장음표시 사용
221쪽
etoa ELEMENTOR. METAPH. que dementia est, ex illis malis argumenta in Deo criminando arcessere, quae sibi homines consciscunt, quaeque , si sapiunt, ac volunt, non solum facile, ve- tum etiam magna cum voluptate vitare possunt. 9 XXI. Sed improborum, ut aiunt, felicitas, bono rum vero frequentes calamitates demonstrant, non es se curae Deo felicitatem nostram, esse miseriam. Nihil ego unquam nec ineptius, nec stultius ab homine dictum arbitror. Totum id ex turpissima ignoratione naturae & historiae humanae effutitur magis, quam dicitur. Scilicet in perspicuis esse debet, bonorum &voluptatum humanae vitae inximum esse interiorem animi tranquillitatem: nec, mi dum in terris agimus felicitatis capaces sumus, in alio esse possita illa potest. Haec vero animi tranquillitas ex virtute nascitur, scelere turbatur. Itaque quemadmodum maximn m hominum bonum est Nihil eo cire Hi, nulla pallescere culpa , ita maximum est malum animi inquietudo , aegritudo laniena , etiam in caeterarum rerum apparatu & pr speritate . Ad rem Juvenalis γ). . . . Prima haec es ultio , quod se
judice, nemo nocens absolvitur . . .
Atque id puto Graecos Poetas describere voluisse tragicis imaginibus Titii , cuius iecur vultur perpetuo amrodit, Thiestae lamentantis, Herculis ad Caucasum affixi, Orestis furiosi . Quid aliud est, nisi conscientia criminis, vestis. illa Herculis exitialis apud Sopboclem, Ouae lateri adhaerens morsu lacerat viscera, ingensque graciter pulmonum haurit spiritum 'Audiamus Tacitum dum Neronis statum post Ma trem Agrippinam interfectam desse V sit i b) , Sed a Caesare pejecto demum scelere maenitudo ejus intellecta es, Reliquo noctis modo per silentium desos , saepius pavi-
222쪽
2o3re exurgens, mentis inops, opperiebatur, rumquπm exitium inaturam . Hunc tu in scelere beatum dieas Turpissima igitur peccant naturae humanae ignoratione , qui scelerios homines idcirco beatos praedicant, quod nullis externis malis plerumque in suis sceleribus
turbari' videant. ecce non erat. Sceleratorum hominum vix unum ut
alterum reperias, qui etiamsi diu vixerit tranqui Ile , tran Isuillam oppetierit mortem. Plurimorum ac praestantis imorum Greeiae philosophorum vox fuit, quemadmodum saepe refert Laertius, id in primis rarissimum esse in Natura, ni Frannus parit e moriatur. Quid quod idipsum consectarium est naturae fumanae Est enim id scelerum proprium, ut scelesti homines ne laesestis qui dem amici esse possint, quippe qui ut timent omnes, ita omnibus suspecti sint necesse est Q . Inde autem fit ut nectuti sint unquam, & raro pacifice e vita ex dant. Me tiuntur igitur Dei providentiae & bonitatis accusatores,
dum improborum selicem vitam ac exitum praedicant. Mentiuntur autem aut ex ignoratione naturae & rerum humanarum, aut ex attentione ad pauca & externa, aut ex maledicendi pervicacitate . -
g. XXIII. Haec quum snt, intelligitur nunc, quam ineptae sint argutationes Epicuri apud Lactantium O . Marcionis apud Tertullianum o, Celsi apud Orige
nem, aliorumque, quae Baetius consarcinavit. Epicuri in primis apud Lactantium haec' sunt conclusiunculae . Deus aut vult tollere mala o non potest aut potes renon vult: aut neque viat, neque potest: aut vult potes.
