Elementa metaphysicae mathematicum in morem adornatorum ab Antonio Genuensi ..

71쪽

'st ELEMENTOR. ΜΕΥΑΡΗ.cou tudendum, quam prius . Etenim lumen Solis est si plex : Unum, quod in ipsius Solis globo haeret, quod Sosis ut a brum quoddam est, essentiam procul dubio conseia uiri ab eo enim Sol obtinet, ut sit Sol, ut Solnsminetur : quocirca efectus ejus esse nullo modo potes . Mundus igitur, sedius a Deo esse , naturam ejus nulla ratione pertinere ponitur, non ref ἰὸ comparaturcam tali lumine. Alterum lumen es, a dissunditur per aera ipsum collisiνans ς hoc autem subinde gμyni , interire , consat ex eo , ipsum excipiant

tenebrae , or Sole nubibus obduc o , interciditur. Tale aurem lumen dependet a Sole , habens esse suum in fieri , perinde atque motus . tempus . in is , primum corpus , illuminat, disjungitur , Ilatim quod erat iuaere lumen ita deficit, amplius non sit. Exsimamus

igitur semper in aere novum lumen gigni. Nam non aliter per continuationem quandam a corpore lucido lumen in aera defluit, quam aqua de fonte Icaturire solet e Deleerte moto Sole non idem lumen manet in aere, sed aliatid atque aliud gignitur ; non enim lumen est corpus, netora Sole ipsum quoque ex uno loco in alium locum se

cxndum Solis motum m eri queat , sed es accidens iusti et o sic inhaerens, sic pendens, ut sine in- tiritu sui ab eo non possit abjungι . Neque vero lumen , quod es in aere tantummodo interit ἰ vertimetiam illud , quod coelestibus globis impertitur a Sole . Cui rei fidem faciant eclipses Lunae , cdijus lumen in deseditionibus quia dem totum conferti=n descit , sensem autem in reliquo

toto tempore. Caetera autem astra idem lumen perpetuo retinere videntur , propterea quod ob continuationem or-kium nihil incurrere potes quod ea obscurare queat. Tale atit m lomen obnoxitim esse interitui, etiam ipse Pro. citis asyrmat in eo libro , quem scripsit de lumine. Quare lamen , quod e s a Scie pro estum , non erit smul pei petito cum ips o Sole. Non igitur refert ilitudinem Mundi , qui ponitur una esse ab aeternitate ctim ipso opifice . Ex hisce igitur, quae diximus, perspicuum fastum est, neu rum Procli exc tam ad ostendendum Nundum coaetem

72쪽

p. Ans TERTIA.. ' 53 num opifici esse potuisse, accommodatum esse ca). Posset etiam argumento Procli aliter occurri. Etenim si ponatur umbra lumen esse suis causis escientibus coaeterna , nihil - videtur jequi manifesὸ ab stir dum di impossibile . At opinioni quae ponit mundum Deo coaeter, necessario oe aperte consequentia sunt quampluri ma fravissimaque incommoda , quae supra in confutatione secundi argumenti indicata sunt, infra subtιlius exponentur. Qui autem opinantur Mundum potui 1se feri ab aeterno, responderent Proclum quidem suo illo argumento probare Mundum potuisse fieri coaeternum Deo , quod ipsi non negant o non tamen fuisse fallum aerrenum, id quod nunc in quae sisne versatur . uuartum argumentum Procli .

a I. Vst aeterna. Idea Mundi, ad quam Deus respi'

. a ciens , Mundum fabricatus est . Ideae autem essentia ire eo consistit, quod est exemplat esse alte 'τius, q2od est imago eius . Exemplar autem & imago , cum snt . ex numero eorum , quae .cum alio conseruntur, simul sunt, neque unum sine altero constr

a Est in hac responsione purus putusque peripateticus . Ignoscenda homini meliora non edom vetus illa luminis theorix. Ego potius noluissem tamdiu in Procli exemplis immoratum . Quid est enim in his exemplis praeter vim dissitae analogiae , qua demon fratur, nihil pugnare cum ratione, fieri mundum π.tuisse ex tota aeternitateὶ Id autem, quod Auctor no ster paulo post agnoscit, Scholae plurimi & acutissimi

docuerunt. At in quo quaestio versatur , mundum revera eX tota aeternitate fuisse , exempla illa demon orare non possunt.

