Elementa metaphysicae mathematicum in morem adornatorum ab Antonio Genuensi ..

131쪽

- ELEMENTOR. ΜΕ ΥΔΡΗ nas, hoe manifestissime indicat summam exrauentiam Dei, cui nulla creatura; aut in essentia , perfectione ς aus in virtute, re actione, in vita duratione , aequalis esse potes.

Atque hare quidem snt contra Peripateticps o nonnullos Platonicos , qui pro aeternitate Mundi , prorem focis, ipsoque capite . acerrime dimicant , eamque pugnaciter o mordicus defendunt , di putata . Nos enim eorum tela, quibus writatem petebant, hebetavimus . fregimus . fecimusque, ut ea nihil plane veritati possest os

Haec Pererius adversus aeternitatis mundi patronos. Debueram ego plurima in utrisque delere , quae recentihus philosophis nauseam creare possunt: sed id fieri non poterat, nisi tota superiori disputatione recusa ac in succum ex praesentis philosophiae genio re notionibus conversa : quod quare noluerimus, sub illius initium diximus . Quamquam ego sic habeo , subtili tates hujus modi dialecticas, a quibus iampridem abhorremus, ac iure abhorrem , nota esse illas quidem toto pectore , velut condixissimos cibos, exhauriendas , sed interdum' tamen, velut sinapi ad embammata, degustandas : sapidiora enim hinc nostra sunt & jucundiora. Illud hinc constet, nihil nisi mera sophismata aeternitatis mundani operis advocatos protulisse, viros autem in . primis acutos & disertos, quod nostra interest . Nam qui iis nuper accestare. nihil fere novi attulerunt , sed veterem illam crambem recoquerunt, novisque tantum con dimentis exornarunt veteribus arte & ingenio impares.

Propo V. Existit Deus. . D. Deus est ens aeternum, ab omni materiae conacretione siesregatum , perfectissimum , omniscium , atque omnipotens, beatissimum , universi opifex &. gubernator ex des r. r existit autem mens aeterna

ex pnop. r. & incorporea c ex prop. g. ) , & infinite persecta , adeoque omni scia , omnipotens, beatis

sima ex prop. 3. , & mundi causa sepieotissima prop. 4. . erso existit Deus .

132쪽

Proq. VI. Deus est unicus D. I. Argumenta omnia, quae Dei existentiam probant, probant etiam elle debere ens aliquod aeternum,intelligentillanum , potentissiimum, perfectissimum , in quo sit , ratio. sum ciens existentium omnium , & possibilium. Quum autem unum huiusmodi ens sufficiens sit; nullum eli argumentum, quo plura statui pollunt. II. Mundi gubernatio & ordo unicam ejus exi

stentiae & gubernationis causam indicant . Enim v ro partes Mundi omnes, cum maiores, tum minores, quantum ex iis, quas noscimus, conjectare licet, ita constructae ordinatae sunt , ut & primae ac simplices suis finibus aptatissime respondeant, & fines illi unicum generalem & communem ostendant: unicus autem finis unicam eius causam intelligentem . & eLfectricem. Utitur hoc argumento acutissime S. Thomas. Omnia enim, quae sunt, inquit , inυeniuntur ese ordinaruati invicem , dum quaedam quibusdam delerυiunt. Quae

antem diis a Iunt, in unum orinem non convenirent,niis ab aliquo uno ordinarentur e melius enim mesta reducuntur in unum ordinem per unum, quam per multa,

quia per se unius uram es cauis, o multa non funaeuusa unius nisi per accidens , in quantum scilicet sunt aliquo modo unum. Quum igitur illud , quod est primκ fit perfiliismum , per se , non per accidens . spo

tet quod primum reducens omnia in unum ordinem sit tinum tantum : hoc eji Deus γ).

