장음표시 사용
121쪽
comminibus regulis obseritatis, Deo opitulante,speqo te circa quadragesimu ab initio morbi diem, sanitate recuperaturu, praesertim si tute tibi non defueris, sed bene sperado,& affectus animi moderando promissam canitate laetus expectaueris.Et haec quidem de tua ualetudine. Intelligere desidero,an discesserit Novellus:& si discessit, quo die discessit.Venetijs,ut putabat, Surianu no inueniet,quia interceptus a Maranensibus sit. Discipulus enim eius qui nuper huc uenit, ei scribere desiderat. Valetudinem tuam cura mi Cospe.
EPIST. V. Nicolao Leoniceno,uiro
undecunque do Elist. De uera Rheo.
EMINISTI puto Leonicene uir doctissime, dum
paulo antea quam huc ueturus, Ferraria recessissem, in Opironii clariss.familiae domo, cum Ioane Geomgio Trasino,uiro non solum generis nobilitate, sed omnifaria doctrina praestantissimo, de uarijs simplicibus medicamelis loqueremur, in grande nos inter reliqua incidisse dubitatione,circa preciosissima illam radice, qua rheon Graeci Plinius rhecoma, uulgus rheu barbarii uocat: quod uidelicet Dioscorides 3e Plinius eam odore carere diceret, re ipsa & experimeto ualde odorata coprobantibus. Quod cum tu negares ,radix in naediu ali ta thalamitin quo sedebamus statim odore replens, manifestu ueritati praebuit testimoniti, aded ut necessariὀalterii c5 cedendum uideretur, uel falsa illos scripsisIte, uel hanc no esse uera rheon. In qua co-trouersia ego uoles quasi medius intercedere,dixi illos de uiridi loquutos:eam uero quae ante nos esset, ualde sicca esse. Aliqua enim esse quae humiditate superflua obtudete, donec ea resoluatur, ab 'ξ odore perseueret: aliqua ecotrario, quae sicca nullum, uiridia magnuodore mittat,& experietia,& Theophrasti autoritate costare: sicuti& esse non ulla quae siue recella, siue antiqua sint,propriit odore sipi- 3 orent.Videbar hoc pacto & antiquos a mendacio tueri,& recetiores in ea radice, quam pro uero rheo habet,approbare.In qua sententia usque ad id temporis perseueraui, quo tres Calamiri, reges, Caesaris aduentu praestolantes Poson ij couenerunt. Tunc enim a Sigismundi regis Sarmatarii medicis didici, in eo bello quod cotra Moschqs
fortissime idem rex gesserat repertu esse aliud rlieon, comuni qui dem fatis simile, sed penitus inodoru: cuius puluere chirurgus quidam mihi dono dedit, quonia radice integra no haberet.Dedi posthac opera, ut radice ipsem habere: quod tandem tertio abhinc mense coinquutus, ipsamq: quantu ualui diligeterrimatu esse qua Pli- cnius & Dioscorides pingisit dubio Trocul iudicaui. Affertur enim ex his quae supra Pontu, uel Bosphoru sunt regionibus,prope uidelicet
Rha flumen, radix nigra, &costo nigro exterius, magno centaurio
interius similis, minor tamen & rufior,sine odore, caseiaciens gusta& astringens,laxa,levicula,& dum masticatur pallida & ad crocii itergens. ne omnia me finxisse putes, frustum eius mitto, n5 ambigens te mox ubi id uideris,esse putaturit antiquos de hac loquutos. o non de
122쪽
non de illa communi, qtiae praeter id quὀd odorata, leuis etia non est: imoqilato grauior, lato melibri&aso. ano cognometo Messio, Sab omnibus putatur. Nee a Ponto , sed ab extremis meridionalis Indiae partibus ad nos uehitur, vimq; purgatoria no minore agarico habet: qua certe si in eo de quo scribui antiqui inuenissent,no silentio praeteri ni, ut uel ex hoc obiter aduersus Averrois calumnia Galenus defendatur.Quaquam nec ratio c6uincit, ut si purgassi uim
habet, no possit & adstringendi uim habere, quando & aloe & astaricus.&alia multa adstringunt simul & purgant. Nec dicit Galenus Io quod alvu adstringat, sed quddstypticen, id est,adstrictoria uim habet, quod&ipse Averrois co firmauit:alioqui nec Ponticum hoc ut purgandi caret, licet minore habeat,& quae uix unica drachma exhibita deprehendatur. Duo tamen adhuc supersunt nodi, quos per te hille in rebus nouum Herculem, solui desidero. Unus intra harum radicum in usu medico praeferenda:alter, an comunis haec barbar ca uulgo dicta, loco tantum, no etiam specie distet a Pontica. Mihi enim eitudem esse speciei uidenti inpraestareq; Indicii, no solum ui purgatoria, sed& quoniam profundius se adigit, maiusq; robur in membris relinquit: temper tamen bonu&reces Ponticum, malo &antiquo Indico praetulerim. Tuu in omnibus hisce iudiciu & expe- 'o & expeto: ut in quo ea omnia cognosco, quae Galenus in bono initentore & iudice desiderat, naturale uidelicet ingenium, bonam an primis disciplinis eruditionem,assiduum studiu in circa antiquo- m monumenta, amorem immensum ueritatis, longamque in bu- auscemodi rebus exercitationem. Vale.