Te poteli. EX nis necellario conlequens eii , ut quandoquidem Idea & exemplar Mundi aeternum est Nundus itidem , qui est imago ejus , sit aeternus D 3. . Alias

73쪽

s ' ELEMπNTo R. M E T A Ρ Η. Alias necessarium est , aut exemplar non esse aeteris num , si imago eius non sit; aut esse exemplar une imagine; aut Mundi exemplar nullum esse ; quorum omnium nihil est quod cum viritate , ac recta rati

ne non pugnet . . 'Ad quartum Argumentum Procli. 22. D Rima inpothess, ese Meas omnium rerum, qu les Plato ponebat, Platonis quisem illa est semientia, verum difficilis creditu, ab Aris. plurimis loris acerrime oppugnata, o pene qabefacZata . Caeterum disputationis gratia , concedamus eam Proclo. Atera tamen , quam ei subiungit, es manifeste falsa nempe , quod elentia Ideae si referri ad aliud , hoc est esse exemplar alterius. Etenim, aut Idea Mundi es substantia ,

aut non es s. sane Plato Ideas subsanti res primas σnobilissimas e se censet ς cum Mundum animal quo mdam perfectum, substantiam i eodem statu permanentem appellet , miato magis ipsum eius Arches um β.seantiam esse oportet. Si Idea Mundi subitisntia 6ι, essentia. ejus non consuet in relatione ad aliud; es enim subiantia ensabsolutum , nullius vel si esti vel termini ariminiculo, ut confisat , indigens et ea vero quae referuntur ad aliud, accidentia sint, o non pre se eo aerem sed fundantur in alio, opponuntur inter se , Quae sub seantiae nullo

modo contieniunt. Non erit igitur essentia Ideae, exemplar

alterius, oe referri ad aliud. Quod se Idea Mundi ,

non in eo , quod fit exemplar Vndi, suam essentiam. obtinet, non es necem, si Idea Mundi aeterna fuerit , continuo Mundum quoque aeternum suis. Sicuti, quia essentia Sophroniser non e s posita in eo, quod es sie P trem Socratis, non fessistur tit sentim atque fuerit S phroniscus, fuerit etiam Socrates, sed bene cum primum Sophroni Icus coepit esse pater , tum g que necessario fuit Socrates. Stetiti etiam Rex es exemplar ejus imaginis , quae ad similitudinem illius e gitur : re tamen, quia

essentia Regis um confisit in eo, quod es exemplar eisc

74쪽

P, A R S i E R T I A. 33 alterias, non sequitur , ut satim atque Rex fuit , etiam fuerit im Vo ejus. De Idea judi eodem plane modo oesentiendum , b loquendum es. Si autem Ideae Iubsantiae non sunt per te fusiuentes, erunt notiones , ac rationes quaedam se udum quas opifex , qui eas animo com . prehensas tenet, operatur . Aν ne sc quidem necessse erιt ut una cum rationibus artificialibus snt opera , quae δε cumlum innas fiunt. Etenim domorum , ct naυium fabriacatorem esse licet, qui domus, υA natas ideam in mente habeat , nondum tamen eam fabricetur . Quare., ne '

sic quidem nrce fario fequitur , ut s Muetdi Idea sempι- terna sic uundum quoque sempiternum bulis necessie fit. . Quinimo . s Deus qui summa Proυid ntia ometia gubem

nat , res antequam sint, praeυidet atque praenoscit, ut es communis seriam animis insita sententia , oe hoc tesatur Proclus in opere , quod De decem . contra Procidentiam dubitationibus composuit , o Plotinus in libro , quem De iis quae mente percipiuntur, o De Bono constri sit; ρ Iam es, omnibus rebus, quae oriuntur , Ideas, rationes architectirices antecedere - Denique , s Deus ageret ex nece stare naturae , fortase Procli argumentum probabiliva esset et cum autem non sic, sed libere agat , nec ejus naturalis perfestio ex molitione Mundi pendeat , ut supra osenimus ἡ nulla ratio est, ex aetermiste Meurum quae naturaliter tunt in Deo , quinetiam 1e sunt idem quod

Deus , aetervitatem rerum, quae libere a Deo ad earum,

quae in ipso bunt, Idearum similitudinem eseolae sunt,

velle concludere. Nam nec homines, qui ex arte operamur

libere , necesse es smul atque alicujus operis formam, Deam animo ex'ressam tenent, opas Ubum perficere : sed plerumque ewnis Ideam operis esse ipso opere antigni

rem o

. - . cuintum Argumentum Proesi .

