장음표시 사용
41쪽
11 s L E MENΥon. ΜΕ TAPH. κηlla prorsus haberent, nis arundines longas, arma videlicet letia ptierorum. Ita irris sunt a plerisque, ac meriaro irrisi. quoniam verae Thcologiae Jolidam est iem nullam tenebant, umbris utebantur , eQque ipsas urinam fe querentur . Sed & lib. v m. cap. I. alterum Scho
lasticorum quorumdam vitium te prehendit : Intelligo etiam , inquit , in Sιhola Juisse nonnullos niuasi ad dia scordiam natos , qui tum optime disteri ise se putant,
quum contra Doctores dixerint , ut non tam verum immnisge velle videantur , quam adversarios conTincere , comcertat senibusque rixis totas chartas implere. Sed aliud est vitia reprehendere, aliud Scholas omnes, quod su-xiosi est hominis, abolere . Illa enim in moribus sunt posita , quos emendare ponis: sine hac nullius disciplinae institutio esse potest. Apposite Hieronymus epistola illa celebri ad Paulinum : uris lae, caementarii, fabri me tallorum , lignorumque cauores, lanarii quoqtie, o fullones, o meteri . . . .: absque Doctore ese non hostium , quod cupiunt. Ut ergo materiem, seu quaestic nes quaiadam quandoque in Scholasticis iure culpemus, & id quoque quod nimium Aristotelem , & Arahes extulere ;λrtem tamen commendamus , ac probamus , in qua Scholae Theologi praecelluere . Emendetur ergo male ries: ad principia tua revocetur Theologia e ars reti neatur; tantum vitia, quae illi adhaesere tergantur.
XXI. Itaque res ita componi potes . Argumentari in Theologia Christiana ex Scripturis, & Traditione , quae sunt propria Theologiae nostrae principia, nec improbari psi est, & est necessarium . Nam qua alia ra tione generales Scripturarum sententias casibus particularibus adaptare , quae in illa sunt occulta in lucem deducere , doctrinarum revelatarum harmoniam demon strare , falsa dogmata internoscere, superilitionem a Re-Ἱigione secern cre, argutias haereticorum refellere possumus, nisi argumentatione Θ Qui hoc facit, non qui gar- rit ex Arabica Philosophia, is est Scholasticus Theolo sus. Qucm vero intelligimus, ait idem Canus , Schola-sicum Theologum P aut hoc verbum in quo homine pori
42쪽
PAns TERTIA. 23mus ' opinor in eo, qui de Deo , rebusque divinis apte , prudenter, ac doete, ex literis , instituti que hacris , ratiocinatur. In Scriptura nempe , & Traditione continentur principia christianae Religionis; consequentia autem , aut repugnantia, quae noste debet Theologus, argumentatione eliciuntur . Non igitur negligenda argumen talio , sed vitia argumentationis resecanda . Ad rem idem Cantas cap. 2O. Potes esse quidquam absurdius ,
quam sola disciplinae principia habere de ita; conclusones Vero , quae certo ac evidenti bllogismo ex illis conseriuntur , aut Quorare velle , aut in ambiguo relinqui
Uuod s in Geometria, Pissica, irologiave quisquam nise reret, vere, ρο jure sultismus haberetur . Lege , & Peta-Vlum cap. v. Pro legOm. Et vero qua alia ratione systemata Theologica a Theologis novarum Sectarum lcripta sunt a)ὶ puderet Lutherum, si viveret, ac remisisset primaevus ille furor, non blasphemiarum tantum, sed frequentium ineptiarum , quibus ille libros suo; velut gemmis distinxit, quae iure ac merito Melanctoni ipsi fidissimo Achati & admiratori fastidium , quandoque etiam stomachum, secere . Sed vitia Dialecticae ψ aut potius Dialecticorum , & aliorum , qui humanas disciplinas pertractant, ea vero in Theologiam invehere ,&b nobilissimam scientiam profanum in morem se e dare potius, quam Ornare, id, inquam, cavendum sedu lo Theologo. Neque aliud veteres illi Patres, qui Dialecticam & Philolophiam accusant intellexere. Caeteroinquin illi ipsi, & ratiocinantur, & Philosophorum re gulis utuntur , etiam iis in locis, in quibus Philosopho reprehendunt, & veram philosophiam commendant, id quod iis est exploratum , qui in eorum scriptis vel mediocriter sunt versati. Sed videor modum excessisse, acieorum qui haec lecturi sunt, veniam peto o
micae editae Tiguri an. I7 3. 17 7.
