장음표시 사용
171쪽
Irs aliquando per medium scrotum urina exit. In mulieribus stapra pudendum per pube uirilis membri cum duobus testibus forma prominet. Hς sunt itiae in obscoenis membris contingunt affectiones: in
ritibus describedis si obscoenis quoq; uerbis usu, uideor,ignoscen- , una est alioqui nulla in uerbis turpitudo, si Stoicis credimus. μμq-ύμ- MORBI EXTREMORUM MEMBRO RVN. Extrema demum mobra, pedes uidelicet ac manus,proprios quosdam perpetititur assectus. Circa unguium enim radice abscessus ma- Pa, DALelus contingit, παροναίαν Graeci, Arabes & nostrates corrupta uoce, Panariorum. io panaricium, Latini reduviam uocant. Reduvia. Fit &eo de loco maxime in pollicibus,manus quidem ferὸ post paronychiam, pedis uero ob ictum, ut propinqua ungui caro ita cre-icat, ut partem unguis abscondat: πῖ ouὸ Graeci uocant. Nascitur&supra ungues asperitas quaedam,M' Graeci. Plinius , scabros, Avicenna baras,& lepram patientes ungues uocat. βω. ungues. Fiunt & per hyemem in digitis pedit praecipue & in calcaneis,tumores quidam cum liuido rubore,qui nisi cito occurratur, in ulcus transeunt perniones Latine uocati, Graece ζωδε uul84 mugas, uel pe, senes. bucantias dicunt. Meminit Celsiis inter ulcera,nec ullii eis peculia' Chimella. re nomen adscribit, sed ex hyberno frigore in pedibus manibusque oriri dicit.
Et de his quidem exterioribus morbis,quae peculiarem aliqua tabi sedem decernunt, dictum hactenus sit: siqua enim desunt, ad aliquod eorum quae disti sunt uel dicenda ni fallor referri ualet. Tepus est ut ad eos qui in toto corpore uagantur,hoc est,qui nulla certam sibi sedem deposcunt,transeamus. Ex his quidam ad tumorii gentis,quidam ad ulcera spectant. Tumores aut ab humoribus fiunt, 3 Q aut a flatuoso sipiritu, qui quandoque sub cute, quandoque sub circu-ostilibus membranis, quandoque in uentre, quandoq; in intestinis, quandoq; in medio horum &peritonaei colligitur,quod Graeci in i, Emphi Isima. Avicen .apostema uento su in uocat. Si ab humoribus,aut calidi, aut frigidi sunt, aut mixti.Calidi aut fiunt a sanguine bono,& Phlegron νIo Graeci, Latini inflammationem uocant. Aut a bile, uel seruenti,&tenui sanguine uel sanguine & bile calidioribus: Erasipe . ignem facrum. Frigidi uel a tenui pituita,& illi nostri laxum Igu, sacer. tumorem uocare possunt, Avicen. undimiam. Aut ab sumore atrς bi Oedema. lis uel crasta S tenaci pituita: σκινον illi Latini duriciem, Arabes se- sciri M. ης phiros uocant. Mil centur aliquando simul hi tumores,& si alter alteri dominetur,dominantis nomen praeponitur, ut phlegmone domi nante erysipelati,phlegmone dicemus erysipelatoden . Si pares sint, Phlegmove et per copulam coniungimus, phlegmonem dicentes & erysipelas. At- lipe tolles. que ad hoc exempli reliquos etiam, si triti uel quatuor sit cominio. Phlcgmove in
Et hi quide sunt principales tumores.Sut uero & nonnulli qui licet sub aliquo dictorii generuc5pr hendantur, uarijs tame ex causis diuersa sortiti simi nomina,sicuti pbygethl5,phyma,& bubo,laxa 1 rum γ
172쪽
r3o IO. MANAR DI EPIST. MEDICIN.
Pbnetbloin ruin partium, quas Graeci uocant adenas,affectus, φύγεnui enim Graeci uocant inflammationem erysipelatoden, vel erysipelas cum inflamatione. Celsus definit tumorem non altum, latum,in quo quidda. pisum pustulae simile est, Pan umq; uocari a nostris dicit, ad similitudine fi pMma. quod tuberculumaCelsi, dicitur, uocant tumore qui augetur,& ad suppurationem accelerat. Huius speciem ori- Thymiuibon. statuit πινι de si cui supra innaa; adiacere, ulla nigra,qua Da Dbἰ δε, ,-- me coriatio Quaedam apparet.hos uicietur Celius helcὀdes noni
nasse pustulas: nubonem,simplicem eorum locorum inflamatione. '' Galen .lib.3.in sextum Epide.Τ 'nuνθοι sunt, inquit,adnascentiae ques dam nigrae in cruribus praecipue factae, colore & magnitudine terebinthi fruinii similes. Auic. sub cap. de Altholio ino, uidetur haec omnia comprςhendisse,curam tamen magis applicat pestilentiali 2-quenti uero capite,cuius uidelicet titulus cit de Apostematibus a cidentibus in glandulis,ponit curam huiuscemodi tumorum non pestilentialium.