Aussa. eisiciens , aut semper est actu , aut ali- quando est potestate tantum; & si quidem actu semper sit , effectus etiam semper eri caussa enim

75쪽

ss E LEMENTOR. METApΗ. si actu fuerit, effectus actu erit, & si illa potentia, hic quoque potentia . Praeterea , id quod est potentia , reducitur ad actum. ab eo cuod est actu, ut calidum potentia a calido actu: si inaliter opifex putentia , evά- det arti sex actu, ab eo qui eli iam actu opifex . Opis ex igitur Mundi, vel semper fuit actu essiciens, & Mundum item semper fuisse necesse est; vel aliquando fuit in potentia emciens; ergo ab alio effciente, qui actu fuit, reductus est ad actum . Sed quaero de hoc, an semper reducebat illum ad actum & sic ille semper act u sui ias et opifex, id quod repugnat positioni : vel non semper reducebat, sed poterat tantum reducere, ergo erit aliud, a quo ex tali potentia ad talem actum traheretur; res milis quaestio de hoc fiet, & de alio item atque alio; aut igitur erit progressus in infinitum in ef ientibus, quod manifeste sessum , atque adeo impossibiae est; aut necessario fatendum erit, opificem Mundi, semper acta essicientem fuisse , & proinde Mundum temper extitisse. Quare Mundus aeternus est. Ad quἰntum argumentum in a

14. lici significatione nomen potentiae usurpatur LM apud philompus . Primo , pro naturali quadam habilitate, uti puerum adhue rudem, Acimus potenti grammaticum ese , propterea quod sit aptus ad eam discendam. Deinde , pro habitu , quo praeditus potes benσpr' teque operari, sed fortasse vel aliis rebus occupatus,

Tel quia non vult, nequaquam operature ut qui jam a

tem grammaticae didicit, potes quidem, at non se ergrammatice agit. Et hic idem habitur respectu prioris potentiae potes appellari aetas, sed respectu earum actis-num , Guae yroficiscuntur ex tuo, dicitur potentia. Potest igitur sic habitus, si comparetur cum praecedente potentia, nominari actus primus , ad disserentiam secundi, qui oritur eae ipso: s vero conferatiar cum astu, Dem ipse gi nit parit, potes rite nuncupari potentia secunda , ad disseremitam primae, quae praecedit talem habit Es igitur

76쪽

duplex potentia , prima, secunda e duplex item actus, primus, o secundus. JEi poteratia fecunda , acius primus , re non diffcrunt, sed ratione tantum, atque hanc quidem disinctionem potentiae, Ari l. 8. Physi tex. 32. lib. 2. Anima, rex. 34. e ' 33. Ex his perspicui m es , illud primum pronunciatum Procli, se caussa es actu, Visecrus quoque erit actu ; -- . telligendum esse de actu secundo , non primo. Exempli gratia , s praeceptor actu docet Grammaticam, necesse essaliquem esse, qui acta doceatur Grammaticam , O saed calor jam aedificet, erit quoque aliquid , quod aedificatur .Qt de primo actu non es veram . Fit enim , ut aedificator partum habeat aedificandi habitum, ipse tamen actu non aedificet: neque quicquam aedificetur. Secus um autem pronuntiatum , nempe id quod es in potentia tali , reducitur ad actum ab' eo , quod es acturale ; intelligendum es de eo , quod est in prima potentiaci puer qui potes esse, Grammaticus evadet Grammaticus actu, eruditus, doctu que ab eo, qui actu tenet Gram maticam . Non es autem terum in fecunda potentia : is, etiam, qui jam comparavit sbi habitum Grammaticεs, squando non operatur, es tunc in potentia, sed ex tali

potentia non excitatur, Tel traducιtur ad actum ab alio ,

sed a seipso cum vult y aut se agens fuerit naturale, ut ignis , cnm amotum fuerit impedimentum obsans ejus actio mi. Quocirca licet ex hoc colligere , opificem actu primo , non necessario esse smul cum effectu : tum etiam , eum , qui

fit opifex habitu , qui ut diximus appellatur potentia secunda, non ab alio , sed a seipso traduci ad actum. Hinc elici potes solutio argumenti, quod est fallax , ct captio m ob homoumiam Socubtili 'tentia, o Actus. APrmamus Deum esse opificem habitu, vel secunda po

ientia , non quod in eo sit aliquis habitus , vel aliqua potentia, sed ob smilitudinem quandam . E quo planius re

intelligatur, virtutem alvinam, secundum quam non sem per oρeratur , quando Vult tamen , optime, facillime, promptissimeque operatur, nomine habitus potentiae secundae Eominamκs . Cum ergo Dera non fuerit ab aeterno opis A.

