장음표시 사용
291쪽
quin stimulos experiatur conscientiae , ea quasi domesticis furiis agitetur; unde autem illi stimuli, tam invicti et tam universales, nisi officia haec, homini penitus necessaria sentiantur Praeterea constat semper et ab omnibus populis admissam esse veluti necessariam aliquam religionem , nec ullam unquam gemem repertam fuisse, quae licite ab omni cultu abstinere posse crediderit; porro consensus ille universalis minvictum in re hujusmodi veritatis argumentum
reputandum est, cum a causis erroris provenire nequeat; ergo , etc. Tandem certum est nec societatem ullam, nec genus humanum absque religione subsistere posse, ut jam constat ex dictis ubi de atheisinoe, , omnis humanae societatis fundamenta convollit, ait Plato, qui religionem convellit ,, . Ergo necessaria est Omnino aliqua religio. ObI. I' Cultus hominis prorsus Deo indignus est , et aliunde minime Deus eo iudiget; ergo nullus omnino debetur. Rev. 10 Cultum non esse Deo indignum, siquidem ab immutabili ordino exigitur, et nouliotest auferri quin statim finis a Deo intentus Decessario frustretur, et violentur relationes es.sentiales ab ipso institutae. Quid enim magis inordinatum fingi potest, quam creatura rati Ο-nalis persectissimis donata saeuitalibus , omnibus donis a Deo cumulata, quae numquam tamen haec omnia ad illum referret, et nulla dependentiae, amoris, gratitudinis testimonia exhiberet pQuinimo indignum Deo esset propter aliud quam I=ropter Se homines ereavisse, iisque suas dedisse facultates; si autem id propter se secerit Deus, debet evidenter homo huic fini correspondere, in laudem ejus cultu quodam seipsum impendendo. Resρ. α' Cultu quidem non indigere Deum, sibique omnino sufficere; attamen si creaturas i Produxerit rationales , exigit sapientia ut cultum
sit quem praecipiat, siquidem portulat ordo na-
292쪽
turalis ut omnia ad ipsum reserantur, cum ab ipso omnia procedant ; idque satis patet ex dio tis . - Sic mundo 'non indigebat , et tamen Donpotuit 'illum creare propter aliud quam gloriam
ου. α' Deus intimos cordis sensus intuetur;
ergo 'non opus est cultu externo.
Rem. Neg. cons. Non enim cultus exterior necessarius est ut pateat internus, sed Iu quia sequitur ex cultu interno, eum ipsimet impii in periculis Deum externe invocare natura cogantur 3 2' quia uecessarius est promovendis assecti-hus internis ; 30 quia etiam corporis sa inulatum Deo debemus ; 4' quia debemus alios exemplis ad Deum honorandum promovere: ita hoc enim praecipue debet eharitas exerceri ; etc.
Cneterum notandum est nos cultum mere externum non exigere; necessario enim conjungi debet cultui interno, ut acceptus sit; alioqui vanum esset religionis simulacrum, quod sane Deo Placere non posset . Si autem huic conjungatur, tunc omnino acceptabilis est, cum optimae sit actus virtutis, et huic etiam consirmandae inserviat .i ΡaoposietIo II. Unica est oem et necessaria religio, proindequa non potest homo quiamcumque ooluerit indifferenter admittere; nec circa religionem εὐ- se indisserentem ostendere.
Prob. ymρ. Beligio laudatur in relationibus
quae exstant inter Deum et homines, ex iisquEderivatur ; porro relationes illae ubique et apud omneS eaedem sunt; ergo eadem esse debet apud omnes religio . Et vere reIigio Deum necessario habet auctorem, cum relationes illas instituerit, unde fluit ipsa ; ergo unica esse debet. Aliunde eadem est et unica veritas apud omnes, ut cer te evidena est 3 ergo duplex esse nequit vera re
293쪽
Iigio. Hinc ipsemet Rousseaur is Fra tante religioni disserenti, che si proscrivono e si esciuis dono a vicenda, uua sol tanto e la baona . ,, Si autem unica est vera religio, etiam haec ipsa amplecti debet, siquidem alliqua necessaria i est,
et error necessariuS esse non Potest.
Praeterea si multiplex admitti posset religio,
Sequeretur unumquemque posse quodcumque voluerit in materia religionis, sentire, ideoquercOX unam , mox aliam sequi, ac proinde nihil in ea fixum et determinatum esse; a' homini quaedam esse erga Deum varia oppositaque ossicia , imo et haec ad arbitrium mutari posse , Prout varia esset aut mutaretur religios 3 λ Deum approbare varia contrariaque dogmata, proindeque errorem et mendacium; porro haec omnia
Platae repugnant; ergo , unica est religio Vide Priorem et eximiam partem operis , cui titulus imsai sur P indi erance, etc. cap. 4 et 5 .