43쪽
gatum, in se persectissimum, sibi ad beatitudinem sufficientissimum , Universi causa , ejusque optimus gu
Sch. Deum esse id, quo melius excogitari nequit , Lepe definit Augustinus . Eandem Dei notionem. saluit S. Anselmus in Menologio. Eandem posuit &Cartesus in meditat. tertia, ac inde Deum existere ita consecit , quod nec esse possit notio Entis infinite persecti , nisi ab Ente ipso infinite perfecto, nec notio istaec Ens in Mite perfectum exhibere possit, nis existentiam compleAatur, quae persectionum, ut ille ratiocinatur , praecipua est. Socrates in Phedone Deum vocat, quod idem & sibi aequabile semper est , ipsum pulchrum ,
Speusippus Platonicus Philosophus in definitionibus Platonicis Deum definit -υens immortale , ad beatitudinem sbi sussciens , essentiam sempiternam , nasum ipsius boni causam. Nostrae persimilem Stoici brevem Naturae divinae descriptionem dederunt, quam retulit Laertius b). Spinora ipse tanta est veritatis vis I Deum habet Ens absolute infestum, hoe es stibistantiam
consantem infinitis attributis , rquorum unumquodquσaetemam ct infinitam esentiam exprimit c) Itaque ne Athei quidem a communi hac hominum persuasione in Dei natura describenda abscedere audent . Eadem Vero persuasio, paulo licet involutior , inter omnes gentes repe- a Vide tib. I. de doct. siris. eap. 6. ρο 7. ρο libros Glitiquiorum .
44쪽
PARs TER Tr A. 33 reperitur, quarum ut nulla est , quae non aliquam supremae hujus Mundi causae notionem habet , ita nulla, quae eam non concipiat velut infinite persectam. Quocirca ex communi gentium omnium per sua sone nostra haec definitio profici icitur, ut si res definitione ista comprehensa revera existere demonstretur, quod paulo post efficiemus, constabit Deum existere. II. omni scientia est omnium earum rerum, quae aut sunt, aut futurae sunt, aut possibiles, persectista
Sch. Solet apud Theologos divina scientia ita distingui, ut altera sit simplicis intelligentiae, altera visionis. Ea seientia, qua Deus intelligit omnia possibilia, velut possibilia , simplex intelligentia appellatur . Ea vero, qua Deus videt sutura, scientia visionis, o praescientia dicitur. Quum autem rerum sutruitio, ut loquuntur , a Divina voluntate, & libertate pendeat, inde factum est , ut scientia visionis diceretur etiam libera . Porro sunt futura in duplici classe posita: sunt enim alia absoluta , alia libera. Hinc recentiores quidam The logi tertiam addiderunt Deo scientiam , quae futurorum liberorum sit. Quumque futura libera mixta videant ut ex posbili & futuro, tertiam hanc scientiam media appellavere . Interim animadvertendum est , totam hanc scientiae Divinae partitionem non spectare Nam turam Dei, in qua nihil esse potest multiplex & varium, sed pertinere tantum ad classes objectorum scientia illa comprehensorum . Praeclare S.Thomas, ea quae funt divisim, inquit, multipliciter in creaturis , tu Deo sunt simpliciter o unite, ut supra dieium est. Homo autem secundum diversa cognita liabet o diser aicognitiones . . . . sed haec omnia Deus una o simplici cognitione cognoscit a . Ac sunt haec in simplici Dei natura perspicua. Illud non aeque clare patet, sed disquisitione accurata investigandum est, recte ne Divinae
45쪽
. 26 ELEMENTOR. METApim vinae scientiae obiecta in tres classes conterantur, tu
a si tot pol Su et, alia sutura absoluta, alia futuis
i a libera di conditionata. Primum si quidquid intelligentia sua complectitur Deus futurum aliquando est, nulla ei mere possibiluim ob estorum classis inesse pote st. um si fututa omnia aeternis Dei decretis constituta lunt ei futura omnia absoluta sunt; quae si non sunt.
