장음표시 사용
141쪽
In δε Dei natura uberius disseritur .
f. r. hil est ex quo coniicere non liceat eme Deum. Nam seu Nationum mirificum hac in re consensum animadvertamus , intelligimus vocem quandam naturae esse, quae non fallitur: seu intueamur motiones mundanas, earumque ordinem constantissimum , &statim se nobis offert, aeternus quidam sapientissimae mentis motor et seu perpendamus rerum generationes , vegetationes, sensum , mentem, & perientiscimus, fieri non posse, quin sit prima quaedam causa, quae Vim , animam, mentem Universi partibus largiatur: seu tandem singularum rerum proruis mirabilem structuram , ac infinitarum numero partium ordines finesque contemplemur , deerehendimus aperte suprema cujusdem mentis providentia & consilio esse omnia eonformata . Praeclare ergo Tertullianus, lib. I. contra Marcianem
cap. I. habet , inquit Deus tesimonia totum hoc quod sumus, o in quo sumus. Sed haec arsumenta quae insuperiori capite velut in transitu indigitata sunt, accuratius uberiusque sunt hic pertractanda a . Consensis omnium gentium Deum esse demonstrat. f. a. R C quod spectat ad primum, praeclare il- 1 lud exhibuit Cud orthus cap. IV. Sy-
la foF lib. a. pari. I. cap. 7., Petaesum G Deo , Cud ortum cap. IV, Lasem. Intellest. , Samuelem Clar tum iuvere de exi sentia o attributis Dei , De am in The
142쪽
stematis intellectualis. Hoc autem argumentum estiusmodi. Omnes gentes ab hominum memoria aliquem esse rerum omnium opificem ac patrem, & olim con stantissa me tenuerunt, & nunc tenent. Eius conten liO
nis telles sunt apud Veteres Plato ca) Aristoteles b Cicero sc) Diodotus Siculus d) Seneca e) Sextus Empyricus Dio Chrisostomus g). Quod pertinet ad
praesentes nationes, testatis multa id faciunt ii omnes, Qui de praesenti rerum humanarum flatu lcripterunt , testes maana ex parte oculati & docti. Quoniam igitur omnibus locis , atque omnibus Iemporibus lupremum aliquod in natura numen creditum est, id habeat causa ria universalem necesse est : quae non potest esse ana, nisi aut primi alicujus hominis traditio , aut mamielta
naturae VOX . Nam nemo omnes : omnes nemInem : Im
pidi sinrulos fallunt , inquit eleganter Seneca . liasue, hoc argumentum non est, quemadmodum centent Iarcherus, A Baelius, contemnendum. Nam leu dicamus cx uno communi sonte eam doctrinam derivatam ei. e,
id est a primo quodam generis humani parente αpagatore , ia est argumentum certissimum , coepte ali quando homines, ac proinde originem hunc Munsium habere , quod esse nequit, nisi a potentissima aliquas. intelligentissima causa . Seu dicamus depromptam eam esse ex aspectu Mundi, & argumentum idem ei per 'spicuum, Deum esse: quod enim clare & evidenter Omnibus videtur, non potest id non esse verum: Quoniam ergo tam longe lateque diffusae consentionIS ae quae patens causa sit, necesse est ; nec alia elle pollit a) De let se lib. x. h) De Coelo lib. I. cap. 3.
143쪽
m 124 ELEMENTO n. ΜΕΤΑ ΡΗ. practer eas, quas recensuimus; earum vero altera po- sita, Deum elle necessario conficitur , Deum ergo esse perspicuum est.