E P IS 1 . I. . GPiraetorem, uulnera capiti
N F LIC T A fuerunt duo uulnera cum duobus cathenae ferreae annulis, in caput Alouisti fabri serratij, alteru supra supercilium finistrii,aliud in eodem latere parti infra angulum,ubi sutura, quae sagi is dicitur, coronariae coitingitur. Octauo die pore uulneratione superuenit erysipelas in faeie. quod paulo post totu equi coplexum cum febre est. Die uero duo decimo resolutio quaeda dextrς manus cia diminutione loquelae &demii die decimoquarto mors. Quaesitu est,an ea uulnera est nil talia uel mors alia ex causa prouenerit. Ad quod dubium, praesun-POmis quibusdam, respondebimus. V rPrimum suppositum est,qudd nos occurrentes huic uiro, omuo die mane,inuenimus ipsum absq; subre,dolore capitis,desipiertia&quouis so o
123쪽
go IO. MANARDI EPIST. MED ICIN.
quouis malo symptomate,interrogantesq; de praeteritis diligenter, intelleximus eum nec cecidisse,nec uomuisse,nec uertiginena pal-sum,aut desipientiam: uulnusq; frontis uidimus no tertransire totam cutem. Aliud uero pertingere usq; ad membrana ambientem caluariam,quam almo catin uocant Arabes: a qua etiam membrana uidimus exigua quandam caluariae portione denudata, qua albam, omni mala infectione immunem, simul cum membranae parte quae detecta erat, inspeximus. Quam etiam membranae ossisq; detectionem,non uulnere ipso contigisse,sed manu prudentis medici tacta, quo uulnus melius conspici curariq: potat Facta quoq; per n8s ie-dula totius capitis attrectatione,qu. aetia pysthac saepe adhibuimus, non tantum in parte laesa,sed & in qua uis alia, nullum unquam in Gesum apparuit,per, quod subesse obissionem aliquam colici pollet:
a sed neque ex re ipsa qua percussio facta est,modoq; ictus,quid tale
deprehendi poterat- . . in cSecundo supponimus ex sententia Galeni libro quinto & sexto Aphorism .morbum dici mortalem, uel quia necessario ac semper, uel quod ut plurimum mortem affert. His suppositis dico primit, uulnera supradieta non futile ex numero mortaliti primo modo,hoc est,eorum quae necessario morte in- 2o seriit.quod probo: nam ex sentetia Ges.lib. s. ior. aphorismo IS.b 'ηςς6M uulnera cerebri etiam satis magna,no sunt necessario mortalia: ergorio mortali minus uulnera huius uiri, quae ne ad caluaria quidem, nedum ad cerebrii penetrartit.Ide sensit Avice.lib.3.cap.de plaga & incisione cutis capitis: incissione quae pertinet ad cerebru,licet raro, sanari tamen interdit cocedens.Idem quoq; Galenus 8.lib.de usti particu -- Iaru,cap. Io.in Ionia Smyrnae senatu ait se uidisse adolescentem,cui alter ex cerebri anterioribus uentribus berat vulneratus.