III. Deus est Ens persemisimum , idest undequaquctinfinitum ex thor. 3. ) : natura autem Entis perfectissimi haec est, ut non habeat aequale. Nam si aequa- Ie illi posueris, alterum altero limitabitur, idest deficient alteri infinitae alterius persectiones. Ergo Enspersectissimum non potest esse nisi unum. Est autem Deus ens persectissimum ; ergo unus est. Uthur & hoc argumento S. Thomas. Osensum est, inquit, quia Deus Tom. IIL H m-

133쪽

xi ELEMENTOR. METAPH. comprehendit in se totam perfectionem effendi. Si ergo essent plures dii , oporteret eos disserre : aliquid ergo conveniret uni: quod non aeteri , sic ille, in quo esset privatis , non effet simpliciter perfectus et s autem hoc esset, pedet is alteri eorum deessset. Impossibile est ergo esse plures Deos ca).

IV. Deus existit necessitate naturae suae; ergo pugnat esse plures . Finge enim esse duos, quum non sit necetiarium exiliere , niti unum ens aeternum , & persectissimum, intelligi poliat alterutrum non necessario extitere ; id quoa pugnat cum existentia neces-latia . Est hoc Samuelis Claichii argumentum b . Silol. Poteli hoc theorema & gentium naturali quodam & communi sensu comprobari. Scilicet' in tanta numinum Ethnicis cultorum copia unum semper eminem tissimum utcumq; cognitum est. Demonstraverunt id ex

instituto Lactantius e Huetius Q Petavius ce) Cudisor- thus ), aliique . Sane quicumque leserit Homerum,Hesiodum , Euripidem , Platonem , Artitotelem , Tullium , Senecam, Plutarchiam, aliosque Gentiles Script res , agnoscet prespicue , illis Deum Principem, ac

Patrem omnium unum tantum statutum esse , cui additi sint minores quidam hi. Ariuoteles lib. de Republica a. cap. I a. summopere Homerum commendat, quod Deus ab illo vocetur pallim πατηρ ἁνΘρῶντερεωτε hominum Deumque pater . Sed & recentes nationes . ipsi Ameri eant, Afri , Indi , Sinenses , ut ne quid dicam de Turcis, unicum supremum numen i &Tegem adgnoscunt. Hut tentotti, quae gens nullo alisterius nationis commercio unquam usa est, summum, ' e . hunc

c) Lib. r. Insiit. Divinarum cap. 6. 4 Lib. ii. Alaetanarum cap. a. b. I 3. e) De Deo lib. I. cap. 3.

134쪽

PAns TERTIA. I I 3 hune Deum intelligunt, etsi illi nullum offerant sacrificium , nullas preces, quod, aiunt, quum beatissimus sit, nulla re indiget: quod probant quaedam aliae

Americae gentes. Sunt sortallis qui advertus hoc argumentum opponuut , infinitam illam Deorum Dearumque turbam , quam Gentiles habuere, ut Hesiodus tri ginta millia Deorum memoraverit aetate sua cultorum. Respondemus, numquam Gentiles, si plebeculam excipias , quae hac in re audienda non eli , numina plura aequalia statutis e & siimma . Quod si plurima summa, & aequalia nominare videantur , lunt illa nomina ejusdem substantiae ex divei sis adspectibus consideratae . Quoties voles sunt verba Senecae lib. IV. de Beneficiis cap.7. tibi licet aliter hunc Auctorem rerum n irarum compellare . Tot appillationes ejus essbe polluut, quot muuera. uc Liberum patrem , Herculem, Mercurium niliri putant . . . . Omuia ejusdem Dei nomιna Junt varie utentis sua potestate. Eodem ter me modo loquitur maximus Gentilis in epiit quadam ad B. Auguilinum,& Gentiles omnes apud Orosium lib. VI. historiae cap.7. Consulatur Gerardus Iohannes Uollius in Theologia Centili a . Nempe populares illi Deos pene infinitos, naturalem unum esse docebant. Quocirca miror, Eusebium Celarientem opinari potuit te, supremum Deum nemini ante Chilitum, preterquam solis Hebraeis, innotu ille : ci enim opinioni non modo Gentiles, qui extant, Verum etiam ipse Paulus b , aperte refragantur

Scholion generale ad caput superius. I. D Aucis complexi sumus quae Dei existentiam, L & naturam spectant . Ea facillime ab iis , qui paullo perspicaciores sunt , copiosius deduci possunt. Η a Phi- a) Lib. I. cap. 24 M In capit. I. Epistolae ad Rom.