3. 3. Duo adversus hoc argumentum post Cicer nem a opponunt recentes quoque Athei, aut potius qui stulte Athei videri volunt. Primum , plurimas fuisse apud veteres, plurimas quoque esse hodie nationes, quae in maxima Dei ignoratione aut vixerunt, aut etiamnum vivunt . Atheos appellat Strabo Geographus AEthim .pes quosdam , Callaicos Hispaniae populos , & antiquos Seres. Confidentius Eusebius Caesariensis in prioribus Praeparationis Evangelicae libris contendit, praeter Solem , Lunam, A stra, homines, aliasque naturae CO reae partes, nullum praeterea aliud numen gentes ad unam omnes ante natum Christum agnovisse , Hebraeis exceptis. Accedit eodem, quod vetustae serme omnes gentes plura numina aequalia coluerint, ut si superius argumentum quidquam valet , conficiantur etiam plures esse Deos. Jam nostris temporibus , Castri Incolae capitis bonae spei, & Hultentotti , populi quidam Borni, Canadensium plerique , atque omnes ad unum serini Americani, Deos ignorant , quod ipse agnoscit eruditus Huetius b): qui praeterea quum in demonstratio. ne Evangelica omnes Deos Deasque quacumque patet Tellus ex Mose & Sephora expressos fuisse demonstrare nititur , eadem opera humanam esse & callidam impo- sturam Deorum opinionem ostendit c). Americus Ues puccius de Americanis quibusdam sic scripsit, exleges sunt, AEb jure extorres, templa nee habent , minusque idola colunt. d) Georgius Hornius de Americanis quibusdam
c Apud Rainaldum in Annalib. Ecclesias. ad am
144쪽
PAns TERTIA 123 horrenda haec habet. Iu, Valle N a, quae Pop anam adsta es , ιapiunt ho itum suorum foeminas , prolis
causa domi alunt, quam Nix editam de rant . Haec jam exempla omnem barbariem exhauserunt. Tametaresant alii juxta Iheos in Brasita, quos tum describam, ubi Iupra immanitatem vox reperta fuerit. D cum A muris bellum gerunt . Praegnantitim Pentres aperiurat, ac
immaturos Ioerus extra lis , satim spei antibus parentibus semicrudos emivivos deglutiunt. Hos Deum vel 1 spicari censebimus P3. q. Alterum , quod eidem argumento reponunt est, quod multi fuerunt Philosophi , non in Graecia modo, & in Latio, sed anter ipsos Christianos , tum& inter Mulaa mmedanos, qui Atheismum professi sunt, quorum historiam collegerunt Samuel Parcherus disput. I. de Deo, Buddeus cap. i. de Athei imo & superitione,& recenti isi me Rei mannus in hisoria Atheismi . Hinc concludunt , verum non esse principium illud, quo i ta superior argumentatio nitebatur , consensione omnium gentium, Deum esse, firmari. Addunt, notitiam Dei proficisci potuisse, aut ab astutis legislatoribus, quo in
obscquio populos continerent; aut ex timore phaenomenorum aeris. Ita Horatius γ) , Parcus Deorum cultor infrequens, Insanientis dum sapientiae
Consultus erro, nunc retrorsum, cla dare, atque iterare cursus I Cogor relictos: namque Diespiter Igne corusco nubila diυidens, ' . Plerumque per purum tonantes Egit equos, volucremque currum.
Et Petronius Arbitrer in Satyrico, Primus in Orbe Deos fecit timor, ardua Coelo
Quid, quod Johannes Baptista Uicus in Scientia nova
145쪽
. ris ELEMENTOR. METAPH. primam in gentibus Dei notionem e tonitru natam opinatur λ3. 3. His autem , quae partim severiori philoso. o indigna sunt, partim manifesto falla , binis ferme verbis responderi pote it o sed nos paullo longiores crimus, quo tota ea res luculentius ex pucetur . Ac primum , quod spectat ad nationes Atheas, seu ad Atheos megatiU6s, ut Vocant, nullis certis argumentis dea n-strari potest, eos unquam extitisse, aut nunc existere.