Deinde dico, eadem uulnera non fuisse mortalia secundo modo, hoc est,ex his quae ut plurimu perniciem inferre apta sunt. Triplici- 3oter enim ut inquit Galenus 4. lib. Therapeutices dicitur morbus uehemens,ob principatu patietis particulς, ob magnitudinem disi, ositionis,& tertio ob ipsitis malignitatem.Nullo autem horu modorum uulnera ista magna dici poterat. Siquidem cutis solum exigua
pars praecisa erat, nec uenenata malignaue ulla allectio uulneribus erat impressa. Pretterea videmus coiimilia uulnera,& his etia longe
maiora,quotidie cuti capitis illata, nari perfacile,utpote in quibus nec arteriae, nec uenae,nec nerui n 'in digna oblaesi sint,& pIpterea ueluti simplicia uulnera, quod Avicenna quoq; testatus est, raci Iecoalescunt. Quod considerans prudens senex in apli'rismo ubi uuI Aonera letalia enumerat, non capitis, sed cerebri mentionem habuit, inquiens uesicam incisam habere aut cerebrum,& reliqua. Si quis uero contendat, exigua quidem in superficie apparuulo uulnera,verum oblaesionem ad cerebru ipsum uel membranas per' tistisse: quod tum ex rei ipsius probet euentui tum ex febre, erysipe late, paralysii,stupore,quae superuenerunt, afteratq; pro se aphori-
sinum i . septimi libruan capitis ictu obstupescentia & desipientia,
124쪽
LIBER SEXTUS. 8rmatu. Idem Is. eiusde , In ossis extitionc erysipelas. Rursus ΣΑ. In ossis praecisione desipientia, si in tiacuum apprςhendesit. Huic respo- deuit Hippocrates quinquagesimo aphori simo sexti libri, dices, biiscunq; preciditur cerebrum, his necesse est febrem & bilis uomiztum superuenire.Cui aphorismo consonat illud Auicennae libro tertio, Chi incisio peruenit ad cerebrum, apparet febris & uomitus cholerae. Nec solum cerebro uulnerato euomunt homines bilem, sed &dura etiam membrana,sicuti Galen. eum locum enarrans attestatur.
Ne'; sat est dicere, superuenisse huic uiro posterius febrem: liquidero accidentia ipsa, quae pathogno inica Graeci uocant, statim ipsam pa siqnem consequuntur. id quod docuit Galen. in expositione aptio-ril mi iΣ. lib. r.&in lib. de constitutione artis medicativae, atq; alijs in locis. Ipsemet quoque Hippocrates aphorishao s8.septinii libri. addidit uerbum, statim,de his accidentibus loquens quae cerebri co
cussionem comitantur. Tum etiam Alexander tria mala ictum membranarii cerebri consequi uoluit, conuulsionem uidelicet, desipientiam,& acerrimu dolorem. Et Celius bonus Hippoc. interpres, libro quinto, si cerebrum,membranaue eius uulnus accepit, praeter
bilis uomitum,sanguinem per nares,& quibusdam etiam per auresio dixit exire. Non dissicilius quoq; reuincentur, si qui aut perfractam caluarii, aut ieca quide in tu a, interiore aliqua membranae uena rupta fui se agmauerint: osse enim fracto,& praedicti eueniunt, & praeterea oculi obcaecantur, obmutit homo,& sine somno quasi dormitans
iacet. Disrupta uero uena, anguis exit, qui conglobatus uehemente dolorem excitat. Quo dolore cum hic semper caruerit,non cociderit, non bilem uomuerit non uertiginem aut obcaecationem rasilis sit, uerisimile est, non cerebrum, nodin membranas oblaesas futue, sed nec caluariam,aut uenam perfractam. Credendum': ea accidentias O quae in Octauo &duodecimo die euenerunt,&consequenter mortem ipsam, quae ex illis est sequuta, non magnitudine uulneris , sed malitia potius humorum & capitis debilitate conisisse. Sic sentio ego Ioannes Manardus ordinarius medicinae professer, in quorum fide supradicta exaraui,& manu propria subscripsi. M. D. IX.
E P IS T. II. pro domino Benedidio Porto, Patritio Mantuano.De prae eruatione' rhtione uariarum affectionum.
v A N A M uariae sunt assectiones quibus praestantissimus hic uir infestari consueuit,ferὸ tame ab eadsi
causa proueniunt:siquidem totius corporis tempera-hura, sed praesertim iecoris, uenarumq; calidiore sicciorel tum natura tum aetate agit enim primum ultra uigesimu annum iit, ut rufa bilis,& mole,&teruore ultra modum augeatur, quV per uarias corporis partes delata utpote suapte natura
mobilis & uaga atq; etiam interdum quibus alus superfluiratit bus
125쪽
' 2, IO. MANARDI EPIST. MEDICIN.