Si vult non potes, imbecillis es , quod in Deum non
223쪽
2o4 ELEMENTOR. METAP in cadit. si potest di non vult, invidus, quod aeque alie num a Deo . Si neque vult neque potest , o iuvidus, o imbecillis est, adeoque nec Deus . Si vult oe potes , quod folam Deo conet euit, unde ergo sunt mala ὶ Aut cur illa non tollit Narrat hinc Lactantius , plerosque Philosophorum, qui providentiam defendebant, hoc argumento perturbari solitos fuisse, ac invitos pene adigi, ut Deum nihil curare faterentur. Eos conjicio, qui de bonitate Dei ex commodis suis differebant, aut qui Deum de sola utilitate censebant, non de omnibus proprietatibus, quod Tertullianus eleganter dicit a . Marcionis vero argutationes hunc in modum narrat Temtullianuς. Si Deus bonus O praescius futuri, aυertendi mali potens, cur hominem ρο quidem imaginem ρο similitudinem suam , immo Ο subsanti zm suam, Per animae scilicet censum, passus es labi de obsequio legis.
in mortem , circumventum a diabolo P Si enim bonus qui e nire tale quid nollet, di praescius , qui eventurum non ignoraret, o potens, qui depellere valeret, nullo modo . enisset, quod sub his tribus conditionibus Δυinae Ma-jsatis ewnire non posset. Quod s eonis, absolutum es econtrario, Deum neque bonum credendum , neque praescium, neque potentem . Utrumque hoc argumentum repetit Celsus apud Origenem. Qua autem ratione haec eXOrnaverit Baetius, non est operae pretium dicere , quan- ido nihil addidit novi.
q. XXIV. His argumentis non una est veterum Philosophorum, & Theologorum responsio . Platonis quidam S ectatores, ac in primis Plutarchum, hunc in modum ratiocinatos constat s b). Deus fuit ex omni aeternitate, nec ullo contaminatus vitio, a quo propterea nihil mali proficisci potuit. Ex illit etiam ex infinito tempore. materia, Omnis qualitatis, omnisque motus in se spectata a Tertuli. lib. I. ccntra Marcion m cap. δue.
224쪽
PAns TERTIA. 2O3ctata expers . In hae autem materia latuit ab omni aevovis & natura quaedam ratione carens , & malefica, inordinatis atque turbulentis motibus btutam illam ma-' teriam ciens. Haec Plutarcho is .eil amrna contraria , o contrariorum opifex : anima mente carens 9 malefica . Haec vero anima quum consilii , cognitionis , & rationis inops sit, evidens est, eam minus propr: e vocari animam, nec quae mala tacit , coalitio & data opera facere, verum necessitate quadam naturae. Quapropter Plutarchus non dubitat eam λαγ ν necessitatem n
minare , atque eam illud ipium esse satum, de quo &Poetae cecinerint, &'Philosophi toties loquantur', contendere . Iam certo tempore Deus ad mundum ex hac materia construendum accessit. H unc vero quum omni ex parte pulchrum & secum concinentem efficere vellet, & materiam, quam animae illius ratione earentis impetus mirifice conturbaverant, componendam sibi &dirigendam , & maleficae mentis materiam administra nistis a recti & pulchri regula vehementer devios sibi cor rigendos & temperandos esse perspexit. Utrumque igitur fecit. Materiam primum digelsit, & suum elemento cuilibet locum assignavit. Deinde ne recte constituta denuo convellerentur, Mundi animam emendavit quantum potuit , & de sua illi essentia partem addiditide it spiritum ei indidit, qui varios ejus motus ita di
Tigeret , ut summa rerum omnium pulchritudo , Madmirabilis totius universitatis concentus nasceretur. Itaque mundana anima duabus quasi partibus conflata est, ex antiqua illa natura malefica, & ex parte divinae Naturae, quam Deus cum ista sociavit, quum mundum omni ex parte absolutum facere vellet. Illa: pars, quidquid mali vides oriri, producit: haec, ne, Quid inde detrimenti capiat rerum universitas , providet , aequabilique quadam lege coercet omnia & contia
' a Plut. lib. de Iside Osiride: item in lib. da
225쪽
Σos ELEMENTOR. METAPH. net. Ex hac porro mundi anima animi nostri flux runt materiae portioni colligati . Itaque id de natur nostra dictum puta , , quod de toto universo dictum est.