ne decrem quidem Dei comprehenduntur omnia futura ac erit in natura rerum quidquain pura caseus. Di Dficilia sunt haec & sublimia : itaque effecere, ut non sine ratione tertiam illam Dei scientiam oppugnaverint plures. Sed ea de re in loco differetur. III. Omnipotentia est potentia ea omnia solo nutu tactenui, quae non sunt intrinsecus impossibilia. Schοι. Solet Dei potentia distingui in absoluitam & o ametiam , seu ph sicam , & moralem, ut alii vocant. Potentia absoluta & physica est tota Dei vis activa'. ouacumque patet. Ab hac pstentia nihil potest eximi, nisi tantum impossib mi usto , quippe quae non sunt
capacia existentiae. Potentia ordinata & moralis est eadem Dei viς activa quatenus limitatur ex suis attributis aut , physicis aut moralibus: itaque minor est
potentia physica . Quod attribuit potentiae inquit S. I homas a secundum se consideratoe , dicitur Deuxpo se fecundum potentnam absolutam huiusmodi et
oniue illud , in quo potest calvetita ratio entis, ut huyra diactum est Cuod vero attribuitur Pol utiae disinae sectiu-cium fguod exequitur imperatim VOLUNTATIS IUSTAE hoc dicitur Drus 'o be facere de Potentia ordinatu . Hae itaque potenti ad ea tantum protenditur, quae sunt
consona sapient e divinae regulis , bonitati , iustitiae
llati. quae his contraria sunt , ea a potentia haz morali eximuntur . Quamobrem sunt plura , quae intrinsecus sunt possibilia, quaeque sub ambitu potentiae physicae continentur, id est quae non excedunt vim
46쪽
. PAR s TE IA. 27 Dei activam , sed interim effici a Deo nequeunt; ut pote quae regulis sapientiae Divinae, aliisque Dei attributis moralibus adversantur. Quae Dei potentiam physicam excedunt, idest quae existentiae non sunt cain vacia , sunt impossibilia pbsca intrinseca: quae vexo potentiam moralem moralia Dei impWφbilia dici pol-
sunt . Priora essicere Deus non potest, quia esse illa non possunt: posteriora non potest, quia non vult: non vult autem , quia non potest velle, quae cum sua natura pugnant. Tο γαρ , inquit Athenagoras de resurre- Elione , αβάλητsν , ηώς ἄδικον αυτην ετιν ,11 αν άζιον , Quod D us non vult, ideo non vult, vel quod injusum si , veι ouod indignum.
futurae sunt, praescientia, dispositio, & gubernatio, idest ratio ordinis partium in toto, o ordinis rerum in fis a . . Schol. Duo sunt in Providentia necessaria. Primum futurorum praescientia: secundum actio, qua singula futura quum ad fines suos peculiares, unde totum arcte,& sapienter coagmentatum existat, tum ad communem quemdam & ultimum agantur. Sine alterutro Pr videntia nec consistere, nec intelligi potest. Deus ergo erit providus, si & quae sunt, arte & regula facta sunt, & ita singula suis locis ac temporibus aptata, cum singulis coaligata, ut inde mirus partium atque totius concentus existat; & cuncta eum finem, ad quem aliquem sint facta necesse est, non spectent tan tum , sed perpetuo sequantur, ac tandem consequantur. Id quod sic se habere in hac rerum universitate , inserius sumus demonstraturi. U. Relisio est perfectus amoris, obsequii, & omnimodae fervitutis cultus ei exhibitus , cui talis cultus debetur. VI. Superstitio est cultus, aut ex erroneis circa
47쪽
rem cultam opinionibus manans: aut ei ex itus , cui non debetur: aut exhibitus modis ritibus absurdis . minimeque rei cultae consentaneis.