Nam quae reseruntur de Ueteribus , partim incerta Auctoribus ipsis habentur, quippe qui iis Historicorum locutionibus utuntur, quas illi adhibent in rebus dubiis, dicitur, fertur, fama eji sa): partim ex praejudicis ori. ginem habuerunt . Historici nempe Graeci &. Latini dum Africanas aut Asianas quasdam nationes inviserent, nec templa, nec idola, nec immensum externarum ceremoniarum apparatum habere animadverterent,
uippe quae antiquo more sub dio & nude Deo sacri carent, quemadmodum de vetultis Parthis retulit Herodotus, in eam venerunt sulpicionem , nullos ab iis Deos coli. Assueti enim religioni omnimoda superstitione onustae, vix sibi persuadere poterant, gentes illas simpliciores , quaeque fortassis ex naturae Jormula Deum adorabant, quod in Latinis desiderabat Varro
b) , ullos habere Deos . Quid quod iidem Historici
idem fecerunt cum Iudaeis & Christianis Θ Nam Strabo idem rotunde scribit c), Judaeos rerum universitatem Deum agnoscere , qua re nihil inlcitius scribi potuit :Juvenalis Coelum & nubes γ) : Ptimos Christianos Atheos vocabant Ethnici, eandem scilicet ob rationem , id quod discimus ex Juliino, Tertulliano, Minutio Feli-
a) Strabo lib. 3: Geog. E νια δέ τίς Καλλακους ἀθεις c. de Callaicis quidam perhibent esse Atheos. b Apud Aug.de Cisit. c, In Geograph. lib. XVI.
146쪽
P A n s T E R T I A. 127ce, Arnobio in suis Apologeticis adversus Gentes . Quod si tam turpiter hallucinati sunt in earum gentium religione descrilKnda , quibuscum familiariter versabantur, accuratiores esse non potuere in earum enar 'randa, quas vix nomine tenus inaudiverant.
3. o. De recentibus nationibus idem dictum volo . Ac vero nemo hodie dubitat, veteres mercatores, aut ignoratione morum earum gentium, de quibus scribunt, aut ut praetium suis itinerariis captarent , portentosas ,
hujusmodi fabellas evulgasse, quas avide , novitatis amore ut fit , caeteri deinceps Scriptores arripuerea. Enim vero Casti, quos primi Uiatores Atheos fecere, magna ex parte sunt idolatrae , non parva etiam Mitham medani a) . Hut tentotti, qui partem occide a talem capitis honae spei incolunt, & supremum Deum agnoscunt, & minores alios habent, ut testificatur Andreas Loibi in historia ejus nationis , in qua per plures annos familiariter est commoratus . Quinimmo gens nulla ex hominum memoria aliarum gentium commer
cio erudita , binas tenacissime traditiones retinet, Ada mitici peccati, & Diluvii s ut agnoicere possimus ex uno Omnes stipite nationes prosectas , originemque habere hominum genus, nec nisi divinam . Iam idem conifat de Inlulis omnibus, quae per Eoum Oceanum dii se minatae sunt : scilicet idolatrae sunt : falsas habent Religiones: sed habent tamen .'Ac quod potissimum est , inter tantam Deorum turbam , lupremam men'tem mundi opificem agnoscunt, quamquam cultum, qui illi tantum debetur, partiuntur in plures. Nec aliud constat de Americanis i plis esse rasionibus , in quibus nec potentissimae mundi causae notio penitus deleta est,& iuili, ac honesti principia quaenam inesse scimus b .
Moribus quidem haec omnia mirifice se pravata lunt: lea sunt
a Andreas κοlbi in defcripi. capitis bonae spei. b) Vide descriptionem Ludovicianae vostries au Nort
147쪽
, sunt tamen. Quinimo virtutes quasdam exercent tan to inter nos minus notas, quanto cultiores. Id quod quum ex atris multis , tum nuper intellexi ex ea hi.