DOlbienti. Duritie sola a phymatibus disserunt uocati a Graecis ait
Galenus. Celsus acuti e etia differre dicit, phymaq; rotundius & planius esse,& saepe maius .Paulus indilisu sunt,ait, tumores cu abscessi' . a crassis humoribus geniti. qui in carnosis praecipue locis cosistunt: Eoi & sunt satis mites, nisi cum profundi fuerint, quia tunc coniunctam habent malignitatem . Avicenna de his scribit capite de Aldemi ireris nouli nut. Celsus ni runculos uocat, dicitq; esse tuberculum acutum cit in-fammatione & dolore. Sunt etiam prope phlegmonem, ut Galenus inquit, carbunculi &CONIUM . gangrens: imo 'γγρανα ait idem Galenus, inter maximas phlegmones est reponeda: qtiae ad mortem ducit membrum,&nisi praesid sanetur,praeter hoc quod moritur facile patiens particula, transitqimque ad proximas partes corruptio,& totius corporis ii ita aufertur. Retinet gangraenae nomen haec affectio, donec insensibile penitus 3 o Sthaeetat. factum eu membrum,tuc enim a Graecis dicitur, a Latinis Dderatio. 0deratio, Avicenna corrupte ascachilon dixit, in eoq; duos gradus I intellexit. Quando enim ad partes cotinuas transit corruptio, esthiomenon uocauit: quo nomine in alia re utuntur Graeci, sicuti paulo, a b 'inferius demonstrabo. in can. 33. s.calluei sui. Carbunculus uero, quem se avi vocant Graeci, magna ex partea Ahibes . bulla quadam exoritur,liis simili qtiae ab igne excitantur: quandoq:
sine ea, sed ita tamen ut pars laesa incendatur. Sequuntur unica, uel plures instar in iiij bullae: quibus perfractis, ulcus cum crusta apparet cinerulenta, uel nigra, circunstansq; caro flamminulenta fit& ni Aogrescit. Gale.lib. V.de medi.secundum gene a, uidetur sub ulcere reponere. Ita enim definit: est ulcus escharam celeriter faciens cum forti totius circunstantis particulae inflammatione. Auic. de eo scribit cap. de pruna & igne Persico. An urish u. A sanguine quoq; fit, uocatum a Grscis o ui πια, nostri corrupta uoce emporisma,& matrem sanguinis dicunt. Fit autem quoties aperta arteria cutis superiacens integra est spirituosus enim sanguis
173쪽
ab arteria exiens in altum cutem attollit.
Et hi quidem tumores ad aenus odiis pertinent. Ad erysipelata itero uidentur aliquo modo referri, uocati a Graecis Fiunt enim & hi a flava bile, sed alteri , inori commixta: ex quibus uocatus fit a bile crassa & acri,quae totam cutem ad carne Herpes eissio usque exulcerat. Hetpes autem simpliciter dictus, qui solam siupersi menus.ciem quasi uritatenuiore sicuti miliaris a tenui minus i: acri & cali Herpes mili da,& propterea bullulas partias in cute excitat milio similes. Aetius ris.& Oribasius mixtam bili pituitam, hunc facere tradiderunt. Aui-cenna formicas tria haec mala uocauit, nominisq: similitudine dece po, misiptus, quoniam Graeci μυῖ α ρ, id est formicas,genus quoddam uer Emor Aiace carum uocant, eodem capite uerrucas illas cum herpetibus turpissimo errore commiscuit. Qnem lapsum, sicut alios multos,ante nos agnouit Nicolaus Leonicentis,in extirpandis barbarorum erratis ce Laus Leonire racerrim', Celsius sub ignis sacri nomine haec uidetur significasse. ni. Α bile etiam fere proueniunt φλυκταιναι θ Graecis uocatae, de qui- Phl Liae . bus ait Avicenna capite de uesicis & inflationibus. Ad tumores pilii itae pertinent nonnulli tumores sub apostematis nomine a Graecis comprehensi ab Haliabate selaa dicti. Avicen.
nodos uocat. Quorum iuxta diuersias materias in eis contentas, diuersiae sunt species. Si enim ueluti adeps sit,quod continetur, Steatoma. a Graecis,a nostris adipinus nodus nominatur. Si ueluti mel μ itastis Nebceris.