bus adiuta,liarias in corpore excitat laesiones. Qirado enim intimas Iaceitorum & cartilaginum partes in areditur,& ad ossa usque adigitur subiectas ipsas partes leparans dolores artuum facit. Cum de mal ioribus uenis ad minores atq; ex his ad minimas, quas capillares uocant,tandemq; ad cutem,extimasq; partes di Junditur, sed neq; putrescit, neq; admodum uel torrida, uel sanguini admixta, colorem .deturpat & arquatum morbia gignit, qui praetortim in oculis appa ret ceu tenerioribus nitidioribusq;. At si retorrida sit, at a: sanguini admixta,pustulas excitat non his absimiles quae ex culicum morsu fieri selent, quas Arabes seres, Celsus cxanthemata uocat. Qilod ii Ioipsa per sese, non . adusq; cutim meat, sed uapores ad eam mittit te- nuiores quam ut pustulas facere possint, pruritum tantummodo mouet: dum uero ad caput coadiuuante etia eliis calore trahitur,ab eoq; - aliquid pituitae salsioris recipiens ad os narest descedit, ulcuscula il lic, bie crustas facit. Si ad oculos palpebrasq; pruritu lippitudinem lexcitat praecipue si torridior fuerit. Quod si rorte obstructi ne tacta computruerit,tertianas febres generabit, uel ueras, Exquisitasq;. si syncera sit: vel nothas Se adulterinas, si pituita ob frigidiorem uetriculum cruditatemue genitam,aut scrofam humiditatem secum habuerit admixtam, uel atram bilem. uel ipla absq; alterius rei miscella a. o ' sit tanquam exusta. Hi autem affectus tametsi maiori ex parte facilesia itideatur,&de eorum numero, liti sint potius dedecora quam morbitio citandi, haudqua litam tamen sunt negligendi, quum possint ad deteriora, si neglectui habeantur,facile prolabi, narium quidem
crustae ad oetaena, cui malo tirx luccurri potest: oris ulcera ad ea quae' . aphthas scilicet Graeci dicunt , quae sunt longe periculosissima. In ' oculis mala lippitudo seu inflamatio oriri pollet,& quae ad interiores partes bilis, uehemente 'artuum dolorcs,qitae ad extimas, malal ulcera,& demum elephanti asin facere. Accedit quod materia haec non solum propriam habet malitiam , sed ex contagione occultum 3 quoddam iitrus contraxisse uidetiar.Uesum si his quae Deo duce coscripturi sumus audiens, obseqtiensq: fuerit, speramus eodem lumino Deo & uero medico opitulante, no modo deterrimas illas labes
chrasinum, sed &aleiticulis istis,uel nihil uel certe exiguum quid de trimenti pancrum. Diuina igitur ope secti propositu aggrediamur.' Diiplici, quantu proposito attinet existente medicina, altera quae imminentem,altera quae iam factum morbum propulsat, utranque exequemur, orsi a prima tieluti a primaria & nobiliore. Rursiis, quo ni in tam praeseruatio qu.am curatio duplici in strii mento perficitur,
Vici πη- : ist uictu stilicet&medicamentis, inter quaeratio uictus prsitat, ab ea 6 med c Wς0t sumemus exordium. Quandoquidem ipsa per i se interdum ad bo-t nam ualetii di neni satis est, alia sine ea frustra tentantur. . Quoniam igitur iit mostrauimus noxae quibus praestans hic uiri aseli onsuevit, rὁ ἱ rufa bile prouenilint, ea ratio uictus institue da est, quae hanc ipsam praecedentem causam moderari possit& rci': tundere. Vitanda igitur quaecunque eam uel gignunt, uel fouerit, alit exacuunt: asciiccnda quae reprimunt & comminuunt.Ex cibis igi
126쪽
tur,acria,acuta, selci, amara, dulcia: ceti inter olera rilla, saluta, o mum, eruca naentha, apium tam hortulanum, quod utii 4 petroselianitin, quam id quod etiam apud communem loquendi usum apii no
