장음표시 사용
181쪽
NArratio iuxta mentem Cic. rei explicatio es σquasi quaedam sedes , ac sundamentam constituemdae fidei . Narratio ita sumpta narratio est oratoria ἡest & alia narrationis definitio , quae Marrationem explicat , tum historicam, tum fabulosam , eaque est e Narratio es rerum gestarum , vel quas gesarum eam-stis . Narratio ut plurimum subiicitur exordio; verum aliquando narrationi praemittitur refutatio , cum scilicet defendens orator alicujus vitam flagitiis inquinatam, prius amovere debet , quae sibi obstant , quam
Narratio duplex est, altera dicitur causae narratio , hoc est, expositio rei , qua status continetur quaesti nis i altera rerum , quae pertinent ad causam , & est expositio cujuscumque rei. Primo modo accepta, ea est , quae secundam sedem obtinet in oratione; secunda habet locum ubique , &saepe vim probationis sortitur. Utraque duobus modistractari potest. Primo, simplici stylo, & sine ulla a te, vel amplificatione; a. ornate, & copiose, & cum magna oratoris industria. Narrationem interdum praeeedit praeparatio, quae est quasi quaedam ianua, & aditus ad illam , eaque fieri solet, vel a persona, vel a descriptione loci, vel temporis. In re gravi fit etiam a consequentibus. Narrationi suae sint Veneres oportet ,' quare plures saepe imfiniti modi in ea conglobantur suppresso verbo , unde regi possunt. Cic. 6. in Verrem. Ue unumquodque vas in manus sumere, laudare, mirarι. Pro praeterito praesens tempus usurpatur. Cic. in 1.
Ossi post multa haec habet. Emit homo cupidus, nomiana facit, negotium conficit , invitat Cannius postridie familiares suos, venit ipse mature oec. Multa participia conglobatur. Cic. pro S. Ros Pa
182쪽
ter occisus nefarιe, domus obsessa , ab inimicis bona a empta, psela, m. Usurpatur aliquando particula relativa qui. Cic. proe Mi I. Cum mihi in iapor, qai item illud ad caedem fa- .ciendam apparasset. Repetuntur eadem tempora quaecumque ea sint. Cic. pro Mil. Conmocabar tribus: sed interponebat e coloniam novam, desilium perditissimorum scribebat cιυium. Interseruntur voces ait, infit, inquit s Cic. tum ille non sum . inquit, nescius. Uerum ante has voces elegantius praemitti solent
Denique ad brevitatem verba quaedam, & aliae nonnullae voces narrando omittuntur. Cic. o. in Uerrem. Dies unur, alter , plures e Praetermissum est verbum praelabuntur. Figurae ornant narrationem ἔ & hae praecipue : ΗΡpoti posis, suspensio, exclamatio, epilepsis, hoc est increpatio, communicatio &c. Monet Arist. in narratione ea ponenda esse , quae animos auditorum commoveant ; idque praestabit orator, si consequentia reserat; si nota auditoribus sint, quae sibi, quaeque adversario propria sunt &c. Narrationis virtutes quatuor sunt, probabilitas , ιν vitas , suavitas, perspicuitas oee. Probabilis erit narratio ; si nihil eontra decorum d xerimus, sed personas convenientes rebus iis, quas persuadere volumus, constituerimus, ut si furti reum a cusaturi, prius ostenderimus ; cupidum fuisse , luxuri sum, egentem ῆ haec etenim vitia , in furem cadunt ;quod quidem adeo narrationi est necessarium ., ut id summopere curandum sit in fingendis fabulis, monen te Horatio: fcta voluptatis causa, si proxima veris. a. Si prudentem quamdam simplicitatem servemus ;s diligenter consideremus in personis circumstantiaS , easque educamus omnes, nomen scilieet, naturam, Victum, fortunam, habitum, assectionem, studia, eonsilia, facta, casus, Orationes. In
183쪽