ab illis, a nostratibus melleus nodus. Si ueluti puls, ab illis Atherom
Est&apostematum huiusicemodi genus in quo res aliae contine Diuersae res iutur, ut ueluti coenum, urina, thrombus,muciis, ossa, ungues, pili, lapi- voLiematibus des, arenae, ostram,ligna carbones.huius mentionem fecit Avicen- contenta.
ca capite inscripto, de exituris calidis,& dicit se de eo tractaturum inter dubclet Rigidam ullum autem est caput tali inscriptione, de exi' turis frigidis,nec ad aliud caput referri posse uidetur, praeterquam ad nodos quos definit dubeleta pituitosa. Huc quoque spectant uocata a Graecis γογυμ ab Avicenna glan Ganglia.dulae. Disserunt a uocatis nodis,quia oblique tantum mouentur, no Glandula, autem irorsus exteriora & interiora sicuti illi: stupiduinque quendam. dum premuntur, sensum praebent. Eveniunt, inquit Paulus, in pluribus corporis partibus, sed in his praecipue quς mouentur, ut manibus pedibusue. Et licet Avicenna, ut diximus, de his scripse-ὰrit proprio capite de glandulis inscripto, eorundem tamen quan-Juam. ut arbitror,inco siderate mentionem fecit intractatu de No is circa finem capitis quarti & quinti, inueniri nodos proprie iniuncturis dicens,&constrictione cum rebus grauibus curari. Scrosulae quoque uulgi; uocatae, a pituita fiunt, quae nihil so ομυ liud sunt, quam indurati adenes in collo, alis, & inguinibus prae- Chin, ades.cipue consistentes, dicuntur a Graecis uel a chceradibus petris per marinas aquas transparentibus, uel a suibus multiparis ' 'animalibus,Meo morbo frequeter affectis. Latini uocant Strumas, si, uma.
174쪽
i31 IO. MANARDI EPIST. MEDICIN.
Et hi quidem sunt tumores a pituita generati. Cancer. Ad eos qui atrae bilis sunt. pertinet uocati Cancri,de quibus supe-ma cinoma. rius etiam aliquid tactum est, a Graecis κae & MY ιν - α uel quia uenae circa eos plenae,& extentae instar pedum animalis cancri sunt, uel quia adeo pertinaciter haerent loco quem apprehendunt, ut cancer animal .Fiunt ab atra bile effervescente: quae si acrior fuerit ulceratos cancros operatur. Celsus Cancrum a carcinomate ita seiungit.
ut illum ab his quae extrinsecus incidunt. oriri dicat & serpere, hoc
corrupta interius aliqua parte innasci. Cancrum in multas species deducit, erysipelas scilicet, gangraenam,& ulcus nigrum. Ab bis differt uocata a medicorii uulgo Lepra, uel S.La ari mor-x eph 'tμε -a Graecis ac Latinis Elephantus, uel in ιτιπιασις, quod eam faciens humor non est unico loco, ut in Cancro, contentus, sed in to tam exteriorem partem expellitur: qui humor, tit ait Galentis,ab initio est sanguis, atrae bilis naturam habens, procedente uero tempore exacte ad atram bilem couertitur, quo tempore foetidi & aspectu horribiles sunt huiuscemodi morbum patientes. Cauendum aute ne nomine decepti huc morbum cum elephatia Auic.& multorum Arabu confundamus, qui elephantiam defini sit . v ον ei, ca tumorem Cauendum & illud, ne recentiores quosdam secuti, ubi bum Gai Π Orbum, qui Gallicus uocatur, elephantiam putemus. Nam, ut in ne . rius, Deo dante, Ostendemus, nouus hic morbus Gallicus uocatus, Leb, a Gyaeo, nouus est, ita & antiqua caret nuncupatione. Cavendum demum,
ualia est a te Padem vocum similitudine deceptus uulgarem hanc lepra, fra perentio quae, ut dictum est, elephantia a Graecis dicitur, eandem putet cum morbo a Graecis lepra uocato: haec siquidem adeo similis 1cabiei est.