135쪽

os ELEMENTOR. METAPH. Philo ophi tria genera argumentorum ad Dei existentiam aemonstrandam adhibere tolen t , Philologica, Physica, Metaphytica . Philologica praeter alios . egregie pertradiavit Jaque locius in dillert. de Exist. Dei . Phy-sca Derham , & Niementitius. Metaphysica Cud wo thus, Clarii ius, Fenelonus, Wolfius, plerique alii. a. Philologica desumuntur ab historia humana , atque

a consentu omnium Gentium . Primum, historia huma. na satis anerte demonstrat genus humanum aliquando

coepule . Antiqua historia ultra Ninum non assurgit: nam memoriae AEgyptiac3e , . IriRe , Sivenses , quae

paullo vetultiores lutit , manifelli S fabulis Ievincuntur. Praeterea novitatem generis hi mani ollendunt Civit, tum exordia, exordia & incrementa Imperiorum, notatae primae origines artium, & Icientiarum , eaeque eXiguae,& barbarae, a quibus Veluti per gradus eo ventum est quo nunc sunt . Quoniam ergo conitat, genus hin

manum initium habuisse , id prosccto nec ex nihilo est,

nec ex bruta materia; ergo' a summo aliquo Mundi conditore . 3. Iam vero nulla natio olim extitit , aut hodie

existit tam moribus efferata , ut Deum esse, supremum universi conditorem & gubernatorem, non constantii ime& olim sibi persua ierit, & nunc teneat. Barbarae lptae Nationes nuper a nostris Europaeis cognitae non totum ideam supremi cuiuidam Mundi conditoris, ilicet obicinram , & confusam , verum etiam ex ernum cui tu na,& religionem habent, velut pcnitillimi Tartari, Samotedae ad Oceanum glacialem siti : item , Groelandi, Septentrionales Americani e tum Mi lupea-ses, Canadenses, Mexicani t per uani quoque & Ch 'linenses. Iam Hut tentotti, Catiari . Incolae Insularum Madana scaris, Sumatrae, Borni, Iavae , Moluccarum , Philippinarum, caeterique ad orientem positi: nam de interioribus Asiae populis, Indis citra ultraque Gangem, Sinensibus, tum ti Japonensibus, nulli dubium

136쪽

PAns TERTIA. ri hanc consensionem venerunt, vel a Deo ipso eam hauserunt dochrinam. Quocumque modo res se habear, aut natura ipsa perspicuum est Deum esse, quippe consensus ommum Gentium naturae quaedam vox 0 aut

doctrina est a Deo ipsa primis mortalibus tradita : nam phaenomini generalis item generalis sit causa necesse

est.

4. Quod si Gentes quaedam, paucae illae, & ignobiles, Deum ignorare repertae sunt, quod quidam Auctores retulerunt, id etiamsi dare velimus, mirum tamen non est: quandoquidem ab humano commercio segregatae, ac Vitae tantum intentae, in immanem illam stupiditatem pervenire potuerunt. Interim paucorum hominum ignoratio non potest consensum caeterorum omnium minus validum essicere. Sed ne relationes

quidem illae verae esse possunt: proficiucuntur enim ab iis viatoribus, qui Gente , quarum barbariem narrant, vix de facie cognoverant Ac vero qui cum iis Gentibus diutius versati sunt oppositum retulerunt. Inc Ias Capitis bonae spei Atheos esse primi viatores vulgaverant , quod falsum repertum est, postquam 'cum ea Natione Europaei commercia asitare ceperunt . Videri

potest descriptio Capitis bonae imi Andrae Kolbi. s. Athei vero quidam Philosophi , qui feruntur .

aut ex animo non fuerunt, quum sit impossibile delem ex animo hominum, qui non penitus oculis sint capti, notionem primae rerum omnium causae; aut si ex animo eierunt, nulla est eorum ratio habenda e alioquin si res naturae ex suriosorum hominum iudicio est eniexplicandae, nullum esset absurdum, quod non auctoritate alicuius Philosophi confirmari posset. Nec vero putandum est, omnes eos Philosophos , qui seruntur , Atheos fuisse. Plures enim in eum censum relati sunt, quod popularem superstitionem riderent. Clemens Alexandrinus negat, veteres illos Philosephos , Anaxago ram, Protagoram, Diodorum , Evenemerum , qui a