In natura consideratur timidus ne aliquis si, an audax: robustus, an affecta valetudine; dives , libera lis, an avarus, aut prodigus, ct hujusmodi. Hoc con-sderat Cic. in Milon. n. 23. In fortuna consideratur nobilitas, divitiae, iisque con-. 4ria, & huiusmodi : Affectio differt ab habitu, quod Mectio facile mutatur; habitus vero est diuturnior ,& per illum bene , vel prave afficimur ad quamlibet
actionem. Vide eumdem Tull. pro Ligor. n. 8. Per studium intelligitur vehemens quaedam animi contentio in aliqua re agenda. orationes sive obliquae sint, s ve directae, sermocinationes sunt, quae narrationi interseri solent. Casus ille dicitur , quod praeter spem ,& opinionem contingit. Si ea afferamus , quae cum hominum opinione congruunt, ut si vitam rusticam , minime cupiditatibus obnoxiam esse dicamus. Si loci circumstantias educamus. Ceterum , ut narrationem suam probabilem reddat orator, prompte, quae narrat, memoria recitetῆ curet, ut vera dicere assuescat; satagat , ut vitae probitate commendabilis sit. Rem verbis propriis exponat non
illis quidem sordidis, sed neque exquisitis, & a communi usu seiunctis ς studiose distinguat narrationem , rebus, temporibus, causisque: omnia ponat initio. Denique nitido , simplicique dieendi colore narrationem
Brevis erit, si nihil in ea sit mancum , nihil concisum, aut decurtatum , nihil intricatum , nihil ob
Si paucis multarum rerum expeditionem amplectatur, praecipue cum te meus non sinit commorari , aut res ipsa non longam exigit narrationem. Si narratio longior sit, eamque ob causam taedium auditori timeatur, eartitione, & divisione utatur Orator, eamque in capita dividat, apta , & prudenti interlocutione interrumpat, commotionem adhibeat, vel prolixitatis veniam postulet, quod paucis efficiendum advertat. Ex
184쪽
1 bet ortae Praecepta. 1sIEx his patet, vitium non esse, si narratio satis longa sit, cum res exponenda id exigat. Suavis erit, si non pleno semper orbe decurrat, sed identidem concidatur. Si infinitis nonnunquam vocibus pro finitis utamur. Si illustretur figuris, colloquiis, suspensionibus, se Inocinationibus. Si magna, nova, & inaudita dicendo, admirationem
Si metum , suspicionem , desideria, dolores , laetitiam , dissimulationes, verbo uno mores hominum, &affectiones exprimat. Si partim testiva sit, partim gravis. Si breves apologos , hiitoriamque aliquam contineat, &c. Quae fit in personis narratio, animos aperiat, & sese mones, habeatque multam festivitatem , rerum varietatem , gravitatem, laetitiam, spem, metum , suspici nes, desiderium, errorem, misericordiam. fortunae denique commutationem, & rerum exitus selices, &a
Perspicua erit, si verba usitata, & propria , & aliquid contineat quotidiano, familiarique sermone simillimum, quod quidem non abhorret a narrationibus. Nihil est eur aliquid moneam de vitiis narrationis; satis erit, si eam non careat virtutibus, de quibus diximus ; vitia enim , quae in narrationem cadere possunt, virtutibus iam dictis contraria sunt. Tantum adis Vertite, narrationes concludi epiphonemate solere.
EGressio es aliena rei, sed ad utilitatem cause per
tinentis extra ordinem excurrens tractatio.
In oratione locum habet ubique , & non tantum pQst narrationem; neque est nova pars orationis. Cic. q. in Verrem dicturus de Siciliae incommodis, egredi-L tur
185쪽
161 Rhetoricae Praecepιa. eur prius in laudem iptas Provinciae his verbis: --que adeo antequam de incommodis Siciliae dicam, paucani hi videntur esse de provincia dignitate, Vetustate, utLIitate dicenda ; nam cum omnium fociorum , provinciarumque rationem disjenter habere debetis, tum praecipue
Sitaliae Iudices, plurimis , iustomisque de causis s primum quod omnium m.