3.El-bbaitia discernatur,ambae'; solam cutem occupant cum elepha tia carnem quandoq; totam depascatur,&ad ossa usq; ingrediatur. Ut uero discrimen leprae a lepra noscatiir, non ab re fuerit naturam
Graecorii in leprae melius declarare, praesertim cum & ipsa a simili huLepra U- more atrae scilicet bilis generetur. ra tu quwus Sciendu igitur λ arsis&ψώρα. atanes esse affectus,aspredine uide nueniat, ijse licet cutis cum pruritu, Scorporis colliquatione, ab eo deq; fieri huferantue. more, id est, atra bile, differre, qu Id cum manifestis squamis cutem profundius per circulum depascitur, ψ α superficie tantum pso, - uarijs fisuris laedit,& sursuracea quaeda corpora remittit. ψωρα a Latibiti id m. nis scabies uocatur: lepra nomen sinam ideo apud Latinos seruatiit, Impetuo. uia aliud non inuenit. Licet sint nonnulli qui impetiginem uocaria Celso contendant, quum tamen ab ea manifeste differat sicuti in-LiAhis , impetiginis natura facile dignoscetur Est enim impetigo. id εο
' quod Graeci hira uocant.Fiunt lichenes, teste Galeno & Paulo, o mixtis saniebus, tenuibus&acribus, cum alijs crassis,&celeriter in
Calavino es e lepram & scabiem transeunt.Non sunt igitur lichenes lepra, si pro-hh 'myμi 'I prie loqui uolumuς, alioqui idem in seipsum mutaretur. Difinitio-JG t- , etiam in libro definitionum positae, quanquam liber ille nec Ganti on mς γ' Ioni sit nee Galeni dogmatis in multis consentiat, ostendunt res
esse diueris,lepramq; addere supra lichenas cutis,in cotrarium ha- ω bitum
175쪽
bittim mutationem, dolorem , & squaminarum resolutiomem. Est igitur impetigo Latine dicta, Graece leuis cutis infectio, viil ,-go dicta uolatica,quae dii talis manet, cu sola uidelicet cutis aspredi γne ac pruritii, impetiginis nome retineti dum peior fit, nomen, sicuti & formam mutat. Si enim manifestas squaminas facit, latisq; profunda ost, Lepra dicitur: si per extimam tantum superficiem extenditur,&furfuracea corpuscula emittit, a Graecis a nobis scabies Lehra. uocatur. Sciendum tamen non omnem cutis infectionem uulgis,& PD, a. a medicis etiam multis uocatam scabiem, esse purani & ueram sca- seabies.
biem: sed quemadmodum diximus impetiginem in scabiem aut lepram transire,ita dicendum scabiem in alios frequenter mutari morbos, ipsa quoq; scabie limiti uel in eadem, uel in alia corporis parti cula permanon te, ut furunculos,phlegmonas, erysipelata,rhagadas, profunda&crustacea ulcera, psydracia, exanthemata,herpetas,& id scabiei nomet genus multa. Latius igitur patere scabiei nome apud nostros liquet, late patere. significari tamen proprie per illud, affectum a Graecis uocatu, adeo notum est, ut mirari fatis no possim, fuisse apud nos magni no iminis uiros, qui Albaram nigram Atticennae, scripserint esset iram Pauli,&Graecorum,praesertim cum legerent apud Auicenna, alba io ram nigraemittere squalia mis piscium tintilia, esse uehementer asperam,adeoq; malignam,ut praeuia sit ad lepram suam, id est, elephali tiam affectio,&quod non sanatur si sit antiqua : quae nemo nescit scabaei, uel quod idem est,pirae, non conuenire, quam in superficie magis consistere scripsit Paulus, nec squaminis plicium, sed furfurisimilia emittere, ut supra quoq; ostensum est. Omnia autem haec melius cognoscentur,si Albaras ab Aula uocatae,& Morpheae eius sociae natura explicetur: quarum tanta est affinitas, ut eodem capite de utraq; scripserint autores,& Celsus uno ui- , tiliginis nomine utranq; compr henderit. Est autem Vitiligo, si genere quodam compr hendatur, foedus . . . acutis color, ex malo particulae habitu proueniens, nutrimentum bene assimilare non potentis: eiusq; alia solam cutem inficit, alia altius descendit, adeo ut carnem quoq; contingat, ac pilos coloret,&utraq; albo uel nigro praecipue colore coinmaculet.Primani, id est, eam quae si iblimior quum