storia , quae de tentamine Freti Hudioni scripsit Ellis. a Quid quod hi itoriae creationis Mundi, peccati Adamitici, Caini, diluvii, aliarumque, ita ut habemus in libris Hebraicis , meminere, b . f. q. Quod si tanti sper concedamus , ex efferatis
quibusdam parentibus progeniem alicubi natam efferatiorem, religionis & iuris negligentem, id efficere nullo modo pote it, ut nullum habeat pondus prior nostra ratio, nisi adeo stupidi simus , ut paucorum feritatem communi caeterorum hominum leni ui praejudicium facere posse putem ys. Nam quod de moribus quorundam populorum quidam iuxta ac FIornius retulerunt, id partim declamatorio more exornatum eii , 'partim impar est ad rem , de qua agunt, adll ruendam : de opinione. enim hic dilierimus, non de moribus: alioquin in cultissimis quoque Regionibus , in quibus & pietas el& religio , ac de utraque ingentia perpetuo Cu duntur.volumina, similia Ilagitia plurima audiuntur. Quid , quesis, Andropophagi a vetuitis Romanis di ita reputabimus Z Nisi fortasse hoc, quod illi manibus & dentibus holles dilaceraverint , hi ferro , & igne vallaverint, tanto ferociores, quanto non singulos singuli, sed totas nationes ilirpitus subverterunt. Unus Cajus Julius Caesar exemplo sit , qui in bello Gallico plus quam decem miriades interfecit , totidemque venundedit mancipia, quod subiratus animadvertit Plinius c . Mitto autem hoe in loco singularem Eusebii opinionem : in ea enim , nisi plebem spectet, manifeste fallus est . Nam Patrem hominumque Divumque, eumque torum animum , totum ani-mι , ut loquitur Plinius, praeterea incorporeum & im
148쪽
PAns TERTIA. 129 mortalem , Omnes , quacumque Graecorum , & Latiis
norum imperium patuit, gentes agnoverunt, agnoscunt'
que hodie Persae, Indi , Sinentes i Japonenses . Non
repugno admixta cum hac notione , quae nequeunt non eam corrumpere , totamque Dei naturam evertere. At si semel constituamus inter Atheos eos reserre, qui nec plene, nec ut Dei persectissimam naturam decet, de Deo opinantur, aut loquuntur , quum sit sinprema illa natura incomprehensibilis , ignoreturque melius , quam Iciatur , ut Augustinus loquitur , nimium ac stulte Atheorum historiam augebimus . Quamquq mest id causae Atheorum alienum. Non enim hoc in lo-Co quaerimus, quam recte homines de Deo sentiant , sed sentiant quidquam , nec ne. Quum postremum hoc constet inter omnes, idque aut natura, ut diximus , duce, aut primi alicuius institutione ; invictum est argumentum , cur Deum esse credamus.
f. 8. Iam illud perridiculum est & ineptissimum ,
ex astutia Legislatorum , aut aeris phaenomenis, primum , inter homines Dei notionem informatam . Id enim si esset, vetustissimae nationes ad unam omnes sine religione fuissent, eoque magis ,' quo vel ultiores . Quum
nunc contra, nationes Omnes, quo primis mundi cunabulis viciniores , eo magis religiolae fuisse comperiantur ; quod ii ignorare possunt, qui in antiqua hist ria domnino sunt hospites. Prima gentium omnium me-δ Irata historicis aetas Deorum perhibetur, imperio civili, ac Legislatoribus omnibus antiquior. Nulla natio AEgyptiis & Chaldaeis vetustior habetur, nec ulla religiolior, seu potius superstitiosior. Ac in reliquiis veterum gentium historiae nihil religione antiquius occurrit . Livius perspecte : datur haec venia antiquitati , ut miscendo humana diυinis , primordia urbium augustiora faciat: nam nulla gens in societatem sine Deo & religione coaluit, nullaque non ab aliquo Deo don modo sui tutelari , sed parente & fundatore auspicata est. Quamquam quae exempla suspicionis suae proserunt
149쪽
x3o ELEMENTO R. METAPH. tamcn omnibus antiquiores sunt poetae Theologi , Or. phaeus, Linus, Homerus, Hesiodus, qui Theogonias scripse. re. Prudenter igitur, non mendaciter, Legislatores Egerunt , qui religione usi sunt pro fulcro Reipublicae :quandoquidem nullum esse potest majus ut affectuum frenum , ita societatis vinculum, quam religio . Quo autem aiunt de aeris phaenomenis, iisdem argumentis refellitur : nam nullum tempus constituere nobis possunt, quo inter homines ex tonitru Dei notio sit excitata . Quamquam ne fieri quidem potuisset , ut omnes , quacumque patet Tellus, ex tonitru in unam eandem. que notionem venirent, nisi informatam animo quam cumque Dei notitiam haberent. Accedit, quod si commentitia tantum haec notio suisset , vix potuisset esse
diuturna : commenta enim delet dies, ver talem confirmat.