men retinet: item saluta, amaracus, i erpillum, nasturtium, tarcsi, uulfo draconem dicunt brassica, cliere lium, anethum, tinnictilum, lianotis quem rorem marinum dicunt allia, cepae, porra,atq; id genus caetera sunt penitus fugienda. Item raphanus uterq; tam scilicet qui radix dicitur,qu.am qin armoracia, rapa, pastinaca, siliquastrum, seu piperitis, inula, sinapi. Conueniunt aquatilia & acida, qualia in ter olera lactuca,inlybus tam satiua quam endi uiam)quam a ruensis utraq; quarum alteram radiculam,& alteram cicerbitam uulgus nominat item portii laca, lapathon praesertiin acetosa quae dicitur praeterea olus quod Arabes aspanac, nos nomine paulum mutato spi nacium dicimus atriplex pampinella uocata, blitus,buglossius, trifolui in acidum. Haec possunt uario modo parari:sed quoniam debilioris uentriculi est, melius est coquantur,& ut ex calidis & odoratis quippiam misceatur.Ex fructibus, nuces iuglandes,strobili, hoc est, pinei nuclei, castaneae penitus dimittenda: cerasia, mora bene matura, mala & nostratia & punica dulcia, ficus, uuae i:, cuncta haec si ad-2O modum dulcia int,no conueniunt. Potest interdu sumere, maxime frigidiore tepore,auellanas: quae licet ab Avice .li. 1. ponatur inter bili'sa,in 3. tamen dicuntur hepati conferre: amygdalas,& cu suis aci . nis passulas, caricas, pistacia, ibo q: tempore cotonea, ibrba, mes pila. Cogrua sunt pruna, maxime quae dania scena,& quae myrobalana di cutur, cerasia, mala ite acida,& ex piris quaecuq; fragilia, no multum dulcia,punica uel acida uel media, medica cortice, seminibusq; abiectis cucurbita o inphacio codita. Ex carnibus laudatur prae caeteris pulli cohortales, praesertim foeminae,& quae in albore potius,quam nigrore declinent, di ex maribus qui nodum iniere, capi iuniores,3 O hoedi, uituliq; lactentes, anniculiq; verveces. Coceduntur perdices, phasiani, coturnices uulgo appellari solitae, no autem uerae coturnices quae sunt illae quas uocant qualeas capreoli iuuenes,alae anserum & a natum. Alas autem cum dico, non pulpas intelligi uolo, sed
ea parte qu. uaduolatum deseruit. Damnatur columbi,anseres,ana tes, praetzr eas partes, quas supra cocesiimus: boues, cerui, de omnis caro durior, uetusti drque. Pisces maritimi, fontium uel fluminum, inter duros tenerosq; medii conducunt, praecipue uero saxatiles. nocui sunt quos stagna S lacus limosi educat,& qui teneriores uel du- riores. O ira gallinarureceti. a, mollia, omni teinpore, praeterqua in Ao uchzinenti aestit conceduntur, quo etia tempore si aceto,aut omphacio codiatur, secure simi possunt: dura, pr sertim frixa, omnino prohibentur,& similiter caeteraru auitim quocunq; modo parata sint. Lac caseus recens, si bene concoquantur, proficua sunt. Indicium bonae concoctionis, si neque ructus acidos aut fumidos concitant, neq; praecordia, aut uetriculu gratiant. A uetere & falito caseo penitus abstinendii. Potus sit uinum album, clarum, debile, odoratum,& quod ad acidum potius vergat quam ad dulce, aestatisq; temporei s r. moderatu Lae casei
127쪽
moderate dilutu.Nigrum,crassum, dulce, potens, in totum dimitta tur. Panificia omnia,uem lagana, R id genus caetera uitanda: firnaceus tantum panis & bene fermentatus ac coctus edendus cimis nihilominus crusta extima dimittenda hesternus admodum idoneus: calidus uelut hostis formidandus. Condita omnia, praesertim cum melle inutilia. Ex his uero quae saccharo condiuntur, sumi interdum possit ni pruna, cucurbitae, in Ubi, cotonea, atque alia quaeciaque superius laudauimus, modo sine calidis aromatibus sint Draeparata.
