutiendum iisq; ad magnos aestus , in quibus loco aloes tantum singulo die scri bubuli bibendu,quantum Iubducere aluum possit. Vtendumq; secundo Io. Mesue composito quos egi u electuarium uocauit, quod tamen sit sine sandalis praeparatu.Fouenda praecordia ex cremore absinthij, rutae, & anethi. tendum balneis aquς dulcis,somno, quiete,laetitia,fidelium amicorum consuetudinea'cregrinationem maxime laudo,quam si ad n
102쪽
nceris, Deo optimo maximo iuuante spero nos laetabundos de sa-pos patrios lares simul reuisuros.Vale amice suauissime,&sime uiuere uis,fac te uel uideam, uel conualuisse intelligam. Datum Budet.
I O AN. MANAR DIE PISTOLARUM MEDI
EPIST. L . uirum magnificum Mathiam Phrigepanum, qui ex immodico sanguinis per βδου uenas essluxu, ad malum
I nobilitas ut Aristoteli placet est maiorum claritas, is generosus dicendus est, oui a maioria antiqua nobilitate no degenerat, qs dubitet te Mathia magnifice inter nobiles nobilis sim ti,inter genero ibs esse generosissimu Ex uetustissima enim Pliq ς--l gepanorum familia ortus,quq post Troiae excidiuPhrigios penates in Italiam simul cu Aenea portauit, inter maiores tuos, & Grcoorium pontificem sanctissimum,& Thomam Aquinatem,non minus doctilo quam uitae puritate clarissimum innum rosq; & toga & armis praecipuos,numeras. Quoru uestigia ita ab ineunte aetate es imitatus,ut in Uladi sal Pannoniarum & Bohemiae regis optimi curia educatus, aded omni uirtutu genere ornatus euas 3o ris, ut veru te antiquae nobilitatis haeredem omnes praedicent. Et nisi aduersa ualetudine iandiu obrutus,arma intermittere, & domi deliteucere coactus fuisses, cognouissentiam portentosissimi illet Turcarum belluae, quae Troiano egenere deicendisse iactantite a uera Troianorum propagine ortum duxisse. Sed subripere quidem comporis uires morbi potuerunt, fortitudinem animi nequaquam, qua concitatus, illarum reparandarum gratia,longum & dissicile iter aggredi non es ueritus, ut Budam regiam Pannoniarum ciuitatem peteres, ubi multos praeclarissimos medicos, in lioc praeiertim procerum & primatum generali conuentu adesse existimabas, de salute tua consulturus. Qud cum deo iuuante peruenisses, quatuor statim modicos couocasti: qui thlerti & accurata indagine arrectiones,quibus affligebaris discutientes,tales eas inuenerunt. Primo enim iuxta Hippoc. decretum, faciem considerantes, eam uidimus pallore quodam ad plumbeum inclinante deturbatam, rugosam plusquam aetas exposceret: nondum enim trigesimum teptimum annum artim I salirepto misti: exalbidis labus, palpebris & malis laxo quodam tumore infe--mdi diis,& G uno uerbo dicatur malum corporis habitum,/
103쪽
ao IO. MANARDI EPIST. MEDICIN.