sit, totam attingit cutem, siue alba, siue nisgra sit, Graeci eadem uoce φυ uocant, Avicenna Morpheam. Celius uim uocis sequutus,albam, leucam alphon: nigram, melan nominauit. Altera, quam profundiorem dixi, a Graecis,& Celso leucae, ab Avicena & fere Arabicis autoribus albaras dicitur fere dixi, quonia Leμ .4o Haliabas lepram uocauit.Eam,sicuti & primam, Auic.in albam & ni Asai M.frani diuisit,diuisione utiq; uocis in sua significata, non generis in species Ipso etiam mei Auic. teste, nigram genus esse diuersum ab alba dicente,eamq; tali modo describente, ut, quemadmodum superius notauimus, ambigi non possit,quin eum affectum intellexerit, quem Graeci λεπραμ uocant: ut uel ex his intelligi possit, quam parsi nominibus sit fidendum,nisi res bene fuerit explorata 'quando S leprae nomen leuem morbum apud Graecos,a scabie non multum
176쪽
differentem apud Auic.gratisissimum , ac pern: ciosissimi ina, apud τρὼ siresia H li b-s dum quidem,& difficile citrabilem, non perniciolum i , i a Lissi, significat Et hoc nomen Albaras apud Auic. modo in G, ni odo ,eν lippa nota Grypciarum lepram.Et de his quidem talis, S forte plura quam desi-
derares Sed nominum confusio longiorem me esse coegit, uti cili
cet rerum confusio, quae ex nominibus non bene intellectis sequi solet, effugeretur. Fere autem & hi affectus ab atra bile procedunt,ad qua etiam refertitur uerrucae ab Avicenna uocatae Latina uoce,quae proprie cditiorem montis partem significat. Quoniam igitur tumores isti instar monticulorum quorundain in cute eminent, ideo uerrucae dicti sunt:a uulgo porra aicuntur, quia quandoque intrate fila quaedam continent porrorum radicibus non dissimilia. Graeci nomen no h bent quo omnia genera complectantur, sed quanque proprio nomiAci oebor δε- ne specie nuncupant.- λιου. me quidem eas quae sub cute cocuntius. infra tenues,ad cutem latiores, ita ut luspendi uideantur. Avicenna clauos. Quae e contrario se habet,hoc est, ima parte qua ad cutem Fi,hm eia. l xio e , suprema angustiores, uocant μυρμήκια ac si formi- cales diceres: quoniam dum attrectantur, morsui formicarum similem inserunt dolorem, ουλυ illi, nos clauos. Avicennaalmi sinar, al- ΣΟΣ bas rotundas clauorum capiti similes: quae alijs quide partibus,prα-cipue uero digitis, plantisq; pedum contingunt,cum dolore & incedendi impedimento. Est&uerrucula fabae Graecae magnitudine super corpus iacens, ima parte & ipsa tenuis, summa latior & aspera, unde & sanguinem quandoq; fundit in manus,& pedis planta feminibus,praecipue u Tlasmum uel ro circa pudenda contingens: Graeci & Celsi is thymum, uel thymiutissmium. uocant, quoniam thymi herbae capita repraetentat. Avicenna uidetii riusium, uel, ut alia habet litera, tarsecum nominasse, reponiq; inter . uerrucas dicit: licet ab eis eo differat, quod saniem, uel materiam 3 o quadam ut Hebraei legunt sub se continet: melius tamen legemus 'sanguinem, quoniam ut superius dictum est thymi quandoq; sanguinem fundunt. Ex uerrucarum quoque genere sunt uocata ab Avicenna cornua. non alio a caeteris distantia,quam quod cum obloga sint, instar cor
A clauis non magnopere differunt calli,orare quos uocant Graeci, nisi quod per se in dolorosi sunt, eodem quo cutis colore, neque sponte, sed ex labore obdurata cute gignuntur. Ad atram quoq; bilem spectare uidetur morbus quem Avicenna o Dru rum uenam medent, Haliabas uenam laniosam, Graeci Ox-τιοι uocat,a sanguine atrae bilis naturam habente, uel ab exusta & ualde sicca pituita. Vermi quaedam similia corpora sub cute consistunt, quae & l cum instar animalis mutare uidentur,& progressit temporis suppurationem in membro faciunt cum dolore. Aliqui uerum animal esse
dicunt.Alii uideri quidem animal,sed non esse. Ab hac animalis forma dracontu nomen accepit. Infrequens uel nullus est hic morbus in occilalli.