Haec Platonici. P. g. XXV. Non ego dubito conatus esse huiusmodi
magnorum ingeniorum : sed interea sunt tales, qui tantum abest ut divinae naturae majestatem tueantur, ut potius Pantheismo viam aperiant , coniugio iijo naturae Dei & animae mundanae . Accedit eodem quod materiam, rem inertem, mutabilam, nec ulla audiauta n eessariae existentiae habentem , Deo coaequent . Tum tandem Manichael imum inducunt, constituto aeterno& malefico mundi prinsipio. Ac servari quidem ea hypothesi Deo sua bonitas videtur: sed majestas de loco suo turbatur, sapientia & potentia laeduntur . Neque vero in defendenda Dei natura , ita unius attria huti ratio haberi potest, ut alia susque deque habeantur . Nam quemadmodum Dei naturae res una est simplex , & sibi constans, ita Theologi Oratione tota coo stituenda est & defendenda ; quae si tota esse nequit, ne per partes quidem. Quamquam ne bonitas quidem Dei hoe systemate undequaque illibata servatur, qui quum sit potentissimus & sapientissimus, totam ,: ubi
vult , mundanam animam ad obsequium fingere potest, quod nunc non essicit, si Platonicis credimus . . .
g. XXVI. Cudworthus, ut erat ille Piatonicae Phia Iosophiae studiosisimus, sibi persuasit, omnia ex sup itori doctrina absurda removeri posse, si ponantur m
teria , & materiae anima, seu natura genetrix, ut VOCatinterpres , a Deo suisse creat e . Non negaverim pbsurda quaedam eliminari e nego vero, omnia auferri. Nam
ut caetera sibi consonent, illud in Cudworthi systemate absurdius quoque est, suam in Platonico, naturam hanc emetricem, seu mundi animam , non omnino regulis divinae artis obtemperare, sed reluctari in plerisque, un)e illa .maturum uriginem repetit . Scilicet minus absurde dicas, quod a Deo creatum non est, id illi non
omnino esse obiequens , quam quod a Deo est, quasi
226쪽
PAns TERTIA. 2o obsequentius creari nequiverit. Naturae enim creatae, quae nec a se existit, nec ipsa se conservat, potentia, ut vocant, obedientialis, summa sit necesse eit, ut nempe
id sit continuo, & eo modo , quod artifici suo placuerit , & quo modo placuerit, ubi id non sit intrinsecus impossibile . 3. XXVI. Lactantius hunc in modum rationes subduxit. Deus, inquit, potest quidem auferre mala, sed non vult: nec ideo tamen invidus. Idcirco enim non tollit, quia σ sapientiam , qua horam o malum di- Icernere possit , homini tribuit e sublatis vero malis , inutilem esse sepientiam, n e ulla in homine virtutis rem nere vestigia , cujus ratis in sustinenda ac superanda malorum acerbitate conssit. Est hoc syitema , quod ad vermsus Manichaeos ornavit plurimum, & promovit nuper apud nos vir acutus & doctus bH. Sparckius ad eum Lactantii locum, tum Baetius in Dictionario Art. Pauliciani vehementer hanc Lactantii doctrinam exagitanti. Ego non negaverim quaedam esse in Lactantii
ratiocinio minus commoda, minusque apta tantae quae
stioni, ut videantur illa arrepta potius , quando nihil melius ei suppeteret, quam rei, de qua agitur , adest
Dei hominumque naturae consentanea excogitata .
g. XXVII. Rectius Origenes, & Tertullianus minia moralia, ex quibus physica nata sint, libertati primi hominis tribuunt, quam illi adimi, aut vi adigi ,
Deo indignum censent. Sine libertate negant Deum de cuisse homines creare ,' neque , libertate posita , non dare legem . Itaque cum tota superiori nostra ratiocinatione bona ex parte consentire videntur. Audiamus
Tertullianum . b) At enim , non ita ille homo institui debuit. s libertas oe protesas arbitrii exitio a fu rura esset . Respondet, ita omnino insilui debuisse . Oportebat o m cognosci , bonum hoc utique rationati .
ῆ Firo in L'Antimanichelmo. 6 Contra Marcionem lib. II. cap. 6.