cicactexian uocant, demonstrantem. Corpus uniuersum excarne.& lene praecordia,quae Grςci hypochondria uocit,lenta quada mollitic relaxatarii cntrictatu & intestina flatuoso spiritu plena:pitisum ariCriarii in mollem, vacuum, paruum, se equente,& inaequalem:pedes cedemate laxo abiit; dolore intumescebat: uritia pallida & eralbi ulcula, cum crudo quodam sedimine uilebatur. Et haec quide nostris lensibus oblata itini. Nonnulla uero per interrogationc cognouimusa aegre uidelicet te ambulare, non bene dormire, nec cibum nec potu appetere,adstricta aluum habere,fanguinis per podicis uenas profluuio Graeci haemorrhoidas nominant ia quadriennio uexatum,qui ioprius statis temporibus, modo quoties alui excrementa emittenda cilcnt,atiligebat: prominereq; semper,& intus & extra, uenas,& c6dylomata, quae quadoque uehenaentes dolores in sede excitabant:
in spectumq; languine qui exierat, fluidum, S ad aqueum & albii uergere cognouimus. Vniucria autem haec lub examen rationis mutuis
disputationibus adducentes,in hanc tandem sententiam conspirauimus.Ex immodico uidelicet & quotidiano sangmnis fluxu, magna imbecillitatem iecur contraxisse, ii imq; propici ca natural cm, cuius fons est,& origo, non thium in eo,sed Sin uentriculo,ac ceteris mubris multum uel ecisse:atq; ex his contingere, ut non bonus languis
gigneretur,sed incoctiis & ualde pituitolus, ex ipla pituita, ob aliqui uenarii in iecinoris obstructionem putrescetite,tcbriculam Iaretem excitari, neq; bonam concoctionem aut in uctriculo, aut inmebris fieri. hincq; & malum habitum,& decolorationem cUtingere,ac flatu olii in spiritum in uentriculo & intestinis consistere, diminuta uidelicet caliditate:& pedes intumescere, ueluti a principibus membris magis i emotos, S nocumen tu pruis, uel magis caeteris 1 entien- Ptes,& aliorum membrorum superflua recipientes. Reciprocus quedam ueluti circi ilum fieri ,ex immoderata languinis uacuatione nata imbecillitate: fanguinem fluxibile S. cxii uino dico hoc fluxu quotidie iecur imbecillius reddi.Iudicauimusq:, non es: ter posse futuret, imminentiq; aquae intercuti occurri,& praeientia mala expugnari,nisi utriq; rei pariter obviaremiis,naturalem quide uim roborando,&sanguinis fluxum intercipi cndo. Satius esse putantes, morbis qui iaaderant oblistere, quam eos qui ex antiqui sanguinis per ora uenarii eiAuxus constrictione euenire iuxta Hippocratis aphonimum poterant,formidare: pr sertim cum factu tacile ii: deretur,corpore ad pristinum robur deducto, uel coluetum fluxum li opus esset reuocare. uel alio ingenio formidatos ex adstrictione colucti sanguinis fluxus
morbos pie iter . Roboratis itaq; pur interiora exterioraq; medicamera naturalibus membris, obstructioneq; reserata,& leat modeTate adstringentibus applicitis intra paucos dies & fluxus & febricula leuata est,& omnia iere accidentia, praeter dolores quosda uetris. uel penitus abolita, uel magnopere mitigata, suusq; redditus inebris nitor.adeo,ut no aliud ni se nobis uiueatur, nisi recessurii ex hoe, . loco instruere, quo uictu,& quibus remedijs cauere possit ne ruriugeade diicrimina incurrat atq; ira munirc,ut periculis ροῖ ex retztione Ma
104쪽
ne antiqui fluxus possent accidere, italeat repugnare, doloresq: illos subinouere, qui aliquando solent uentrem infestare. Quod ergo ad uictus rationem attinet,eam ita instituere conandum,ut trinae simul intentioni subseruiat. Cibus itaq; sit boni secet. Deilis concoctionis,non inset, no obstruat, nec uehemeter aut calefaciat aut frigefaciat, sed deobstrue liui in quadam & tenuadi possideat. sicuti panis ex bono tritico, non usquequaq; a furfuris tenuioribus particulis emundatus,bene a moderato igne in furno coctus, fermenti multu, & salis modicum ha-ro bens cui uel anesi, uel ammij, uel cymini aliquot semina comisceantur. Cauendus aχymus,testaceus, subcineritius,qualis circa Illyrium in ii estris oris praeparari solet. Vinii sit clarii tenue, odoratu, colore uel flauu uel subrubrii, me dia aetate & iiucui &absinthij quid adiecisse non erit inutile ad modum huic patriae coietu. Vitadum mustum antiquu,turbidum, suuce,crassium,acidum,aqueu nigrii. Cervisia qualiscitq; fit, ac melicratum c5mune, cui lupi salictarii, que lupulum i iocant, flores adiem