- Mundi

77쪽

38 i E L EMENTOR. METAPH. Mundi afla, sed , ut ita loquar , habitu ; quoniam ab

aeterno habuit perfecἱissimam vim atque pote satem condendi mundum : quia voluit ab aeterno ut m dus de novo conderetur, ρο initium aliquod suae duratio- .nis haberet, id o sine ulla sui mutatione , tunc quando de

creUerat, mundum de noDo condidit cum igitur ita res

habeat, non oportet Mundum simul elle cun ip ο Deo ,

' neque Deus reducetur ad adlu condendum Mundum ab

alio, sed a seius : sicut pictor callens frientiam pingendi, iam non indiget alio cujus ope adjutus ping it , sed quands' libet ei pingere potest . Alia etiam , quae adsumuntur in

argumento , non funt omnino vera r ut illucta, omne

quod in potentia es, redmi ab alio ad aetum. Duae sunt enim viae sciendi. ex sententia omnium Philosophorum via disciplinae via inυentionis: qui etiaιν indoctus abundantia quadJm, o naturali felicitate fingenii , perje aliquam scientiam inmenit, is ex potentia sciente fieafssu sciens , a se non ab alio . Ne tie illud altertim υerum es, Quidquid potentia tale , ab eo quod est altu tale, reduci ad actum: uises enim sunt actu dulces , albae . vel alio colore asses ae , non ab eo , quod eo actu dulce, vel album, sed beneficio aquae , qua irri'untur , Solis; o hoc steri ici potest in omnibus generationibus, quets natu les Philosophi ae ευocas vocant. Nisi Propositio intelliget tur, non de eo , quod es actu tale formiuiter tantum , Ied . vel virtualiter , vel o aliter a

Sextum

a) Confidentest n; mig .quam , vellem, in hoc Procli argumento reseliindo se petit Pererius . Sublestum illud

habete totum esse captiosum censet . Eius vim non vi detur assequutus vir doctust nullum est enim, nec quod

pluris faciendum sit . nee quo vehementius aeternitatis Mundi patroni & adrogantius utantur . Tota Procli quaestio hue redit , inter humanae rationis decreta, quae homines intelligere queant, x cuim aliis , quae ratRhabent & certa , innectere, habere ne locum hoc possit,

78쪽

- Sextum Argumentum Procli.

is. C, Eus auctor est Mundi omnino immqta&lis ς

ergo vel ab aeterno Mundum secit, .el nunquam seciti .nam si aliquando non suit factus Mundus,& aliquando fuit factus, . ergo Deus ex non iaciente ad

esse pose causas, quae iVae per se a nulla alia determia natae nomam aliquam actionem suscipere queant ' Tum si quae esse possiunt, ratione ne nila determinentur ad novam actionem edendam, nec ne ὶ Tandem, quoniam sine ulla ratione determinari eas intelligi nullo modo potest . misit ne actio illa esse nova, um ratio dererminans sit aeterna Est hoc postremum illud, de quo in hac quaestione asitur. Ratio architectrix mundi aeterinna est : aeterna item determinans: novus mundus . Haec utrum cum humanae rationis scitis cohaerere possint quaerit Proetus . Me quod adtinet fateor ei argumento obli que nos respondere et directe ne respondeamus infinita Dei natura & mentibns humanis incomprehensibilis es ficit et, sola enim natura quid possit ratio illa mundi a chite rix ao determinans pervidere nequimus. Oblique autem sc. respontio . Esse causas, quae ipsae per te novam actionem inchoare possint, aut inchoatam omittere, homines ipsi luculentum sunt argumentum : Sunt enim liberi, quippe qui parte virium saepe agunt, sepe viribus omnibus. In dogmatibus ergo humanae rationis oc hoc est, esse posse causas, quae ipsae per se a nulla alia necessario determinatae novas actiones suscipiant. Vide ut eam rem copiosius diducit Samuel Clar ius de exist. attrib. Dei cap. M. Non pugnat ergo cum ratione . eiusmodi esse & Deum . sed huiusmodi c3usae non sine rati ne determinantur ν est id in per ire is . Nec minus perspicuum est, rationem ut architectricem mundi , ita Deum determinantem ad essiciendum, Deo esse coae