Similis fuisset ranuncularum Deo, quod est in AE sopicis fabellis. Sed demus videant quam liberaliter aga, mus barbaros homines tonitru excitatos suisse , ut Deum imaginarentur quemdam potentissimum naturae Terum praeesse , quid Atheorum causae accedet P Non plus, quam si dicamus, homines.ex mundi aspectu du.ci ad Deum intelligendi m & contemplandum . In quo si omnes consenserunt, argumentum est veri. f. 9. Veniamus ad Atheos secundi generis , id est theoreticos , saltem Scepticos , qui quum in religione nati & educati essent, gigantum in morem , in eo colluctati diu esse videntur, ut ex animo orir rent pietatem, quam in eo impresserat natura ipsa :nam fuisse huiusmodi aliquos, aut nunc etiam esse , saltem, ut dixi, Scepticos , non negamus. Principio pauciores hujusmodi sunt, quam esse seruntur . Nam Graecorum ii Philosophi, qui populares Deos contemse-Tunt, aut Omnes, aut aliquos, Athei habiti sunt , quamquam de supremo Mundi opifice nihil dubitarent, veluti Anaxagoras, Sccrates, Protagoras, Aristoteles , EVehemerus , quemadmodum praeclarρ observat Cle mens Alexandrinus. Tu ne Anaxagoram , qui diserte mundum a perfectissima mente fabricatum docuit , im
150쪽
PAns TERTIA. I 3Iter Atheos reseres , quod Solem ex Deorum Canone abralerit Evehemerum, quod Deorum Graeciae popularium ortum, & sepulchra indicaveriti Sed ne De-INocriticos quidem & Epicureos inter manifestarios Atheos retulerim , et sit minus recte de Deo senserint, cui mundi Procurationem abitulerunt. Nam aliud est , ut dixi , non rectas de Deo habere sententias , aliud funditus auferre . Tota certe vetus hilloria ianitos a Democrito & Epicuro Deos perhibet, ut conjecturae potius il lae sint Ciceronis & Plutarchi , voce illis Deos positos, re iublatos , quod populi judicium vererentur . Quid , quod Epicurei tanta eli naturae visi tantum abeil ut religionem omnem contemnerent, ut potius omata s-gilia veneraremur sa) , quod tradit Cicero in primo de Natura Deorum. It ipli, qui magis impii inter Graecos habiti sunt , quum quid adversi accideret , aut aetas ingravesceret , tum tandem Deum agnosceabant, quod notatum Platoni. Praeclarum eli quod narrat Laertius in Bione . Hic a Theodoro Atheo inititutu er4t. Quum autem in malam valetudinem incidistet non solum palinodiam recinit, sed nullam superstitionem adspernatus est. Idem dictum volo de iis , qui inter Christianos, Multam medanos, Sinentes , Athei recensentur . Scilicet pleritque , qui sortasse eci naturali tantum ratione religionem metieabantur, externatque ceremonias negligebant; a viris minus perspi-l cacibus facilὸ impositum eii . Plerique vero alii aise i diibus subagitati effecere, ut rerum scriptores ex ani' mo magis eorum , idest ex assectibus , quam ex.mente & ratione de eorum religione censerent . Qui supersunt, quos nihil defendat, vereor ut sibi ex animo persuase-3 rint, nullum esse Deum: mihi enim sic videtur, hanci notionem deleri ex animo non posse , nisii tota ex Ur- pata ratione .
gilia venerantes. Uenerantes atitem cum Manutio lago αν non numerantes, ut valgari codices habent.