sunt. Aqua item simplex Si potus qui ex acerbis pomis, uel cerasijs apud uos parantur, eiusq: generis reliqui potus penitus dimittatur. d si uoluptas, ueI coni uetudo alium potum quam uinu aliquando cogit accipere, simplex melicratum ex electo uidelicet melle, aquaq; uel fontis uel pluuiali, adiectis uel anesi uel sceniculi seminibus, paratu no erit inutile. Carnes sint uituli,hoedi, vervecis iuuenis, capi,galling, columbi,tumirum perdicum phasianoris,attagenarum, gallinarii numidicaria, quas deserti uocat, merularii, paruarum auici larum, quae in dumetis uersari solent: sintq; unitiersae iuuenum exercitio utentium,& liberorii animalium. Vitandae agni non castrati bovis, caprae uel domestic , uel sylvestris, sitis,apri,cerui .leporis,sturni,coturnicis,quam qualeam uocat. Anseris praeter alas, ana 3ς iis, omniumq; auium in aquis uiuentiu ',longumq; collum habentium. Atque in uniuersum omnes antiquae,in caveis saginatae . dii-rae. supra modum pingues, uel macilentae,& uel recenter occisi animalis, uel nimia mora iam corruptioni proximae .Praeter gallinarum acanserum iecora, omnia animalium uiscera dimittantur,& pariter capita.& sanguis.Testiculi tamen iuuenum pullorum gallinaceoru non adhuc coeuntium,&adenes, id est, glandosae carnes, & linguae permittuntur. Probantur elixa, uel leniter in veru assata. Damnantur frixa, & in clybanis, uel testaceis vasculis cocta. Oua gallinarii aephasianoriam noua, sorbilia, uel tremula, cum testis suis cocta, uel in εο aqua perfracta comendamus,reliqua in totum prohibemus. Pisciculos paruos petrinos laudamus,lucios,trottas, auratas, mullos, id est, triglas,gobios toleramus: reliquos pisces prohibemiis, praecipue tincas,anguillas,cicos uestros, cunctost cetodes, id est, magnos, omnes etiam non bonis aquis enutritos, & tenaces, maliq; odoris . existentes,atq; omnia ostrearum & concharum genera. cunq;
pisces edendi sunt, eos uel modo huius patriae cum sale coqui uolumus,uel more Gallico in albo aure, quod ex anetho,porris, oleo &
105쪽
ό, IO. MANARDI EPIST. MEDICIN.
sale praeparatur,uel speciebus aromaticis inferius describendis condiri iubemus. Cammarorum usum ob difficultatem concoctionis. crassumq: nutrimentu, no probamus,& similiter cancroru . Caseum siccum,qualiscuq: sit,interdicimus: recentem ante cibum alium toleramus. quaecunq; tamen ex utroq; parari pulmenta consueuere, uituperamus. Iuscula pulmentave confici possunt ex recetibus ovis,pane contrito uel mollito.amygdalaria succo, atriplicibus & eo munibus & spinaceis buglosse hortulano, quam boraginem uocat,& syl-
uestri,anetho, eniculo,hortulanoq; apio uocato petroselino, comixtis, addita etiam mentita. Item farre& hordeo optime coctis,ane tho adiecto atq; uuis acerbis,prunis,& pastillis. Brassicarii ius & cicerum, corporibus ipsis abiectis non reprobamus, bullire tamen cuciceribus mentha uolumus. Potest& Galeni modo, ex hordeo quidem pauco,& lente multa,bonum edulium parari,saturera addita,&puleio .Cucurbitam cum origano non improbamus, nec porcellorupedes cum ptisana. Oleum olivarum uel amygdalarii laudamus: reliqua olea simul cum butyro prohibemus:id semper cauendo, ne res multum pingues edantur. Ex amygdalis contritis laccham, omphacio & aqua rosacea intinctus confici potest, palato gratus & sanitati non inutilis. Simile quid potest fieri ex petroselini, foeniculi, zoserpylliq: folijs colusis,& aceto mellem di Glutis. Ex oleribus petroselinum,anethu, foeniculum,bu glossum,metham, asparagos, in-tybum tam domesticum quam sylvestre, medicines otius quam cibi ratione cocedimus.Lactucas, maluas,blitu,atriplicem , portulac. a,&aesdu lapathii, quod acetosam uocat, toleramus,ita tamen ut Digida semper calidis temperetur: reliqua prohibemus. Acetu quo cibaria esidienda sunt,rosiaceu esse uolumus,passi itasq; semper fecit habere.