79쪽

B ELEM THTon. ΜETA' M. faciendum mutatus est ; quare Deus mutabilis est . Et cum omnis mutatio sit impersecta quaedam actio tempore indigens, & ad persectionem aliquam acquiren dam tendens , tempore , inquam , indigens , utpote sine quo nullus motus perfici queat; erit Deus imperfectus aliquo indigens. Quamobrem, qui aetemitatem Mundi neg/nt, etsi cupiunt esse pii erga Deum. sunt tamen, ut ex iis; quae jam diximus, perspicuum est ) erga ipsum valde impii. Poisumus igitur breviter

concludere totam rationem ad hunc modum . Si Deus

prius non faciebat Mundum, & pollea secit, ergo mutatur , si mutatur ergo movetur , quoniam Omnis mutatio . vel est. motus, vel non fit sine motu : ii movetur , ergo est impersectusque od enim dealbatur non est persectὸ album: si etiam movetur, indiget tempore , quoniam, motus necessario fit in tempore. Quae si abiurda sunt , & omnia tamen pendent ex illo, quod Deus ex non faciendo ad faciendum migraverit, certe illud i falsum erit. Quare ab aeterno Deus Mundum Ad sextum Argumentum Procli . ,γ. - .l ia26. I. Erum es, motum esse asionem ἱ-erfectam e re V omnem mutationem, vel esse morum , vel nora

ternas. Conveniunt haec inter partes. Illud ergo expedien dum superest , ratio illa Deum ad essiciendum mundum determinans, necessario Deum impellere debeat, nec ne, Necessario Deum ab ea imoelli id nee per se est evidens, nec Proclus demonstrat . Sed nec video quidem , quantum circumspicere possum , qui possit : natura enim infinita

persecta & beata . quod saepe dictum , a se tantum Mam se noeelsario determinari potest, non etiam extra se. Iraque essicitur ut & ratio AEdiendi mundi potuerit esse aeterna, & Deus liber non ab aeterno mundura

80쪽

esse fine motu . Sed quod omae transiens a non faciendo ad faciendum , neces Go m tum subeat, falsum es o nam non faciens, habitu tamen oe pote 1late faciendi praeditus,

posea, quum ei libet, ex tali habitu at iones promista que ullo mota. Si enim ex habitu faciente eυndit actuagens per aliquem motum, is vel erit diversus ab essectione ; vel erit ipsa effectio . Si erit dive rus , vel erit habitus, ct hoc non , quoniam habitus rationem quietis potius , quam motus habet: quod enim habitu es tantummodo agens , quieicere potius , quam moυeri dicendum es; mel erit aliquid medium inter: habitram ct esset ionem; in hoc non , quia in eodem insanti finem facit non agendi nullo tempore intercedente, in quo talis motus feri queat; alioquin in illo medio tempore, neque faceret, neque nou faceret, sc inter contradictorare esset medium . Erit

igitur ipsamet essectio, motus ἰ at s ita sit , cum juxta

ententiam eorum , Deus semper Mundum essciat , etiam femper amoetebitur, quare semper imperfectus , ac temporis indigens erit. Quare in eoνum caput holers ipsortim inυentum relabitur . Non es autem omnis actis , motus, ncquoim'erfecta, neque temporis egens, ut fensus , mentis adlionra, quae neque motuS, neque imperfectae funi, inter Ilo' temporis fiunt. Praeterea si essectis e set motus quo moUeretur ipsum agens, motas esset iumoVente r at non es in moυente , sed in mobili; es enim

actus mobilis , est' mobile', quemadmodum Aridote les definit in 3. Pisso. Aristotel. 2. Anima text. 37. 38. ed habitu ad actum quempiam transresne ullo motu. sic. n. ibi scribit . Quocirca non recte se habet dicere ipsum sciens cum scit alterari, scut neque aediscatorem cum aedificat.), es is qui habens scien- . habitum, deinde actu scit contemplatur transit ab habitu ad actam me ulla alteratione ; quod s talis

non alteratur, neque smpliciter movebitur : non enim augebitur , Uel minuetur , Uel loco movebitur . Non es autem magis perfectus Deus quUdo aliquid actu procreat ,

quam erat antea cum potentia tantum procreans erat: efl

enim per Ie , ac sue alterivi rei adminiculo omni ex parr