Graecis Athei habiti fuerant, Atheos suisse , putatque idcirco inter Atheos suille connumeratos , quod unum

137쪽

D8 ELEMENTOR. METAPH. Deum omnium conditorem & conservatorem intelligentes, popul dria numina spernerent. Et vero ob eandem causam primi Christiani Athei habiti fuerunt, ut nos docent Iustinus Martyr Arnobius , Minutius Felix : quod scilicet nec Templa ulla haberent, nec ρο- pulares Deos colerent. Iudaei, ouod tintim numen , o sola meut lsrevi, ut loquitur Tacitus, inter Pantheista; im seriti sime retulit Strabo geographus . 6. Argumentis philologicis accedunt argumenta phy sca . Ea desiimuntur ex ordine , structura , finibus , moIibuq Universi. Immensa est haec provincia , latumque differendi campum suppeditat . Nos unum aut alterum hinc desumptum argumentum attingemus: Tyrones e nim in Theologia naturali instituendos suscepimuS . Primum maetna haec Universi machina tot parvis machinulis consecta est , quae ordine admirabili compactae sunt. I conservantur, unumque persectum , & har monicum conficiunt, ut nisi sapientissima quaedam, &potentillima causa partes eius omnes ordinaret , Conti- Neret , moveret, proculdubio in chaos abirent confusum , quum nulla machinularum sit ex infinitis , qui , bus constat Mundus, quae non possit infinitis aliis modis cum aliis colligari, infinitisque aliis modis modificari . Nec responderi iuvat , mechanica temperatione virium Universi , aut centripetarum , & centrifuga' rum . aut aliarum , potuisse tandem aliquando tantam machinationem existere , posseque nunc conservari . Nam primum quum vires istae varias habeant determinationes in variis Universi globis , aperte intelligitur, non suae ' naturae necessitate mechanica , sed vi& sapientia extrinsecae causae intelligentis haec omnia,& ex perfecta ratione moderantis, coaluisse , & stare . De inde huiusmodi vires dum in perpetuo aliae Cum aliis conflictu sunt, quod est necessarium in motibus circularibus , idest compositis, necesse est earum quan ritatem imminui, & directionem paullatim mutari, nisi Perpetua manu restauratrice gubernentur , quod saepe agnoscit Nerulonus omnium mortalium in his rebus OKercitatissimus. 7. Prae-

138쪽

ΡARs TERTIA. II97. Praeterea singulae partes Universi suis & ipso partibus ordinatissimis constant , quarum aliae aliis ferviunt, ut arte summa ita factae,& Ordinatae clare videantur . Ex. gr. in machina humana infinitae pene sunt partes affabre inter se contextae , quarum quaelibet suum

habet finem, & ad quem factam esse aperte intelligimus,

Omnes vero communem unum. Universa hovi inis maia

china temperata est ad vitam humanam essiciendam ,& conservandam: is est omnium partium , quibus ea constat. communis finis. Itaque omnes ejus partes ita constructae, & dispositae sunt, ut hanc vitam conficere , & conservare possint. Nempe homo vivere nequit nisi anima, quae vitae est principium , omnes corporis partes ordinatissime moveat . Ut vero motiones istae ordinate fiant, necesse est, ut singulae hominis partes ad motus suos aptae sint, atque ita aliae cum aliis contextae, ut motus suos aptissime continuare possint. Iam ita dispositae sunt, ut nihil aptius , &.consonantius excogitari possit. Nerui totam machinae harmoniam , &structuram faciunt, ac continent, iique omnes ex uno rete, idest cerebro, derivantur. Venae , & arteriae , aliaque vasa ductandis liquoribus per totam machinam aptata sunt. Singulis prope partibus tributi sunt minsculi, & fibrae motibus conficiendis consentanei, veluti totius machinae elateres quidam . Ossa machinam sustinent ne collabatur . Ne vero motibus ossiciant non uno continuo corpore continentur , sed in partes secta sunt, ac ligamentis coniuncta . oculi, aures, &alia organa sensoria excipiendis impressionibus rerum externarum facta sunt idonea. Cor impellendo sanguini aptum: pulmones aeri excipiendor Ventriculus excipiendis , & concoquendis cibis : Lien & Iecur hili prae. parandae, quae imprimis digestioni necessaria est. Tum