Ex dictis manifeste sequitur hominem non P se circa religionem indifferentem esse. Religio enim messium. est unicum et necessarium quo sinem suum homo possit obtinere, Proindeque ex ejus observatione pendet aeterna omnium desti. natio, alioquin minime necessaria dici posset. Si ergo unica tantum vera sit, quisquis eam negligit, Dei voluntatem contemnit, ipsius ordinationi resistit, ideoque sese exponit suppliciis
qui e impiis reservantur. Et vero, quamvis non tam aperte religio ne-CeSsaria demonstraretur, saltem fatendum est im-Piis possibile esse, ut existat aliqua religio, eaque unica, ut sit homini necessaria, et salus aliter non possit quam per ejus observationem
obtineri; porro quid stultius fingi potest quam
indifferentem esse circa objecta haec, unde pendere potest salus aeterna r
Notaridum autem hanc propositionem intelligi tantum de dogmatibus, de principiis moralibus, et de substantia cultus, non autem de ritibus
294쪽
SPECIALIS. 293aeeidentalibus quos varios esse minime repugnat, nisi speciali revelatione, aut lege positiva deteriminentur .
De possibilitate religionis cujusdam revelatae.
REvELATI o generatim dici potest manifestatio veritatis incognitas nobis a Deo facta . Quidam deistae contendunt Deum nihil nobis omnino revelare posse ; alii autem omnes nihil quod rations verum deprehendi non possit. Quamlibet aliam revelationem velut inutilem, proindeque Deo indignam rejiciunt; eos omnes variis propositionibus refellemus .
PROPOSITIO I. . Possibilis est αliqua in genere reuelatio.
Prob. Quia Deus 'potest evidenter nobis cognitiones suas aut voluntates aliquo modo manifestare, nou minus quam , homo ipse. Etenim si potuit homini iacultatem dare; cogitationes suas aliis communicandi ; eam i ipse sane debet habere, ut satis patet. Et vero si potuit quasdam veritates omnium mentibus imprimere, cur non posset amplius alias nobis aliquo modo mani&stare , nisi iam impotens supponaturr Praetere, summum habet in omnium i mentes dominium; ergo potest iis quidquid voluerili intimare et manifestare. Hinc nullus 'est popuIus qui suam religionem non erediderit essa revelatam; unde Patet omnes revelationis possibiIitatem admisisse. Ergo possibilis est, etc. ι
295쪽
Potest Deus Meritates rationi imperatas
Prob. Si Deus non posset huiusmodi. veritates revelare, vel quia nullae essent, vel quia repugnaret hominem iis fidem adhibere; atqui haec duo dici nequeunt , I.' quaedam sunt veril tes Supra captum humanum; alioquin intellectus noster esset veritalis quasi mensura, adeo ut Deus ipse nihil ultra posset cognoscere, protodeque foret infinitus; quod omnino absurdum est. Quis enim Deum ipsum comprehendere posset qui totus est fons mysteriorum rci .v Non repugnat hominem iis fidem adhibere
quae captum ejus superant, cum plurimas veri tates admittere cogamur, quas tamen nullo mo rdo comprehendimus. Quis enim unionem mentis cum Corpore, motus communicationem , attractionem corporum, imis et luminis naturam Ruteffectus, fulguris, magnetis et electricitatis pb nomena, perfecte comprehendi tr Nemo est ta. meu a quo in dubium . . revocentur Praeterea numquid .adversarii immensitatem Dei, aeterni. lem et immutabilitatem capiunt 3 Attamen inoui audent de his dubitare . Hitio ipse Voltaire, Dio t'ha creato per amario , e non per compren' derio o. 'Et etiam Rousseau ii meno Io conQSco ,
pili io r adoro; i'usoi pia degno 'della mi a ra-gione e d' annieresarsi diiuanetii a tui. ,, Quod ει autem velint de Deo dubitara , nonne pariter ei S de omnibus: imo et do sametipsis, erit dubitandum, cum nihil absque D eoncipi queat r. Aliundo deberet caecigenas iis fidem adbibe re, quae de colorum existentia, varitate et phoe nomenis, alii homines unanimiter ipsi referrent, ut omnes salebuntur; attamen haec omnia non comprehendit; ergo non repugnat, etc. Si Ru
296쪽
tem, fides hominum testimonio habenda sit, quamvis incomprehensibilia referant, quanto magis fir- initer iis adhaerendam quae a Deo revelantur PROPometio III. Potest Deus legi naturali praecepta positio suρeraddere. Prob. Deus habet in omnes homines Supre imum dominium, ergo potest eis aliquid a lege naturali distinctum praecipere. Et vero poSSunt id emeere principes, nemine dissitente ; cur er go idem nota posset Deus , cui sans jus id denegari nequit quod hominibus competere potest Praeterea Ieges positivae inserviunt tum pie latis, obedientiae et dependentiae actibus exercendis, atque ideo meritis acquirendis; tum officiis lege naturali praescriptis, tacilius observandis per actus positive et specialiter praeceptos et tum sensibus religionis excitandis, quibus a vitiis avertamul et ad virtutem incitemur; sic praecepta patris. do rebus quibusdam indisserentibus os cacius a malis filium avertunt; sic leges civiles certius bonum publicum promovent; tandem inserviunt ad cultus uniformitatem, tempus, locum, modum cultus exhibendi specialiter determinando , etc. Quis autem Deo denegaverit potestatem quidquid utilo est praecipiendi Z Ergo potest Praecepta positiva legi, etc.