Capparorum usum comendamus, maxime si oxymelite condiantur. Species aromaticas tales esse uolumus: Cinnamomi, cardamomi, maceris, quem flore muscatu uOS,alij macem uocat anapartes qua- 3ω tuor: piperis,croci,ana partem unam: quibus iaccharum addatur ad
omni u pondus. Inter Ductus laudem in hoc casu meretur amygdalae, pineoli,pistacia, auellanae, passulae, caricae praesertim chlamysdalis comestae. Ficus recentes pene innocuae sunt: uuae aliquadiu in mle suspensae fere & ipsae culpa vacant. Cerasia acida , pira, mala rosea Sparadi assa,& melopepones bene odoratos indiligemus, modo reliqui fructus dimittatur. Persica si qua sumenda sunt, uel mala armenica ea uolumus omnem alium cibu praecedere, ordinemq: semper hunc seruari,ut res peioris succi melioribus,&quae citὁ descendunt his quae tardius, preponantur. Ex his quae faccharo operta, lu- ΑΟxus potius quam necessitatis gratia in secuda mensa sum utur,c6ue niunt amygdalae,grana pini,anesi, pistacia, Ex coditis cum melle aut saccharo .curi,& citrij, id est,narantu cortices,etingiber modo omnis acrimonia ab eo sit ablata myrobalanus chebula, eryngion, Meius herbae radix quam secacul Arabes, Itali Daxinellam, uel genica ara uocat,&Dioscorides ut ego ouidem puto, polygonato n. Cy
106쪽
Sed cum de cibis iam satis dictii sit, tempus est ut ad reliqua traseamus. Et primo de aere lo uomur, qui ut temper nos ambit, ita eligi pro arbitrio no potest: est l: Galeno teste aliquando auxiliu aliquando cauca, morbum uel faciens, uel fovens. Auxilium quidem in cani inestro erit, cum modice calidus & siccus fuerit, purusq; & clarus, actraquillus, uel dulcis, Favoni j aura modice exagitatus. Morbii praeci pue fouebit, quado tral de frigidus uella umidus,& Austro uel Aquilone coinotus, uel nimio calore uires dissoluens: quibus temporibus domo contineri satius erit,& si necessitas aliqtia exire coegeriti
capite & reliquo corpore bene uestibus munito etiam si necessirii non uideatur) erit exeundum. Habitatio quoq; eligenda,& his rebus sternenda ae sufficia da, quae instanti obvient tempestati. Ciboq:
stati aduersentur, ut uidelicet calori, frigidioribu s cibis resistamus, frigori calidioribus: Temperato exercitio ante pradium utendum, frictione : & unctio e ex chamae melino oleo, quod cu bono uino albo prius bulliorit.Post cibu oismot' uitadus.Equitatio & aurigatio inimica sunt. hic si euitare omnino non liccbit, salte erit uel equus xo eligendus qui molliter gradiatur, ii et currus qui minime concutiat. Somnus ita moderadus, ut octo liorarii sipatiti no excedat,& quatum fieri potest, meridianus fugiendus. Concubitus ita intermitte diis, ut uigorem potius & alacritatem, S meliore sipiratione post se relinquat, tu im segnitiem, tristitia, uel dissblutionem. Procurandulit quotidie uenter eat:quod si natura per se non fecerit,balano, uel clysmate iritetur. Omnes animi immodici affectus, sed tristitia potissi inu & ira fugiendi. QIn qua hac uictus ratione iam coepta bo nam ualetudine&c5seruari& auguri speramus,& formidata mala caueri: n5 sit perflua tamen opera tacturi videmur, si&auxilia quaeso dam addiderimus,quibus pristinus uigor melius instaurari ualeat,