aptata intestina ad excernenda superflua nutritioni. His vero partibus infinitae aliae minores ac minores inserviunt, ut nulla omnino sit in corpore humano pars, quae non ad communem vitae finem spectet . Ac idem

constat de omnibus individuis viventibus, brutis, plan-

139쪽

rao ELEMENTO R. METAPH. iis, herbis. Coecus autem sit oportet . qui non Videat, totam hanc rem sine cura sapientissimi Numinis fieri non polle. Sed omnino legendi sunt Niem iniit , &Derham, qui copiosissime hanc rem explicant. 8. Quibus ex rebus patet quam a tota ratione aber vaverint ii, qui aut sbi perluasere imperitissime , aut aliis imp.denter persuadere voluerunt, Dei existentiam nullis posse naturae rationibus demonstrari . Imprimis

autem ii commemorandi sunt Philosophi quamquam ego Philosophos non dixelim, quum totam dehonestaverint Philosophiam ineptis argutiolis , qui existentiam

Dei demonstrari e rerum natura non pone crediderunt, nisi naturae totius motus aeternus constituatur. AE te nus, inquiunt, tantum motus aeternum Motorem de

monstrat. Quod quum christiana dogmata vetent dic re, id collegerunt , fide tantum Christiana credi Deum

Cile, ratione naturae nesciri . Ita totam christianam philosophiam in fanatismum converterunt. Nisi enim Omni bus natura ipsa constet Deum esse, rerumque omnium pro

Curationem habere , quae dicitur disina doctrina , nisi iis, qui a Deo accepere, nemini alteri divina haberi Potest. Nam eum ne loquutum dicas, quem esse igno Tas P Ita effecere ut nec acuti Philosophi , nec boni christiani viderentur. Invaluit haec opinio circa exi tum XVI. Saeculi in Patavino Lyceo . Primus illam vulgasse videtur Iacobus Zabarella : mox excepit , RUFervulgavit Berigardus. Ac Zabarellae librum de primo Motore, in quo portentosam illam doctrinam tutatur , pluries editum testificatur Berigardus. Berigardi autem opus de Circulo Pisano eruditorum nemini igno tum esse potest. Est qui suspicatur Zabarellae iudicium diu ante B. Thomae Aquinati in mentem iuveni ad

huc venisse . Nam in primo contra gentes libro argu mento a motu ita Deum esse demonstrat, ut non con sectaria modo, sed principia quoque omnia eius argu menti ab Aristotele excipiat, quem constat eX motu aeterno aeternum Motorem demonstrasse. Ego non as

sis Verim , quamquam scio aequo nimius Aristotelis

140쪽

PAR s ΤERTIA. I 2Iprincipia eo in loco Thomam provexi se . Nempe exploratum est, Philosophos istos Peripateticos, quo Christiani essent , & Aristotelii, raro principiis Philosophiae, quam profitebantur, consentanee argumentatose alioquia adoptato semel At illotelicae Scholae systemate,& Naturam cum Deo miscere debebant , &ciempiternum mundum constituere, & mentes humanas vires corpo ris minime ab illo separabiles, & naturae fatum, ac similia, quae adeo cum tota Aristotelis doctrina sunt Connexa ut perturbari illam funditus necesse sit , ubi haec rescindi velinti. Itaque qui Aristoteli adhaesere tenacius, & Mundum cum Deo perturbarunt , velut David a divinando , sorte etiam Abae lardus,& semper Mundum fuisse opinati sunt, ut Caesalpinus, & animas esse debere corporeas ex Aristotelis systemate , ut Pomponatius, Cremoninus , Zabares la idem, aliique Alexandreorum, ut dicebantur, quod in eo Alexandrum Aphroedis eum sectarentur: & fatum in natura agnoverunt , ut plures alii , quorum ego nomini parcendum nune

puto.