SehoL Opinatur Cicero a) Relisionem dictam esse a relegendo, quod si lecta Dei cognitio lectusque cuiuus. Probat modem originationem Augustinus th). At Lactantius a religando dictam putat, qua nempe vinculo pietatis Deo obstringamur & religemur se . Si rem
spectemus , utrumque est verum. Nam Religio & lectus cultus esse debet, non qualiscumque nimirum . sed Nat rae divinae consentaneus: & Religione quasi vinculo quodam amoris , obsequii, timoris, Deo austringimur. Uia dentur veteres Latini pietatem a religione distinxisse enam pietatem vocant internos amoris , . Venerationis , obsequii, timoris, spei, actus : religionem vero exte- .riorem pietatis consentaneis signis testificationem. Duae igitur sunt Religionis quasi partes , pura Dei cognitio, & proprius , ac sincerus' cultus. Pietas es , inquit Eusebius, quando quis ad uumm solum Deum, quem verum e se confitetur qui revera es, respicit , o secundum eum vitam instituit Q . Itaque non potest veram Religionem habere , qui in alterutra parte peccat . Sciti mi me Lactantius: non stoteli, inquit, nee religio a sapientia separari , nee hvientia a Relisione fere ni ; quia idem Deus es, qui intelligi debet, quod es sapientiae, o honorari, quod es Religionis fel . Ac vero quod pura Dei cognitio, idest Entis perfectissimi, &sapientissimi, a quo rerum haec universitas facta est&gubernatur, prima sit & maxima Religionis pars. inde patet, quod ea cognitione sublata , aut erroribus foedata, cultus amoris, & servitutis aut esse nequeat,
- a) Lib. Ir. de Nat. Deor. cap. 28. b) Lib. x. Cisit. Dei cap. q.
c) Lib. III. Instit. divinar. cap. II d) Lib. I. Praepar. E-V. cap. I. e) Lib. I v. Infitiat. divinar. ' α - .
48쪽
PARs TERTIA. 29 aut ndn esse rectus. Egregie Cicero, nisi constet Deumese , ejusque vi atque numine omnia faeta esse se Mri, quae potes esse piscus , quae sanctitas , quae Religis Hare enim omnia pure π c le tribuenda Deorum Numini ita funi, , animetdsertantur ab iis, ct s es alia quid a Diis immortalibus humano generi tributum a Praeclarum est & illud Simplicii in Epictetum, rei
gionis erga Deos immortales praecipuum illud scito esse , rectas de eis habere opiniones, ut Iemias esse eos, σBene isseque admmiserare univiria . Hinc divina illa Pauli vox , aecedentem ad Deum oportet credere o quia es, o quia inquirentibus Ie remunerator est b . Quo circa non recte ii humano generi consulunt, qui in cultu tantum CX terno exornando toti sunt , parum aut nihil soliciti in ea Dei scientia homines milituere, ex qua cultus ille manare debet, cuique esse consentaneus, ut sit re ausa Altera Religionis pars practica est, profluitque necessatio ex priore. Etenim si crastet , ut confiat perspicue, Deum eise, eiusque Numine omnia facta est e,& conservari, mani selium est, ei deberi ab hominibus& summum obsequium , & summum amorem, & sum mam servitutem , quum sit & persectillimus, & optimus , omniumque absolutus Dominus, atque Imperator. Eleganter hac de re disputat philippus Mornaeus c . Minimus, inquit, inter homines colliget ρο illico inferet, parenti obsequium, benefico Domino fidem , gubernator inmoc rtionem deberi. Haec necessario se consequuntur, Dcus, bditur, servitium . Don tor , acceptor, gratiarum aciιo . Creditor , debitor, obligatis , Sed ut elarius Religionis natura intelligatur, errores, qui religioni adversantur, paucis definiemus. Plutarchus in celebri tractatione de superstitione acute observavit,
o De Verit. Relig. Christianae cap. λο.