antiquae passiones praecaueri,S nouis, ne adueniant, cautela adhibeatur. Et quonia omnia ut viperius diximus) ex sit perflua sanguinis uacuatione origine traxere prouidendum omni in oenio, ne ea 'de caetero cotingat. Quod certe fiet, si sanguis neq; co a. neq; mala qualitate a mediocritate recedat: omnisq: causa uitetur, quae reserare illas uenas potest, per quas fundi aliqv. ado coiiueuerat: ea asciscantur, quae alid ipsum distrahat. Sanguis no supra modum crescet, nisi escae supra modum iugeratur. Summe igitur, praeter reliqua quae antea dixinuis, cauenda est crapilla,& cibi ac trini copiae sed iuxta Aui-- O cennae decretum,. a mensa semper est cum fame recedendum. Ammii eis δε-
Qualitas praeter correctione pr incipientiu causarii, de qua in pri menia parte abunde dictu est, a uentriculo& iecore pendet: que recte sua absoluet officia, si mala careat temperatura,robustaq; sint. Licet aute omnis mala temperatura, Galeno teste,propriam membri operatione intercipiat,srigida lanae & humida magis nobis timeda est, ut a qua pendere uniuersa mala praeterita demostrauimus.Haec iei
mr quoniam non in totum ablata est,sunditus auesti debet, & pr
107쪽
radum ne rursus inuadat.Emto; nostra operatio, partini ad praeseruatiua, partim adcurativam meaicinae parte pertinens,ita tamen ut
praeseruatiua maiore sibi in hoc negocio portione uendicet: siquia. dem ablatio materia: Digidae & humidae quae malam temperaturam facit, ad praeseruatione iuxta Galeni doctrina,pertinet. A cuius m terit amotione est inchoadum, ut ab eo incipiat medici operatio,in quod desinit resolutio. Purganda igitur pituita,quae no solum in iecore & uentriculo, sed in toto corpore redundat: talibus'; purganda quae ex proportione uiribus respondeant roburq; potius, quampis ita eoma, imbecillitate in iecore & tientriculo relinquat: qualia sint agaricii, Iode pur-ntia aloc,rheon,seu quod barbaricia, seu quod ponticu, & myrobalanus medicamenta. quachebulam dictit: ex quibus uni catapotia,uel pulveres, uel mixtu- rae eo fici possunt additis etia quibusdam suae robur membris indat Ae ut ad particularia iam descendamus,coducere arbitror, semel in hebdomada unam,duas, uel tres, ex his pitulis per hora ante cibii sumere,quas ex tribus cum rheubarbaro non inant, uel ex his quas mastichinas,uel quas elephanginas, uel quas comunes, uel quas e simplici aloe elota parant. si Pulveres magis placent, eius que medicamen de turbit uocat, drachma hausisseno erit inutile: cui uel chebia De myrobalani, uel rhei semiscripulus addatur. Si mixturae, radioli essemuncia, uel diaprunon absq; diagridio tantiadem, uel Ampo scio tres drachmae deglutiantur. Si uniuersa haec fastidio essent polypo-du semuncia cum cinamomi drachma semitrita in iure gallinacei pulli ebulliant:hisq: proiectis sacchari semuncia iuri addatur, quod in principio mensae sorbeatur. Maximo aestu infestante, omnibus aliis praetermissis, semuncia medulle illius siliquae, quae cassia uulgὁ dicitur,uel cum iure, uel cu cicori, aqua bibatur, uel per seipsam e glutiatur. Caeteris diebus, quando uidelicet nihil horum accipitur. uel zingiberis coditi frumim uel myrobalanus una chebula niuili
ter comta, ieiuno stomacho recipiatur. sed id fiigoribus,h c calori- 3 obus,medius temporibus utraque comisceantur. Exterius tota regio ab ore stomachi ad umbilicii, alterutro sequentiu unguentoru c li-do,ante sumptu cibit foueatur: hyeme quidem ex oleoru absinthi ess& mastichini uncijs singulis: aceti rosacei & uini Crete sis drachmis binis .haec una tantisper uulliant,donec acetu & uinu deficiat, deinde adiecta drachma cinnamomi, gariophyllorum: , & exigua cera. Sic unguentu molle paretur in hyemis ii sum. Aestate uero accipe olei reiacet omphacini sescunciam, absinthitis semunciam, aceti Maquae