PROPosmo IV. Non solam possibἱlis, sed etiam utitissima est aliqua revelatio. Prob. PlurImae sunt veritates rationi imperviae, quas plurimi interest hominis cognoscere;
V. gr. nemo est cuius nou reserat cognoscere unqdenam proxeniat in diomine tam alta corruptio
297쪽
α96 ETHICA et ignorantia, quomodo possit pro suis offensis Deo Satisfacere, quo cultu externo debeat illum colere, quid homini per totam aeternitatem ex-Pectandum aut timendum sit, et alia bene multa, circa quae silet omnino ratio; ergo perutilis
est revelatio qua haec omnia cognoscantur. Praeterea omnes populi, etiam maxime exculti , revelatione carentes, per tempus diuturnum turPiter erraverunt circa naturam et cultum Dei, et circa morum placita , ut omnibus notum est.
Alii sidera, alii plantas, alii animantia, alii heroeS Sceleratos colebant. Varia seelera Divinitatis cuiusdam specie consecrabantur, Et quaecum
que turpia in huiusmodi Deorum sestis publice fiebant, referre non permittit pudor. Ipsim et Phi-Iosophi in pejores etiam errores sese impingerunt. Pyrrhonii de omnibus dubitabant; epicurei Providentiam Dei rejiciebant: omnia ineluctabili sato moderari credebant stoici; turpia quaeque cy nici permittebant; Aristoteles Iascivas Deorum imagines exponi, partus abigi non improbabat; ipse Plato ebrietatem , mulierum communitatem permittebat; et sic alii alia bene multa turpia et horrenda; porro si tot populi exculti, Sapientissimis legibus et omnibus sere disciplinis instructi ; si tot philosophi ingenio praestantes , Per
tot saecula in errores turpissimos ita volutati Funt, quis unquam tam insipiens, tam hebes erit; qui non sateatur perutilem et quasi necessariam esse revelationem, ut possit sana quaedam reliqgio stabiliri 3Tandem omnes legislatores, philosophique e tiam peritissimi religionis utilitatem agnoverunt; nullus est enim legislator qui non sese finxerit ab aliquo Deo inspiratum, et suam religionem ut celestem non tradiderit; optimus quisque Phi-Iosophus rationis imbecillitatem in materia religionis agnovi , ipseque Plato expresse orat ut Deus tenchras eiiciat; omnes denique populi Sem Per ad revelationem prompti suere; quis autem
298쪽
dixerit hos omnes circa rem tanti momenti errasser Ergo revelatio aliqua perutilis censenda est. ' Contra propositiones istas objiciunt deistae rationem nobis a Deo concessam esse, ut ipsius ope veritatem detegere possimus 3 sibique proinde contradicera Deum, si revelare velit aliqua quae ratione deprehendi non possint. At haec objecto soluta iacet ex dictis in probationibus. Certum est enim rationem omnino infirmam in multis deficere, et plurima comprehendere nota Posse quae tamen aD omnibus admittuntur , vel quia Sensus nobis ea reserunt, vel quia doctiores testantur. Numquid concipere posset aliquis ruricola quomodo possit ignis in aqua accendi Z Fatuus attamen censeretur, si chymiae peritis id unanimiter reserentibus fidem denegaret. Batio nota equidem inutiliter data est; at quis unquam dixerit eam cuilibet veritati detegendae aut omnino percipiendae datam et parem esse Z Nonne illius infirmitatem consessi sunt adversarii ,, La ragione, inquit Baylius , ad altro non va- is te, che a sormare dei dubbi, ed a rivoIgersiis a destra ed a sinistra per eternizetare una di- ,, SPuta, e sar conoscere ali' uomo Ie sue tene- , , bre e Ia sua impotenga, e Ia necessita di una , , rivelagione. Troppo Spesso Ia ragione c'ingan- , , na; inquit Rousseau, non ahbiamo che pur,, troppo acquislato ii diritto di rifiutaria. Io hori interrogato Ia mia ragione, inquit Voltaire, , , Ie ho chiesio cosa ella h, e ad una tal diman-
,, da ebbe Sempre a consondersi , , . At, inquiunt, non potest Deus nobis usum rationis interdicere, siquidem illam nobis concessit ad judicandum. Id si velint adversarii, sates in Argumenta quibus Αuetor maximam utilitatem revelationis probat, absolutam neeessitatem quoque demon trant. Hisce equidem religionis defensores usi sunt, pro revelati nis necessitate. I 8.