Confirmatio , in qua tota spes vincendi, ratioque persuadendi posita est, definitur a Tullio , perquam argumentando no brae cause fidem, auctoritatem, σfirmamentum adiungit oratio ; quod fit argumentis , de quibus satis superius. De Confirmatione nil aliud dicendum occurrit, nisi pauca de ordine, quo collocanda sunt in oratione argumenta. Optimus igitur erit ordo, si priore loco, &in fine firmiora, infirmiora in media collocemus. Qu-s causa duobus tantum nitatur , quorum alterum si mius sit, imbecillius validiori subjiciat orator; sed mox
ad validius recurrat, caveat tamen , ne cum infirmiora argumenta recenseat, inutilia coacervet ς scia que argumentum pondere , non multitudine victoriam
sibi promitti . Tullius primo firmat rem , quae in quaestionem v nit , deinde volens, libensque remittit aliquid, ni h sti postmodum insultet audacius. Est & alia instituendorum argumentorum methodus, uua scilicet per gradus semper ascendimus, ut ab imfirmiore incipientes, gradatim ascendamus, donec eveniamus ad firmissimum. De
186쪽
Consulatio sane opus est ista confirmatione dissici. lius , accusatori enim satis est , si verum esse ostendat, quod objicit; defensori non est satis negare ,
ni etiam transferat, excuset, deprecetur, molliat, minuat, avertat, despiciat, dissimulet, deflectat. Ese autem confutatis , contrariorum argumentorum dissolvitio ;vel oratio, qua a ersariorum confirmatio argumentis di Ditur , o infirmatur. Tullius in pari. haec tradit comistationis praecepta n. 44. Aut totum es negandum ,
quod in argumentatione adsersarius sumpserit, frictum, aut falsum esse dicere posses; aut redarguenda, qua sumpta pro verisimilibus sunt ; primum dubia sumpta esse pro certis : deinde etiam in perspicue falsis, eadem posse dici; tum ex iis, qua sum erit , non esses , qua V
-lint. Accedere autem oportet ad sngula ; se universa frangentur. Commemoranda sunt etiam exempla , quibus smili in disputatione creditum non fit; conquerenda condisio communis periculis p s ingeniis hominum erimis sum exposita fit vita innocentium : Haec dicta sunt de consutatione, & generatim a Tullio , quae ut facilius intelligantur ad quaedam particularia veniamus . Fit igitur confutatio Primo. Α repugnantibus, ut si ostendamus, reum non his esse moribus, aut non ea vita, quae congruat eum iis criminibus , de quibus arguitur; sed ea tantum, quae omnino repugnet.
a. Ab adjunctis personarum, vel accusantis, vel rei, ut si quae cruentae manus ab adversariis afferuntur , tamquam signum patratae caedis, eas dicamus alias habuisse suae eruentationis causas; vel si quod crimen reo objicitur, illud probemus adversarios finxisse, vel odio in eum, vel scelere. 3. A circumstantiis, si remotione causarum nullam perficiendi scelus , reo facultatem suisse demonstremus; L et vel
187쪽
vel a re, tempore, loco, modo, aliisque criminis eircumstantiis fictum esse crimen probemus. q. A consequentibus, ut si erimen aliquod admittere reum non potuisse doceamus, quod maxime sibim-xium futurum sapientia sua praevidebat. s. Α negatione , ut si crimen penitus negetur dummodo id tuto fieri possit. 6. A loco communi, in quo antequam ad refuta dum descendat, conqueratur orator de misera conditione temporum, deploretque commune honorum omnium periculum , quod calumniis hominum exposita sit innocentium Vita. Si crimen negari non possit; primo vel criminis invidiam in alios detorqueat orator; vel telum adve sariorum in suum ipsorum iugulum convertat, essiciatque, ut eorum rationibus in eos ipsos utatur. a. Factum aliquod non esse vitio dandum ostendat, quando qui graviora egerunt, laudem ex iis meruerunt , Vel probet , vitium non esse illud , sed vi
3. Factum interdum dissimulet , & alia consutatione obruat, vel innocenti fallacia auditorum animos a rebus sibi contrariis deducat, pollicensque se de iis , quae sibi obiiciuntur, post pauca dicturum, sensim elabatur, aut ad aliarum rerum considerationem lauditorem traducat.
s. Aliam ab eo, quam adversarius affert, facti causam producat. 6. Crimen fateatur; donandum tamen asserat preci bus amicorum, ossiciis, ae meritis.
Figurae confutationis, praecipue hypoti poses sunt se mocinationes, subjectiones, interrogationes, indignationes.
188쪽
ΡEroratio tanti est in arte oratoria, ut in ea omisnes eloquentiae nervos debeat orator insumere , apemque imitari , & postquam in dicendo orationem suam melle resperserit, in peroratione spiculum infigere , mentesque aculeata oratione serire . Hoc etenim loco oratoris est animos flectere , fietum excitare, in risum trahere, ad iram inflammare, incitatos temperare, revocare ab incoeptis, incendere ad agendum , omnibulque eloquentiae nervis pugnare, ut ubctoriam possit referre. Advertere tamen debet, ut opus suum totum non absumat in parando elaboratum exordium, sed in principio ita parcat magnificis eloquentiae pompis , ut in peroratione iacili negotio eae possint augeri. Est igitur peroratio artificiosus terminus orationis, seu cum aliis eoncluso orationis, motuum Iedes. Habet duas partes, enumerationem scilicet, & mo
Enumeratio est , qua per totam orationem varie sparsa uno veluti aspectu ob auditorum oculos ponit orator, eo certe modo , quo grandem historiam in exigua tabella pictor proponit . Fit autem pluribus modis.