177쪽
pellant quidam uenam ciuilem. Accidunt praeter magnos hosce quos recessiimus tumores,in corporis sit perficie noni requentius, paruae quaedam uel eminentiae, uel maculae: illas pustulas uel bothor, has cutis de edationes uo cant: quae licet & inter se,& ab his tumoribus quos supra nominauimus,aifferat, ab eisdem tamen humoribus fiunt,a quibus & magni; maioris tantum' minorisve ratione distantes. Harum pustularum nonnullas, a sermonis consequentia&uocum similitudine tracti, siuro perius numerauimus, sicuti lepram, scabiem, impetiginem,alphon, leucen: nunc reliquas percurramus,ab his orsi quae maiorem habent ambiguitatem,&in quib. magnos nostro aeuo medicos anhelantes
uideo desudasse, identidem inquirentes, sub quonam tamine de ii Iis loquuti sint antiqui Hae sunt quae uariolae & morbim ab Avicen ,
na,a RaZeexanthemata, S eulogiumn sicupantum nisi in hoc quoq: errarit Valla Placentinus, eius libri: interpres, qui de pestilentia non recte ab eo inscribitur,alioqui rard non errare in silis interpreta tionib.assiletus. Alsabarauius algidia & alhasba nuncupauit. Qua in re naea sententia non erat multum laborandum. Si enim uariolae ut uoluit Auic. sunt pustulae sanguineae,& morbilli ex bilis sanguinisq: sunt mixtione, nihil certe addunt supra communem pustii la- Μ pia .rum rationem nisi quod per modum crisios, hoc est,cuiusdam ueluti iudici; in malignis qui biisdam febribus contingunt,& epidemia lium contagiosarumq; aegritudinum more,& pluribus eodem tempore accidunt, & de uno in alium uagando pertranseunt. Nihilq: supra earundem pustularum curationem, nisi quod repellendae non sunt, sed potius ueluti naturae opere genitae, morbi materiam in ignobiliores partes expellentis, iuuandae omni ingenio & prouo- candae. Quisquis autem hoc nouit, frustra est de nomine solieitus, Nqrbilla vos o quum quocunq; nomine trocitentur, eandena curationem deside, reiit. Si quis tamen pertinax adeo fuerit, ut morbum non posse curari putet, eius proprio ignorato nomine,pergatq; adhuc inquirere, sub qua uoce de eis scripterit Galen. dicam i iocari ab eo exanthema ta, quod aperte cognoscitur legenti cap. II.lib. s. artis curativae, ubi pustulas in quadam pestilentia in asperarum arteriarum interiore titnica,totaq; extima corporis parte contingentes, non alio quam exathematum nomine appellauit. Nec mirari quispiam debet, si supe- . rius inter morbos capitis & faciei exanthemata numeraui monenim hoc maiore admiratione dignum, quam quod erysipelata, aphthas, ophthalmias, atque aliorum morbori implurimos qui in ea pestilentia uagabantur , eisdem nominibus appellauerit, qui bus dum seorsum & sbarsim adueniunt. appellare conssueuit. Si quis uero adhuc aliud nomen inquirit, legat Hippocrate 3.libro , Epidemiarum , in pestilenti constitutione aduenisse inter alios
morbos dicentem, magna ecthymata. Quem locum enarrans Gale- nus, nucupari ait lac meis tumores sponte incute florentes,acrassisti umoribus genitor:addit ,quod tenue humores exulcerationem
178쪽
136 IO. MANARDI EPIST. MEDICIN.
potius faciunt quam tumorem: crassi in tumorem cutem extolli mi. Ex quibus certe uerbis licet colligere, non sbium quo nomine uocati hi morbi ab antiquis sint,led quo modo etiam inter se differant. Variolae enim S scopuli a uulgo lingua Italica uocati, a materia filii Nρηνμε crassiore, morbillia tenuiore:& illi quidem ecthymata, magna qui-S p- μq dem scopuli, minora uariolae.Hi, hoc est morbilli ,herpetes nomina m t μρμ't tur, de quibus eodem loco ait Hipproc.Herpetes multi magni. Ma-- p gnos,ait Galenus Hippoc. dixit, uel quia magnum occupant locum,tra 2 uel malisna contingunt erosione. Vidimus alitu nos mo billos, quandoq; altero tantum, quandoque utroq; modo magno S. Et de horum quidem morborum nomine haec tussicere puto, nisio quis Latinum nomen adluic desideret: cuius desiderio satisfacturi,1 qui Vet dicimus a Plinio uocari papularum, S interdum pituitae eruptiones. pit- ut Addunt nimici Arabes, Zoar praesertim S Ilac peculiare quoddamo his morbis, quod uidelicet ex malignitate sanguinis fiunt, quo in Ar b m semiς mero matris nutri miir, dum uel ab interna uel ab externa caula ueluti r ομ ,,ebulliens efferbuerit: & propterea necessario cuiuis