49쪽
3o E LE MENTOR. METAPH. . vavit, duos esse primarios errores, qui religioni adver santur, Atheismum nempe, & Superistionem , quorum
otior directe omnem religionem subvertit, eam tamquam nominum commentum traducens; posterior vero indiis
recte , dum falsam religionem pro vera obtrudit . Atheismus autem vel materialismus est, quum omnes omnino substantiae incorporeae negant ut , qualis est Epicureismus: vel Panthei mus, quum Deus & universum contunduntur, qualis est Spinoetismus. Superstitio item duplex est, aut falsus verae divinitatis , aut
falsarum divinitatum ut verarum cultus. M' Sed & di υidi potest iterum Athetimus in negativum& positivu . Negativus est status ignorationis supremae divinitatis, quo in statu esse poliunt homines vel cum crimine , quales adulti, post adeptum usum rationis; in iis enim ignorantia supremi Numinis in vincibilis esse non potest: vel sine crimine, veluti infantes, Eorum non dum adulse ratio est, quique idcirco de eo nondum cogitarer queunt. Atheismus vero p sitivus item duplex est theoreticus& praeticus: ille est aperta professio nullum esse Deum, aut non esse nisi rerum universitatem, cujusmodi Athei fuisse apud veteres dicuntur Critias Socratis discipulus , Theodorus , Prot goras , & quidam alii; postremis hisce temporibus Spino-ZR, Tolandus , & quidam alii ,..practicus Atheismus est, quum quis non negat quidem esse Deum , sed ita tamen . vitam instituit suam , omnique scelere foedat, lquasi nullus esset Deus supremus rerum inspector, & lVindex ; cuius Atheorum generis infinita propemodum
est hominum colluvies. - . Ad memoratos errores reseruntur etiam Sceptici serius
universalis, Naturalismus, Politichismus, Hypocritii mus,& Indifferentis mus. Scepticii mus universalis est, in quo nihil sciri, nihil comprendi posse docetur, atque non istum reliqua dubia surit & incerta , sed Dei 'uoque existentia oc natura. Non negant Sceptici Deum , sed nec ponunt , nihil adfirmare in utramque partem comparati. Videri potest Sextus Empiricus in hypoti
50쪽
PARs TERTIA. γ 3Iposibus Pyrrhonianis lib. III. Naturalismus secundum Bodinum triplex est, Pelagianismus, Deismus ,& Panthei smus. Pelagianismus dicitur naturalii mus , quod nimium Pelagiani naturae viribus indusserint: is tamen error ad Athel imum nullo modo pertinet. Deismus est,
in quo sola ratio naturalis auditur, totaque naturalis religio retinetur, rejecta Omni revelatione, qui error Atheismo viam sternit. Ad Deismum accedunt Sociniani. Ea nunc se sta mirum in modum in Europa grassatur. Pantheismus tandem tertia classis est natura-
si sim i , isque verus Atheismus . Politichismus, qui dicitur etiam Macchia vellismus,& Hobbesianismus, quod eum Nicolaus Macchiavellus Florentinus, & Thomas Hobbesius Anglus promovere
conati sunt, in eo positus est, quod doceat religionem non aliam ob rationem curandam esse , nisii quia Rei publicae esse potest utilis, adeoque ea utendum, qua te nus Reipublicae interest. Indis serentismus generalis is
est , in quo docetur, homines in qualibet religione salavari polle, non in Christiana modo, aut in qualibet Christifinae secta, sed etiam in Turcica, aut Gentili.
Hyppocritismus tandem est ficta externa religionis imago sine animo religioso, qualem profitentur nebulones quidam, qui pelle ovium induti, intus sunt lupi rapaces , ut Christus Salvator noster Pharisaeis improperat Matth. Vt I. I 3. qui idcirco Pharisaeilmus adpellari solet. Omnes recensilii errores verae Religioni, quam univero Deo debemus in spiritu & veritate , adversantur, ut demostraturi sumus. VI. Prophetia est earum rerum praedictio , quae nondum evenerunt, quum praedicuntur, quaeque neqi e X catlsis naturalibus, nec ex praesente rerum statu coniici possunt.
Coroll. Uerae prophetiae character , idemque certi iasimus, est, quum hujusmodi res praedictae ita eveniunt, ut praedictae fuerunt . VII. Miraculum est effectum quodcumque, & co
tra consuetas naturae leges mechanicas, & supra vires causarum naturalium. Itaque duo sunt characteres Ve-