adversario, tum a nobis pronunciata.
simpliciter prout oratio postulat , α suadet prudentia .
repetuntur quae sparsim in oratione dicta sunt ; Advertat tamen orator, ut non omnia repetat, sed illa duntaxat, in quibus maxime causa consistit , quaeque in auditorum animos descendere altius velit. Ceterum sciat, efferenda esse verborum pondere , Sc sententia-L 3 rum,
189쪽
eum, variandaque figuris ea, quae repetuntur . Quare modo uti potest ironia , interrogatione modo , modo praeteritione , ne omnia referre velle videatur, modo
soluto dicendi genere, nullis adhibitis coniunctionibus, sed membratim , & caesim loquendo; modo tandem dubitatione velut anxius apud se perpendat , nunquid om i serit , vel quid hic, aut ille iudicaret. De Motu, cum iam multa hoc loco, & alibi superius dicta sint, satis erit annuere, quod si laudamus,
cum gratulatione , admiratione , amore , aemulatione laetitia perorandum est, si vituperamus, odium, invidia, contemptus cieri debet. In consiliis capiendis spes excitanda, sive explendae cupiditatis , sive ulciscendae injuriae. Interdum proderit timorem injicere. In iudiciis omnia concurrunt, amor, odium, invidia, indignatio, misericordia , sed eae partim sunt accusantis, partim defendentis. Caveat tamen Orator ne in rebus
Haec sunt, quae de partibus orationis dicenda mihi videntur, & quibus claudi quartum hunc librum oporret. Verum quia ad perfectionem orationis postremae spectant rhetoricae partes, dispositio scilicet, memoria, & pronunciatio ς ut brevitatis serviam, non incongruum duxi, si de illis aliqua hoc loco vobis pro-Ponfrem ἰ quare sit.
DIspositio, quam inventarum rerum suis quibusque loeis distributionem definivimus , tantum ponde ris habet in oratione , vh nisi illa optima sit, nihil inventio, nihil valeat elochtio; quare judicium sedeat
oportet in dispositionis limine tamquam regius censor, qui inventa omnia mature examinet, aliena repudiet, Communia negligat, eligat pulchra, nervosa, florida, &4uod maximum est, recte ad rem collimantia. Dispositiouplex est, verborum altera, altera rerum. De
190쪽
De verborum dit positione nihil est, cur plura dies- mus , cum iam satis multa dicta sint ubi de elocuatione superius. Rerum dispositio duplici modo fieri potest , aut ex
arte, aut ex tempore. Si ex arte , eum ordinem habeat oratio, quem sibi praescribit ars , ut scilicet primam ejus partem complectatur exordium , secundam narratio, tertiam confirmatio, quartam epilogus. De argumentorum dispositione paulo ante dictum est; hic talis erit annuere, quod ea praecedere debent, ex quorum intelligentia cetera pendent. Ceterum quid primum, quid postremum esse debeat in oratione, quid adhibendum sit in singulis causis, non facile definitur. Unum, quoad fieri potest, nascatur ex alio, utque mutua quaedam inter orationis membra connexio, quod fiet, si fervetur ordo propositus, &in divisione promissus. Ad hanc rem commodae sunt transitiones, quibus ab uno Vel argumento , vel orationis capite devolvimur ad aliud ; in defensionibus cum respondendum est adversario, sequi illum ordinem debemus, quem ille tenuit. Ceterum haec dispositioi ta pendet ex prudentiar methodo, quae quid locus, quid auditor, quid causa postulet , oratorem docebit. De dispositione passim dicta sunt multa inter has rhetoricae praeceptiones; unde nihil ultra progrediar, ut sta
Μ Emoria adeo necessaria est oratori, ut ex Ciceronis mente omnia praeclarissima in eo peritura sint, nisi inventis, & excogitatis adhibeatur memoria, eX qua tamquam ex thesauro, & pcenu dicenda proma
Duplex est, alia a natura, alia ab arte. Quae est a natura, exercitatione augetur adudua mentis agitatione, & frequenti rerum meditatione adiu-