227쪽
Oportebat igitur imaginem O Iimilitudinem Dei , liberi arbitrii, cir juae potes aris istitui. Sapientiae ergo divinae consentaneum fuit hominem liberum creare .
aum autem quod rationi divinae contonum est , id bonitati contrarium esse nequeat ; si homo liber divinae sapientiae & rationi conformis est, est & bonitati : praesertim quum quod erat necessarium ad liberta- tem regendam, lex ne mee, plenissime Deus dederit rquo redit tota Tertulliani doctrina . Sed legi meretur integer Auctoris libere nemo enim antiquorum superiora illa argumenta penitius convellit , ac dissipavit latius. Quum autem nos Tertulliani principia in superio' rem disputationem interuerimus, plurimumque illustra. verimus, ex iis nunc superioribuς argutationibus responsionem adornare operae pretium est.
f. XXVII l. Sed in primis distinguendae in Deo sunt duae potentiae , physica , & moralis , Physica est totae
vis agendi, quae naturae infinitae inest . Moralis vero vis agendi suae sapientiae, bonitati, iustitiae, sanctita ti, aluique attributis consentanee. Illa ad omnia pertingit pollibilia : haec ad eam tantum possibilium partem, quae suae sapientiae, justitiae , bonitati contona sunt. Ex physica pugnantia tantum excipiuntur, idest intrinsecus impo sibilia : ex hac pugnantia moraliter, id e stquae cum suis attributis non satis consentiunt . Quaeris exempli gr. possit ne Deus hominem innocentem Velut reum excruciare physica potentia posse conce do, nego morali. Id est si illud cum Dei potentia eon feram, illam non excedit: si conferam cum ejus i sitia & sanctitate 'illis adversatur. Tam ergo imm tabiliter Deus non facit pugnantia moraliter , quam non potest pugnantia pissice . Exem p. gr. non faciet Deus
Circulum qMadratum, quia is non est existentiae capax: sed eadem constantia non puniet innocentem veluti rerum, quia naturae suae adversum.
β. XXIX. Porro potentiae divinae moralis summa
regula est infinita ejus sapientia: quippe fieri nequit ut
228쪽
PARs TERTIA. 2ost summus rerum omnium Artifex quidquam sine rati ne & sapientia essiciat. Ergo quodcumque divinae hu-rus sapientiae regulis adversatur, id tam immutabiliter non efficiet Deus , quam immutabiliter non potest quae intrinsecus sunt impossibilia. Iam vero quum Deus sit simplicissimus , quodcumque divinae sapientiae ad versatur , idiplum cum divina Natura pugnat , ae proinde cum caeteris , quoque Dei attributis ; ut quod sapienter non fit, id nec liberaliter , nec iuste , nee sancte fiat. Quod tale vero est, ne velle quidem p test Deus; quia si quod eum non decet , vult, naturae suae adversatur voluntas; nec propterea simplicissimus est & immutabilis. Tandem quae nec potest physice, nec potest moraliter , adeoque quae velle non potest , ubi non efficit , non idcirco minus bonus , nisi de utilitate nostra Dei velimus bonitatem censere. f. XXX. Quaerit nunc Epicurus, potes ne Deus toLlere mala ρο non υHrὶ Vult, o non potes Si de ma lis metaphysicis intelligit, nec potest, nec vult. Nam
quum ens creatum entitate infinitum tam sit natura sua pugnans, quam circulus quadratus, id Deus non potentiae suae defectu, neque desectu bonitatis, sed rei ipsius interna pugna non potest: quod vero non potest, id nec velle potest. Non igitur idcirco minus potens, aut minus bonus. Si vero de malis loquitur physicis , potest quidem physice, neque enim id tuam potentiam excedit; sed nequit moraliter, quia justus , quia bonus: neque enim iustus esset & bonus, si , existente malo
morali , nullis nos ab eo poenis continenter revocaret . Quin ne sapiens quidem esset si nullis sanctionibus poenalibus leges suas armaret . Sed cur , inquit aliquis, non blandioribus. remediis nos revocat ad rem sulam 8 uia nempe quum tria tantum sint hu-ausmodi remedia, doctrina & lumen intellectus , vigor voluntatis , dolor naturae ; qui priora duo respuimus. qui iis reluctamur , par est ut tertio agamur . Innoc non minua Dei sapientiam admirari postumus , quam ejus bonitatem commendare . Quid si negem , Toni. III. O haec