homini uel nora rep- semel contingunt. Quae res ut non temere credenda, ceu sine ratio g top/ωρ Μ -narrata solum, non probata: ita non obstinate penitus reijcienda, rivi, ' quando in eam communis uulgi sententia concurrit, Aristotelemog ' nente ii ulgarem famam non omnino inanem esse solere.Verum autem id sit uel non,hai id multiam referre puto, quum. propterea non sit uarianda curatio: licet frustratoria uideri sic putantibus pol sit prς seruatio frustra etenim catactur quod uitari nullo modo potest. Nisi dilatio, praeseruatio quaedam dicenda sit, quam &in morte ips mnino ineuitabili,omni ingenio molimur. Sed de uariolis cum multa dicta sint, reliquas pustulas breuiter, ri. quantum fieri potest, percurramus, a uaris incipientes, quos nolim - Iouili. quenquam uocis similitudine deceptum, idem esse cum uariolis arbitrari. Hos, ut superius annotaui, u Graeci,lingua uernacula uul-3ogus apud nos ni fallor cossi. Sunt autem tubercula duri ut cula: in
facie praecipue contingentia, quae uel rei oluuntur, uel exiguo ingenito pure maturantur. Paulus Azgineta,& ante eum Galenus, ι. redesinit exiguos S duros in uultu tumores. ἐπινυκὴrie definit Paulus ulciticula instar bullae exeuntia, ilibrubra, quibus eruptis effluit sanies sub languinea: in die quidem nolialde,noctu uero multo ma
is quam ulceris ratio exposcat affligentia.Pollux, pustulas subliuias modice tumescentes & plenas sanguinis in tibiis & pedibus, re noctu maxime in stantes:a quo nominat Plin.pustulas liuentes, ac noctibus inquietantes. Qitas definitiones si quis contulerit his 4γquae de ellere ab Avicen. scriountur,& de stire ab Haliabate, procul dubio iudicabit eundem affectum ab utroque nomine significari.
Si quis uero nomina attendat, Plantam noctis ab Avicenia. uocata esse Graecorum. νυέ κα putabit,a nocte enim uox & ipsa Graeca originem trahit. Si remedia utroθ; capite Uposita percurrerit, an ceps in initio reinanebin Siquide cap. de esiere,nullum ex his inueniet quae a Graecis in epinyinde praecipiuntur, ted ea fere exscripta ab
179쪽
ab his qliae legutur apud Serap. cap. uero de plata nocti is, cognoscet ipsi im Avicennam, Rasim Almani brem sequutu, ubi agit de alliasa-sbo. Quod autem mihi de his pustulis uidetur, est, quod Graeci acatini epinyctida, id Arabes csere,fere,uel laire uocare. Quod Graeeis sunt ιδεάα, Latinis quibusdam sudamina,Plin. papulae sudorum .id I r Auic. esse plantam noctis,&Rasial halaphum. Sunt autem sudamina Sintimit -- haec, Galeno teste, aptior.2I.lib.3.ex genere pustulara in summa corporis parte haerentium, quae instar ulcerti cutem exalperant, fiuntq; ut nomen ipsum indicat ob inultos sudores ii et biliosiores, vel . mordaciores, cute mordetes & pruriginosam reddentes, ac per modii ulceria exasperates. Hs c Galenus.Ex quibus satis nota fit haec affectio,puerulis atq; iuuenibus, his praecipue qui biliosi natura sunt aestus tempore c5munis,adeoq; facilis curationis, ut per se absq; ullo
praesidio albicantibus quibusva squammulis dimissis sanescatαpinrctis tantu abest ut facilis dici debeat, ut ea Celsus pessimam pustula Es in iis p esse dixerit, colore uel subliuido, uel subnigro , vel albo, nec faba pes in
maiorem, in eminentibus partibus orientem,& fere noctu . Plinius, qud Celsum. quod & supra diximus, pustulam liuentem noctibus inquietantim: quae condiciones malam potius quam bonam pustulam indicant. V-χO n uS tamen adhuc restat scrupus, quoniam Auic. praeter capita illa ubi
de iere & de planta noctis agit, aliud quoq; scripsit, cui tutulu fecit,
Desudationes, quae nomine ipila uidetur respondere his quae a Grae Desudatiocis dicuntur. amouentes ictupum dicimiis, non tam no- quid apud mina ipsa apud barbaros sequenda,quam rerum dei criptiones: quas Am si in his Avicennae desudationibus sequamur, eas potius exanthematibus Celii, quam iudaminibus Galeni uidebimus respondere. Legitur apud Auicilib. .cap. de bothor levibus, quae dubio pro eui sunt quas pustulas albas uel lacteas Rasis & Serapion uocauer utrapud Graecos uero nullum nomen inueni quod uideatur Arabicae . . AP illi nomenclaturae respondere: sed quum remedia qliae ad eum affectu ab Auic.facere scribuntur, a Dioscoride ad ephelidas praecipian- Ephesides.