haec enim tum in his tum in caeteris cibarijs sitiat fugienda. Aroma ta cii dico,ea intelligo, quae uul o species dicuntur,quibus si omnino uelit uti confici in hunc modum faciat,ut accipiantur, Cori adr'-rum secundum communem modum paratorum, sandalorum citrinorum, florum labrulcae, cinnamomi clecti pares portiones,quae mtenuissimum puluisculum redigantur. Conceditur etiain usus illarum placentularum,qtlas martios panes uocant, praecipue si una cuamygdalis, cucumerum,cucurbitarumq; semina receperint. Item comode adhibentur eadem semina per se uaccharo operta. Inter omnia
uero id genus bellaria,id mihi praestantius uidetur, quod ex caccha-xoro sartimque succo In hunc modum conficitur: Saccharum quam albissimum instar farinae tentiissimae teritur, atque superhasio tanto rosarum succo,quantum sat sit, placentulae aut panes uaria forma coficiuntur, qui in id te quoad siccet cat,operti lintheolo, dimittuntur, demum reponuntur,& toto anno conseruantur . Quod praeter id. uuὀd delicatius est, hoc etiam communi saccharo rosaceo praestat,
qui duentrem sicut illud non retinet. Iurulentis, elixisq; potuisquam assis&frixis utatur. Et si interdum assis uti uoluerit, no sint admodum tota, sed alba & mollia,ac prunis cerasijsq; acidis oppleta,& omphacia uua,aqua rosacea,acetoue similiter rosaceo aut mali
medici succo, uel punici,aut aliquo generis eiusdem condita. Aestu quoque uehementi ingruente,haud p aetermittatur, quin aut portulaca,aut cucurbitae frustum,aut lactuca, aut quid simile cum carnibus elixetur. Ex herbis quas supra laudauimus,additis etiam condimenti&uentriculi gratia ramusculis odoratarum, & intinctus lucetauecum aceto, omphacitq; uel punicorum sueco,& cum recenti caseo, Ouisq:, quam tortam uel tortulam uocant,& constriti & eomedi in terdum possunt non illaudabiliter.Circuncidenda omnis negociosa cogitatio, uel actio secundum cibum est. Conclaue eius aestate quidem aquilonem,hyeme solem orientem spectet: meridionalem prospectum omni tempore deuitet, moramq; in sole,& quantum fieri potest maxime caueat sub eodem deambulationem : ignem praeterea & multo magis fumii:&, ut in summa dicatur, totius corporis, sed maxime capitis calefactionem. Somno & quieti potius quam
labori & uigiliis innitatur: irarii clamorem,contentionem, tristitia, Ioneta lectiune, immoderatiore ueneris usum fame, crapula scrudi
tat telut hostes fugiat. Cubile & ceruical 'uibus quiescit,no multu mollia sint, lana potius aut coto uel gossapio quam pluma oppleta.
Caput in lecto siblime habendit,corpus nunqsupinum, non semper dextata
128쪽
dextro lateri incubens, hyeme tamen minus nocue,& omni thore in somni initio: domire uero super faciem nullo modo debet. Suma ope nitatur, ut ei quotidie uenter eat. Et si in hoc opere natura nimis
hebescat,aliquo auxilio ex his quς infra scriba,excitetur.Hic igitur pro uictus ratio e hacten' dicta sint,n sic ad pharmaceutice accededii. Peracta ea purgationis ierie, quam superioribus diebus scripsi, si initium aliquod non peruenserit earu allectionsi,quibus oblaedi insueuit,ab omni penitus medicamento interquiescat, donec ibi Geminos ingressus sit,hoc est,ad i3ntiq; Maii die, quo tepore si uel prii Io ritu, uel pustulas, uel aliu quempia eoru affectuti,qui eu affligere c6sueuerunt, emergere cognouerit,statim ex ea uena sanguinem mitistat,qu annulare naediuntq; digitu dextrae manus interiacet, ex eaq; circiter sex fanguinis uncias hauriat.Postera die quatuor uncias caprini seri,cum iucci rosarum purisistini v ncia, in aurora bibat: frigi da quidem, si id stomachus tolerat: si minus, calida. Q rem potum cotinuis leptem diebus eadem hora cum acceperit, adi)ciat drachma
unam cum dimidia rhei barbarici electi & purgati,& id uiscrupula nardi Celticae, cunctiq; simul in vitreo uale per totam noctem adseruenitir,& mane quod excolatu fuerit tepidii bibatur. sed quonia in nobilis huius medicameli mentione incidimus, de quo nonihil alii bigere hic eruditus iuuenis uidebatur,nsi alienia erit patica de eo liabiscere, ex quibus quςstisies quoq; non ulte abs te propositς diluatur. Quod uulgus medicoru & officinae omnes nunc rheu barbarum Et bis, bas; vocant,&Punici rauedient, hoc Celsus radicem potica, io sic ridest .a no M. rha,&iuxta quosdam rheon, secundum alios rhian, Plinius rhecoma, Galenus quemadmodum Dioscorides interdum rheon, interdum rhian,aliquando rheon ponticum appellat.Eo antiqui ad uetris purgationem non utebantur, sed antidotis miscebat, S ad plerosq; usiis , alios adhibebant, quos operaeprccium non est hoc loco referre, qua .