299쪽
bi inur; sed quid inde Z Noa interdieit revelahIo
usum rationis, sed eam adjuvat, dirigit et perficit, ei nempe veritatem detegendo quam Peae Seipsam assequi non posset, sicut dirigit magister discipulum cum ipsi manifestat abstrusa mathematicae , physicae aut astronomiae priueipia ,
quae memoria retinet , quamvis nondum ea Ca-
re possit infirma eius et debilis intelligentia.
aec autem quae revelantur non sine ratione credimus, quamvis non ea Persecte comprehendamus, siquidem n edocet ratio Deo revelanti fidem plenam esse adhibendam, sicut non abis Sque ratione crederet caecigenus varios esse Colores, eam homines unanimiter id ipsi testarentur, sicut etiam nos ipsi motus communicationem , electrica phoenomena credimus , eo quod Sensus haec resera ut, quamvis ea non possimus omnino comprehendere. Quaecumque ergo sunt supra rationem , dicinou Possunt contra rationem; nam ea tantum Sunt contra rationem quorum clare percipimus repugnantiam; sic contra rationem esset dieere idem esse simul et non esse, eirculum esse qua dratum , etc. , quia haec evidenter repugnantia deprehenducitur : at vero quae sunt supra rationem, Seu quae ratio non comprehendit, non possunt idcirco dici repugnare, ut satis patet, viiO- quin nihil ferme credi posset, ut iam diximus. Hinc quaecumque veritatibus hujusmodi opponuntur, quamvis solvi non possint, nihil aliud
ostendereut quam mentis nostrae imbecillitatem, siquidem non satis claras habent ideas mJSterio Tum increduli , ut ea possint impugnare, ideoque Suam debent infirmam rationem Supremae
intelligentiae submittere . Quid enim miserabilius fingi potest quam homines, in tot sensibilibus et quotidianis rebus caecutientes, nullius sere plenam notitiam habentes, ideas ipsiusmet Dei suis metiri velle, et ea quae revelavit superbe repudiare, eo quod haec percipere non valeaut r
300쪽
De existentia relisionis revelatae.
CuM religio vera unicum sit medium salutis obtinendae, nemo non videt quanti sit momenti quaestio haec quam auspicamur. Ut huic clare et breviter satisfaciamus, expendemus I.' quihusnam signis dignosci possit religio revelata ; a.' utrum signa alicui conveniant.
CUM revelatio sit opus divinum, dignosci non potest nisi per media quaedam supernaturalia et divina, quibus constare possit Deum ipsum V xe locutum esse. Inter haec autem vulgo numerantur miracula et prophetiae, de quibus seorsim quaedam dicenda sunt.
. . S I - issici,cu LuM dicitur opus sensibile legibus nactturae contrarium, Seu derogans consueto natu me c sui. Non expendendum est utrum mira
euIum sit possibile. ,, Una tale questione Serior mente traitata, inquit Bousseau, sarebbe em ,; Pia , Se non lasse assurda. Punire chi la scio' ,, gliesse negativamente, sarebbe uti sargii trop-po onore; basterebba chiuderio. Mapure qua uomo ha mai negato a Dio Ia 'podesta dio, oprar miracoli ,, 3 Etenim omnes populi, sive . sudaei , Sive christiani, sive, etiam pagani , quaedam ita suae religionis confirmatioue in mirxacula inVocarunt, proindeque crediderunt ea eso ae possibiIia. Et vero cur non posset, Deus Ierses a Se conditas suspendere 7 Materiam ex se inertem et ad quaslibeb formas indisserentem ,