tur, uideri potest,quod Graeci id Arabes appellasse pultillas PisLiuia iam
lacteas leues uel albas: descriptio tamen earum ad ionthos potius Eleae. pertinet, de quibus inter morbos faciei superius meminimus, &post uariolas. Mentio est quoq; apud eundem Auic.lib.3. de quibusdam pusti lis quas iuncturarum bothoros uocat,& libro .aluatim: quas quum nigras esse dicat & uiridibus granis similes, proculdubio erunt quae . a Graecis autoribus MDυν, uocantur, a nobis supra inter phymatis Termi; ubi. γ o species enumeratae: siquidem Arabes, cui constat ex Avicennae lib. 2. tercbinthi fluctum granum uiride nominant, has uidetur Ce sus simila uaris facere,& daci a Graecis id est,ulcerosas pu
Sunt & pustulae apud Attice. lib. . glandosae dictae,quae differrea otiis loca μγ
Ganglio non uidentur,nisi maioris rumorisve ratione. suu Latini autores, praeter eas quas superius enumCrauImus, quarun-
.am pustularum meminerunt, quM a nobis Praetermittendae non
180쪽
MI IO. MANARDI EPIST. MEDICIN.
sunt,ne prudentes scientesa; uideamur aliqua praeterusse, quae hure nostro instituto & tuo desicierio essent necessaria. Celsus inter pustulas meminit phyzaci), pustulae parum durioris,mablbidς,acute,ex qua quod exprimitur humidum est Ego qu si piis zactu nomen nil iam legerem, corruptam dictionem putaui,pro 'ri draria. ea legendum psydracium, de qua superius inter capitis morbos loquuti sumus.
Impetitu si Scribit idem Celsus de impctigine, eius* quatuor species faciti
eben idem suist Quod magno argumento est, aliam rem eum intellexisse quam ii contra Pliniis. clienas: siquidem nullum legimus Graecum autorem, tot genera in lichene agnoscentem. At e diuerso Plinius in principio tib ri 16. scribens licitenas omni aeuo priore non Italiae modo, uerum etiam uniuersς prope Europae incognitos,tanta foeditate, ut quςcunque mors praeferenda esset: tanta contagione, ut osculo solo ueloci transitu in NMtava. , cerent: mentagraq; Latine appellarimec nominis impetiginis ut iam mentionem faciens,rem omnino aliam ab impetigine uisus est
eo loco significasse longe peiorem affectum,quam quem Graeci licitenis nomine intellexerunt. Licet in medicinis quandoq; Graec rum lichenes impetiginem sit interpretatus:&apertisisime libro zo. cap. I.lichenem esse Latinis impetiginem dixerit, sicut pira scabie. Est praeterea apud eundem Cellum post impetiginis tractatum, capite in quo de duplici scribit papula, una leuiore, altera maiore,' quam aeri αν,id est,feram dicit a Graecis appellari. in utroque tamen genere minus uitii quam in impetiginib' agnoscit, adeo ut id quod difficilius sanescit, nisi sublatum sit, in impetiginem transire dicat. Haec omnia cum diligentius c5siderarem,atq; his coferrem quae a Graecis,Galeno praecipue & Paulo de similibus assectibus scripta sunt,tandem in hanc sententiam ueni. sub duobus nominibus impetiginis scilicet & papularii,ὸ Celso, S a Plin. sub lichene copraehensa sunt,perplura a Graecis significari: fieri tame omnia extenui- mbus acribusq; humoribus, dii tersis portionibus cum crassioribus admixtis: quam miscellam Galen.& Paul. in lichcnibus ostenderunt.In quibus eam quoq; pro lichene agnouisse Galen. uidetur, quam lib. 1s. Plin. in Italiam Tiberis Caesaris temporibus prim tun importata testatur: quinto enim lib. de medicamentis secundum loca, foediis inam quandam impetiginem fieri in barba dicit cum angustia & pruritu, & quae serpendo quandoq; ad oculos iisq; procedit. Meminit praeterea tonitiosi cuiuidam affectus, quem principium esse dicit elephantiasis, sub quo assectu uidetur tertium & quartum genus in petiginis Cels compraehendisse. Avicenna assectum elephantiasin praeuenientem, albedsanem nucupauit:caeteri Arabes alguasen, qua ' uoce Avicenna aliam rem intellexit, quam nempe supra diximus stinam Gr*cos se qua, uocare. - Haec sunt quae de minoribus his tumoribus pustulis uocatis mihi
occurrereEueni ut praeter maiores minores, quos recensuimus in mores,exteriori cuti nonnulla, quae licet minime laedant,quia tamedehonestat,maiori plerunq; taedio prcsertim mulieribus sunt,quam