rosaceae drachmas binas,quae simul ad aceti &aquae coquatur consumptione,adiecto tandem candaloru citri,& maceros, id est, oniacis flores moscatos dicunt drachmae pondere. Haec quidem satis sint ad uetadu ne malus sanguis rurius aggregetur.Praeter ea autem uitata quaecuθ; tresiere ad inferiora sanguine possunt, sequenda quet in alia parte euocat.Exercedet igitur superiores potius quam inferiores corporis partes, id quod multis modis fieri potest, uel hii tam alternatim de manu ad manu pelle do, uel si telii sedendo iaculetur, uel manus inuicepcutiatur,uel aliqd trahatur,uel alio quocuq;
108쪽
modo, inferioribus inebris quiescentibus sola superiora moueantur. Frictio ouoq; superiorum satis aspera facienda,inferiorii uel nulla. uel mollissima. Roborandi etiam loci gratia utile uidetur, ut uino acerbo tepido in quo rosae bullierint, saepe lauetur, uel cum spongia eo madefacta
foueatur.No tamen hoc quotidie faciendum, ne in totum materia inde pellatur. In uotis enim nobis esset,ut semel singulo mense, uel ad summu bis, sanguis moderate erumperet. Sic enim securi utraq; ex parte maneremus,&ab his qui nunc eum uexarunt affectibus,&io ab his quos Hippocra. his minatur, quibus antiqua: haemorrhoides sanantur. Ad quos tame auertendos, purgationes, de quibus paulo ante diximus, conducent,sanguinisq; si augeri uisis fuerit per cucurbitulas natibus admotas, uel per nares uacuatio:& si pristi nurobur rediret,etia uenae iecorariae uectio ad hoc coduceret. At si sorte nimia sanguinis copia, sicuti anteactis teporibus eruperet,cucurbitulae utriq; hypochondrio absq; sectione apponendae, uinoq; superius scripto, qlio sedem foueri iussimus,rosae semina, castaneae corticos, glades, folia quercus, gallae, malorum punicorti cortices,& caduci flores addeda:& maona imminente necessitate, ferri aerugo. alu-το men, hyoscyamus,albii papauer,& dem hi si opus fuerit,& nigrii. Exqbus etia&pulueres,& ungueta,&balani,& licinia parari possunt, ad eunde usum accomodanda. Steramus tame his quae scripta sunt rite seruatis, ad haec uenire non fore necessarium: sed M. T.incolumem permansuram,annuente omnium bonoru opifice Deo, cui sit honor, gloria,&imperiit. Amen. IX. Maij, M. D. XVI. Budae.
EPIST. II. ad reuerendisiimu D. Gillisu Comaclesim Episcopu.De usi Pisanae,pro regiona uarieta
te mos aut minus commodo. Nualuisse ais , postquam a patria absum, apud medicos
qui celebriores habentur cosuetudine, ut in omnibus tere morbis hordeo nutriat qgrotates, uel ptisana, uel aqua ex eo parari iubetes, uel iuscula eius farina cocinnari. re cu neq; hic neq; in patria a me obseruartu ideris,no ab re & admiraris,& caiisam cur n5 eos sequar, inquiris, uel Hippocrate potius, tantia huic hordeo ut ipsi dicut)deseretem, ut plicanam ex eo facta caeteris cibariis aegrotantiu praetulerit. Audi igitur Pater reuere dissime,& rationes meas, illoq; tuo acri iudicio Q quo in dirimendis litibus uti, nondu facris initiatus solebas, diligenter utraq; sentetia examina.Habeo & ego,no uno latu loco,sed plaribus, Hippocrate, que illis oppona. Primo argumentu capia excosuetudine: cuius magna esse uim in ratione uictus bene institu eda,
in primo aphori sim orii libro bis nos monuit, plurimumq; omnibus in rebus posse, secudo eorundem Arhorismorsi libro demostrauit, tanti ea esse dicens, ut quae longo tepore consueta sunt, licet sint deteriora,minus laedere perhibeatur insuetis. Quem locum enarrans e Galenus,3
109쪽
ς IO. MANAR DI EPIST. MEDICIN.