3O do ex Plinio, Dioscoride, caeterisq; facile disci possunt. Primus quod meminerim Averrois Cordubensis Galenum caeterosque
medicos taxans, qui constringere etiam putarunt,tantum abest, ut stib ducere uentrem crediderint, inter caetera purgantia medicamina esse scripsit praecellentissimum. Quem sequutus Ioannes Damascenus cognomento Mesue, ubi medica pharmaca solutoria,quae benedicta uocat, recenset, seriosam & honorificam illius mentione fa- .cit. Cui hac in re, sicuti & in reliquis, recentiores medici credentes, tanti illud fecerimi, ut aliquando auri precium pari pondere aequa rit. neq; ad alios fere ulus nostro aeuo accommodant,quam uel ad biἀO lis uacuatione, uel ad intestinor si difficultates, uel ad eos qui de sublimi aliquo loco ceciderunt.Non praetereundu tamen silentio posse cuipia uideri, Serapione iuniore solutoria ut illud praeditum existimasse,quii in de simplicibus medicamelis libro scribat,dari in Oibus, in quibus datur agaricit. Verum cum uerba illano ex propria, sed ex
Dioscoridis sententia proferat, nec sit quod plerunq; peccat) satis fidus interpres, audiamus ipsum Dioscoride sua uerba personalem. indebimusq; id no ex Dioicoridis,aut Serapionis opinione, sed po-
129쪽
2σ IO. MANARDI EPIST. MEDICIN.
tius de pertieria uerboruna Dioscoridis, uel lectione. uel intellectione, uel interpretatione prodijsse. Ait iiqii idem ipse Dioscorides: Modus seu dosis parisormiter agarico ad uiatim quentliae affectiam eodem drachmae pondere. Qu9d ii quis colendat Dioscoridem diis uerbis sensisse, omnibus uiribus pollere rheon quibus agaricum, is& Galenum incuriae,& Averro in crimine falli accuset necesse est. Illum quidem, quoniam ex Dioscoride non didicerit rheon sicut agaricon inter cathartica reponendi im: hunc, quὁd talem gnorantiam perperam antiquitati in ip egerit,& se quali nouum tam nobilis medicamenti inuentorem iactanter & falso praedicet. Magis autem moti et me Paulus, qui lib.primo suae medicinae cum dixisset , rlaesinam, therebinthinam olivae magnitudine uentrem cicre: subdit, masis autem subducere uolentes parum quid rhu admilcemus. Est aute rhiis uulgὁ sumac dicunt Dioscoride, Galeno, caeteris experietiaq; ipsa testante, medicamen uehementer uentris adstrictiuum: quo fit ut suspicer librarij culpa deesse e literam illi dictioni, legendumq: rheu,
non rhia. Verum naec ambigendo potius quam decerne do dicta sint: nondum enim Paulum uia cre potui,aut quae scribiliatur ab eo proprio cap .de rheo:qtiam uis legerim apud medicum non magnae autoritatis ex lontentia Pauli, quod mundi ficat. Quicquid tamen sit, io non est ambigedum eam praerogatiuamno habuisse apud anti uos inter catharilia, quam nunc habet. Quae res non mouere nos de r. ut minoris illud hac in re faciamus. Quandoquidem neque myroba Ianus inter solutoria medicamina, nec lenam, nec mannam, nec sili- quam Indam, quam ui algo casiam uocant, expurgantibus nunc praestantissima habuerunt: moschum item, camphora, sandalos, ambra, nobilissima quide R efficacissima medicamina penitus ignorarsit, Ant'uisprura aliaque permulta nostro aeuo explorata & supreme celebrata. Anti- incognita quos cum dico, Galeniam,& cq uetustiores intelligo, qui non pro-at recentioribin pterea tamen accusandi sunt: siquidem nec omnia cognoscere, nec soperuestigata. eorum quae cognoscebant, Omnes etiam uires scire potuerunt. Nec enim fallis quod Averrois innuere uidetur, rheo adstrictoriam uiruattribuerunt: ipsum nanq; , sicuti pleraque alia, utraque ui pollet, ad , . strictoria uidelicet&purgatoria .Ex Ioannis Mesue & Averrois, ac Rhet β ρμ' reeentiorum omnium autoritate, ipiaq; cxperientia didicimus igi- vim nWώμη - barbarum inter medicinas bilem pituitamq; expurgant S, esse perexinmim, adeoq; ab his nocumentis quae secum reliqua ca-