229쪽
haec, quae Epicurus dicit, si ea demas, quae homo homini infert, esse mala P Neque enim sunt mala , nisi sensu aestimata : ex fine vero ubi censeantur, bona e sese constat. Itaque , quod saepe dictum , sapientis Dei& henefici sunt argumentum . Quod si tandem mala intelligit moralia, nego Deum potentia morali auferre posse. Nam ut ea velit auferre, necesse est ut aut libertatem auserat, aut legem libertatis normam , quae non modo cum divina sapientia pugnant , sed etiam cum bonitate, ut demonstratum est , Moraliter ergo auferre nequit. Nec idcirco aut imbecillis , quia non .put est moraliter, aut incidus, quia non vulP. Sed potius quia non potest moraliter, A iustus, & sapiens ; quia
f. XXX l. Quid, inquit aliquis , peccavere infantes, ut sint illi etiam huiusmodi poenis revocandi ad legem Non Videtur in illis hoc systema locum habere posse . Ego contra nulla in re masis perspicua Dei bonitatis argumenta reperio, quam in malis , quibus infantes subjecti iunt, id est, quibus natura humana ab origine sua exercetur. Constat enim , eos mortalium vel levibsimis malis vehementissime concuti , deque ordine suo deturbari, & ossiciis humanae vitae inhabiles reddi , qui nullis unquam huiusmodi sunt exerciti. Quo modo novelli milites nec ullo pacto praeparati, ad pugnae quoque ad spectum non contremi scunt modo toti , sed &ordines deserunt, ac . sua aliorumque Ossicia pervertunt. Quando ergo in hanc vitam destinantur infantes , eae initiandi erant : erat eorum natura ita modificandam, ut nihil illa novi & insolentis, quo opprimeretur', re-
fieriret: ita mala & ferre fortius potest, & in suam uti-itatem convertere. In ea igitair re, qua conturbantur nonnulli , magnam ego Dei erga nos providentiam agnoico. Ponamus enim ita infantes ad iuvenilem aetatem provenire, ut praeter vitae voluptates nihil ne minimae quidem aegritudinis sint experti , quid fiet his delicatulis, si vehementiori aliquo dolore sint coercendi i Dio Syracusanus filium ita corruptum potius , qu3m
230쪽
PARs TERTIA. III educatum, quum ad refiulam revocare vellet, perdidit: is enim usque eo citae statum commutatum ferre non potuit , ut se de superiore parte aedium dejecerit, atque ita interierit sa) . Nam, quod alia in re gravissime Fabius Quintilianus pronunciat, frangas citius , quam corrigas, quae in praυum induruerunt, id in vita potillimum humana quotidie experimur. g. XXXII. Eodem prorsus modo Manichaeorum aris gutationes infringuntur. Rogant, praeicius ne erat Deus Adae criminis P Utique praescius . V suit, ne laberetur Voluit prosecto , quia vetuit. Sedella voluit, ut naturam suam, ut naturam Adae decebat . Pugnabat cum Adae natura , esse eum rationalem , entitatis finitae , inter finita, & finitorum portionem unam , nec libem rum . Rursus dedecebat Deum, aut liberum hominem non rationis ope, sed exteriori vi impellere , aut alia ratione mechanica, ne laberetur, atque libertatis compotem , non ut liberum gubernare : aut quia liberum,
non lege morali regere: quorum illud sapientiae , hoc honitati adversatur. Quod bonitati supererat & sapientiae, lege illuminare, intrinseco vigore iuvare , omnimodo monere, id fecit totum , quemadmodum Moses narrat. Quum de Scriptura divina illud argumentum informent Manichaei, aequum est , ut ex illa discant divinae bonitatis & sapientiae cum primis mortalibus argumenta. O Canes Tertulliani in Marcionitas verbis concludam ) quos foras Amsolus expellit, latrantes Deum veritatis , haec sunt argumentationum Uba , quae obroditis.
De O iis creaturae rationalis erga D m.
DEo debetur Religio. . Religio est cultus summi amotis, sumin
mi obsequii, & summae servitutis,et exhibitus, cui dineturo a. ex