Galenus, consuetudinem aequasse naturae uidetur,cibos de potus cosuetos naturam dicens facere aduentitiam. qtiod ctiam peculiari tractatu de assuetudinibus inscripto uberius demonstrauit. Cui cocordat uulgatum illud Aristotelis dictum,Consuetis do est altera natus ra. Sed&ineo de ipso libro,in quo ptisana tantopere laudatur, hoc
est, in eo cuius titulus, de ratione uictus morborum acutorum, hoc
arsumento utitur Hippocrates: Si in sanorum uictu conluetudo seriina est,quanto magis in aegrotantibus innuens qtiemadmodu ex- ponit Galenus ex consuetudinis mutatione, aegros plus laedi quam sanos:& eos adhuc plus qui acutas patiuntur aegritudines. Et propterea si ibditidem Hippocrates, malam cibi & potus & uicitis rationc, modo familiaris sit &assueta, tutiorem esse, quam si derepente in aliam meliorem fiat transinutatio. Huic aute uniuersali dicto si ad ' damus plicanam antiquis hominibus secunda ualetudine perfruentibus suisse in constietudine, non esse his temporibus praesertim in patria nostra: statim constabit,& ea bene Hippocratem usium fuisse,& non male agere eos qui nunc respuunt. Quorum dictorum alterum per se est manifestum: tantiam enim abest ut ea sani nunc utan, tur, ut nec etiam inueniatur qui recte parare sciat ut inferius ostendemus.Vsos uero antiquos, ut Galenum & Dioscoridem taceam, liquet ex Celso,eam inter cibos fanorum reponente: nec secus ex Plii io,alicae comparante,&antiquiorem, licet no sine errore ut alias
Ptisfia nostro scripsimus existimante. Constat igitur,ptiuinam no ab re tanquaaeuo insuenti Bostro aeuo insuetam ab Italis medicis fuisse uel penitus praetermicam uel raro admodum admissam. Qu9d non modo ob seruandanico suetudinem, sed ob eius etiam insuauitate fecisse uideri possunt: esse enim hoc tempore insuauem, manifestum est: sicuti &contra, alia quae in usu eius loco nunc sinat,aegris minus displicere. Scripsit aute idem Hippocrates in secundo libro Aphori sint ru: Pauld dete rior quidem potus & cibus, uerum suavior melioribus, sed minus 3 o sua uiuus praeponendus. Et libro septimo Epidemiarum, gratificandum aegrotantibus monet,in purgationibus , cibis, potibus. In his
quoq; quae uident aut tangiint,caeterisq; , modo non multu noceat. .