inartica alserre consueuertit, immune, i ita ueris,praegnantibus, caeterisq: imbecillioribus tuto exhibeatur.Esie autem iecinori coῖruentissimum non solum hi, sed&Plinii is&Diosco. Galenusq; cotestantur. Quod uero particulatim bilem a capite educat, non legi penes idoneum autore.Plinius tantu bibi cotra capitis grauitates affirmati quas tame ut in plurib', no debili naturali &impermista, sed de ali spolius humoribus pendere apertu est siquidem bilis ipsa alioru hu- . morti coparatione tuapte natura leuis est.Dioscor febrientibus cum melicrato, in febrientibus cum ceno inelite phthisicis cum passe, stomachicis masticatum exhibet. Plinius pro uarietate morborum Ino-
130쪽
do in uino modo in aqua, modo in pas . Communis ustis medicoruni habet, ut uel sormetur in catapotia, uel cum aquis arnoglossi in intestinorum difficilitate, uel deuolutis, apiς aut in tybi, in Sebribus. bibatur. Nos pro morborum uarietate, patientis temperatura, consuetudine, aetate atque id genus caeteris, modo huic, modo illi rei Iniscemus, prout tamen conducere arbitramur, ut nihil perpetuit ba . ebentes,ita a maiorum uestigiss, ratione ac experimento non disce tates. Omnibus autem quantum potui libratis, optimum duxi, si a te quo praescripsi modo sumeretur. In qua reprieter ratione 3 expori Io menta, Ioan is quoque Damasceni autoritas mihi suffragatur.An uero idem modus sociis conueniat, decernere nou est, nisi cum earum quas diximus, rerum consideratione. An cum casia iumendum, an ceps quaestio est,& iitrinque rationibus autoribus': munita: sed praeter enicaces satis rationes, huiuscc modi commistio experimentis multifariam quotidie comprobatur. Mediocris aute modus erit, ut ex casiae liquore lex drachimae, ex rheo barbaro una recipiatur: quib si Mesuae credimus, scrupulu lpicae superaddemus. Haeccisi non tamen intempestiue uideor attulisse, ut quaesitis satisficorem. Iairi redeundum unde discessimus. Docuimus quid agendunt,si nullo la se ostenderit consiletarum affectionum,priusquam Sol Geminos attigerit .nunc docendum, quid agendum si quid ante id tempus apparuerit. Quando cisiq; igitur imminere quempiam eorum assectuti
iam maduerterit, statim cubiti interiorem uenam hepatiten uocata,
secet, indidemst: selibram sanguinis hauriat: siquidem, ut docet Gale nus in lib.de psilebotomia,atque alijs locis, non solum his qui actu
aegrotant, sed &his qui uel aegrotare consueuerunt, uel iam aegrotaturi sunt, sanguinem mittere debemus. Neque est quod vereatur sanguinis missionem, quasi oculis inimicam. Quantum enim immode vena usemorata spiritus uacuando uisiim hebetat, tantu in moderata redundatos an uisum hebe humores domedo,& uapores qui sursum feruntur distrahedo, acuit tet.& refocillat. Adde quod non est in praeseruando a defoedationibus huiuimodi cutis,& artuum doloribus, ullum magis praesentaneu & efficacius remedium. Qua peracta, si iam apparuerisit rosae, purgationem prout supra descriptimus perficiat. Si minus, loco siicci rosarum, captail, hoc est, fumariae, uel, lituulgo, fumi terrae succum cadementura sumat: qni & depuratus suini potest, & ut cst ex herba ipse
extractus. Sed hic quidem minus mollit,&uentrem magis confortat, ille econtrario. In coque sumendo non alius regulis utendum, quam quibus in reliquis potionibus, ctuos strupos uocant. Potest calidus,potest frigidus sumi, tepidus no debet: caetera autem, prout in purgatione Mase descripsimus, exequatur. Nec tamen prς-
termittat,quo minus anteaquam rosae desinant octo uel decem diebus cicci unciam cum sero caprino sumat,& purgationis loco non amplius rheium, sed uncias duas succi cu tribus quatuorue heminis eiusdem ieri. Hoc pacto ergo uere purgandus est. Vnum tamen prς
terithse uideor haud praetereundum, quid scilicet acturus sit, si nec anteq Sol geminos attingat,nec cu attigerit,quicquam olesti e