Nec hoc ad gratiam solum fieri aegroti docet Galenus, sed ueluti
ςius utilitati consulendo, quia quaecum uoluptate suscipiuntur,uens triculus amplexari cosueuerit,& facilius cocoquere: atq; econtrario quae displicent, refugere, ceu nauseas, inflationes,&fluctuationes inferetia: indeque fieri magna ex parte ut cibus q erat paulo deterior, No talis maneat, sed interdum melior euadat. Ex quibus Hippocratis& Galeni dictis aperte colligitur,non male agere recentiores medi ocos, nec adulatores csse, uel deceptores putados, qui n5 omnes eunCiborruaries dem moi bu patientes, ptisana, uel eisde semper cibarijs nutriunt: sedi uno simpbcs in his deligendis, calculum quoque aegroti exposcunt, ei inqtiatum ter damnada. ualent, sine tam edano coplacituri.Nec illi quoque explodendi, qui uarias interdum escas modo no ualde in uice distideat)sumere eos' pati itur, fastidii uidelicet uita li gratia atque ut quod ex singulis no possunt,id ex pluribus c6sequatur, uirium uidelicet quantum necesse est,
110쪽
se est,conseruationem usq; ad consistendi uigorem. Nec Galenus, sinerba eius recte pensentur, simpliciter uarietatem ciborum damnat, sed eoru praecipue qui contrariarum inter se sunt uirium. Et quavis primo libro artis curativae,& primo de ratione uictus morboru acutorii eos medicos taxare uideatur, qui adulando aegrotantibus uolu
tuosissim si uictili indulgent ipsum tamsi aliquado & rigore remisi
se,& remittendisi docuisse animaduertimus. In expositione enim primi libri de uictu morborum acutorum,his qui ptisanam abhorrent, petreos pisces exhibet:& quod magis recentiores miretur porro, Io anetho, talibus,& oleo conditos.Et in cura tertianae febris primo libro artis curatiuae ad Glauconem ,his qui delicati sunt, & oua,& carnes,& fructus cocedit, qtium minus delicatos succo ptisanae latummodo nutriat. Cuius facti rationem reddens Paulus bonus Galeni aemulator, mutatum esse cibandi modum ait, quonia antiqui & minus comedebant,& magis exercebantur. Qibe res si uictus ratione immutare Galeni & Pauli thore potueriit, qtianto magis nostro tepore,in quo uix unu reperias, qui congruo utatur exercitio, multos qui se malis cibis quotidie in farciat. Adde quod coeli etia ratio non patitur, uel Celiis autore, ut lata inedia Europae incolae, quata Asiati-xo ci affligati ix. Ex qtrib. liquet, quado no minus tortoris nomen, quam
adulatoris fugere medicia decet,propterea in siletis,& quibus displicet, sub coelo praesertim nostro, qui non dant ptisanam,ipsomet Hippocrate iudice non esse damnados, qui neq; omnibus in morbis ea utediapraecepit: siquide in libro ubi tot laudes pii sanae scribi litur,n5
omniti morborti,sed acutorutantia uictus ratione edocuit. Na ubi
ptisanae sermone aggreditur,inquit, Pti lana potius utendit in acutis morbis, quam reliquis frumentaceis. Quod & ex ipso libri titu. licet
agnoscere: De utitii enim acutorali morboru inlcribitur. Acutae auteaegritudines ut ait Hippocrates in quatuordecim diebus finiuntur: 3O raro aute temporib.& regionib. nostris aegritudines inuenias, quaeno ultra quartu decimii protendantur. Sed neq; omnibus acutis congritit: quia no morbis siccis, utpote maiore humectatione desider Iibiis, quemadmodu testati ir Galenus in libro suo qtiem de pti nain scriptit. Qu tame morbi sicci&multi sunt,& frequenter contingunt: sicuti pleuritis,& peripneumonia,& in totu thoracis morbii in quibus nihil expuitiir: iecoris,itentriculi,& intestinoru inflamatio, in qua uel nihil, uel tantum dura & pauca excernuntur: capitis assectus,in quibus per palatu & nares nihil expurgatur: inflammationes quoque & ulcera & id genus reliqua, sanie purei te no manantia, in- o ter siccos morbos copiliantur 3 in uniuersum omnes morbi,in quibus lingua admodu arida,& exterior cutis retorrida uidetur.In his
omnibus, uel nequaqua, ut Galenus in libro suo de ptisana, uel no soIa est dada, ut Hippocrates ipse primo libro de uictu morboru acuto ru,testatus est. Non omnibus etia acutis,& non siccis aegritudinibus adflictis, etiam cosuetis ea cum uoltiptate uti, ptisana nexhibeda: quoniam non his in quorum uentriculis acescit, uel qui ea gustata statim nauseabudi fiunt, ut libro septimo artis curativae docuit Ga